Жобаның негізгі мақсаты - Қазақстанның экономикасына ықпал ететін факторларын анықтап, олардың әсер ету дәрежесін бағалау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ÐÐ°ÑÑÐ¸Ð½ÐºÐ¸ Ð¿Ð¾ Ð·Ð°Ð¿ÑÐ¾ÑÑ ÐÐÐ¨ Ð»Ð¾Ð³Ð¾

Тараз қаласы

Физика-математика бағытындағы

Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазіргі әлемдегі Қазақстан

Курстық жұмыс

Оқу бағдарламаға сәйкес тақырыптың бағыты:

Тақырып: ‘‘Қазақстан экономикасының дамуына қандай факторлар әсер етуде?’’

( сөз)

Орындаған: Ким Лилия Владимировна

Жетекші: Утепбергенова Гулжан Серикбаевна

Ішкі модератор: Есжанова Ғалия Кеңесбековна

Тараз - 2021

Кіріспе

Әлемнің жетекші елдерінің дамуы білім, инновация, жаһандық-ақпараттық жүйелер мен жаңа технологияларға негізделген экономиканың жаңа моделінің қалыптасуына алып келді. Алайда, сыртқы тенденцияларға бейімделу процесінде ел экономикасы тұрақсыз болып қалуы мүмкін. Осылайша, егер 2015-2016 жылдары Қазақстанның экономикалық өсімі 1, 1-1, 2 пайызға дейін баяулаған болса, онда 2017 жылы ол өсудің жоғары траекториясына оралды, бұл экономиканың жаңа даму жағдайларына бейімделуін көрсетеді [1] . 2020 жылы Қазақстанның жалпы ішкі өнімнің өсімі 3, 3 пайызды құрады [2], ал қазіргі таңдағы Қазақстан қоғамының әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі қозғаушы күштеріне агроөнеркәсіптік сектор, шетелдік инвестициялар, сондай-ақ шағын және орта бизнес жатады. Дегенмен, өсу көрсеткішіне басқа факторлар да әсер етеді, олардың ішінде: адами капитал, транзиттік көлік инфрақұрылымы және экспорт пен импорт.

Өзектілігі:

Төртінші өнеркәсіптік революция кезеңінде Қазақстан үшін экономика саласының дамуы басымдық болып табылады. Қазақстан мұхитқа шыға алмайтын мемлекеттер қатарына жатқандықтан, экономикалық дамуына әсер ететін факторлардың басқаларын дамтуы керек. Сондықтан негізгі факторлардың маңыздылығын дұрыс анықтауы экономикалық дамудың тиімді және қолайлы саясатын жүргізуге мумкіндік береді. Қ азақстанның халықаралық экономикалық сахнада тиімді жайғасуы - елдің тиімді ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін қажетті.

Негізгі мақсаты:

Жобаның негізгі мақсаты -Қазақстанның экономикасына ықпал ететін факторларын анықтап, олардың әсер ету дәрежесін бағалау.

Зерттеу сұрақтары:

Зерттеу жұмысы барысында мақсаттарға сәйкес зерттеу сұрақтарына жауап беріледі.

Қазақстан экономикасының бүгінгі даму деңгейі қандай?
Қазақстанның экономикасына қандай ішкі факторлар әсер етеді?
Қазақстанның экономикасына әсер ететін сыртқы факторлар қандай?
Еліміздің экономикасына қандай шетелдік жаңашылдықтарды тиімді қолдануға болады?

Жоспары:

Қазақстанның экономика деңгейі және оған әсер ететін факторлар туралы дәлелді ақпарат жинақтау және олардың әсерін анықтап, бағалау;
Зерттеу сұрақтарын құрастыру және негізгі мақсатты белгілеу;
Сауалнамаарқылы тақырыпқа сәйкес қосымша ақпаратты жинақтап, анализ жасау;
Орындалған зерттеу жұмысын бағалау.

2. Негізгі бөлім

2. 1 Қазақстанның экономикасының даму деңгейі қандай?

1991 жылы тәуелсіздік алғаннан бері елдің экономикалық секторына көпкүш салынды. Жарамды бағдарламалар мен стратегиялардың көпшілігі экономикалық дамуына және экономиканы нығайтуға бағытталған. Оларға2012 жылы Елбасының ел халқына Жолдауында таныстырылған «Қазақстан -2050» даму стартегиясы, Қазақстан Республикасы Президентінің 19 наурызда 2010 жылы № 958 Жарлығымен бекітілген үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарлама және 2015-2019 жылдарға арналған сәтті аяқталған «Нұрлы жол» бағдарламасы жатады [3] .

Демек, экономиканы инвестициялау, кәсіпкерлікті нығайту, бірыңғай экономикалық нарықты құру, индустрияландыру үшін қолайлы орта қалыптастыру арқылы жалпы ішкі өнімнің белсенді өсуіне және экономикалық дамуға әкеледі. Осылайша, Дүниежүзілік банктің ресми деректері бойынша, Қазақстанда 2017 жылдан 2019 жылға дейін жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) өсімі 4, 1-ден 4, 5-ке дейін көтерілді [4] . Сонымен қатар, 2019 жылға қарай Қазақстанның ЖІӨ 180162 млн құрады, бұл елді әлем бойынша 54-орынға шығарды [5] .

2020 жылы Қазақстан экономикасы екі есе ауыр соққыға ұшырды. Сыртқы фактордың негізі - ұлттық валюта құнының мен елдің экономикасының әлемдік нарықтағы мұнай бағасына тәуелділігі болды. Мұнай бағасы 2019 жылдан барреліне 13, 7 долларға төмендеп, 2020 жылы барреліне 40 доллар құрды[11] . Қазақстаннан негізгі мұнай импорттаушылар - сыртқы экономикалық серіктестер Қытайдағыдай ЖІӨ өсуінің күрт төмендеуін көрсетті (+ 1% 2019 жылы + 6, 1% -бен салыстырғанда) немесе Ресейдегі сияқты және ЕО ЖІӨ-нің теріс өсуі(ЖІӨ-нің төмендеуі) (-6, 6 және -10, 2%, бір жыл бұрын екі жағдайда да өсім 1, 3 пайызды құрды) [12] . Бұл елдердің экономиканың тұрақсыз жағдайына байланысты экспорт әлі қалыпқа келген жоқ, демек, мұнай сатумен қамтамасыз етілетін Қазақстан экономикасы құлдырап жатыр. Биылғы жылы Қазақстан қаржылық белсенділіктің күрт төмендеуіне және жұмыссыздық пен кедейліктің өсуіне тап болды. Елдің ішіндегі карантиндік шаралар елдегі көптеген өндірістік үдерістерді, бизнес сектордың жұмысын және жалпы көптеген басқа процесстерді тоқтатты сонымен қатар экономикалық белсенділікті, демек, дамуды азайтты. COVID-19 пандемиясы төтенше жағдайлар кезіндегі экономиканың тұрақсыздығының белгі болып, қиын жағдайларда экономикалық тұрақтылықты нығайтуға бағытталған реформалардың қажеттілігін білдіреді.

Осылайша, пандемияға дейін даму үшін қолайлы жағдайда Қазақстан экономикасының даму деңгейі орташа болды, ал дамушы ел үшін ол жоғары болды, ал пандемия кезінде жағдай өзгерді және әлемдегі барлық елдердегідей экономика айтарлықтай төмендеді.

2. 2 Қазақстанның экономикасына қандай ішкі факторлар әсер етеді?

Қазақстан әлі де дамушы мемлекет болғандықтан, экономикалық дамуына көптеген қауіптер бар, сондықтан елдің экономикалық әл-ауқатын нығайтуы үшін сыртқы және ішкі факторлар маңызды рөл атқарады.

Ғылым мен техниканың қазіргі заманғы даму деңгейіне сәйкес келетін өзінің минералды-шикізат базасының жеткілікті көлемінің болуы ішкі факторды анықтайды. Республика аумағында Менделеевтің периодтық жүйесінің 117 элементінен 99 элемент өндіріледі [6] . 2016 жылы CRIRSCO-ға Қазақстанның 10-шы қатысушысы болып кіруі бұған дәлел [7] . Сонымен қатар, қалайы қоры бойынша Қазақстан CRIRSCO мүшелерінің ішінде бірінші орын алады, тек «Сырымбет» жобасы бойынша қорлар басқа жердегі жалпы көлеммен бірдей дерлік[8] . Қазақстанда көмір мен мұнайдың кең таралуымен қатар, баламалы энергияны дамыту үшін қолайлы жағдайлар бар. Әлемдегі уран қорының 12 пайызы Қазақстанда орналасқан [8], бұл атом энергетикасын белсенді дамытуға мүмкіндік береді, ал Қазақстанның солтүстік бөлігінің жел картасы жел энергетикасын дамытуға қолайлы. Қазақстандағы шикізат секторынескере отырып, өңдеу өнеркәсібін дамыту ресурстар тиімділігін арттыруға, «жасыл экономикаға» ұмтылуға және ресурстар салаларынан экономикалық қайтарымды арттыруға бағытталған шараларқажет.

Инновациялық сектор Қазақстан экономикасы үшін маңызды рөл атқарады. Иновациялық реформаларды, технологияларды, шаруашылық әдістерін енгізу арқылы экономикалық сектордың өнімділігін арттыруы мүмкін. 2018 жылғы жаһандық инновациялық индексі бойынша әлемде Қазақстан 74-інші орынға, Орталық және Онтүстік Азия бойынша Үндістан мен Ираннан кейін 3-інші орынға ие [9] . Мұндай төмен көрсеткіш кейіннен технологиялық дамудың, демек, өңдеу өнеркәсібінің және елдің көптеген экономикалық салаларының дамуын ақырындатады. Қазақстанда инновациялық сектордың дамымағандықтан оған көп қаражат бөлінеді, оның дамуына бағытталған шаралар өткізіледі. Мысалы, 2018 жылы Нұр-Сұлтан (Астана) қаласында өткен Digital Bridge деген халықаралық инновациялық форумда шақырылған спикерлер стартаптарды құру, мемлекетті цифрландыруда Blockchain технологиясын қолдану, электрондық үкіметтің дамуына жаңа ақпараттық технологиялардың әсері, ғарыштық инновациялар, Қазақстан технологиялық кәсіпкерлерінің жаңа мен инновациялық даму және Төртінші өнеркәсіптік революция идеялары талқылады [14] .

Қазақстан үшін шағын және орта бизнестің қалыптасуы мен дамуы Қазақстан экономикасының индустриалды-инновациялық даму жағдайындағы өмірлік маңызды міндет болып табылады. Экономикасы дамыған елдерде шағын және орта кәсіпкерлік бүкіл кәсіпкерлік сектордың 90 пайыздан астам жұмыспен қамтылғандардың 60-70 пайызын және ЖІӨ-нің 55 пайызын құрайды [15] . «Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасы барысында шағын мен орта бизнестің елдің ЖІӨ-дегі үлесі 2019 жылы 29, 5% -ға дейін өсті. Ұлттық экономика министрі айтуынша, 2020 жылы ЖІӨ-дегі ШОБ үлесі 30%және 2050 жылға қарай 50% дейін жеткізу міндеті тұр [16] . Дамыған елдерімен салыстырғанда, 30% көрсеткіші төмен. Мұның басты себептерінің бірі мемлекет тарапынан аз немесе жеткіліксіз қаржыландыру болуы мүмкін. Қаржы тапшылығы Қазақстандағы ЖІӨ-ге пайыздық қатынаста 0, 3-0, 4% құрады [17] . Бұл көрсеткіш бүкіл Орталық Азия бойынша тек Қазақстан, Қырғызстан және Ауғанстанда бар.

2020 жылы карантиндік шаралар ең маңызды ішкі фактор болып шықты, бұл әлеуметтік белсенділікті де, елдің көптеген салаларының дамуын да төмендетіп жіберді. Елдің 2020 жылғы қаңтар-шілде айларындағы әлеуметтік-экономикалық дамуының қорытындылары бойынша, ЖІӨ 2, 9%-ға төмендеді. Елде қызмет көрсету өндірісі 6, 2% төмендеді, ал тауар өндірісі 2, 1% өсті. Әзірге инфляция жоспарланған дәліз шеңберінде сақталды - жылдық деңгей бекітілген 8-8, 5% шегінде 7, 1% құрады [10] . Карантиннен ең көп өндірістік сектор зардап шекті. Сатудың жалпы күнделікті төмендеуі 86% құрады. Өсім тек ұн өнімдерін өндіру арасында байқалды, басқа қызмет түрлері сату көлемінің 50 пайызға төмендеуіне ұшырды [19] . Пандемия және сәйкесінше карантин Қазақстан экономикасы төтенше жағдайларға дайын емес екенін көрсетті, өйткені экономикалық көрсеткіштердің төмендеуі жоғары болды.

2. 3 Қазақстанның экономикасына сыртқы факторлар қалай әсер етуде?

Инновациялық шешімдерді жүзеге асыру үшін Қазақстанға айтарлықтай инвестицияларды тартуы қажет. Жеке компаниялардың өндірістік саласының инвестициялық белсенділігі төмен болып қалады және Қытай, Ресей және Бразилиядағы инвестициялар деңгейінен едәуір артта қалып отыр. Қаржы нарығының әлсіз дамуы қаржылық ресурстарды жеткілікті көлемде және көлемде тартуға мүмкіндік бермейді. Бұл жағдай өндірістік кәсіпорындарды жаңарту және технологиялық қайта жарақтандыру процестеріне кері әсер етеді.

Finprom қаржылық-іскерлік талдау қызметі бойынша, UNCTAD Дүниежүзілік инвестициялар туралы 2020 есебі бойынша 2019 жылы Қазақстанға тікелей шетелдік инвестициялардыңжалпы ағыны 3, 1 млрд долларды құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда (3, 8 млрд. АҚШ доллары) 17 пайызға аздап төмендеді. Қытайлық North Huajin Chemical Industries компаниясы химия өнеркәсібіндегі 600 Гринфилд жобаға инвестиция құйып, әлемдегі Гринфилд 9 үздік жобаларға кірді[20] . Қазақстан бұл аймаққа тікелей шетелдік инвестицияларды алушы жағынан Ресейден кейінгі екінші орында қалады. Мұнай өнеркәсібі мен металлургия елге тікелей шетелдік инвестицияларды тартудың негізгі көздері болып табылады. Қазақстан үшін негізгі проблема жалпы шетелдік тікелей инвестициялардың негізін құрайтын мұнай мен табиғи ресурстардан басқа салаларға және қызметтерге инвестицияларды тарту және экономикада жұмыс істейтін инвесторларды ұстап қалу болып табылады. Қазақстан өте жақсы инвестициялық климатқа ие болады. Жалпы, үкімет шетелдік инвесторлар үшін іскерлік жағдайды жақсартып, шетелдік инвесторлардың Қазақстандағы қызметін жеңілдететін «Kazakh Invest» ұлттық компаниясын 2017 жылықұрды. Дүниежүзілік Банктің 2020 жылы «Бизнесті жүргізу» есебінде Қазақстан алдыңғы жылымен салыстырғанда 3 орынға ие болып, 190 елдердің ішінде 25-орынға ие болды[21] . Ел бизнесті құруға, көршілес елдермен алмасуға жағдай жасады және келісімшарттардың орындалуын күшейтті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.