Қазіргі кезеңдегі аутизмі бар балалардың мінез - құлқындағы мәселеге теориялық көзқарастар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
Педагогика факультеті
Дефектология кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Аутизмі бар балалардағы мінез-құлықтағы мәселені түзету әдісі ретінде спорттық жаттығуларды қолдану

Орындаған: ДФ-33 тобының
студенті А.Т. Аманбаев
Қабылдаған: б.ғ.к., доцент Г.К. Алшынбекова

Қарағанды қаласы 2020
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Қазіргі кезеңдегі аутизмі бар балалардың мінез-құлқындағы мәселеге теориялық көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1 Отандық және шетелдік әдебиеттерде аутизмі бар балаларда мінез-құлқындағы мәселені дамыту үдерісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Мектеп жасына дейінгі аутизмі бар балалардың мінез-құлқындағы мәселені түзету әдісі ретінде спорттық жаттығуларды пайдалануды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...20

Кіріспе

Бала аутизімі - баланың психикасындағы ауыт - қу - лар. Бала аутизімі дегеніміз шындықтан ауытқу, өзі-өзімен болу, немқұрайлық немесе сыртқы құбылыстарға қимыл әрекеттердің болмауы, іштей сары уайымға салынған кездегі көңіл күйі. Осы кеселмен ауратындардың мінезі тұйық, ешкіммен тілдеспей, өздерінің түсініксіз әлемінде өмір сүреді. Мұндай ауруға шалдыққандар адамдар - мен араласу, айналасымен қарым-қатынас орнату қа - білетінен айырылады. Оның сөйлеу қабілеті бұ - зы - лып, психикасы мен ақыл-есі дұрыс жетілмейді. Бірақ аутизммен ауыратындардың интеллек - туал - дық деңгейі әртүрлі болады. Кейбірінің санасы мүлде дамымай, кенже қалса, енді біреулері білім мен өнердің жекелеген салалары бойынша дарынды болып келеді. Аутизм симптом ретінде көптеген психикалық ауруларда кездеседі. Көбінесе баланың туғаннан кейін бірінші жылы немесе бірінші айларында білінеді. Бұл ауру психикалық дамуының бұзылуының ерекше түрі болып табылады. Бұл ауруда жекеше психикалық функциялары жай дамиды, ал басқа функциялар керісінше тез дамиды. Кейде жасына сай емес сөздік қоры өте бай болса, сөйлеу қабілеті төмен болуы мүмкін. Бала аутизімі диагнозын қою үшін клиникалық көріністер көбінесе толық байқалмайды.
Ең алғаш аутизм деген терминді 1912 жылы швейцар психиатрі Э.Блэхер ұсынған. Аутизм ауруын бірінші ашып зерттеген АҚШ психиатрі - Лео Каннер. Психиатр Л.Каннер бойынша ерте жастан балалық шақтағы аутизм синдромы(Каннер синдромы) келесі көрсеткішті біріктіреді: аутистикалық уайымдар, стеротипі, үйреншікті, бір қалыпты мінез-құлық, сөйлеу тілінде ерекше сипаттағы кемістіктер. Л.Каннер аутизмді нақты психикалық дамудың бұзылуы деп тапқан және келесі көрсеткіштерін ажыратқан: жалғыздықты жақсы көру, ешқашан адамға тіке қарамау, мимикасының, дауысының, дыбысының ырғағының, жестарының болмауы, бағытының шарттары тұрақты болуына тырысуы бәрі біркелкі болып өзгермеуі, эмоциялық тұрғыдан ешкіммен араласпау, біркелкі қимылдарды қайталай береуі.
Тақырыптың өзектілігі. Осы уақытқа дейін аутизмнің пайда болу себептері толық және анық емес. Синдромның негізінде генетикалық факторларының маңызы зор. Сондықтан қазір көптеген зерттеушілер аутизм тұқым қуалау арқылы тарайтын ауру екендігін дәлелдеп отыр. Тұқым қуалау арқылы тарау механизмі толық белгісіз, бірақ симптомның дамуы бір геннан емес гендік топқа байланысты. Бұл жағдайда гендік топтама ауытқудың өзін емес оның дамуына бейімталдығы арқылы дамиды және арнайы емес факторлардың барында ол экгзогенді(жарақаттану, инфекция, улану, психикалық жарақаттану т.б.) және эндогендік(ішкі жастық криз, конституциялық ерекшеліктер т.б.). Бірақ оны дәлелдеу, қортынды жасау үшін жиналған ғылыми медициналық деректер аз. Отандық әдебиетте психогенді аутизм болуы жөнінде пікірлер болған, бірақ бұл түрге нақты тұжырымдар жоқ.
Көптеген спорт түрлері аутизмге ұшыраған балаларға үлкен пайда әкеледі.
Аутизммен ауыратын балаларға арналған кейбір спорт түрлері қиын болуы мүмкін. Бұл аутистикалық балалар физикалық белсенділіктен аулақ болу керек дегенді білдірмейді, бірақ балаңызға өздері ләззат алатын және жетілген спорт түрлерін таңдауға көмектесу маңызды. Аутизм спортқа қатысты ерекше қиындықтарды тудырады, бірақ ол да қызықты мүмкіндіктер ашады.
Қазақстан Республикасында психикалық ауруға шалдыққан балалардың саны күн өткен сайын артып келеді. Бала аутизімі деп аталатын осы дерттің салдарынан жүздеген емес, мыңдаған бүлдіршіннің тағдыры қыл үстінде тұр. Бұлай деуімнің себебі, елімізде бұл қатерлі кеселді емдейтін психиатрлар тапшы. Кейбір дәрігерлер оны қатерлі ауру ретінде қарастырмай, жай ғана психологиялық дерттің түріне жатқызады, сөйтіп, психикалық ауруларға тек кеңес берумен шектеледі. Мұның соңы балалардың өсе келе әлеуметтік ортаға бейімделуін қиындатады, айналадағы адамдардың өзіне деген түсінбеушілігін тудырады.
Дерек - тер - ге қарасақ, қазіргі кезде әлемде мил - лиондаған адам аутизм сырқатына шалдыққан екен. Көптеген елдерде мұндай сырқатпен ауыратындар саны қатерлі ісік, қант диабетінен де жиі кездеседі. Ғалымдардың мәліметтері бойынша уақытымен медициналық, әлеуметтік, психологиялық, педагогикалық түзеу көмектеп көрсетілген жағдайда аутист балалардың 60 пайызы жалпы білім беру бағдарламалар бойынша, 30 пайызы арнайы білім беру бағдарлама бойынша оқуға қабілетті, ал 10 пайызы отбасын құрып өмір сүруге мүмкіндіктері бар. Бірақ, түзеу көмегінсіз қалған жағдайдағы балалардың 75 пайызы әлеуметтік ортаға бейімделе алмайды, 22 пайызы шамалы бейімделеді, тек 3 пайызы ғана әлеуметтік бейімделудің деңгейіне жетеді.
Басқа зерттеулер көрсеткендей, аутизм және Даун синдромы бар жасөспірімдер өздерінің құрдастарына қарағанда, екі-үш есе көп семіздікке ие.
Бала аутизмі бар балалардың диетасын шектейтін белгілі бір тағамдардың текстурасына, дәміне және түсіне қатты кедергі болуы мүмкін. Бір зерттеу аутизм спектрінде балалар екі есе жиі невротипиялық балалардан бас тартты және аутизмге ұшыраған балаларға қарағанда, аутизмге ұшыраған балалардың қантқа тәтті сусындар мен тағамдар көп тұтынғанын анықтады. Аутизмнің симптомдарын емдеуге арналған дәрі-дәрмектер салмақтың өсуіне әкелуі мүмкін.
Одан басқа, аутизмге ұшыраған балалардың дене шынықтыру және дене шынықтыру белсенділігі қиын. Көрікті жерлерге, дыбыстарға және сезімтал ынталандыруларға деген сезімталдық қатысуды қозғалтқышты үйлестіруді және жоспарлауды шектеу немесе кешіктіру сияқты әсер етуі мүмкін. Спорт түрлері, аутизмге ұшыраған балалар үшін, әсіресе, қарым-қатынас пен әлеуметтік өзара әрекеттесу кезінде қиындық тудыруы мүмкін.
Зерттеу жұмысының мақсаты: аутизмі бар балалардың түзете-дамыту жұмыстары ықпал етуі үшін спорттық жаттығулар түрлерін анықтау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- аутист балалардың психикалық процестері мен ерекшеліктері бойынша ғылыми әдебиеттерге шолу;
- аутизмге түзету жұмысы ретінде спорттық жаттығуларды қарастыру.
Зерттеу пәні: аутизмі бар балаларға спорт жаттығулары арқылы мінез-құлқын түзету.
Зерттеу объектісі: аутистік спектрі бұзылысы бар бала.
Зерттеу әдістері: тақырыпты зерттеу барысында қолданылған педагогикалық және психологиялық әдебиеттерге талдау жасау әдістері қолданылды.
Курстык жұмысының құрылымы: курстық жұмыс кіріспе, 1 бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Қазіргі кезеңдегі аутизмі бар балалардың мінез-құлқындағы мәселеге теориялық көзқарастар
1.1 Отандық және шетелдік әдебиеттерде аутизмі бар балаларда мінез-құлқындағы мәселені дамыту үдерісі

Əрбір ата-ана баласы өмірге келгеннен кейін оның денсаулығының дұрыс болғанын қалайды. Ата-анасы баланың жасаған əрбір қимылына, оның жүзінің жадырағанын, басқан əрбір қадамын, алғашқы шығарған дыбысына, айтқан сөзіне қуанады. Əр бала қоршаған ортаның қамқорлығын қажет етеді. Бірақ кейбір балалар қоршаған ортадан алыстап, өз əлемінде өмір сүреді. Олар əр жаңа нəрсеге қызықпайды, оны танып-білуге қызығушылығы болмайды. Осындай балалар қарым-қатынас жасауда, əлеуметтік ортаға бейімделуде, ата-анасымен сөйлесуде қиындықтарға кездеседі. Осындай белгілер арқылы балада аутизмнің немесе оның кейбір белгілерін анықтауға болады.
Елімізде аутизм туралы ақпарат аз, ал онымен күресіп жүргендер көп. Əлем бойынша 67 миллион адам аталған дертпен арпалысса, қазақстандықтардың үлес салмағы мыңнан асып жығылады. Елімізде аутизмі бар балалардың саны күрт өсуде. 2003 жылы 77 бала тіркелген болса, 3 жылдан кейін бала саны 255-ке жеткен, 2010 жылға қарай 326 бала тіркелген. Ал қазіргі таңда балалар аутизмі мың жарымға жуық балада байқалған [1].
Аутизм ми жұмысының бұзылуынан туады. Мамандар аутизмнің 300-ге жуық себебін атап отыр. Бірақ нақты тұжырым, дəйекті дəлел жоқ. Ең алғаш аутизм туралы Э. Блейлер, Лео Каннер, О.С. Никольская, Г. Аспергер, А. Ретта, К.С. Лебединская сынды ғалымдар қарастырған. Қазіргі кезеңде аутизмді зерттеу өрісі кеңейіп отыр. Аутизм (34) бала дамуындағы ауытқушылықтың ауыр түрі, ол əлеуметтік ортамен қарым-қатынастың жоқтығын білдіреді. Симптом ретінде аутизм көптеген психикалық ауруларда кездеседі, бірақ кейбір жағдайларда ерте жастан байқалып, бала дамуына кері əсерін тигізеді. Бұл жағдайды ерте балалық аутизм (ЕБА) синдромы дейді. Ол болса психикалық даму зақымдалуының бір нұсқасы ретінде қарастырылады. Сонымен қатар бала бойында аутизмнің кейбір клиникалық көріністері байқалса, оны аутистикалық тұлғалық қасиеттер деп атайды. Нақты симптом ретінде 2-3 жасқа қарай қалыптасуы мүмкін [2].
Қазіргі уақытта аутизмнің нақты себептері анық зерттелмеген. Көп ғалымдардың деректері бойынша, аутизмі бар балалардың себебі орталық жүйке жүйесінің бұзылуы салдарынан болады. Тұқымқуалаушылық фактордың əсері мол екенін көптеген зерттеушілер мойындайды. Сонымен бірге мидың органикалық зақымдалуы да аутист балаларда жиі кездеседі.Тұқым қуалаушылық хромосомалық өзгерістер, зат алмасу өзгерістері, анасы жүкті жəне туу кезінде алған жарақаттар, нейроинфекция- лар, тағы басқа жағдай лар барлығы да жағымсыз əсер ету мүмкіндігі бар.
Аутизмнің пайда болу себептерін түсіндіретін нақты дəлелденген ақпараттар өте аз. Бұрынырақ балаларға қызылшаға жəне шошқаборлыққа (свинка) қарсы егілетін екпе салдарынан пайда болады деген болжам болған. Бірақ уақыт өтісімен, көптеген зерттеулер нəтижесінде бұл болжам жоққа шығарылды. Ал, психоаналитиктердің ойынша, баланың алғашқы даму кезеңіндегі ата-ананың эмоциялық салқындығы да себеп болады [3].
Себептердің 1-тобы тұқым қуалаушылықпен байланысты. Кейбір мамандардың айтуынша, аутизм тұқым қуалайды жəне ол гендік деңгейде беріліп отырады. Кей жағдайларда бұл тұжырымның растығын дəлелдейтін мысалдар да бар, себебі аутистік белгілер бір отбасының мүшелерінен байқалып жатады. Алайда ғалымдар аутизмге жауап беретін генді əлі күнге таба алған жоқ.
Себептердің 2-тобына хромосомалық (генетикалық) мутация, зат алмасудың туабітті аурулары жатады. Кейбір генетикалық синдромдар мен зат алмасу ауруларының клиникалық симптомдарының қатарына аутистикалық белгілер де кіреді. Мұндай аурулардың қатарында сынғыш (фрагильді) Х-хромосома, Ретт, Мебиус синдромдары, сонымен қатар фенилкетонурия, мукополисахаридоз жəне басқалары бар.
Себептердің 3-тобы орталық жүйке жүйесінің түрлі себептермен зақымдалуымен байланысты.
Оған мыналар түрткі болуы мүмкін:
жүктілік жəне туу кезінде түрлі патогендік факторлардың əсер етуі: нейроинфекция, вирустық инфекция, жарақат, асфиксия жəне т.б. Мұндай жағдайда аутизмді аурудың салдарынан болған жүйке жүйесінің резидуалды-органикалық күйі деп қарастырады;
биохимиялық, нейрохимиялық жəне метаболикалық ауытқулар. Арнайы зерттеулер (жұлын сұйықтығы, қан, несеп сараптамалары) көрсеткеніндей, аутистикалық симптомдар физиологиялық тұрғыдан белсенді заттар (серотонин, катехоламин жəне дофамин) алмасуының бұзылуынан болады. Биохимиялық өзгерістер мен аутистикалық белгілердің арасындағы байланыстың бар екенін дəлелдейтін зерттеулер бар [4].
Аутизмнің алғашқы белгілеріне тоқталатын болсақ, белгілер баланың үш жасына дейін анық байқалады. Əдетте, ер балаларда жиі кездеседі. Ата-анасы баланың құрдастарымен салыстырғанда кеш дамып, əлі сөйлемегенін байқайды. Алғашында бала естімейтін сияқты болып көрінеді, бірақ тексеру барысында нəтижесі олай еместігін көрсетеді. Мұндайда баланың жалпы дамуы тежеледі. Мінезі тұйықтала түседі. Атын атап шақырса, елең етпеуі де мүмкін. Өзге балалармен де ойнамайды. Танып-білуге ұмтылмайды. Тіпті жаңа ойыншық та оны қызықтыра алмайды. Яғни, мұндай балада қалау, сағыну, аяныш, өкініш, қамқорлық сияқты сезімдердің ешқайсысы болмайды. Оған бəрібір. Өз əлемінде, өзімен өзі өмір сүреді. Тəулік бойы ұйықтамай жүре беруі мүмкін. Ештеңені қажет етпейді.
Кейде бала сөйлеуді бастайды, бірақ біраз уақыт өтісімен, сөйлеу қабілетін қайта жоғалтады, күнделікті қылықтары қайталанады, күнде бір ойыншықпен жəне жалғыз ойнайды. Тіпті ойыншық- тың тек бір бөлігімен ғана (мəселен, тек қолымен немесе басымен) ойнауы мүмкін. Күнделікті қайталанатын тəртіптің өзгеруін бала өте қиын қабылдайды. Ата-аналарының айтуынша, бала көзге тіке қарамайды. Көбісінің зияткерлік қабілеттері де төмен [5].
Қазіргі уақытта аутизм спектрінің бұзылуы медициналық, әлеуметтік ғана емес, сонымен қатар психологиялық-педагогикалық проблема ретінде де қарастырылады. Егер 2000 жылы Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша аутизмнің таралуы 10 мың балаға шаққанда бес-тен 26-ға дейін жағдайды құраса, 2005 жылы 250-300 жаңа туған нәрестеге бір аутизм жағдайы, ал 2008 жылы 150 балаға 1 жағдай келді. Бүгінгі таңда американдық ауруларды бақылау және алдын-алу орталықтарының (U.S. Centrsfor Diseance Controlland Prevention) мәліметтері бойынша әр 88 бала аутизммен ауырады. Ұлдар арасында аурудың таралуы қыздарға қарағанда жоғары және 42 адамға 1 құрайды. Бұл практикалық тәжірибені зерттеуді, сондай-ақ түзету жұмыстарының жаңа әдістерін әзірлеуді өзекті етеді. Қазіргі уақытта аутизм психикалық дамудың бұзылуының ерекше түрі ретінде қарастырылады, оның ерекшелігі баланың биологиялық тапшылығының ерекшеліктеріне байланысты. Бұл тапшылықтың табиғаты әлі күнге дейін жеткілікті түрде айқын емес, бірақ ол жүйелік сипатқа ие және жоғары жүйке қызметінің дамуының бұзылуында ғана емес, сонымен қатар көптеген соматикалық проблемаларда да көрінеді.
Біздің елімізде аутизм мәселесіне мамандардың назары 60-шы жылдардың аяғынан бастап аударылды. Алғашқы зерттеуді балалар психиатрлары жүргізді (С.С.Мнухин, А.Е. Зеленецкая, Д.Н. Исаев, 1967; О.П. Юрьева, 1970; М.Ш. Вроно, В.М. Башина, 1975; М.С. Вроно, 1976; В.М. Башина, 1980; В.Е. Каган, 1981; К.С. Лебединская сотр., 1981). Олар аутизмді балалар шизофрениясы немесе шизоидты (аутистикалық) психопатия аясында қарастырды (Т.П. Симсон, 1929, 1948; Г.Е. Сухарева,1925, 1937, 1959, М.О. Гуревич, 1927, 1932). Балалық аутизмнің көріністерін аурудың белгілері ретінде ғана емес, сонымен қатар дамудың бұзылуының белгілері ретінде де түсіндіруге болады, оларды ажырату әрекеттерін балалар психиатрлары да дамыта бастайды. В.М. Башина (1975, 1980) аурудың басталуына дейінгі және оның процесінде көрінетін балалар аутизмінің көріністерін зерттеп қана қоймай, сонымен бірге балалар аутизмінің Конституциялық формаларын анықтайды [6].
Бірінші кезең -- XIX ғасырдың аяғы-ХХ ғасырдың басы, жалғыздыққа ұмтылған балалар туралы айтылған кезде. Бұрын Каннер кезеңі деп аталатын немесе аутизм проблемасының дамуындағы екінші кезең біздің ғасырдың 20-40-жылдарын қамтиды, бұл кезде балаларда аутизм ұғымы пайда болды. Балалық шақтағы аутизм проблемасының дамуындағы үшінші кезең әдетте Каннер (40-80 жылдар) деп аталады, ал төртінші кезең Каннер кезеңінің 1980-1990 жылдарға келеді [7].
Донозоологиялық кезеңі бүгінде біз аутизм деп атайтын адамдардың оғаш мінез-құлқын сипаттауды қамтиды. Наталья Чаллис пен Гораций В. Дьюи "Шығыс Еуропа тарихының жылнамасында" ежелгі Ресейдің көптеген ақымақтары аутистикалық мінез-құлық элементтерімен ерекшеленді деп жазды: вербалды емес, әлеуметтік конвенцияларға бей-жай қарамайтын, ауырсынуға сезімтал емес; кейбіреулерінде эпилепсия болды (аутизммен ауыратын адамдардың шамамен 30%-ы эпилепсиямен ауырады деп саналады [8]. Франческо Анна өзінің "аутизмнің психологиялық теориясына кіріспе" атты кітабында аутизм туралы алғашқы ескертулерді сипаттады [9].
1724 жылы Германияның Хамельн қаласының астында өрістерде жалаңаш жүгірген бала көрінді, ол кейінірек "жабайы бала Петр" деген атқа ие болды. Петрдің таңғажайып өмірін зерттейтін ағылшын тарихшысы Люси Уорсли оның аутизммен ауырғанын айтады. Жүз жылдан астам уақыттан кейін француз зерттеушісі Дж. М. Итар "интеллектуалды функциялардың жеңілісінен туындаған Мутизм" (1828) атты еңбегін жариялады, онда ол Сур-Муэ институтында (Париж) 28 жылдық зерттеулерінің нәтижелерін қорытындылады. Ғалым Авероннан шыққан жабайы бала Викторды қалпына келтіру әрекеттерін сипаттады. Итар осындай балалардың зейінін, есте сақтау қабілетін және имитациялық қабілеттерін мұқият зерттеді және интеллектуалды мутизмі бар балалар қоғамға жат, құрдастарымен достық қарым-қатынас орнатуда үлкен қиындықтарға тап болады, ересектерді тек қажеттіліктерін қанағаттандыру құралы ретінде пайдаланады, сөйлеу мен тілдің дамуында айтарлықтай бұзылулар көрсетеді (әсіресе жеке есімдіктерді қолдануда) [10].
Осы уақытта Уильям Гаушип Дикинсон, Сент-Джордж Лондон ауруханасының дәрігері және ағылшын психиатры Генри Модсли өз жазбаларында аутизмге тән балалардағы аурудың белгілерін сипаттады. 1887 жылы әйгілі британдық генетик Джон Лангдон Даун бұзылыстың ерте және кеш басталуы арасындағы айырмашылықты енгізді, сонымен қатар оларға тән маңызды қабілеттерді сипаттап, оларды "деменция ғалымдары" деп атады. Савант синдромы бойынша әлемдік жетекші сарапшы, доктор Даролд Трефферт Джон Даун "регрессивті аутизм" туралы айтқан деп санайды [11].
1896 жылы орыс психиатры Станислав Никодимович Данилло 14 жастағы балада кататония фактісі туралы хабарлады, бірақ екі заманауи зерттеулерге сәйкес, аутизмі бар жастардың 12-17% - ында кататоникалық белгілер байқалады [12].
Бірақ "аутизмге" алғашқы анықтаманы 1911 жылы швейцариялық психиатр E. Bleuler берген. E. Bleuler шизис, психиканың бөлінуі туралы гипотезаны алға тартты және клиникалық деңгейде "бөліну" аутизммен көрінді, бұл шизофренияның маңызды белгілерінің бірі, "сыртқы әлемнен белсенді кету және ішкі өмірдің басым болуы". Әйгілі "Dementia Praecoxor the group Schizophrenias" (1911) еңбегінде Блейлер аутизмге келесі анықтама берді: "кейбір психикалық аурулардың маңызды белгілерінің бірі-сыртқы әлемнен белсенді кетумен бірге ішкі өмірдің басым болуы. Ауыр жағдайлар толығымен армандарға дейін азаяды, онда пациенттердің бүкіл өмірі өтеді; жеңіл жағдайларда біз бірдей құбылыстарды аз дәрежеде табамыз. Кейіннен Е. Минковски (1927) психикалық процестердің белгілі байлығы сақталатын "бай" аутизмді және аффективті босаңдықпен сипатталатын "кедей" аутизмді ажыратады. Шизофренияға қатысты аутизмді ол "минус" ретінде емес, басқа өмір ретінде қарастырады [13].
Неміс психиатры және психологы, Тюбинген университетінің профессоры Е. Кретшмер аутизмді шизоидтық темперамент динамикасы ретінде қарастырды. Осылайша, E. Minkowski және E. Kretschmer өз еңбектерінде аутизмнің көрінісі туралы айтты және олардың көзқарастары E. Bleuler берген аутизмнің бастапқы анықтамасынан өзгеше болды. Аутизм термині жүз жылдан астам уақыт бойы қолданылып келе жатқанына қарамастан, бүгінгі таңда аутизм ұғымы ХХ ғасырдың басында E. Bleuler берген бастапқы клиникалық анықтамадан өте ерекшеленеді [14].
1944 жылы, Каннерге қарамастан, австриялық психиатр Ханс Аспергер жасөспірімдер тобының аномалды мінез-құлқының жай-күйін сипаттады, ол "аутистикалық психопатия" деп атаған әлеуметтік қарым-қатынас пен қарым-қатынастың бұзылуында көрінеді [15].
Екі психиатр аутизмді ақыл-есі кем адамдар тобынан және жүйке жүйесінің ауыр бұзылулары бар адамдардан бөліп, оны ақыл-ойы бұзылған балаларға қолданды. Алайда, Аспергер Каннер сипаттаған сөйлеу мен тілді түсінудегі айқын ауытқуларды байқамады. Аутизмді Каннер "аффективті байланыстың бұзылуы" деп анықтады, ал Аспергер аффективті байланыстың болмауымен сипатталатын, бірақ әдетте эмоционалды емес сөйлеуді қолдана алатын балаларды сипаттады [16].
20 ғасырдың 50-ші жылдарына қарай АҚШ психиатр мамандары арасында аутизмге деген қызығушылық артты. Көптеген дәрігерлер, әсіресе психоаналитикалық теория аясында жұмыс істегендер, ақыл-ойы бұзылмаған балада аутизмнің пайда болуын, онымен болған психо-травматикалық оқиғаларды, әсіресе ата-аналар тарапынан балаға жылы, сенімді, мейірімді қарым-қатынастың болмауын түсіндіруге тырысты. Ол кезде басылымдарда мұздатылған ана, суық ақылды ата-аналар және т. б. терминдері пайда болды. Беттель-хейм "Джо - механикалық бала" мақаласын жазады, онда ол өте жабық, бірақ интеллектуалды түрде сақталған және тіпті дарынды аутист баланы суреттеді. Бұл зерттеуде аурудың дамуының негізгі себебі ретінде ата-аналардың балаға деген салқын көзқарасы анықталды. Ата-аналарды балалардағы аутизмнің пайда болуына кінәлаған Беттелхайм теориясы батыста 1970 жылдардың ортасына дейін танымал болды, осы саладағы жаңа медициналық зерттеулер Каннер айтқан аутизмнің бастапқы биологиялық табиғатын растады.
1960 жылдары аутизмді түсінуде үлкен өзгеріс болды: оның этиологиясы, диагностикасы және емі. Осы жылдары психоаналитиктер психотерапияның аутизмнің негізгі "емі" ретінде тиімділігіне күмән келтірді, содан кейін С.Б. Ферстер 1961 жылы "Аутист балалардың мінез-құлқының оң көтермелеуі және жеткіліксіздігі" атты еңбегінде аутист балалардың мінез-құлқы мен сөйлеуіндегі көптеген ауытқуларды, мінез-құлықты өзгерту бағдарламасы бойынша жүйелі сабақтар арқылы азайтуға және түзетуге болады деп ұсынды. С. Ферстер аутист балалардың кез-келген оғаш мінез-құлқы қарым-қатынас нысаны бола алатындығын және мұндай адамдарды неғұрлым дұрыс сөйлесуге үйретуге болатындығын қызықты байқауды атап өтті. Ферстердің жұмысы аутист балалардың мінез-құлқын өзгерту тәсілін зерттеуге және оны іс жүзінде қолдануға түрткі болды.
1964 жылы американдық психолог Бернард Римланд "балалар аутизмі: синдром және оның жүйкелік мінез-құлық теориясындағы маңызы" кітабын шығарды. Бұл кітап аутизм мәселесіне деген көзқарастардың өзгеруінде бетбұрыс болды. Онда автор аутизм және ұқсас бұзылулар туралы әлемдік әдебиеттерді талдады, сонымен қатар аутизмге органикалық мидың бұзылуы ретінде көзқарасты негіздеді. Айта кету керек, осы уақытта ғалым-зерттеушілер Эрик Шоплер мен Роберт Рейхлер аутизмі бар балалар мен оған жақын қарым-қатынас бұзылыстарын түзетумен және оқытумен айналысатын алғашқы мемлекеттік бөлімді құрды. Э.Шоплер мен Р. Рейхлердің бақылаулары мен тәжірибесіне сүйене отырып, аутизмнің себебі ата-аналардың балаларға деген жаман қарым-қатынасы емес, мидың органикалық аномалиясы болып табылады деген болжамды растады. Ми патологиясын тану туралы бұл тұжырымдар аутизмі бар адамдарда танымдық қабілеттердің дамуына ықпал ететін нақты қолайлы жағдайлар жасау қажеттілігін көрсетті.
Осыдан кейін бүкіл әлемде аутизм саласында зерттеулер жүргізіле бастайды, аутизмі бар адамдарға көмек көрсету қоғамдары құрылады. 1977 жылы С.Фолштейн мен М. Раттер аутизмнің генетикалық факторларын растау үшін алғашқы жүйелі зерттеу жүргізді. Американдық ғалымдар С. Чесс, С. Корн және Ф. Фернандез сол жылдары аутизмнің себептерінің бірі ретінде белгілі бір инфекцияларды зерттеді. 1979 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.