Ағылшын тілін оқыту арқылы мектеп оқушыларға патриоттық тәрбие берудің әдістері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 87 бет
Таңдаулыға:

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

МАГИСТРАТУРА ЖӘНЕ PhD ДОКТОРАНТУРА ИНСТИТУТЫ

БОРАМБАЕВА ЛУИЗА АДИЛОВНА

ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТУ ҮДЕРІСІНДЕГІ ОҚУШЫЛАРҒА ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Мамандығы: 6М011900-«Шет тілі: екі шетел тілі»

6М011900-«Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығы

бойынша білім магистрі академиялық дәрежесін

алу үшін дайындалған диссертациясы

Қорғауға жіберілді:

Магистратура және PhD докторантура

Институтының директоры

Г. Б. Нурлихина

(қолы)

«___»2014 ж.

Ғылыми жетекшісі,

филология ғылымдарының кандидатыР. Е. Дабылтаева

(қолы)

Кафедра меңгерушісі Р. А. Шаханова

(қолы)

Ғылыми семинар төрайымыҚ. Ө. Есенова

Алматы, 2014

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

1 тарау

Қазақстан Республикасында ұлттық идея тұрғысынан патриоттық тәрбие берудің негіздері

1. 1 Қазақстандық патриоттық тәрбие беру - әлеуметтік-педагогикалық мәселе ретінде . . . 8

1. 2 Оқушылардың патриоттық, адамгершіліктік құндылықтардың қалыптасуындағы ғылыми зерттеулер . . . 13

1. 3 Шет тілін үйрету үдерісіндегі «патриоттық тәрбие» ұғымының құрылымдық мәні . . . 16

2 тарау

Мектепте ағылшын тілін оқыту арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің әдістемесі

2. 1 Ағылшын тілін оқыту үдерісінде оқушыларға патриоттық тәрбие берудің әлеуеттік мүмкіндіктері, шарттары мен бағыт- бағдары . . . 23

2. 2 Ағылшын тілін оқыту арқылы мектеп оқушыларға патриоттық тәрбие берудің әдістері . . . 44

2. 3 Тәжірибелік-эксперименттік зерттеу жұмыстарының нәтижелері . . . 64

Қорытынды . . . 78

Әдебиеттер тізімі . . . 81

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі . Қазіргі кезең патриотизм тақырыбы, оның ішінде қазақстандық патриотизм мәселесі барлық қоғамдық, мемлекеттік, саяси, мәдени-рухани тақырыптардың өзегіне айналуда. Президентің Қазақстан халқына Жолдауында «оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамдасын күшейту қажеттілігін» ерекше ескерткен және олардың еңбастыларының қатарында «патриотизм, мораль мен парасаттылық нормалары, ұлт аралық келісім мен толеранттылық, тәнніңде, жанныңда дамуы, заңға мойын ұсынушылық» аталып өткен, сонымен қатар, «бұл құндылықтар меншіктің қандай түріне жататынына қарамастан барлық оқу орындарындада сіңірілуге тиіс» [1, №32-33] . Ендеше, патриотизм идеясы жастарға біліммен тәрбие берудің барлық бағдарламаларынан көрініс табуы керек, жалпы көпшіліктіңде одан хабардар болғаны жөн.

Еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2007 жылғы «Ұлы мұраттар ұлы ниеттерден бастау алады немесе дамушы мемлекеттен - дамыған елдерге» атты Қазақстан халқына жолдауындағы «Қазақстандық патриотизм мен саяси ерік-жігер - жаңа Қазақстанды құрудың аса маңызды факторлары» атты тарауында «Біз осы таяудағана Тәуелсіздігіміздің он бесжылдығын атап өттік. Өткен жолымыз лайықты жол болды, ал біздің бірлескен шешімдерімізбен тындырған ісіміздің нәтижелері таңданарлықтай болды [2, 03, 2006] . Мұның бәріде, жаңа жалпы қазақстандық патриотизмнің іргетасын қалап, біздің Отанымыздың, біздің барша көп ұлтты және көпконфессиялы қоғамымыздың, біздің балаларымыздың тамаша келешегі бар екеніне негізді мақтанышпен сенімділікті туындатады», - деп Қазақстандық патриотизм жаңа Қазақстанды құрудың негізгі тірегі екеніне тоқтала отырып, халық өзінің ерік-жігерін тарихи ауқымдағы жобаларды іске асыру үшін жұмылдырған кезде жаңа даму деңгейіне жалпы қазақстандық патриотизмнің іргесі қаланатынын атап көрсетеді[3, №55. 2007] .

Көп ұлтты Қазақстан халқы үшiн Отан сүйгiштiк сезiмiнiң рухани саладағы тату-тәттiтiрлiк, азаматтық келiсiмге ғана емес, мемлекеттiк материалдық негiзiн нығайтуғада тiкелей ықпалы бар. Отан сүйгiштiк рух - қазақ елiнiң әлемдiк өркениеттi елдер көшiне қосылып, дүние жүзiлiк қауымдастықтан лайықты орыналуына мүмкiндiк беретiн бiрден - бiр күш.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк “Бiлiм” бағдарламасында тәрбие жүйесiн жетiлдiруге байланысты алдына қойған негiзгi мақсаты - “қазақстандық патриотизм, азаматтық, iзгiлiк және жалпы адамзаттық құндылықтар идеяларының негiзiнде тәрбиеленушiнiң жеке тұлға ретiндегi сапалық қасиетiн қалыптастыру” - деп бүгiнгi ХХI жаһандану ғасырында ұлттық мәдениет пен өркениеттi өзара кiрiктiре отырып, жекет тұлға қалыптастыру көзделiп отыр [4, б. 25] .

Еліміздің азаматтарын патриоттық тәрбиелеу жөніндегі мемлекеттік бағдарламасында “Патриоттық тәрбие негізінен мемлекеттік білім беру мекемелерінде іске асырылады. Бірақ білім беру мекемелерінде тарихи аспектідегі бүгінгі күн шындығына негізделген және қазақстандықтардың ұлттық менталитетін қалыптастыруға бағытталған ақпараттық-дидактикалық, ғылыми-әдістемелік материалдардың жеткіліксіздігін атап өтуге тура келеді. Білім беру саласында демократиялықпа триоттық дүниетанымды жүйелі түрде қалыптастыруда әлеуметтік технологияларды қолдана білетін әлеуеті-білікті мамандардың, гуманитарлық дамуы жөніндегі әлеуметтік технологияларды әзірлеудегі оңтайлы іс-тәжірибелердің жеткіліксіздігі патриоттық тәрбиеберудің өзектілігін нақтылай түседі”[1, №32-33], - деп атап көрсетеді .

Осы тұрғыдан алғанда қоғамның әлеуметтік даму жағдайында патриоттық тәрбие беруде қарама-қайшылықтар туындап отыр:

-патриоттық тәрбиені мемлекеттік органдардың мақсатты бағытталған процессретінде бағаламауында;

-әртүрлі ақпарат көздерінде қоғамға жат пікірлердің етек алуы;

-ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан ұлттық патриотизммен бүгiнгi қоғамдағы патриоттық тәрбиенiң өзара сабақтастығының болмауы;

-мектепте, мектептен тыс мекемелерде оқушыларға патриоттық тәрбие беруге байланысты жүйеленген ғылыми әдiстеменiң жоқтығы қарама-

Қайшылықты анық туғызады.

Зерттеудің мақсаты : Қазақстанда мектептердегі шеттілін оқыту үрдісіндегі ерекшеліктерді саралап, патриоттық тәрбиетиімділігін арттыратын үлгі әзірлеу, анықтау және оны білім беру жүйесінде пайдалану мүмкіндіктерін ашу.

Ғылыми болжамы : мектепте шет тілін оқыту үдерісінде оқушыларды елжандылыққа тәрбиелеудің тиімділігі артады, егер: отандық философиялық, тарихи, психологиялық, педагогикалық еңбектерде “патриоттық”, “патриоттықтәрбие” ұғымдарының мәні талданса; оқушыларға патриоттық тәрбиеберудің теориялық және әдістемелік қағидалары оқу-тәрбие үдерісінде тиімді пайдаланылса; Қазақстанның өзгерген қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық жағдайында оқушыларды отан сүйгіштікке тәрбиелеудің мазмұны ғылыми-әдістемелік тұрғыдан негізделіп, оқу-тәрбие мазмұны патриотизмге тәрбиелейтін жаңа материалдармен толықтырылса; шет тілін оқыту үдерісі патриотизмді тәрбиелеуге бағытталса және шет тілін оқыту арқылы отансүйгіштікке тәрбиелеудің озық тәжірибелері анықталып ғылыми және әдістемелік негізі жасалса; шет тілін оқыту мазмұны арқылы оқушылардың патриоттық қасиеттерін қалыптастырудың моделі жасалса, онда, оқушылардың ұлттық сана сезімі артып Отанға, елге, туған жергедеген сүйіспеншілігін қалыптастыруға болады, албұл, көп ұлтты Қазақстандағы ұлтаралық ынтымақтастықты сақтауға негіз болады.

Зерттеудің нысаны : Жалпы білім беретін орта мектептегі патриотизмге тәрбиелеу үдерісі

Негізгі міндеттері :

-“Патриотизм” түсінігінің сараптамасымен құрылымына сәйкес шет тілін үйрету үдерісінде пайда болатын патриоттық қасиеттерді анықтау;

-“Патриоттық тәрбиедегі “шет тілі” пәнінің әлуетін анықтау

-Мектептерде шет тілін оқыту барысындағы патриоттық қасиеттердің пайда болу үлгілерін айқындау

-Педагогикалық шарттардың тиімді жүзеге асуын айқындау

-Ұлттық тәрбие құндылықтарын қалыптастырып, Отанға деген сүйіспеншілік сезімін қалыптастыру

-Шет тілін оқыту арқылы оқушылардың анна тіліне деген махаббатын арттыру, өз елінің тарихы мен салт-дәстүріне, тарихи жетістіктеріне деген құрмет сезімдерін қалыптастыру

Зерттеу жұмыстың көздері:

-Қазақстан Республикасы заңдары, нормативті құжаттары, оқушыларға тәрбие беру тұжырымдамалары, кешенді бағдарламалар;

-алыс және жақын шетел, Қазақстан ғалымдарының патриотизмге тәрбиелеуге байланысты философиялық, психологиялық-педагогикалық, тарихи, жазушылардың жасұрпаққа ел жандылық тәрбие беру мәселесіне қатысты еңбектер, шығармалар, диссертациялар, мақалалар, монографиялар, әр дәуірде өмір сүрген ойшыл-ғұламалардың, қазақ зиялыларының тәлім-тәрбиелік мұралары, тұжырымдары;

-білім беру жүйесіндегі патриоттық тәрбие берудегі іс-тәжірибелер, алдыңғы қатарлы тәрбиеші-педагогтардың оқу-тәрбие үдерісіндегі тәрбие жұмысындағы озық “қазақстандық патриотизм”, “ұлттық патриотизм”, “елжандылық” ұғымдарының мәні, олардың құрылымдық компоненттерімен функциялары, теориялық және практикалық мәні. Паториотизм ұғымының мәнін ашу, нақтылау патриоттық тәрбиенің сапалық деңгейін көтеруге септігін тигізуі. Орта мектеп оқу-тәрбие үдерісінде патриоттық тәрбинің беруде шеттілі пәнін тиімді пайдануды теориялық және әдістемелік тұрғыдан негіздеу, патриоттық тәрбиесінің мазмұнын айқындау оқушылардың елжандылық сезімін оятуға, дамытуға негіз болуы;

-шет тілі пәні арқылы оқушыларды патриотизмге тәрбиелеудің мотивациялық, мазмұндық, ісәрекеттік компоненттерден құрамдалған моделі, өлшемдері, көрсеткіштерімен деңгейлері;

-шет тілі пәнін оқытуда оқушылардың патриотық ұғымын таныту, патриоттық тәрбиесін беру, жеке тұғаның патриоотық қасиеттерін дамыту мүмкіндіктері және олардың мазмұнына сипаттама;

-, сабақтан және мектептен тыс жұмыс кезінде оқушыларды отан сүйгіштікке тәрбелеудің мазмұны, бағыттары және әдіс-тәсілдері;

-шет тілі пәнін оқыту үдерісінде оқушыларға елтану білімдерін беру, елтанымдарын дамыту арқылы патриотизмге тәрбиелеу.

Жетекші идея : шет тілі пәні - көпұлтты және көп конфессиялы мемлекеттің оқушыларының патриоттық сана-сезімдерін қалыптастырудың жетекші құралдарының бірі.

Зерттеу әдістемесі : философиялық, психологиялық, педагогикалық, әдеби еңбектерге теориялық шолу, шет тілін оқыту үдерісіндегі ғылыми-әдістемелік еңбектерге талдау, озық педагогикалық тәжірибелерді оқып үйрену, оқушылар ментестік жұмыстар және сауалнамалар жүргізу; жалпы білім беретін мектептердің патриотизмге тәрбиелеуге байланысты тәжірибе жұмысының нәтижелерін жинақтау, салыстыру, талдау, қорытындылау.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні:

- «ұлтшылдық», «ұлтжандылық», «қазақстандық патриотизм», «ұлттық патриотизм» ұғымдарының қазіргі қоғамдағы атқаратын рөлі мен мәні ғылыми-теориялық тұрғыдан анықталды;

- оқушыларды патриотыққа тәрбиелеудегі шет тілі пәні мүмкіндіктері мен бүгінгі жағдайы айқындалды;

- шет тілін оқыту арқылы мектеп оқушылары елжандылығының қалыптасуының құрылымдық-мазмұндық моделі жасалып, оның өлшемдері, көрсеткіштері мен деңгейлері айқындалды;

Зерттеудің практикалық маңыздылығы:

- ағылшын тілін оқыту арқылы оқушыларды патриоттыққа тәрбиелеуге бағытталған нақты жоба әдісі бойынша «Қазақстанның көрнекті жерлері» атты әдістемелік нұсқау жасалды;

-зерттеу нәтижелері отандық шет тілі оқулықтарын құрастырушы әдіскерлерге көмекші құрал ретінде пайдалануға және зертеуші магистр- ғалымдарға өз пайдасын тигізбек.

Зерттеу жұмысының мақұлдануы мен жарияланымы. Зерттеу жұмысының нәтижелері 3 ғылыми жарияланымдарда жарық көрді: 1. " Шет тілі сабағының патриоттық тәрбиемен сабақтас байланыс негіздері" -«Білім берудегі менеджмент» журналы . - Алматы. - ақпан, 2013., 2. " Духовно-нравственное воспитание на уроках английского языка", 3. «Методы и приемы содействующие нравственному воспитанию учащегося на уроке английского языка». - Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы - «Педагогика ғылымдар» сериясы №3 (35), 2014 .

Зерттеу жұмысының құрылымы: зерттеу жұмысы Кіріспе, екі бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер мен оқулықтар тізімінен тұрады.

тарау

Қазақстан Республикасында ұлттық идея тұрғысынан патриоттық тәрбие берудің негіздері

1. 1 Қазақстандық патриоттық тәрбие беру - әлеуметтік-педагогикалық мәселе ретінде

Тәрбие - халықтың ғасырлар бойы жинақтап, іріктеп алған озық тәжірибесі мен ізгі қасиеттерін, жас ұрпақтың бойына сіңіру, өмірге деген көзқарасын және соған сай мінез-құлқын қалыптастыру үшін мақсатты ықпалда жүзеге асатын іс-әрекет. Мектеп барлық кезде оқушыларға елін, халқын, туған жерін сүю және қорғау сезімдерін дарытып және дамытып келеді. Әсіресе, оқушыларды патриотизмге тәрбиелеу мәселесі барлық кезде де қоғам мен мемлекеттің назарынан тыс болмаған. Ал бүгінгі таңда жаңа әлемдегі жаңа Қазақстанға айналу, яғни жаңарту үдерісі қоғамымыздың барлық саласында, соның ішінде білім беру саласында жүргізілуі әлемдік деңгейге сай дамуды талап етеді. Еліміздің көпұлтты және көпконфессиялы жағдайында қоғамдық келісімді одан әрі нығайту міндеті басты назарда тұрғандықтан, мектеп оқушыларының елжандылық көзқарасын қалыптастыруда жаңа бағыттың қажет екендігі де аңғарылды.

Өйткені, өткен озық тәжірибелердің елжандылық сезімге игі әсер ететін тәлімді-тағылымдық әлеуеті мен бүгінгі мектептегі тәрбие әрекетінде, олардың пайдалануы арасында қайшылықтар қатты сезілуде. Себебі, Отан, сенім, ерлік дәстүрлерге құрмет, парыз, абырой, ар-намыс, елі үшін өзін құрбан ету сияқты құндылықтарға көзқарас өзгеріп кетті. Әлеуметтік-адамгершілік бағыт бұрмаланып кетті, керісінше жастарға өзімшілдік, антигумандық тән бола бастады. Күнделікті өмірде қазіргі жастардың маңызды азаматтық міндеттерін орындамауы, әлеуметтік және рухани толыспағандығын көрсетуі, әртүрлі діни секталарға кіруі, жасөспірімдер арасында заңсыз топтардың пайда болуы сияқты іс-әрекеттерден көрініс беруде. Туындап отырған жағдайлардың себептерінің бірі еліміз егемендік алғаннан кейін патриоттық тәрбиенің мәні мен рөлінің жете бағаланбағандығынан болып отыр.

Патриоттық тәрбиенің практикада жинақталған бай тәжірибесінің ғана беделі түскен жоқ, сонымен қатар Қазақстан Республикасының мүддесін қорғауға дайын және қабілетті елжанды азаматтың да, яғни тұлғаны қалыптастыру мен дамыту идеясының да беделі түсіп кетті.

Президент биылғы Жолдауында «Оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамдасын күшейту қажет. Олар - патриотизм, мораль мен парасаттылық нормалары, ұлтаралық келісім мен толеранттылық, тәннің де, жанның да дамуы, заңға мойынсынушылық. Бұл құндылықтар, меншіктің қандай түріне жататынына қарамастан, барлық оқу орындарында да сіңірілуге тиіс [1, №32-33] » деген болатын. Иә, расында, Әл-Фараби бабамыздан «тәрбиесіз берілген білім - адамзаттың қас жауы[5, б. 165] » деген тәмсіл қалған.

Сан ғасырдан бері қазақ халқының тәрбие жөніндегі өнегелі сөздері мен істері, тұрмысы, мәдениеті, өнері, өмір тәжірибесі отансүйгіштік сезімнен бастау алады. Әрбір халық өзінің тарихы мен тәжірибесін жалғастыратын өскелең ұрпақты тәрбиелеуде халқымыздың ғасырлар бойғы жинақталған тәрбие әдістерін қолданып, өмір тәжірибесі сынынан өткен әдептілік, сыпайылық, адалдық, инабаттылық, іскерлік, мейірімділік, қайырымдылық, еңбексүйгіштік, үлкенді сыйлау, оған ілтипат көрсету сияқты қабілеттерді олардың бойына дарытты. Осылардың бәрі адамзат тәрбиесінде патриотизмнің қандай рөл атқаратындығын көрсетеді.

Елбасы Н. Ә. Назарбаев өзінің кезекті жолдауында осы заманғы оқу-оқыту саласын дамытуға аса көңіл бөлу қажеттілігін айта келе: “Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі. Бізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет” - екендігіне ерекше тоқталған болатын [2, 03, 2006] . Бұл мектептің ұрпақ тәрбиесі және оның дамуымен айналысатын педагогикалық қызметтің тәрбие факторлары тиімділігін, оның жолдарын табу мәселесімен айналысуын, оларды ең актуальды қажеттілікке, оның шешілуін және жедел іске асыруын объективті заңдылыққа айналдырып отыр. Бұл заңдылық қоғам мен тәрбиенің біртұтастығын да көрсетеді. Бұған дәлел адамзаттың дамуы тарихи кезеңдердегі тәрбие қоғам дамуының мүддесіне сай болғандығын және тәрбие әрқашанда нақты мақсат-міндеттерді айқындап, сол бойынша жұмыс жүргізгендігімен ерекшеленеді. Мұндай жағдайды әлемдік деңгейдегі талантты ғалым Б. С. Гершунский: “Тәрбие беру мен қоғам бір жүйе және оның нақты деңгейін біз әлі мойындамай отырмыз. Бір нәрсе ғана анық: кез-келген қоғамға қатысты глобальды мәселе тәлім-тәрбие беру жағдайына өз әсерін тигізеді”-деп ерекше атаған [6, 3-7 б] .

Әр елде азаматтық тәрбиенің мақсаты әртүрлі. Мысалы АҚШ әрбір азаматының демократиялық қоғамның тағдырына жауапкершілігін қалыптастыруға ұмтылса, Европада адам құқығын оқытуға бағытталған. Ал Ресейде қазіргі кезде азаматтық тәрбиенің мақсаты адамның азаттық, адамгершілік, рухани шамасын анықтайтын мәдениетін қалыптастыру [7, б. 39] . КСРО-ның ыдырауы одақтық мемлекеттіктен бір сәтте айырылып қалған адамдар санасында үлкен қынжылыс, күйзеліс, елсіздік сезім туғызды. Отан, әсіресе тарихи Отан туралы ойлануға мәжбүр етті. Республикада жаңа азаматтық қауымдастықты қалыптастыру мәселесі жеке адамның өзін-өзі айқындауы, азаматтық тұрғыдан саралануды ең ділгір проблемаға айналдырып отыр [8, 164 б. ] .

Қазіргі кезде жастар арасында қылмыс жасау көрсеткіші, сонымен қатар басқа да келеңсіз жағдайлар белең алып жатыр. Атап айтсақ, ұрпақ дүниетанымы мазмұны мен мәніне порнография, қаталдық пен зорлық-зомбылық сияқты регрессивті мәндегі дүниелер қатты ендеп кірігіп кетті. Сондай-ақ әр түрлі діни секталардың көбейіп, олардың насихатты-үгіттік жұмыстарының шектеу көрмей пәрменді жүргізілуі де жеткіншектердің санасын еріксіз бүлдіріп, оның улануын асқындырып жіберді. Көпшілік жастардың өзінің азаматтық борышын Отан алдында өтеуге деген көзқарасы мен қарауы қатты байқалуда. Мұндай жағымсыз, теріс қылықтар жанұя құралы, ата-аналарының әлеуметтік және материалдық жағдайы, білімділігі, жас ерекшелігі, ата-аналарының мамандығы, тұрмыстық жағдайы, телевизор, газет-журналдар әсерінен пайда болатын көзқарас айналадағы жағдайды қабылдауына, адамдармен, қоғаммен қарым-қатынасына байланысты және оның қалыптасуы тікелей тәрбие процесінің нәтижесінде көрінеді. ХХ ғасырдың бірінші жартысында орыс философы И. А. Ильин осындай жағдайдың мүмкін болуын ескерткен болатын. Ол: “тәрбиесіз білім беру жалған және қауіпті іс. Ол көбінесе шала білімді, шадыр, күдікті, менмен даукес, қырсық және шімірікпейтін мансапқор, рухани таяз адамдарды қалыптастырады, адамның бойындағы “қасқыр” мінезді құптайды”-деп жазады [ 9, 143 б] .

Тәрбиенің маңыздылығы туралы айтпағанның өзінде де мына бір мысал тәрбиенің қажет екендігін дәлелдейді. Бір американдық мектеп директоры, әрбір жұмысқа алған жаңа мұғалімге төмендегідей хат жіберіп отырған.

Қымбатты мұғалім!

Мен концлагерьде болдым. Менің көзім адамзат көруге тиісті емес істерді көрді:

- білімді инженерлердің қалай газ камераларын салып жатқанын;

- білімді дәрігерлердің балаларды қалай уландырып жатқанын;

- білімді медбикелердің қалай нәрестелерді өлтіріп жатқанын;

- жоғары білімі бар адамдардың қалай балалар мен әйелдерді атып және өртеп жатқанын.

Сондықтан да білімдарлыққа сенбеймін. Мен сізден сұранамын: оқушыларға жай адам болуға көмектесіңіз. Сіздің қажырлы еңбегіңіз ешқашан да жауыз оқымыстылардың, әккі есалаңдардың, білімді Эйхмандардың пайда болуына жол бермеуі тиіс. Оқу, жазу және арифметика біздің балаларымызға адам болуға септігін тигізген кезде ғана маңызды болады [10, 20, б] .

Қазіргі кезде жастардың мәдениет, тұрмыс салт туралы түсініктері бұрмаланған, оған бұқаралық ақпарат құралдары да мүмкіндік беріп отыр. Мән-мағынасы жоқ, бос уақыттарын ойын-сауықпен өткізуді жарнамалайтын, ақпараттар мен материалдардың баспасөз, теледидар, радио және Интернет арқылы кең тарап жатқаны баршамызға мәлім. Соның салдарынан зорлық-зомбылық, қылмыс жасау, жезөкшелік, нашақорлық көбеюде. Бұл тұлғаның рухани-адамгершілік дамуын дағдарысқа итермелейді. Мысалыға соңғы кезде мектеп оқушылары түнгі уақыттарын кафелерде, компьютер клубтарда өткізулері, топ-топқа бөлініп ерегісулері, тіпті ерегіс соңы суық қару қолдануға апаратын жағдайлар жиі-жиі баспасөзде, т. б. ақпараттық құралдарда айтылып жатыр. Жылдан жылға нашақорлар саны өсуде. Жасөспірімдерде қоғамдық құндылықтарды қалыптастыруға соңғы кезде қоғамда болып жатқан әлеуметтік катаклизм да өз әсерін тигізіп отыр.

Жас жеткіншектерге патриоттық тәрбие беруді жүзеге асыратын маңызды институттардың бірі жанұя болып табылады. П. Ф. Каптерев жанұядағы тәрбиенің басты мақсаты баланың басқаларға және қоғамға байланысты өзінің құқықтарын түсіну деп есептейді [11, 77-82, б] . Жеткіншектерге патриоттық тәрбие беруде жанұяның маңыздылығын Г. Роковтың: “Патриоттық сезім… мектепке дейінгі жаста-ақ дамып қалыптасады; ол ерекше қамқорлықты қажет етпейді, өйткені ол жанұяға құштарлық сезімі сияқты табиғи және сөзсіз болатын сезім; күнде, әр сағат сайын, әрбір оқиға мен құбылыс, айналадағы өмір мен қоршаған табиғаттың бар бейнесі баланың өсуіне және дамуына көмегін тигізеді” - деп айтқаны дәлелдейді [12, 26-27 б] .

Демек, туған жерге деген сүйіспеншілік сезімін адам өзінің дамуының бастапқы кезеңінде ырықсыз түрде бастан өткереді. Социологиялық зерттеулер бойынша жеткіншектерде елжандылық көзқарастарды қалыптастырудағы жанұяның беделі түсіп кетті. Бұның себебі - жанұяларға да әлеуметтік-экономикалық проблемалар кері әсерін тигізді. Жанұялар құқықтық, моральдық және әлеуметтік тұрғыдан әлі де болса жеткілікті деңгейде қорғалмаған. Осының салдарынан материалдық жағдайы төмен жанұялар саны көп. Ал керісінше материалдық жағдайы жақсы жанұяларда ата-аналардың шамадан тыс жұмыс бастылығынан балаларына жеткілікті көңіл бөлінбейді. Осының барлығы тәрбие процесіндегі ата-ананың рөлін төмендетеді. Сонымен қатар “әке мен баланың” арасында түсінбеушілік, дәлірек айтқанда префигуративті мәдениеттің қалыптасуы, яғни бұл үлкендердің өздерінің балаларынан “оқып-үйренетін” мәдениеті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.