Оқушылардың танымдық белсенділігін ынталандыру

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Курстық жұмыс
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыбы: Дидактиканың негізгі ұғымдары, оқыту процесінің мәні, ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған: Маканова Сауле
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі бөлім
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактика туралы жалпы түсінік, даму тарихына шолу ... ... ... 4-6
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Дидактика - оқытудың педогогикалық теориясы ... ... ... ... ...7-10
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Оқыту процесінің мәні, ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ...11-14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3 Негізгі дидактикалық тұжырымдамалар және оқыту модельдері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15-18
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 Сабақтың түрлері және оның дидактикалық құрылымын зерттеген зерттеушілердің жіктеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20- 22
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...24
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактика - педагогиканың маңызды саласы. Дидактика (didaktikаs - оқытушы, didasko - оқушы) ұғымы грек тілінен алынған, оқыту немесе үйрету деген сөз. Дидактиканың зерттеу пәні оқыту мен оқудың себептері, барысы, нәтижелері ззерттеу пәні аясына байланысты жалпы және жеке дидактикалар айқындалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырып өзектілігі: Жалпы дидактика оқытудың жалпы заңдылықтарын, принциптерін қарастырады. Жеке дидактика жеке оқу пәнінің мазмұнын, барысын, түрі мен әдістерін зерттеуіне қарап оқыту әдістемесі деп аталады. Мысалы, математиканы оқыту әдістемесі, тарихты оқыту әдістемесі. Дидактика әрі теориялық, əрі қолданбалы ғылым болғандықтан ғылыми-теориялық және қолданбалы қызметтер орындайды. Дидактиканың ғылыми-теориялық қызметі: білім беру мен оқыту процестерінің мәні мен заңдылықтарын, мазмүнын, принциптерін, ұйымдастыру формалары мен әдістерін зерттеу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактиканың қолданбалы қызметі: білім мазмұнын оқыту мақсатына сәйкестендіру, оқыту принциптерін белгілеу, оқытудың тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын анықтау, жаңа технологияларды жасап енгізу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактика педагогиканың жалпы категорияларын (тәрбие, педагогтік іс-әрекет, білім беру) пайдаланады. Сонымен қатар дидактиканың өз категориялары да бар: білім беру, оқыту, оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі, мақсаты, міндеттері, мазмұны, түрлері, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің мақсаты: Білімдендірудегі заңдылықтар мен қағидаларды және оқыту әдістемелерін зерттеген педогогтарды таныстыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің міндеттері:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактиканың ұғымының мәнін ашу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактиканы зерттеген педогогтарды тану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактиканың даму тарихын шолу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі дидактикалық тұжырымдамалары мен оқыту модельдерін түсіндіру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сабақтың түрлері және оның дидактикалық құрылымын зерттеген зерттеушілердің жіктеуі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу құрылымы: Дидактиканың ұғымын аша отырып , теориясына тоқталып, педогогтардың еңбектеріне, тарихына шолу жасай отырып курстық жұмыс құрылымы кіріспеден, негізгі бөлімнен, тараулардан, тармақшалардан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактика туралы жалпы түсінік, даму тарихына шолу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактика - теориялық ғылым, ал теория пәні зерттеушілерге қатынас жүйесі ретінде танылғандықтан, оқыту үшін ең бастысы арнайы қатынас ашу қажет. Жалпы оқыту әрекетінде пайда болатын қатынас әр алуан: мұғалім-оқушы, оқушы-оқу материалы, оқушыбасқа оқушылар. Педагогикалық әдебиетте дидактика үшін қайсысы ең басты болып саналатыны туралы әртүрлі пікірлер кездестіруге болады. Ең басты қатынас оқушының оқу материалына қатынасы, яғни танымдық қатынас деген көзқарастар көп таралған. Шынымен де, оқу танымы оқыту үрдісінің маңызды сипаттамасының бір бөлігі. Егер оқытуды психологиялық тұрғыдан қарастырсақ, яғни негізінен оқушының материалды қалай меңгеріп, игеруіне көңіл бөлсек, ол басты мәнді қатынас болып саналады. Бірақ оқытуды, педагогтарша, әлеуметтік тәжірибені беретін мақсатты әрекет жағынан қарастырсақ, онда бұл қызметке басты және ерекшелік ретінде: екі әрекет арасындағы қатынас оқу және оқыту боп бөлінеді. Оқыту оқытатын адамның қызметі, ал оқу оқитын адамның қызметі. Таным оқудан тыс та іске асуы мүмкін, ал өзара байланысқан оқыту мен оқу әрекеті тек оқыту үрдісінде ғана болады. Олар бірігіп бүкіл дидактикалық қатынас жүйесін, әсіресе танымдық жүйені анықтап, ұйымдастырады. Осылайша дидактика пәні сипатталады. Оқыту қүбылысын зерттеу кезінде, расында үш объект арасындағы, мұғалім, оқушы және оқу материалы арасындағы тәуелділікті есептеу керек. [75]. Дидактика пәнінің басқа бір сипаттамасы оқытуды тәрбиемен біріктіре қарастыру қажеттілігі. Оқытудың тәрбиелік қызметі тек оқушының білімді игеруінен ғана тұрмайды. Оның тұлға боп қалыптасуына жағдай жасап, белгілі бір адамгершілік сапасы мен мінез-құлқын қалыптастыруы керек. Оқытудың тәрбиелік аспектісі білім мазмұнында қарастырылады, оны Дидактикалық талдауда еске алу қажет. Білім мазмұнының оқыту үрдісінде шынымен бар екеніне көңіл бөлуіміз керек. Бұл үрдістің әр бөлшегінде білім мазмұнының бір бөлшегі болады. Сабақтың әр минутында оқушылар білім мазмұны құрайтын білімдер, іскерліктер, дағдылар, қарым-қатынастар игереді. Оқыту дидактиканың алдында екі қырынан зерттеу объектісі мен құрастыру объектісі ретінде көрінеді. Мұны ескере отырып саналы түрде дидактикалық зерттеуді оқыту практикасының дамуына бағыттау іске аспаса, зерттеудің ойша пайымда ғана қалып, нәтижесіз боларына көңіл бөлуіміз керек. Сол сияқты мектепке арналған теория, ұсыныстардың дәйектемесі жеткіліксіз болса маңызды жақсартулар әкелмейді. Айтылғандарды қорыта кетсек, дидактика пәнінің келесі сипаттамасын белгілеуге болады. Дидактика өзінің объектісін оқытуды ең алдымен, өсіп келе жатқан ұрпақтарымызға мәдениетті немесе сол бір мағынадағы алеуметтік тәжірибені беру бағытындағы ерекше әрекет түрі ретінде қарастырады. Педагогикалық тұрғыда теориялық талдаудың негізінде жатқан бұл әрекет ерекше қатынас болып, оқыту мен оқу, яғни іс-жүзінде мұғалім мен оқушы арасындағы қатынас болып келеді. Басқа қатынастар сол қатынаспен қосылғанда ғана дидактикалық болады. Мысалы, кітап оқу үрдісіне еніп және мұғалім мен оқушының құралы болғанда оқулыққа айналады. [76].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактикалық көзқарасқа сай оқытудың мазмұнын және үрдісін бірлікте алып оқытуды қарастыру керек. Мысалы, білім оқшауланып та, өзінен-өзі де оқылмайды, өздерінің игерілу және оқыту әдістерімен зерделенеді. Дидактика оқытуды тәрбиемен бірге қарастырады. Практиканы толық жетілдіру мен өзгерту міндеті бар дидактика оқытуды тек зерттеу объектісі ретінде ғана емес, ғылыми-дәйектелген құрастыру ретінде де қарастырады. Мұнда біз тек дидактика пәнінің негізгі сипаттамасын баяндаймыз. Бұл сипаттамалардың қабылданғаны мен саналғанына байланысты өте қысқа формада көрсетуге болады: дидактиканың пәні сабақ беру (мұғалім әрекеті) мен оқудың байланысы (оқушының танымдық әрекеті) және олардың арақатынастары болып саналады. Бұған қоса, дидактиканың назарында оқу үрдісінің тәрбиелік рөлі, оқушылардың белсенділігі мен шығармашылық еңбегі және олардың ойларының дамуына қолайлы жағдайлар болады деп айтамыз. Дидактика түсінігі мазмұнын толық түсіну үшін, Дидактиканың қысқаша ғана бүл ғылыми пәннің дамуына тарихи шолу дамуын тарихи берген жөн. Тарихта былай болған, ұзақ уақыттар бойы шолу педагогика терминімен қатар дидактика термині бір мағынада қолданылып жүрген. Ең алғаш рет оны ғылымға неміс педагогы В. Ратке (1571-1635) кіргізген және өзінің лекция курсын Дидактикадан қысқаша ғана есеп нәтижесі немесе Paтихияның оқыту шеберлігі деп атаған. Осындай мағынаны ұлы чех педагогы Ян Амос Коменский де қолданған. Ол 1657ж Амстердамда өзінің Ұлы дидактика атты белгілі еңбегін бастырып шығарды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактика термині грек тілінен шыққан, яғни didaktikos үйренуші, ал didasko -- зерттеуші. Я.А.Коменскийдің дидактиканы бәрін бәріне оқыту өнері ретінде қарастыруын осы сөздер оятқан болар. Оның құрамында ол жан - жақты моралдікке бағытталған ойлардың қалыптасуы туралы оқыту мен тәрбиелеу сұрақтарын қарастырады. Педагогика ғылымының дамуы барысында дидактика білім беру мен оқытуға көңіл қоя бастайды. Әлемдік дидактиканың дамуына Иоганн Фридрих Гербарт (1776-1841), И.Г. Песталоцци (1746-1827), А. Дистервег (1790-1816), К. Д. Ушинский (1824-1870), Д. Дыюи (1859-1952), Г. Кершенштейнер (18541932), В. Лай (1862-1926) және т.б. үлкен еңбек сіңірді. ХІХ-ХХ ғғ. аралығында отандық дидактиканың дамуына П. Ф. Каптерев, С.Т. Шацкий, П.П. Блонский, А.К. Гастев, А.П. Пинкевич, М.М. Пистрaк және т.б. көңіл бөлді. Әсіресе КСРО кезінде отандық дидактикада П.Н. Груздев, М.А. Данилов, Ш.И. Ганелин, Е.Я.Голант, Л.В.Занков, Б.П.Есипов, М.Н.Скаткин және т.б. табысты жұмыс істеді. Оқытудың ғылыми негіздемесіне, объектісі мен дидактиканың пәнін анықтауға, педагогикалық емес ғылымдармен байланысын табуға, дидактикалық зерттеудің әдіснамасын, оқыту әдістері мен дидактиканың басқа да өзекті мәселелерінің дамуына В.С.Ильин, В.И.Загвязинский, В.В.Краевский, И.Я.Лернер, М.И.Махмутов, П.И.I дкасистый және т.б. маңызды үлес енгізді. Олардың дидактикаға үлесі, басқа зерттеушілер үлесі сияқты, қазіргі уақыттағы педагогикада туындайтын өзекті мәселелерге жауап табуға мүмкіндік жасайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Дидактика - оқытудың педогогикалық теориясы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дидактика сөзінің мәні гректің didasko үйретемін, оқытамын деген ұғымынан бастау алған. Бұл ұғымды ғылыми айналымға алғаш енгізген неміс педагогы Вольфганг Ратке (1571-1635). Сол мағынада бұл ұғымды чех педагогы Я. А. Коменский пайдаланып, 1657 жылы өзінің "Ұлы дидактика" еңбегін жарыққа шығарды. Оның ойы бойынша, дидактика "нені оқыту" және "қалай оқыту керек" деген сұрақтарға жауап береді. Заманауи ғалымдардың зерттейтін сұрақтары: кімді, қашан, қайда, неге оқыту. Қазіргі түсінік бойынша, дидактика - білім беру мен оқыту мәселелерін зерттейтін ғылым саласы. Ол оқыту теориясы деп те аталады. Жоғарыда айтылғандай, тұтас педагогикалық процестің компоненттері оқыту мен тәрбиелеу болып табылады. Екеуі өзара байланыста, тұтастықта жүргізіледі. Дегенмен, бұл компоненттердің өзіндік ерекшеліктері де бар. Педагогикалық процесте оқыту процесі ерекше орынға ие. Оқыту барысында білім, білік, дағды және жеке қасиеттер қалыптастырылады. Оқыту процесінің теориялық негізін, оның заңдылықтарын, принциптерін, әдістерін және т.б мәселелерін педагогиканың өзекті саласы - дидактика қарастырады. Дидактиканы дамытуда Я.А.Коменский, И.Г.ПестаЛОЦЦИ, И.Ф.Гербарт, Д.Дьюи, К.Д.Ушинский, П.Ф.Каптерев, М.А.Данилов және т.б. үлкен үлес қосты. Бұл ұғымды алғаш рет ғылыми тұрғыдан ендірген неміс педагогы Вольфганг Ратке (1571-1635). Дидактика гректің didaktikos оқытушы, үйретуші деген сөзінен шыққан. Дидактика ғылым ретінде төмендегідей мәселелерді қарастырады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Не үшін оқытамыз (оқыту мен білім берудің мақсаты)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кімді оқытамыз (оқыту субъектілері)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқытудың қандай стратегиялары тиімді (оқыту принциптері)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Неге оқытамыз (білім беру, оқыту мазмұны)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқытуды қалай ұйымдастырамыз (оқытуды ұйымдастыру формасы)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқытуға қандай құралдар қажет (оқулықтар, оқу құралдары, компьютерлік бағдарламалар, дидактикалық бағдарламалар және т.б.)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқыту нәтижесінде неге қол жеткіземіз (оқыту нәтижелерін сипаттайтын көрсеткіштер мен өлшемдер)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқыту нәтижелерін қалай бақылауға және бағалауға болады (оқыту нәтижелерін бақылау, бағалау әдістері)?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқыту теориясы әдетте дидактика деп аталады. Педагогика Дидактика нені оқыту, қалай оқыту мәселелерімен шұғылданатындықтан, бұл оқыту теориясы тұрғысынан ұғынылып оқыту процесіне қатысты оқушыға білім беру, оқыту заңдылықтарына байланысты ақыл-ой тәрбиесінің негіздері жүйесінен қарастырылады.[144]. Оқыту технологиясы негіздері білім беру мазмұнын айқындайтын оқу жоспары, оқу бағдарламасы, оқулық пен оқу құралдарын, әдістеме саласындағы білім, тәрбие беру жүйесіндегі заңдылықтарды бір-бірімен бөлмей бірлікте қарайды. Дидактика оқу орындарында оқытылатын барлық пәндерге қатысты ортақ заңдылықтар мен ережелерді талқылайды. Сондайақ, оқытудың негізгі мазмұнына байланысты мәселені меңгеру әдістері мен оны ұйымдастыру түрлерін анықтайды. Былайша айтқанда, дидактика оқыту принциптерін, оқытуды ұйымдастыру әдістері мен түрлерін білдіреді. Сонымен қатар дидактика жеке Пәндерді оқыту ерекшеліктеріне ерекше зейін қояды. Жеке Пәндерді оқыту, білім беру, тәрбиелеуді пәндік дидактика немесе сол пәннің әдістемесі деп те атаймыз. Дәлірек айтқанда, жеке пән әдістемесі жалпы дидактикаға сүйенсе, жалпы дидактика тиісті деректерді жеке пән әдістемесінен алып пайдаланады. Дидактиканың негізгі категориялары білім беру, оқыту, сабақ жүргізу, оқу, оқыту принциптері және мұның құрамды бөлімдеріне тиесілі міндеттері, мазмұны, түрлері, әдістері, құралдары оқытудың Нәтижелі түрде жүзеге асуына негіз болып табылады. Дидактика үнемі дамып, өркендеп отыратын сала. Өйткені білім беру мен оқытуды терең зерттеп, оны меңгермейінше ғылымды жетілдіріп, өмір талаптарын орындап, уақыт мәресінен шығу мүмкін емес. Оқыту танымдық іс-әрекеттің психологиялық-педагогикалық негіздері. Оқыту ұстаздар мен шәкірттердің бірлескен әрекеті. [145]. Оқыту үрдісінің логикасын оның құрылымы анықтайды. Ал құрылымды танымдық іс-әрекеттің кезеңдері бойынша сипаттасақ, Ол көбінесе мына жүйеде болады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
танымдық міндеттерді жете түсіну; жаңа деректер мен түсініктерді қабылдау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ұғыну жаңа деректер мен түсініктерді көңілге қондырып, ойлану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
білімдік мағлұмат атқарылған іс-әрекетке байланысты дағдыны қалыптастырып, оны бекітуді жетілдіреді;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
меңгерген материалдарын өмiр практикасында жүзеге асырып, іс жүзінде нақты қолдана білу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
оқушының ұғым-түсінігі мен атқарған іс-әрекетінің қандайлық дәрежеде екендігін талдап, меңгерген дағдысын тексеру, бағалау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Танымдық үғым-түсінікті және онда қойылған міндет айқын болса, оқушы өздігінен ізденіп, тиісті сауалдың шешімін табуға ынталы кіріседі де, оқыту процесіндегі заңдылықтар тиiстi ретімен жүзеге асады. Сабақ барысында жаңа деректермен танысып, түйсінуі, қабылдауы оны ұғынуға жол ашады. Өйткені қабылдау адамға тікелей әсер ететін заттың, немесе құбылыстың санада бейнелену процесі болса, ал түйсінуді сананың сыртқы әлеммен байланысы тұрғысынан түсінеміз, былайша айтқанда, түйсік сезім мүшелеріне әсер еткен құбылыстардың шартты бейнеленуі. Оқушыны жаңа материалдармен таныстыру олардың тікелей қабылдауына мүмкіндік туғызатын болса, бұл процесс таныстыру, бақылау, практикалық жұмыстар арқылы немесе оқытушының жанама түсіндіруі, эвристикалық тұрғыда іздену, оқулықтар бойынша атқарылатын жаттығу, тапсырманы орындау бойынша жүзеге асады. Меңгеру білімдік мағлұматты түсініп, ондағы заңдылықтар мен деректерді жинақтап, тиісті қорытындыға келу. Меңгеру процесінде оқылған материалдар туралы ойластырып, келтірілген деректер мен дәлелдерді көңіліне бекітеді. Зейін қойып, есіне берік сақтайды. Дәлірек айтар болсақ, бекіту - оқушының алған білімін берік ұғынуына мүмкіндік беретін тиімді тәсіл. Осыны ескергендіктен, тәжірибелі мұғалімдер сабақтағы жаңа материалдарды оқушының тиянақты меңгеруі кезінде де, өткен сабақты пысықтау, қайталау кезеңдерінде де бекіту тәсілін түрлендіре отырып пайдаланады. Білімді бекіту саласындағы істер белгілі деректер мен дәлелдерді еске сақтаумен ғана шектелмейді, тиісті бағдарлама бойынша өтілген материалдарды белгілі бір жүйеге келтіру үшін де, шашыранды емес, жинақты болу үшін де бір жүйеге келтіру үшін де қолданылады. Оқыту процесіндегі танымдық қағида нақты аңғарудан абстрактілі (дерексіз) ойлауға және одан практикаға көшу ақиқатты танудың диалектикалық реалды жолы екендігі - ежелден айтылып келе жатқан шындық. Бүған оқыту жүйесі тұрғысынан қарайтын болсақ, нақты аңғару -- түйсіну мен қабылдау, абстрактілі (дерексіз) ойлау - мәнін түсініп, мәселенің болмысын ұғыну, ал практикаға көшу білімді іс-әрекетте қолдану арқылы процесті тексеріп, бағалау болып шығады. [146].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқу процесін жүзеге асыруда мотивтің мәні зор. Мотив дегеніміз әрбір тұлғаның объективтік мұқтаждығы ынтасынан туындайтын талпыныс. Олай болса, оқушының білуге, ұғынуға, оқуға деген ынталы мұқтаждығын демеп, талпынысын қолдап, іс-әрекетке пейіл сала кірісіп, қойылған міндетті тиісті деңгейде атқаруын қадағалау керек. Демек, шәкірттің білімге деген мұқтаждығы мен ынтасы мотивацияға негіз болса, олардың бұл талпынысын оқытушы терең сезіне отырып, оқытатын сабағының Қызықты да тартымды болуына зейін қоюға тиіс. Ол үшін тақырыпқа үйлесімді көрнекілік, техникалық құралдар, ойын, компьютер, т.б. ретті түрде қолданылуы керек. Әрине, оқушының көздеген өзіндік мақсатына, перспективасына ұмтылдыратын мотивтер тұлғаны ешбір уақытта бейжай қалдырмайды. Өзінің болашағы үшін таңдаған мамандыққа, кәсіпке байланысты пәндерге шәкірттер ерекше назар салып, оған ынталы ықыласпен қарайды. Олардың талпыныс мотивтері бұл саладағы сұрақтар мен мәселелерді өзінше шешуін, атқарған іс-әрекетінің жүйесіндегі табысынан қанағат табуын, ертеңіне деген ізденісі мен сенімін жетілдіре түседі. Осы тұрғыдан оқудың психологиялық танымдық мотивтер оқушының жаңа білімді игеріп, оны ұғыну тәсілдерін тереңдетіп, өздігінен ізденуге кеңірек жол ашумен қатар, алған білім-түсінігін өмірде қолданып, жүзеге асыруға құлшындырады. Ал әлеуметтік тұрғыдан қарағанда, мотивтер оқудағы белсенділікке, ынталылыққа, жауапкершілікке және борышын терең сезінуіне мұрындық болады. Сондай-ақ, мотивтердің жүзеге асуы оқушының тәлім-тәрбиесін, оқу саласындағы беделін өсіріп, дүниетанымдық көзқарасының қалыптасуына игі ықпал жасайды. Оқытушының назарында болатын басты мәселенің бірі мотивтер оқушының жас ерекшелігіне байланысты өзгеріп отырады. Тұлғаның перспективті талабына, көзқарасының жетілуіне орай, тиісті пәндерді меңгеруіне байланысты мотивтер жаңа арна тауып, тиісті бағдарда өркен жая түседі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

1.2 Оқыту процесінің мәні, ерекшеліктері

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқыту процесі-мұғалім мен оқушының бірлескен іс-әрекеті.Көбіне оқыту деп мұғалім мен оқушының бірлескен, мақсатқа жетуге бағытталған іс- әрекетін айтады. Оның барысында жеке тұлға дамып, білім алады, тәрбиеленеді. Оқыту процесі-екі жақты процесс болғандықтан, мұғалім мен оқушылардың бірлескен іс-әрекетіне басшылық етуді, жоспарлауды, ұйымдастыруды, басқаруды талап етеді. [266]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқытудың маңызды міндеттері:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқушылардың танымдық белсенділігін ынталандыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқушылардың ғылыми білім, іскерлік, дағдыларды меңгеруіне керекті оқу-танымдық іс-әркетті ұйымдастыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақыл-ойды, ұғымталдықты, қабілетті, дарындылықты дамыту.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Осы процесте оқушылар ғылыми білімдер алып, іс-әрекет жасауға үйреніп, жақсы мен жаман туралы көзқарастарын қалыптастырады. Оқыту балааны дамытады. Ол мынадай бөліктерден тұрады: мақсат, міндет, мазмұн, нәтижелері, оны бағалау. [267]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқыту процесінде кездесетін қарама-қайшылықтарды оқыту процесінің қозғаушы күші болып табылады. Оқу процесінің негізгі қозғаушы күші оқушылардың алдына қойып отыратын мұғалімнің міндеттері мен оларды орындауға қажетті оқушылардың білімдері, іскерлігі және ақыл-ойлары арасындағы қарама-қайшылық. Басқа қарама-қайшылықтар, оқу материалын баяндау жүйесі мен оқушылардың меңгеруі арасында, мұғалімнің түсінігі мен оқушы түсінігі, теориялық білімдер және оларды тәжірибеде қолдану, оқу процесіндегі қиындықтың деңгейлері, сипатын дұрыс анықтау және оларды оқушылардың түсінуі, мұғалімнің материалды жатық баяндауы және әрбір оқушының оны түсінуі араларында болады. [273]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мысалы, ынтымақтастық педогогикасы дәстүрлі педогогиканың кемшіліктерімен күресіп, ондағы көптеген қарама-қайшылықтарды шешуге ат салысты. Олар: оқушылардың қызығушылығы және сабақ тақырыбы арасындағы қайшылық. Оқыту процесінің өзіне тән қызметтері бар. Олар оқытудың білім беру, оқытудың тәрбиелік, оқытудың дамыту қызметтері. [277].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқыту процесінің құрамдық бөліктері. Дидактика тарихында оқыту мақсаты туралы екі көзқарас болды. Біріншісі: мақсат - жеке тұлғаның ақыл-ойын, есін және басқа қабілеттерін дамыту деген тұжырым. Екіншісі: мақсат - ғылым негіздерін меңгерту, өмірге қажет нақты білімдер беру. Қазіргі оқыту мақсаты білім туралы мемлекеттік құжаттарда белгіленген. Ол мұғалімнің сабақ жоспарларында нақтыланады. Оқу материалын меңгертудің әрбір кезеңінде мұғалім өзінің алдына 4 түрлі дидактикалық мақсат қояды. Олар: оқушыны оқу материалымен таныстыру және оны бірінші рет бекіту; оқығанды еске түсірту, іс жүзінде репродуктивтік және продуктивтік деңгейде қолдандыру; білім және іскерлікті қолдану арқылы жүйелеу; білім, іскерлікті бақылау және есепке алу. Оқыту мазмұны - оқыту процесінде оқушы меңгеретін ғылыми білімдер, тәжірибелік іскерлік, дағды, іс-әрекет және ойлау тәсілдері, оқыту мазмұны пән бойынша жасалған мемлекеттік оқу жоспарында, мемлекеттік оқу бағдарламаларында, оқулықтарда жазылған. Оқыту процесінің бастапқы кезеңінде мұғалім оқушыларды оқу материалдарымен және оны қолдану әдістерімен таныстырады. Оқу материалының жаңа бөлігін меңгеру және бекіту қатар жүреді. Оқытудың мақсаты оқу материалының негізгі ойын және тәжірибелік маңызын оқушыға меңгерту. Екінші кезеңде оқу материалы қайталанады және оқушылар алған білімдерін қолданады. Бұл кезеңнің негізгі мақсаты - алған білімді нақтылау, кеңейту, кең түрде жаңғырту, тәжірибелiк қолдану.Үшінші кезеңде мұғалім оқушылардың тәжірибелік жұмыстарын ұйымдастырады, сол арқылы ұғымдарын жүйеге келтіреді. Оқушы алған білімін мұғалімнің көмегімен де және өз бетімен де қолданады, меңгерген білімдерін бір-бірімен салыстырады. Бұл кезеңдегі оқыту нәтижесінің көрсеткіші:оқушылардың мәселелерді өз бетімен шешуі; білімді түрлі жағдайларда қолдана білуі. Оқыту процесін кезеңдерге бөлу, талдау оның ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік береді.Бірінші ерекшелік. Оқыту мен оқудың бірлігі. Олардың біреуін өзгерту, екіншісінің өзгеруіне де ықпал етеді. Оқыту барысында осы бөліктер арасында үйлесімді дидактикалық өзара әрекет болу керек. Іс-әрекет субъектілерінің жақсы қарым-қатынасы оқытудың нәтижелерін көтерудің негізгі жолдарының бірі. Оқыту процесінің екінші ерекшілігі: оқыту және оқудың өзара байланысы арқылы білім мазмұны оқушының іс-әрекетіне негіз болады. Бір циклден екіншісіне жоспарлы түрде өту - оқытуды басқаруға қойылатын келесі талаптардың бірі. Үшінші ерекшелік оқу ақпараттарын оқушылардың қалай қабылдағанын, оны меңгеру нәтижесінде қандай ішкі процестер өтетінін, қандай жағдайлардың оқытуға ықпал ететінін бірден бағалауға болмайтындығында. Оқу процесінде жоспардан ауытқулар болуы мүмкін, оның алдын алу үшін мұғалім ең басты ұғымдарға назар аударады. Оқытушы іс-әрекеті. Оқыту - оқыту процесінің негізгі бөліктерінің бірі. Оқытушының іс-әрекеті оқушымен тікелей де, жанама да байланыста жүзеге асырылады. Оқыту процесі оқу процесінің белсенділігін талап етеді. Бұл талапты орындау оқушылардың іс-әрекетін мұғалімнің ұйымдастыруына, бақылауына, өздігінен білім алуды жолға қоюына, өз мақсаты мен оқушы мақсатын сәйкестендіруіне байланысты. Оқытушы:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
:: оқу ақпараттарын іріктейді, жүйелейді, бөліктерге бөледі және оқушыларға ұсынады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
:: осы ақпараттарды үйретеді, меңгертеді, олармен істелетін жұмыс әдістерін белгілейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
:: әрбір оқушының білімдер жүйесін меңгеруін және оларды оқу- өндірістік жұмыстарда қолдануын ұйымдастырады. [280]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
:: оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетіне басшылық етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
:: оқытушы оқушылардың белсенділігін және саналылығын ынталандырады, білімнің және оқу іс-әрекетінің сапасын бақылайды, оқыту нәтижелерін талдайды, оқушының жеке тұлғасын одан әрі дамытуды жоспарлайды. Оқушының оқу-танымдық іс-әрекеті. Оқу мазмұны және мәнін зерттеген бихевиоризм, гештальпсихология, когнитивизм, іс-әрекет теориясы, гуманистік психология. Оқу - оқушылардың танымдық іс-әрекеті. Оқушының оқыту процесіндегі іс-әрекеті бір нәтижеге жетуге бағытталған. Осы іс-әрекеттің маңызды белгілері: өзін-өзі сынау және өз бетімен жұмыс істей білу, қызығушылық, қажеттілік, танымдық белсенділік, табандылық, жігерлілік, өзінің алдында тұрған міндеттерді дұрыс түсіну, керекті іс-қимылдарды таңдау. Оқу іс-әрекетінің өнімдері - білімдерде, іс-әрекетте, рухани мірде, қоғамдық қатынастарда, бағаларда бейнеленген. Оқу ісәрекетінде тұлғаның барлық сапалары көрінеді және қалыптасады. Оқу іс-әрекеті мазмұн, жеке ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.