Топырақтарды классификациялау

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Картинки по запросу әл фараби университет

Факультеті «география және табиғатты қорғау»

Кафедрасы «кадастр және жерге орналастыру»

СӨЖ

Тақырыбы: Топырақ классификациясы, номенклатурасы мен диагностикасымен танысу

Орындаған:Туменбай Бексұлтан Равшанұлы

Тексерген:Бисенбаева Саним Бегимовна

2020-2021 ж.

Мазмұны

Кіріспе

1. Топырақ номенклатурасы туралы жалпы білім

2. Негізгі таксономиялық бірліктер

3. Топырақтарды классификациялау

Қорытынды

Кіріспе.

Топырақтың классификациялауда оның барлық қасиеттерін қамту қиын, сондықтан кейбір ғалымдар. Оларға мысал келтіретін болсақ К. Д. Глинка оның негізіне топырақтардың ылғалдану құбылысын ұсынды. Өсімдіктердің өсуіне байланысты топырақты жүйелеуді жөн көрген А. Н. Сабанин. Ал П. С. Коссович пен К. К. Гедройц топырақтардың химиялық құрамын негізге алған классификацияларды ұсынды. Бірақтан да олардың ешқайсысы да қолдау таппайды.

Нақты мәліметтерге сүйенсек топырақтар типі негізгі топырақ түзілу процестеріне қосымша өткен кезеңнен қалған айрықша белгілері бар топырақ типтеріне, яғни топырақ зонасы топырақтың кішігірім зоналарына бөлінеді.

Топырақ номенклатурасы туралы жалпы білім

Топырақ номенклатурасы -қасиеттеріне және жіктелуіне сәйкес берілетін атау жүйесі . В. В. Докучаев және Н. М. Сибирцев топырақтың генетикалақ номенклатурасын құрып, топырақты атағанда орыстың халық сөздерін қолданған. Олар топырақтың жоғарғы қабатының түсіне, немесе топырақ түзілуінің экологиялық жағдайына байланысты топырақ типтерінің атауын көрсетті. Мысалы, қара топырақ, сұр топырақ, күлгін топырақ, батпақ топырағы, шалғын топырағы т. б. Осы атаулар халықаралық дәрежеде қолдау тауып басқа тілдерге аударылып немесе аудармасыз көптеген халықтар арасында қолданылып келеді.

Диагностикалық белгілер -т опырақты классификациялап белгілі жүйеге келтіріп анықтап, атау үшін топырақтың ерекше белгілері қолданылады. Диагностикалық белгілерге топырақты зерттегенде, морфологиялық талдау жасағанда көзге түсетін, жеңіл анықталатын белгілер таңдалып алынады. Сонымен бірге топыраққа толық және дұрыс атау беру үшін күрделі химиялық, агрофизикалық зерттеулер де жүргізіледі.

Негізгі таксономиялық бірліктер

Таксономиялық бірліктер жүйесі - табиғатта кездесетін топырақтарды дұрыс жүйелеп оған толық атау беру үшін қолданылады.

Топырақтану ғылымындағы таксономиялық бірліктер: топырақ типі, типшесі (подтип), тегі (род), түрі (вид), түршесі (разновидность), қатаршасы(разряды) . Топырақ классификациясындағы таксономиялық негізгі өлшем топырақ типі болып есептеледі.

Топырақ типі - біртектес биологиялық, климаттық, гидрологиялық жағдайда дамыған және негізгі топырақ түзілу процесінің айқын сипат алуымен бірге басқада процестердің қосарлануы мүмкіндігі бар топырақтардың тобы.

Бір типке жату үшін топырақтар төмендегідей жалпы жағдайларға ие болуы керек:

· органикалық заттардың топыраққа түсіп, біртектес өзгерістерге ұшырап ыдырауы;

· минералды заттардың үгілу процесстеріне ұшырауы және органикалық-минералдық түзілістердің ұқсас құралуы;

· заттардың жылжуы мен шоғырлануының біртектес болуы;

· топырақ кескінінің құрылысының және генетикалық қабаттарының бір түрлі болуы;

· топырақ құнарлылығын сақтап және арттыру шараларының бір бағытта болуы.

Топырақ типтері типшелерге бөлінеді. Олар негізгі топырақ түзілу процесіне қосымша үрдістер әсерінен айрықша белгілері байқалатын топырақ типі ішіндегі топырақ топтары. Мысалы, дала аймағындағы қара топырақ екі типшеге бөленеді: кәдімгі қара топырақ және оңтүстік қара топырақ.

Топырақ типшелері топырақ тегіне бөлінеді. Ол топырақтың генетикалық сапалық көрсеткішінің ерекшеліктеріне байланысты анықталады. Осы ерекшеліктер аналық тау жынысының, ыза судың химиялық құрамына, немесе топырақ түзілуінің өткен кезеңдерінен қалған кейбір белгілерге байланысты. Яғни, жергілікті жағдайдың ерекшелігі топырақты текке жіктеуге қолданылады.

Топырақтың тегі түрлерге бөлінеді. Түрлерді анықтаушы белгілер негізінен топырақ түзуші процестердің даму қарқынымен және оның ерекшеліктерімен байланысты. Мысалы, қара топырақтың түрін анықтауға оның құрамындағы қарашірінді мөлшері және қарашірінді қабатының қалыңдығы қолданылады.

Түрден кейінгі таксономикалық бірлік - түрше. Түршені анықтаушы белгі топырақтың гранулометриялық (механикалық) құрамы. Топырақ қатаршасы (разряды) таксономиялық бірліктің ең кішісі. Ол аналық тау жынысының генетикалық қасиеттеріне байланысты анықталады.

Сонымен, таксономиялық бірліктер топырақты жүйелі түрде дұрыс атап көрсету үшін қолданылатын реттеуші нұсқа деп түсінуге болады. Топырақты қазақ тілінде осы таксономиялық бірліктерге сәйкес келтіріп атағанда бірінші кіші таксонометрялық бірліктер аталып, соңында негізгі таксономиялық бірлік - тип аталады. Мысалы, төрттік дәуірдің карбонатты балшығында түзілген, (қатаршасы) ауыр құмбалшықты (түршесі), аз қарашірінділі (түрі), орташа қабатты (түрі), карбонатты (тегі), оңтүстік (типшесі), қара топырағы (типі) .

Топырақтарды классификациялау

Топырақтарды классификациялау дегеніміз оларды басты қасиеттеріне және құнарлылығына байланысты топтарға жіктеп бөлу.

Топырақтарды классификациялау қатарына жататын жұмыстар: классификациялау принциптерін айқындап алу; таксономиялық бірліктерді қалыптастыру; топырақ номенклатурасы жүйесін және оның атауын анықтайтын диагностикалық белгілерді анықтау.

Топырақты классификациялау өте күрделі жұмыс. Сондықтан осы күнге дейін топырақтардың үйлесімді жасалған халықаралық классификациясы жоқ. Әр мемлекет бұл мәселемен өзінше шұғылдануда. Осы мәселені шешуде жақсы жетістіктерге жеткен елдер Ресей мемлекеті (бұрынғы Кеңестер Одағы), Франция, АҚШ, Канада т. б.

Топырақ классификациясының негізгі бағыттары : экологиялық-генетикалық, факторлы-генетикалық, морфологиялық-генетикалық, эволюциялық-генетикалық т. б.

Экологиялық-генетикалық топырақ классификациясы бағытын алғашқы болып В. В. Докучаев 1879 жылы ұсынып, 1886 жылы оны толықтырып жариялады. Ал 1895 жылы Н. М. Сибирцев осы классификацияға толықтырулар енгізді. В. В. Докучаев пен Н. М. Сибирцевтің генетикалық классификациясындағы қағидалар әлі күнге дейін ғылыми маңызын жоғалтқан жоқ.

Қазақстан топырақтарын классификациялау жүйесі.

Қазақстан топырақтарын классификациялау жұмыстарын белгілі ғылымдар К. Д. Глинка (1923), Е. В. Лобова (1948), Ө. О. Оспанов (1976), С. И. Соколов, М. А. Глазовская (1948, 1952), А. А. Соколов (1977, 1980, 1987), А. Мамытов (1982) т. б. жүргізді.

«Қазақ Республикасы топырақтары» атты 1960-1983 жылдары басылып шыққан 14 томдық монографияларда және 1981 жылы жарық көрген «Қазақстанның жазықтық жерінің топырақтарының тізімі және диагностикалық белгілері» атты кітапта топырақтанушы ғылымдарымыздың Қазақстан топырақтарының классификациясы және систематикасы саласындағы еңбектері қорытындыланды. Сөйтіп еліміздің топырақтарын классификациялаудың және топырақ номенклатурасының ғылыми негізі орнықты түрде қалыптасты. Елімізде топырақтардың аймақтық таралу заңдылықтары, топырақ жамылғысының ерекшеліктері анықталды.

Топырақтың түзілуімен қасиеттерінің қалыптасуы қоршаған географиялық-экологиялық ортамен тығыз байланысты болып келетіндіктен Қазақстан топырақтарын классификациялаудың негізі экологиялық-генетикалық бағытта құрылған.

Қазақстанның барлық топырақтары аймақтық және интрааймақтық топырақтар топтарына бөлінеді. Олар автоморфты, жартылай гидроморфты және гидроморфты қатарларға жіктеледі.

Аймақтық топырақтарға жекелей ландшафта топырақ түзілуінің биоклиматтық жағдайының ерекшелігіне байланысты қалыптасып, кең аумақта кездесетін топырақтар тобы жатады. Мысалы: қара топырақ, қара-қоңыр топырақ.

Интрааймақтық топырақтарға аймақтық топырақ жамылғысы ішінде кездесетін, көбінесе кішкене аумақты алып жататын барлық басқа топырақтар жатады. Олар осы аймақ ішінде топырақ түзуші тау жынысының немесе топырақтың ылғалдануының ерекшелігіне байланысты түзілген болып келеді. Мысалы: шалғынды топырақ, кебірлер, сортаң топырақ.

Топырақтардың қатарларға жіктелуі олардың табиғи ылғалдануына байланысты. Автоморфты топырақтар көтеріңкі жазықтықтар мен беткейлерде кездеседі. Бұл топырақтардың түзілуіне қосымша ылғалдың және тереңде жатуына байланысты ыза судың әсірі болмайды.

Жартылай гидроморфты топырақтар ыза судың жердің 3-5 метр тереңдігінде болып топырақ түзілуіне әсер етуі және сонымен бірге топырақтың үстіне қосымша жиналатын ылғал әсері бар жерлерде қалыптасады.

Гидроморфты топырақтар ыза судың жер бетіне жақын орналасқан (1-3 метр тереңдікте болатын), сонымен бірге қосымша ылғал жиналатын ойпат жерлерде кездеседі. Осы ылғал топырақтың қасиеттерінің қалыптасуына үлкен әсерін тигізеді.

Қазақстанның жазықтық жерінде және таулы өлкесінде кездесетін топырақтарды классификациялау нұсқасы 1 және 2-кестелерде келтірілген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.