Газет менеджерінің функциялары
Дипломдық жұмыс
Басылым жұмысын жоспарлау мен ұйымдастырудағы дәстүр сабақтастығы (Астана ақшамы газетінің материалдары мысалында)
Мазмұны:
Кіріспе
1 Қазақ баспасөзінің қоғамға ықпалы
Мерзімді басылымдардың қызметі
Қоғамдық пікірдің қалыптасуы
Ұлт зиялыларының ерен еңбегі
2. Баспа жұмысының ерекшелігі
3. Жұмыстың әдіснамалық негіздері
4. Зерттеуге алатын тұстарым
5. Жаңалықтардың халыққа таратылуы
Негізгі бөлім:
1тарау.Басылымдағы жұмыстың ұйымдастырылуы
2тарау. Газет бөлімінің жоспарлануы
Қазақ баспасөзі қай уақытта болмасын өзінің ықпалын жоғалтпаған. Қазақ баспасөзінің тарихы ХІХ ғ. аяғында басталып, бүгінгі күнге дейін жеткендігі жəне тарихи дамудың əр кезеңдерінінен өткен отандық газет-журналдардың жалпы жағдайы туралы баяндалады. ХІХ ғ. аяғы - ХХ ғ.басында, кеңес кезеңінде жəне тəуелсіздік жылдарындағы Қазақстанда басып шығарылған газеттер мен журналдарға салыстырмалы талдау жасалды. Мерзімді басылымдарды зерттеу барысында қосымша дерек ретінде цензура мен цензура құжаттарының рөлі талданды.
Тарихи деректердің бір түрі мезгіл-мезгіл шығып тұратын ұзақ мерзімді басылымдар болып табылады. Оның атқаратын қызметтері -- қоғамдық ой-пікірді ұйымдастыру, мемлекетке идеологиялық тұрғыдан ықпал ету, экономикалық, саяси жəне мəдени ахуал бойынша ақпарат беру, басқару жүйесінде кері байланыс орнату.
Мерзімді басылымдар үш түрге бөлінеді: газеттер, журналдар жəне ғылыми қауымдастықтың мерзімді басылымдары. Түрлерін белгілеуге байланысты қолданатын терминдер қазіргі кездегі өз атауларына сəйкес келеді. Мерзімді басылымдарды олардың атқаратын қызметтеріне қарай жіктеуге болады. Мерзімді басылымдардың негізгі мақсаты -- қоғамдық пікірді қалыптастыру.
Мерзімді басылымдардың маңызды сипаты олардың бір мезгілде шығатын санына байланысты, əсіресе олардың қалыптасуының бастапқы жəне қоғамдық күйзеліс кезеңдерінде жарық көрген басылымдардың көп бөлігі ұзақ уақытқа жетпеді. Сондықтан жиі қолданатын мерзімді басылымдардың жалпы саны газет жəне журналдардың жағдайына тең болмады. Келесі бір мерзімді басылымдардың сипаты оның таралымына байланысты болуында. Аталған сипаттар бір-бірімен тікелей байланысты. Мерзімді басылымдардың жеке немесе ресми екендігін ескеру қажет жəне оны қаржыландыру көзін де нақты білген дұрыс.
Мерзімді басылымдарды дерек ретінде қолдануда цензура мəселесіне де ден қою керек. Цензура тек газеттер мен журналдарға ғана емес, барлық басылымдарға ықпал етеді. Бірақ мерзімді басылымдарды қарастыруға байланысты цензура тарихына қатысты үш жағдай өзіне назар аудартады. Біріншіден, басылымдардың публицистикамен байланысы цензураның назарында болады. Екіншіден, мерзімді басылымдардың мезгіл-мезгіл шығып тұруы, олардың таралуы, оларға жазылу жəне жеке сатылымға түсу бағасы қаржылай тəуелділікке əкелетіндіктен де қатаң цензураға бағынады. Үшіншіден, мерзімді басылымдардың өзіне тəн маңыздылығы олардың кумулятивті эффектіге ие болуы, цензуралық қызметке қатысты қажетті есепті жүргізуде қиындық келтіреді.
Міне, осыларды айта отырып, мерзімді басылымдардың маңызды құрамдас бөлігі болып отырған газет пен журналдардың тарихи дерек көзі ретіндегі қызметіне жеке тоқталғанды дұрыс деп есептедік.
Газеттердің пайда болуын қарастыратын болсақ, оның үш себебін бөліп көрсетуге болады: көбінесе экономикалық сұранысқа қызмет ете алады, қоғамдық топтардың қызығушылық танытқан көпшілік пікірін қалыптастырады жəне мемлекетік идеологияны жүргізеді. Сол себепті өткен ХХ ғ. басында мерзімді басылым ретінде газеттің негізгі қызметі түбегейлі айқындалды -- қоғамдық пікірмен бөлісу жəне қоғамды жүйелеу бүгінгі күнге дейін сақталып отыр.
Мерзімді басылымдар тарихын, оның ішінде ұлттық баспасөз тарихын, бүгінгі күн талабына сай, ұлттық мүдде тұрғысынан қайта қарау, төл тарихымызды толықтыра түсері сөзсіз. Оларды тарихи дерек көзі ретінде пайдалану өткен ғасырлардағы қазақ тарихын тереңірек зерттеуге мүмкіндік беретіні анық. Өйткені бүгінгі отандық тарихтың жазба деректерінің бір тобын мерзімді басылымдар құрайды.
Расында, Қазақстан тарихына байланысты мол əрі тың деректер жинақталған газет-журналдар ХІХ ғ. бастап пайда болды. Сол себепті ХІХ ғ. аяғы -- ХХ ғ. басында жарық көрген газет-журналдар өзінің маңыздылығы бойынша мұрағат қорларымен теңесе алады, яғни мерзімді басылымдарға жарияланған мəліметтер мен мұрағат қорларында сақталып келген деректердің құндылық деңгейі бірдей.
ХХ ғ. басында қаулап өсіп жетілген ұлттың зиялы тобының арасынан бөлініп шыққан шоғыры өз халқының келешегі мен алдағы даму бағдарын айқындауда үлкен еңбек сіңірді. Өкінішке орай, кейбір басылымдарда əр жылдары редакторлық қызмет атқарған адамдар жайлы материалдар өте аз немесе мүлдем кездеспейді. Айталық Дала уалаятының газетінің қазақ тілінде жарық көруіне себепші болған Ешмұхамед Аблайханов, Дінмұхамет Сұлтанғазин, Рахымжан Дүйсенбаев екенін көпшілік біле бермейді. Ешмұхамед Аблайханов туралы қандайда бір болмасын мағлұматтар жоқтың қасы. Ал Дінмұхамет Сұлтанғазин туралы шағын мəліметті Творцы и свидетели истории Каркаралинска деген монографияда жəне Арыстары алаштың: тарихи очерктер деген кітаптардан кездестіруге болады. Мұнда авторлар мұрағат құжаттарына сүйене отырып, Д. Сұлтанғазиннің ағартушы, ғалым адам ретінде қалыптасу жолдары туралы шағын бейнелерді қалпына келтіруге тырысқан. Ол Санкт-Петербург университетінің шығыстану жəне заң факультеттерін бітірген, өз заманында екі мамандық бойынша қос университеттік білім алған бірінші қазақ. Бірнеше тілде еркін сөйлеп, кітап жəне мерзімді басылымдарды сол тілдерде еркін оқыған білімді азамат болған. Дала уалаятының газетінің редакторы жəне осы газетте аудармашы болып жұмыс істеген ол, сонымен бірге бірқатар мақалалардың авторы да болды. Кейінгінің қамын ойлап жазылған ақыл , Бұрынғы замандағы қазақтардың билік қылуы мақалалары арқылы қазақ елінде демократиялық институттары жетілген мемлекет құру үшін ел арасында білім мен ғылымды жан-жақты дамыту қажеттігін, сонда ғана қазақ халқы қанау мен ұлттық езгіге қарсы тұра алатындығын айтқан. Қазақтың билер сотындағы демократиялық принциптердің көшпелі қоғамның ұлттық ерекшеліктеріне сай келетіні жайлы өзінің ойларын заңгер ретінде Дала уалаяты газеті арқылы ұсынады. Ал Рақымжан Дүйсенбаев туралы айтып кетсек, ол 1917 ж. жарық көрген Тіршілік газетінің редакторы болған адам. Өкінішке орай, Р. Дүйсенбаевқа қатысты деректер мұрағат қорларында да өте жұтаң.
Қазақ баспасөзінің даму тарихы Қазан төңкерілісінен кейін дами түсті. Төңкеріліс жылдарынан кейінгі басылымдар да бұрынғысынша ресми жəне ресми емес бағытты ұстанып қалды. Ресми бағыт ұстанған басылымдардың бірі, Кирревкомның органы болған 1919 ж. шыққан Ұшқын жəне 1920 ж. шыққан Известия Киргизского края газеттері. Осы екі газеттен Социалистік Қазақстан мен Ка- захстанская правда газеттері бастау алып, бүгінгі тəуелсіз Қазақстанның республикалық басылым- дары -- Егемен Қазақстан мен Казахстанская правда газеттері арқылы жалғасын тауып отыр.
Барлық газет-журналдар Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер! деген ұран аясында жарық көрді. Сол себепті қазақ еңбекшілері мен жұмысшыларына, интеллигенция өкілдеріне кеңес өкіметінің нағыз халықтық өкімет екенін, оның жұмысшы-шаруа одағы жəне халықтар ынтымағы негізінде құрылғанын, пролетарлық интернационализм идеясын түсіндіруге арналған мақалалар көп болды.
Мерзімді басылымдардың барлығына тəн ортақ идеология -- лениндік ұлт саясаты, социализм жəне коммунизм идеяларын насихаттау болды. Бұл дəстүр келесі онжылдықтарда да өз жалғасын тапты. 1940 жж. баспасөз соғыс уақытының талаптарына сай тəртіпке келтірілді. Соғыс жылдарындағы ең маңызды іс -- Советинформбюросының құрылуы болды. Бұл үкіметтік орган майдандағы жəне тылдағы аса маңызды оқиғалар туралы хабармен газеттерді жəне радионы қамтамасыз етіп отырды. Барлығы майдан үшін!, Барлығы Жеңіс үшін! деген ұран арқылы халықтың күш-жігерін жұмылдыруға шақырған, патриоттық рухтағы басылымдары арқылы газет-журналдар соғыс жағдайына бейімделді. Майдандық газеттер қазақ тілінде да жарық көрді. Олардың беттерінде соғыс барысында ерлік көрсеткен жерлестеріміз жайлы, майдан даласындағы жаңалықтар туралы жазылды. Осы жылдарғы Қазақстан баспасөзі туралы зерттеуші Х. Бекхожинның кітабында біршама жақсы жазылған.
Жұмысты жазудағы мақсатым баспа жұмысының ерекшелігі өте көп және өте қызықты болып табылады. Бұл сала қазіргі күнде өзінің актуалдылығын кішкене жоғалтқанымен мүлде құрып кетті деуге де болмайды. Сондықтан мен осы саланың ерекшелігі мен жұмыс барысын түсіндіруге тырысамын.
Бұл диплом жұмысымда мен газет жұмысының ұйымдастырылуы мен негіздеріне тоқталатын боламын. Оның ішінде Астана ақшамы газетін қарастыратын боламын.
Зерттеуге тоқталатын болсам, салыстырмалы түрде газеттің осы күнге дейін жарияланған материалдар мен қазіргі күндегі шыққан материалдарды қарастыратын болам. Яғни стильдік жағынан, көркемдік әдіс-тәсілдер, редакцияның жұмысы, тақырып қоюдың ерекшелігі сынды мәселелерді қамтитын боламын.
БАҚ-ның басты мақсаты халық пен биліктің арасындағы байланысты тең ұстау болып табылады, сондықтан да мен сіздерге сол баланстың қалай сақталатыны тұралы тоқталатын боламын.
Негізгі бөлім:
Басылым жұмысының ұйымдастырылуы
Электрондық масс-медиа тарапынан қатаң бәсекелестікке тап болған баспа бұқаралық ақпарат құралдары немесе мерзімді баспа басылымдары Бұқаралық коммуникацияның маңызды құралдарының бірі болып қала береді. Бұл БАҚ-тың осы түрінің басқаларға қарағанда бірқатар технологиялық және мазмұнды артықшылықтарына байланысты. Газет немесе журналды оқу теледидар, радио, компьютер сияқты техникалық құрылғыларды пайдалануды және электр желісі мен телефон байланысының болуын қажет етпейді. Баспасөзде жарияланған ақпарат оны жариялау процесінде ғана емес, кез келген уақытта қабылдануы мүмкін. Газет немесе журнал алаңының мөлшері және жайбарақат оқу процесі оқырманға жағдайды талдауға, адамның ұтымды бастамасына жүгінуге және сезімдер мен эмоцияларға жүгінуге мүмкіндік береді.
Баспа БАҚ-тың бұл қасиеттерін кәсіби қызметте қоғаммен байланыс мамандары ескеріп, қолдануы керек. Егер мерзімді баспа басылымын құру және оның жұмыс істеу принциптері, шығармашылық ұжым ішіндегі қарым-қатынас негіздері, оны басқарудың нақты тетіктері туралы түсінік болса, бұл міндет жеңілдетіледі.
Бұл тараудың міндеті-баспа БАҚ редакциясының қызметімен, оны өндіру технологиясының және баспа маркетингінің негіздерімен таныстыру.
1. Редакция өндірістік-шығармашылық құрылым ретінде
Кәсіби ортада өндіріс және шығармашылық құрылым ретінде редакция бүгінде екі негізгі мәнге ие. Біріншіден, заң түсіндіргендей, редакция дегеніміз-бүкіл мемлекеттік мекеме, біртұтас кәсіпорын, акционерлік қоғам, жауапкершілігі шектеулі серіктестік немесе басқа ұйымдық - құқықтық нысандағы кәсіпорын, оның негізгі қызметі бұқаралық ақпарат құралдарын (газеттер, журналдар, радио және теледидар бағдарламалары, интернет-басылымдар) басу және шығару. Екіншіден, компаниялардың ішінде редакция тікелей ақпараттық өнімді құрумен айналысатын, яғни шығармашылық қызметті жүзеге асыратын бөлім деп аталады.
Екі жағдайда да редакцияның қызметі екі жақты: бір жағынан, бұл белгілі бір өндірістік міндеттерді орындайтын және еңбек заңнамасы мен технологиялық тәртіптің талаптарына бағынатын жалдамалы жұмысшылар тобы, екінші жағынан - бірлескен шығармашылық қызметпен айналысатын адамдардың бірлестігі. Бұл БАҚ редакциялары мен адамның өндірістік және шығармашылық қызметін ұйымдастырудың басқа нысандары арасындағы айтарлықтай айырмашылық бар.
Тиісінше, БАҚ шығару жөніндегі компаниялардың қызметі экономикалық салаға қатысты заңнамамен ғана емес, сондай-ақ "бұқаралық ақпарат құралдары туралы" заңмен, атап айтқанда, журналистік қызметті қоғамдық борышты орындау ретінде түсіндірумен де реттеледі. Сондықтан, мұндай компаниялардың штатында жұмыс істейтін журналистерге қарапайым коммерциялық немесе өндірістік ұйымдардағы қызметкерлер жоқ белгілі бір құқықтар беріледі: мысалы, шығармашылық қызметкер өзінің еңбек тәртібін бұзу ретінде қабылданбауы керек деген сеніміне қайшы келетін материалды дайындаудан бас тартуы мүмкін.
Сондай-ақ, БАҚ редакцияларының тағы бір ерекшелігін ескеру қажет: "бұқаралық ақпарат құралдары туралы" Заңға сәйкес ол "кәсіби дербестік негізінде" әрекет етеді, яғни журналистік ұжымның шығармашылық қызметіне ешкімнің араласпау қағидаты. Бұл талап БАҚ шығаратын компанияның құрылтайшылары мен акционерлеріне де қатысты.
Әрбір редакция қаржылық мүмкіндіктер мен өндірістік қажеттілікке қарай өзінің ұйымдық құрылымын дербес айқындайды. Алайда, редакция қаншалықты бірегей болса да, ол барлық БАҚ үшін бірыңғай "шығармашылық конвейер"қағидаттарында қалыптасады.
Мерзімді баспасөз басылымының (баспа БАҚ) құрылымдық жағынан қазіргі редакциясы келесі бөлімшелерден тұрады:
1. Редакцияны қамтитындар:
- бас редактор;
- хатшылық;
- шығармашылық бөлімдер;
- шолушылар мен арнайы тілшілер;
- ақпараттық орталығы.
2. Басылым шығаруды қамтитын қызметтер:
- орналасу орталығы;
- корректорлық қызмет.
3. Коммерциялық қызмет (маркетинг қызметі):
- коммерциялық немесе атқарушы директор;
- Жарнама қызметі;
- тарату қызметі;
- қаржылық қызметі;
- қоғаммен байланыс қызметі.
4. Әкімшілігін қамтитын:
- бас директор;
- бухгалтерия;
- кадрлар бөлімі.
Ұсынылған құрылым шартты, оның нақты мазмұны әр жағдайда өзгеруі мүмкін екенін есте ұстаған жөн, бірақ бүгінгі күні кез-келген БАҚ осы элементтердің барлығын немесе көпшілігін қамтиды.
Сондай-ақ, бұл құрылымның элементтері объективті сипатқа ие тұрақты жүйелік қақтығыста екендігіне назар аударған жөн (бұл қарама-қайшылықты Карел Чапек "газет қалай жасалады" эссесінде нақты сипаттаған, бүгінгі күнге дейін өзекті).
Бұл қақтығыс редакцияның әр қызметінің алдында тұрған өндірістік міндеттердің айырмашылығынан туындайды. Сонымен, шығармашылық бөлімдер газет (журнал) алаңын журналистік мәтіндермен және суреттермен барынша толтыруға тырысады, өйткені бір жағынан, кейбір жағдайларда журналистік төлемнің мөлшері осыған байланысты, ал екінші жағынан, басылымға оқырманның қызығушылығы жарнама емес, шығармашылық деп санайды. Сонымен қатар, күнделікті басылымдардың газеттері нөмірді баспаханаға тапсырудың соңғы уақытына қызығушылық танытады, өйткені бұл күннің жаңалықтарын толығырақ бақылауға мүмкіндік береді.
Өз кезегінде, жарнама қызметі жарнама берушілерге аумақты барынша сатуға бағытталған, өйткені жарнама менеджерлерінің табысының негізгі бөлігін құрайтын комиссия мөлшері осыған байланысты. Жарнама қызметі көбінесе журналистік басылымдарға наразы, оның пікірінше, жарнама берушілердің басылымға деген көзқарасына теріс әсер етеді.
Басылымның тиражын абоненттерге және бөлшек сауда желісіне жеткізуге жауап беретін тарату қызметі, керісінше, нөмірді баспаханаға ертерек тапсырған кезде тиімдірек болады. Жанама түрде, ол сонымен қатар журналистік материалдардың көптігіне қызығушылық танытады, өйткені бұл тираж сатылымының артуына ықпал етеді.
Заңға сәйкес, редакцияны басқарады және бас редактордың БАҚ-ты жарыққа шығару туралы шешімі үшін түпкілікті жауапты болады. Алайда, қазіргі уақытта бұл терминнің мазмұны кейбір жағдайларда нақтылауды қажет ететінін есте ұстаған жөн.
Заң бұқаралық ақпарат құралдарын заңды тұлға құрмай-ақ шығаруға мүмкіндік берсе де, көптеген жағдайларда осы мақсат үшін белгілі бір компания құрылады немесе мемлекеттік кәсіпорын немесе мемлекеттік мекеме құрылады. Заңнама тұрғысынан мұндай компанияны қаржы-шаруашылық қызметке жауапты лауазымды тұлға басқарады, оның ішінде өнімді өндіру және өткізу, еңбек мәселелері, яғни директор. Егер кәдімгі коммерциялық компанияда оның құзыреті әр түрлі болып көрінбесе, онда бұқаралық ақпарат құралдарына Заңның рухына сәйкес оның күші тек қаржылық-экономикалық және еңбек мәселелерімен (соңғы жағдайда - ескертулермен) шектеледі. Өндіріс үшін, ол шығармашылық және әлеуметтік маңызды болғандықтан, тек Бас редактор жауап береді. Әрине, редакциялардың, дәлірек айтсақ, медиа-компаниялардың күнделікті қызметінде функциялардың мұндай бөлінуі көбінесе объективті де, субъективті де ішкі қайшылықтарды тудырады.
Кейбір жағдайларда іс жүзінде мұндай ұйымдардағы бас редактордың функцияларын (заңды немесе бейресми) бас директор орындайды, кейде бұл лауазымдар бір (бас директор - бас редактор) біріктіріледі, кейде бас редактордың орнына "бас редактор", "атқарушы редактор" және т.б. сияқты лауазым атаулары кездеседі.
Оның өкілеттіктеріне мыналар кіреді:
- БАҚ-ты жарыққа шығару туралы түпкілікті шешім қабылдау;
- басылымның шығармашылық тұжырымдамасы мен ақпараттық саясатын тұжырымдау және олардың іске асырылуын бақылау;
- редакцияға ұсынылған ар-намысты, қадір-қасиетті және іскерлік беделді қорғау туралы талап-арыздарды қарау кезінде редакцияның сотта ұсынуы;
- журналистерді және басқа да шығармашылық қызметкерлерді жұмысқа қабылдау,
- жалпы редакцияның жұмысын ұйымдастыру.
Бас редактордың басқа міндеттері бар, мысалы, өкілдік функциялар: әдетте, ол басылымның атынан әр түрлі кәсіби және корпоративті бірлестіктер мен қауымдастықтарға кіреді, билік органдарымен және шетелдік дипломаттармен байланысады, басылымның әртүрлі оқиғаларға көзқарасын түсіндіреді және айтады.
Бас редактордың тағайындалуы, әдетте, басылым акционерлерінің айрықша құзыреті болып табылады.
Газет нөмірін шығару процесін ұйымдастыру
Басылымды шығарудың редакциялық процесі бүгінде басып шығаруға дейінгі процесс немесе басып шығаруға дейінгі дайындық деп аталады. Оған мәтіндер мен иллюстрацияларды өңдеу және дайындау, макеттеу, беттеу, түзету, баспаханада басылымды тираждау үшін баспа нысаны жасалатын соңғы редакциялық өнімді (түпнұсқа-макет, пленка немесе электрондық нұсқа) алу кіреді. Редакцияларды компьютерлендіре отырып, оқу, өңдеу, оқу сатысында мәтіндердің қағаз тасымалдаушылары іс жүзінде жоғалып кетті. Барлық материалдарды өңдеу монитор экрандарында жүреді. Мәтіндер мен суреттер де орналасуға электронды түрде келеді. Қағазда болашақ газет соңғы кезеңде ғана пайда болады, бұл кезде басылған жолақтар принтерге басып шығару үшін шығарылады.
Газет мәтінін дайындау және жариялау күрделі көп сатылы процесс. Оған редакция мен баспахананың барлық қызметкерлері қатысады. Басылымды дайындау редакция бөлімінде қызметкердің жоспарланған тақырыпты таңдауымен басталады. Жиі таңдалған тақырып шығармашылық бөлімде бірге талқыланады. Бөлім меңгерушісі мен қызметкерлері оны газет бетінде қалай жақсы ұсыну керектігін, қай аспектілерді көбірек қамту керектігін, қай жанрда жазуды шешеді. Материалдың қандай болуы керектігі туралы белгілі бір идеяға ие бола отырып, журналист өмірлік құбылыстарды таңдауға, оларды талдауға, мәтін жазуға кіріседі. Дайындалған материалды бөлім басшысы бағалайды, қажет болған жағдайда пысықтайды. Соңғы нұсқа хатшылыққа келіп түседі. Хатшылықта мәтінмен жұмыс жасағаннан кейін оны бас редактордың орынбасары, Бас редактор қарайды, олар кейде түзетулер енгізеді. Әрі қарай, мәтін өзінің графикалық конфигурациясын алатын жолаққа қойылады. Салыстырылған жолақтарды пленкаға шығарады және баспаханаға жібереді, онда газетті шығару процесіне баспаханалық қызметкерлер, редакция қызметкерлерінің кезекші тобы енгізіледі.
Ірі редакцияларда күнделікті кезекші редакторлар басылымдарды редакциялаумен айналысады. Газет нөмірлерін қалыптастырумен жауапты хатшы айналысады. Содан кейін әр нөмірдің мазмұны барлық жолақтар дайын болған кезде редакциялық планерде талқыланады. Осыдан кейін барлық ұйымдастырушылық өкілеттіктер кезекші редакторға өтеді, ол шығарушы редактормен бірге шығармашылық бастамаға толық еркіндікке ие. Бас редактор, оның орынбасары, жауапты хатшы қажет болған жағдайда редакцияның саяси ұстанымы көрсетілген нөмірдің материалдарын түзете алады.
Газет шыққаннан кейін редакцияның жарияланым бойынша жұмысы аяқталмады: журналистер оқырмандардың қандай жауап беретінін, газет мүдделері қозғалатын ұйымдар мен мекемелердің реакциясын күтеді. Жарияланымдардың тиімділік, тиімділік дәрежесі туралы жеткілікті ақпарат алғаннан кейін олар өздерінің әрі қарайғы қызметін түзетеді. Сонымен қатар, белгілі бір нәтижелерге қол жеткізу үшін бір тақырып бойынша бірнеше рет сөйлеу керек.
Газет мәтінін шығарудағы ең маңызды кезең-бұл нөмірді дайындау және шығару. Бұл редакциялық топтың әр түрлі жұмысын қамтитын шыңды білдіреді. Бұл газет қызметкерлерінің жұмысындағы ең жауапты кезең, уақыт шеңберімен қатаң шектелген (типографиялық процесс қатаң кесте бойынша жүзеге асырылады), қызметкерлердің іс-әрекеттерінің барынша жинақылығы мен үйлесімділігін талап етеді. Газет нөмірін дайындау мен шығаруды редакция хатшылығы басқарады. Жұмыс екі дәйекті процестерден тұрады - редакциялық және типографиялық. Хатшылықтың қызметкерлері бөлімдерде дайындалған материалдарды іріктейді, жаңа материалдарды түпкілікті өңдейді, иллюстрацияларды таңдайды, тақырыптармен жұмыс істейді, нөмір жоспарына сәйкес оның макетін сызады, бөлудің графикалық құралдарын белгілейді. Макет редакциялық планерде бекітілгеннен кейін, нөмір бойынша жұмыс компьютерлік макеттерге, газеттің композициялық-графикалық моделіне сәйкес жолақтарды жасайтын графикалық дизайнерлерге ауысады. Бұрын бұл процестер баспаханада болған, бірақ бүгінде олар редакцияға, шығарылым бөліміне ауыстырылды. Мұнда жолақтар мен нөмір толығымен дайын болады, пленкаларға шығарылады, олардан баспаханада металл қалыптар жасалады, содан кейін газет тиражы басылады.
Редакциядағы нөмірмен жұмыс. Газет-бұл мерзімді басылым және оның нөмірі осындай байланыстардың шексіз тізбегіндегі бір ғана сілтеме. Демек, ол оған дейін шыққан газет нөмірлерінің негізгі ерекшеліктерін және келесі басылымдарға ие болады: басылымның негізгі тақырыптық бағыттары, оның жанрлық палитрасы, тілі мен стилі, графикалық ерекшеліктері. Газет нөмірі, бір жағынан, аудиторияның сұраныстарын, екінші жағынан, оның баспагері газет редакциясының алдына қойған міндеттерін ескере отырып жасалады. Баспа зерттеушілері газет нөмірін оны құрайтын материалдар жүйесі және оның беттерінің бірлігі ретінде қарастыруды ұсынады. Шынында да, мазмұны қатаң ойластырылған, тақырыптық сызықтар мен жанрлық ерекшеліктері айқын көрінетін газеттің ең сәтті нөмірлері. Керісінше, газет өте түссіз, оның беттерінде формасы мен мазмұны бойынша монотонды кездейсоқ материалдар жарияланады. Мұнда нөмірлерді жоспарлауда жүйесіздік көрінеді.
Газет нөмірінде жарияланымдардың екі түрі бар-мәтіндік және иллюстрациялық. Басылымның түріне байланысты онда мәтін (жалпы саяси, әдеби, салалық, іскери басылымдар) немесе иллюстрациялар (иллюстрациялық, ақпараттық-ойын-сауық, жарнамалық басылымдар) басым болуы мүмкін. Мәтіндік материалдар өз кезегінде бірнеше топқа бөлінеді. Көптеген басылымдардағы газет алаңының негізгі бөлігін барлық жанрларда ұсынылған журналистік материалдар алады. Олармен қатар нөмірде жарнамалық, анықтамалық материалдарға, ресми құжаттарға орын бөлінеді. Мұндай жарияланымдардың санына газеттің түрі мен деңгейі (жалпы саяси, салалық, ақпараттық-коммерциялық, мамандандырылған және т.б.; федералды, аймақтық, жергілікті) тікелей әсер етеді. Жарнаманы жариялау арқылы өмір сүретін басылымдар, тиісінше, оған газет алаңының жартысын немесе одан да көп бөлігін береді. Сонымен қатар, олар алдымен жарнама, ал қалған орнына - журналистік материалдар қояды.
Газет нөмірінің әр жолағының өзіндік функциялары, белгілі бір мазмұны бар. Сонымен, дәстүрлі түрде алдыңғы қатарда ең маңызды хабарламалар, жедел ақпарат жарияланады. Төрт жолақты жалпы саяси газеттің бұрылуы газеттің жетекші тақырыптарын, халықаралық проблематиканы қамтитын негізгі проблемалық, талдамалық материалдармен толтырылады. Соңғы жолақ ақпараттық және аз көлемді жарияланымдарға-мәдениет, спорт тақырыптарына, анықтамалық, жарнамалық материалдарға беріледі. Ұзақ мерзімді газет тәжірибесі жолақтарға материалдарды жеткізудің әртүрлі формаларын жасады. Ең көп таралған жеке басылымдардан басқа, мыналар бар:
таңдау-кез-келген жалпы белгі бойынша бірнеше материалдарды бір топқа, бір жалпы тақырыпқа біріктіру. Тақырыптық (материалдар жалпы тақырыппен біріктірілген кезде) және жанрлық таңдау бар (біріктірудің негізі-барлық материалдардың жалпы жанры, мысалы, жазба, хроникалық хабарлама);
тақырыптық бет-бір өзекті тақырыпқа арналған бүкіл жолақты қамтитын бірдей таңдау. Бұл тақырыпты әр түрлі тұрғыдан егжей-тегжейлі және терең ашуға мүмкіндік береді. Әдетте, ол бір немесе бірнеше үлкен, негізгі материалдардан тұрады, олардың айналасында барлығы топтастырылған. Бұған белгілі бір оқырман топтарына бағытталған арнайы басылымдар да кіреді;
айналдыру-маңызды, өзекті тақырыпқа арналған газеттің екі ішкі бетін қамтитын тақырыптық таңдау;
газеттегі ерекше бөлім - белгілі бір оқырмандар тобына арналған арнайы басылым, мысалы, Жастар газетінде балаларға, оқушыларға немесе студенттерге арналған арнайы басылым. Оның өз атауы бар, орналасуы, графикалық дизайны бойынша ерекшеленуі мүмкін;
постер парағы-тақырыптық беттің бір түрі. Нақты мақсаттарға қызмет етеді (мысалы, үгіт-насихат). Ол плакат сияқты таңқаларлық түрде жасалады, кейде бірнеше түстермен басып шығарылады, нөмір беттерінің жалпы бірлігінде салыстырмалы түрде тәуелсіз, оны газет нөмірінен бөлек іліп қоюға болады;
ауыстырылатын бет-нөмір жолақтарының бірі бірнеше нұсқада басылады, олардың әрқайсысы жеке аймаққа (федералды басылымдарда), жеке аймаққа (аймақтық басылымдарда);
айырбастау парағы-екі газеттің редакциялары өзара келісім бойынша өз аймақтарындағы өмір туралы баяндайтын тақырыптық беттерді дайындайды, содан кейін оларды алмасады және өз газеттерінде жариялайды;
біріктірілген бет-оның үстінде екі басылым бірлесіп жұмыс істейді және бір уақытта олардың жолақтарына басып шығарылады. Мұндай беттер жалпы мерекелерге, үкімет басшыларының саяси сапарларына және басқа да маңызды оқиғаларға арналған;
тақырыптық нөмір - толығымен белгілі бір өзекті тақырыпқа арналған. Ол арнайы ұзақ дайындықты қажет етеді, әдетте жалпыхалықтық мерекелерге, күндерге, оқиғаларға (жаңа жылдық нөмір, 8 наурыз күніне арналған нөмір және т. б.) арналған.);
Пирамида және жалпақ құрылым, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.
Редакциялық ұжымның пирамидалық құрылымы. Оның жоғарғы жағында Басшы - Бас редактор, төменгі жағында - оның орынбасарлары, редколлегия, хатшылық, ал олардың астында шығармашылық бөлімдер, техникалық және коммерциялық қызметтер орналасқан. Пирамида құрылымында бірнеше-үш - төрт деңгей бар. Олардың әрқайсысында басқару және орындау бөлімшелерінің бөлімшелері, олардың басшылары, ең төменгі деңгейде - тілшілер, техникалық және коммерциялық қызметкерлер, олардың басшылығының тапсырмаларын тікелей орындаушылар бар. Ұжымда толық еңбек бөлінісін, барлық деңгейдегі басқарудың дара басшылығын, әркімнің өз жұмысы үшін жоғары дербес жауапкершілігін қамтамасыз етеді. - : көлемді, ұжымды басқару және басылымды шығару үшін қажетті ақпараттың өтуін баяулатады.
Редакция құрылымындағы жаңа тенденция: тегіс құрылым, қарапайым. Онда бөлімдер, демек, бөлім меңгерушілері жойылады. Әр журналист өзінің бірнеше айдарын жүргізеді, мәтіндерін тікелей редакторға немесе жетекші редакторға жібереді. Бас редактордың өз орынбасарлары бар, олар кезек-кезек нөмірді дайындайды. Хатшылықтың функциялары өзгерді, кейде редакцияда жауапты хатшының фигурасы жоқ немесе ол басқаша аталады (бас редактордың орынбасары). Хатшылық дизайнмен айналысады. Кейбір басылымдарда редакциялық алқалар жоқ : автордан жолаққа дейінгі жол қысқарады. - : басшыларға өте үлкен жүк тиеледі.
Редакцияны басқару әдістері:
1. Құқықтық-олардың негізінде Қазақстан Республикасы Конституциясы, оның азаматтық, Еңбек және қылмыстық кодекстері, сондай-ақ БАҚ-қа қатысты барлық заңдар мен заңдар, ең алдымен "БАҚ туралы"заң бар.
2. Экономикалық-редакция қызметкеріне қаржылық әсер ету (журналистті жоғары жалақы төленетін лауазымға ауыстыру, жалақыны көтеру, сыйлықақыдан айыру және т. б.).)
3. Психологиялық-ұжымның құрылымы мен құрамын оңтайландыру арқылы біз әр қызметкердің мінез-құлық ерекшеліктерін, мүмкіндіктерін ескереміз.
4. Ұйымдастыру:
* Модельдеу. Модель арқылы біз кез-келген нақты объектінің - объектінің, құбылыстың, процестің жеңілдетілген аналогын түсінеміз. БАҚ редакцияның құрылымын, оның ұжымының жұмысын (сипаттамалық, графикалық, физикалық модельдерді қолдана отырып) модельдейді.
* Жоспарлау. Жоспар-ұжым жетекшісі қабылдайтын шешімнің негізгі нысандарының бірі (ұжымның қызметін және ұзақ мерзімді басылым сипатын анықтайтын ұзақ мерзімді жоспарлар - бірнеше айдан жарты жылға дейін, тіпті бір жылға дейін; жұмыс - бір айға және одан да ұзақ, жедел - апталық және нақты нөмірлер жоспарлары және т.б.).
* Үйлестіру-редакция бөлімшелері мен қызметкерлерінің іс-әрекеттерін үйлестіру (редакцияда бұл әдетте хатшылық жасайды; егер қажет болса, бұл процеске бас редактор мен редколлегия кіреді).
* Еңбекті нормалау және оның нәтижелерін есепке алу(хатшылық): редакциялық қызмет өндірістік және шығармашылық сипатта болғандықтан, журналистік еңбек саласына нормалар енгізілді.
* Қызметкерлерді ынталандыру - ұжым мүшелеріне ұйымдастырушылық (әкімшілік), экономикалық және тәрбиелік әсерді біріктіреді.
* Орындалуын бақылау және тексеру. Бақылау барысында субъектінің объектіге әсер ету нәтижелері, шешімдердің орындалуынан ауытқулар анықталады,осы ауытқуларды жеңудің жолдары анықталады, жүйенің қалыпты жұмысына кедергі келтіретін нәрсені жою.
Редакциялық актив және оның құрамы.
1. Газеттің таралу аймағының әртүрлі қалаларында және басқа елді мекендерінде тұратын ақпарат берушілер, әртүрлі муниципалды және басқа да билік құрылымдарының, ірі кәсіпорындардың, фирмалар мен компаниялардың, институттар мен мектептердің қызметкерлері. Олар, әдетте, газетте сөйлемейді, тек журналистерге - телефон арқылы, жеке кездесуде немесе хат арқылы - редакцияға қызығушылық тудыруы мүмкін оқиғалар туралы хабарлайды.
2. Консультанттар-білімнің немесе практикалық қызметтің қандай да бір саласында құзыретті мамандар. Олардың әрқайсысына редакция жетекшісі немесе оның журналисті кеңес, кеңес алу үшін жүгіне алады.
3. Трансмиссиялық авторлар-өз ойларын сауатты түрде жеткізе алатын, газеттің сөйлеген сөздеріне өз пікірлерін редакцияға жіберуге, оқиға немесе жағдай туралы өз ойларымен бөлісуге, қызықты адаммен кездесу туралы айтуға дайын білім деңгейі жоғары адамдар.
4. Газет беттерінде сөйлейтін штаттан тыс кәсіби журналистер. Олар редакцияның белгілі бір бөлімімен байланысты, оның жоспары бойынша жұмыс істейді және жарияланымдары үшін ақы түрінде жұмыс істейді.
Редакцияның ұйымдастырушылық-бұқаралық жұмысы-редакцияның оқырмандармен және авторлық активтермен байланысын кеңейту және нығайту болып табылатын ұйымдастырушылық іс-шаралар жүйесі.
Редакцияның жаппай жұмысының ерекшеліктері басылымның деңгейімен, редакциялық ұжымның көлемімен, журналистердің тәжірибесімен және, кем дегенде, оның материалдық, қаржылық мүмкіндіктерімен анықталады. Шағын аймақтық басылымның редакциясында белгілі бір мамандықтардың өкілдерімен "дөңгелек үстелде" кездесулер және түрлі байқаулар өткізу бұқаралық жұмыстың негізгі формаларына айналады. Ал астаналық ірі газеттің редакциясы қоғамдық қабылдауды ұйымдастырады, іскерлік клуб құрады, газет фестивалін өткізеді және т. б.
Редакциялық поштамен жұмыс.
Редакциялық поштаның мәні:
1. Эксклюзивті ақпарат көзі.
2. Тікелей және кері байланыс құралы.
3. Оқырмандардың хаттарын газетке жариялау-Бұл қоғамдық пікірді білдіру нысаны және сонымен бірге демократиялық қоғамда жариялылықты қамтамасыз ету құралы.
Редакция құрылымының маңызды элементтерінің бірі-хаттар бөлімі. Бұл редакциялық поштамен жұмыс істейтін орталық. Ол оқырмандардың хаттарын есепке алуға, олардың тағдырын анықтауға, редакцияның басқа шығармашылық бөлімшелеріне таратуға және газетте жариялауға өзекті ақпаратты қамтитын хаттарды дайындауға жауап береді. Редакциялық поштаның көлеміне байланысты газет нөмірлері жүйелі түрде - желілік кестеге сәйкес - бөлек хаттарды, олардың топтамаларын немесе тұтас жолақтарды "бізге жазады", "оқырмандарымыздың хаттары", "редакциялық поштадан" және т. б. айдарлармен жариялап отырады. Хаттар бойынша айдарлар басылымның тақырыптық айдарлары жүйесінің маңызды бөлігін құрайды. Олардың кейбірін редакцияның кез-келген бөлімінің қызметкерлері пайдаланады, ал басқалары-хаттар бөлімінің монополиялық айдарлары.
Редакциялық қызметті ұйымдастыру формалары: науқан, науқан, талқылау.
Ұжымды басқару барысында редакциялық акциялардың әртүрлі түрлері қолданылады - бірнеше журналистердің немесе редакцияның шығармашылық бөлімшелерінің бір үлкен мақсатқа жетуге бағытталған ұжымдық әрекеттері. Жеке акциялар бірнеше журналистердің немесе редакцияның шағын бөлімінің жұмысын ұйымдастыруға көмектеседі. Мұндай акцияның кең таралған түрі-шығармашылық бөлім журналистерінің тақырыптық немесе мақсатты жолақты дайындауы. Ортақ акциялар салыстырмалы түрде үлкен мәнге ие. Көбінесе олар бүкіл ұжымның немесе оның көп бөлігінің қызметін анықтайды. Олардың барысында редакция алдында үлкен міндеттер тұр. Мұндай акцияларға науқан және сот үкімі кіреді.
Науқан-бұл бір жалпыға ортақ мәселеге немесе өзекті тақырыпқа арналған басылымдар мен ұйымдастырушылық іс-шаралар жиынтығы. Науқанның мақсаты-оқырмандарды осы мәселені шешуге немесе осы тақырыпты талқылауға тарту. Науқан ұзақ кезеңді қамтиды-бірнеше аптадан бірнеше айға дейін және одан да ұзақ. Науқанның түрі, сипаты мен ұзақтығы оның мақсатымен анықталады. Елдің және қоғамның саяси өміріндегі маңызды оқиғаларға - президент сайлауына, Мемлекеттік Думаның депутаттарына немесе ірі қала мэріне байланысты саяси газет науқандары әдетте ұзақ уақытқа созылады. Мысалы, елдегі салық жүйесін өзгертуге арналған экономикалық науқан да ұзаққа созылуы мүмкін. Бірақ маусымдық науқан, мысалы, келесі ауылшаруашылық жұмыстарына - егін егуге немесе егін жинауға байланысты, олардың басталуы мен аяқталуымен шектеледі.
Ауқымды редакциялық акцияның тағы бір түрі - талқылау. Оның науқанға көп қатысы бар. Ол ұзақ уақытқа созылуы мүмкін. Оның себебі, әдетте, кез-келген маңызды заң жобасын немесе басқа құжатты жариялау болып табылады. Бұл баспа басылымының оқырмандарының жаңа жобаға деген көзқарасын анықтауға және қоғамдық пікір қалыптастыруға әсер етуге мүмкіндік береді. Көбінесе мұндай талқылау газет науқаны кезінде өткізіледі, оның ажырамас бөлігі болып табылады.
Редакциядағы жұмыс - бұл репортаждар мен сұхбаттар ғана емес, сонымен қатар қызықты кездесулер мен әріптестермен үнемі қарым-қатынас жасау, сондықтан бірден мызғымас болатын белгілі бір мәселені шешу маңызды. Егер жаңадан бастаушы өсек айта бастаса, онда әріптестердің көз алдында бұл әдеттен арылу қиын болады, бірақ тым байсалды да мақұлдау тудырмайды.
Әсіресе, бас редактормен емес, шығарушы және корректормен ортақ тіл табу өте маңызды, беттеуші, мәтінді параққа орналастыратын және тарататын адамның рөлі Материалды ұсыну ретінде ерекше маңызды. Мақаланың сәттілігі көбінесе оның тестті қалай тарататындығына және орналастыратындығына байланысты болуы мүмкін.
Қиындықтар
Жаңадан бастаушыға арналған редакцияда жұмыс қиын болуы мүмкін, себебі тапсырмалар ағыны, оларды үнемі өзгерту және сүйікті тақырыптарға жаза алмау. Сондықтан, редакцияда жұмыс істеу үшін ақпараттарды жинап, табандылық пен шыдамдылықты үйрету керек. Әр түрлі мекемелердің ашылуы, апаттар, кісі өлтіру, қала билігі сессиялары және спорттық іс-шаралар туралы жүздеген күнделікті және қарапайым мақалалар өткір әлеуметтік немесе басқа да өзекті тақырыптарда жазылған бір сапалы және қызықты мақаланы қамтиды.
Журналист үшін үнемі сапалы және қызықты жазу, өз талантын конвейерге қою қиын. Егер әріптестермен, корректорлармен, бухгалтерлермен, беттеушілермен және басқалармен қарым-қатынас жасау өте қиын болса, бірақ мүмкін болса, онда ықтимал ақпарат берушілер немесе репортаждар мен сұхбаттарға қатысушылар моральдық ғана емес, сонымен бірге физикалық денсаулығына да түзетілмейтін зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан журналист мамандығы полиция қызметкерлерінің немесе арнайы күштердің жұмысына толық сәйкес келеді, олардың арасында өлім мен кәсіби аурулардың саны өте жоғары.
Одан бөлек газетте менеджер де жұмыс жасайды. Сол маманның міндеті мен жұмысына тоқтала кетсек.
Газет менеджерінің функциялары
Газет менеджері салыстырмалы түрде жаңа және толық зерттелмеген анықтама болып табылады, ол көбінесе бұқаралық ақпарат құралдарының бас редакторына тағайындалады. Газет менеджері-бұл редакциялық топтың жетекшісі, кәсіпкер, Кәсіпкер және шығармашылық тұлғаны біріктіретін адам. Бір қызығы, қазіргі газет менеджері келесі функцияларды орындай алуы керек: басылымның жұмысын жоспарлау және ұйымдастыру. Сонымен қатар, газет менеджері жоғары пайда мен шығындарды азайту кезінде басылымды іске асырумен жұмыс істей алуы керек. Аутсорсинг қызметкерлерінен бастап бөлім бастықтары мен басшыларына дейінгі барлық редакциялық ұжымды сауатты басқару. Ақылды және сауатты газет менеджері әртүрлі лауазымдарға бірдей қарауға мүмкіндік бермейді. Газет менеджері-көшбасшы.
Талпындыру. Газет менеджері бірдей мақтауға және қорлауға, шығармашылық топтың артықшылықтары мен кемшіліктерін жоюға қабілетті болуы керек. Әр қызметкерді бағалау өте маңызды. Қажет болуы мүмкін барынша объективті, "бәрін білетін" түрлі жағдайды, дау-жанжалдар және тағы басқалар. Басқа лауазымға үміткерлерді таңдау . Оқыту мүмкіндігі болмаған жағдайда оны барлық нормалар мен ережелерді ескере отырып, дербес жүргізу. Іскерлік келіссөздер жүргізу, техниканы пайдалану және т.б.
Газет менеджерінің негізгі мақсаты - тиімді сату. Менеджер неғұрлым көп қаражат жинап немесе үнемдей алса, бұқаралық ақпарат құралдарының бүкіл редакциясы үшін соғұрлым жақсы болады. Бұл мақсатқа жету үшін менеджер оқырманның қажеттіліктерін анықтау әдістерін қолданады. Кәсіби менеджер редакция үшін маңызды екі мәселені дұрыс шешеді: экономикалық міндет:
маркетинг пен басылым экономикасын басқару;
Әлеуметтік-психологиялық міндет: шығармашылық адамдар тобын басқару.
Ескерту жоғарыда аталған екі міндетке қол жеткізгеннен кейін менеджер бүкіл ұжыммен жұмысты ұйымдастыра алады, бұл болашақта алға қойылған мақсаттарға тезірек қол жеткізуге мүмкіндік береді. Ұжымды басқару-бұл қызметкерлерді шығармашылық бейімдеумен кері қайтаруды ынталандырудың, жаңа кадрларды оқыту мен іріктеудің, қызметтік және кәсіби этиканың сақталуын егжей-тегжейлі бақылаудың, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдары редакциясының бүкіл ұжымы ішінде барынша жайлы микроклимат жасаудың бір түрі.
Газет менеджері сұрақ қояды: кез-келген адамның психологиялық аспектісіне сәйкес кәсіби және жеке қасиеттері, сапалы жұмыс істеу үшін оған бастық (жетекші, тәлімгер немесе менеджер) қажет. Газет менеджері өзінің кәсіби және жеке қасиеттерін ажырата алады: құзыреттілік, газет менеджері деректі құжаттарды, журналистика негіздерінің практикасы мен теориясын ғана емес, сонымен қатар басқару психологиясын, еңбекті ұйымдастыру процестерін де білуі керек, шетелдік әріптестердің тәжірибесін, құқық пен әлеуметтану негіздерін қолдана білуі керек. Қазіргі заманғы мәселелерді түсіну және білу. Газет менеджері тек команданы басқарып қана қоймайды, ол тұтынушының қалауы мен мүдделерін білуі керек, содан кейін оның жұмысы мүмкіндігінше нәтижелі және пайдалы болады. Шешім қабылдау мүмкіндігі, кейде мүмкіндігінше тез. Талдау жүргізу, әртүрлі салдарларды болжау және т.б. мүмкіндігі. Жалпы дағдылар мен іскерліктер: құжаттамамен жұмыс, телефон арқылы сөйлесу, шет тілдерін білу, техникамен, интернетпен жұмыс және басқалар.
Газет менеджментінің ерекшеліктері туралы толығырақ тоқталайық. Газет менеджері-редакциялық ұжымның, оның шығармашылық жұмысының жетекшісі, кәсіпкер және бизнесмен.
Ол:
1) Пайдаға қол жеткізе отырып, газет нөмірлерін шығаруды және өткізуді ұйымдастыруды және жоспарлауды;
2) редакциялық ұжымды қазіргі заманғы талаптар деңгейінде басқаруды, көшбасшы болуды;
3) редакция қызметкерлерін шығармашылық қызметке ынталандыруды, қызметкерлердің әрбір жетістігін атап өтуді және бағалауды;
4) өзінің көзқарасы қандай болса да барынша объективті болуды;
5) жанжалды жағдайлардан шығу жолын табуды;
6) қызметкерлерді таңдауды, іріктеуді және оқытуды;
7) іскерлік келіссөздер жүргізуді меңгеруі.
Нарықтық экономикадағы менеджердің мақсаты-өндірілген өнімді сату және кіріс алу. Газет редакторы бұл мәселені қалай шешеді? Газет сатып алатын немесе сатып ала алатын адамдардың оқу қажеттіліктерін, қызығушылықтарын, қажеттіліктерін анықтау және қанағаттандырудың әдістерін қолдану.Осылайша, газетті басқару екі вектордың нәтижесі сияқты: экономикалық (газеттің экономикасы мен маркетингін басқару) және әлеуметтік-психологиялық (шығармашылық топты басқару).
Газеттің экономикасы мен маркетингін басқару-бұл басылымның қаржылық қызметін оңтайландыру, оның тіршілік әрекетінің экономикалық факторларын дамытуға баса назар аудару; оқырман аудиториясын, оның қажеттіліктерін зерттеу; газет нарығының жағдайын талдау, бағалау және болжау; газеттің нарықтық мінез-құлқының стратегиясы мен тактикасын қалыптастыру; тақырыбын, мазмұнын және нөмірлерді ресімдеуді айқындау; басылымның тираждық және баға саясатын жүргізу; оның таралу арналарын белгілеу; өзен-ламодательдерді іздеу және жарнамалық; коммерциялық және мемлекеттік кәсіпорындармен, саяси партиялармен, қоғамдық қозғалыстармен және билік құрылымдарымен өзара тиімді байланысты қолдау;
баспа және коммерциялық қызметті ұйымдастыру.
Ұжымды басқару-бұл қызметкерлердің шығармашылық қайтарымын ынталандыру, кадрларды іріктеу және оқыту, кәсіби және қызметтік этиканың сақталуын бақылау, журналистік ортада демократиялық бастауларды дамыту, ұжымда қолайлы микроклиматты жасау және қолдау.
Сонымен, маркетинг-бұл газет менеджментінің бір бөлігін құрайтын Нұсқаулық, оның интегративті функциясы, оқырманның қажеттіліктерін газет кірісіне айналдырады. Істің сәттілігі газет маркетингінің принциптерін жүзеге асырумен және оның кешенін жетілдірумен байланысты. Тағы бір, әлеуметтік-психологиялық, вектор редакциялық топтағы көшбасшының бейімделуіне, бағыныштылар арасында шығармашылық және іскерлік атмосфераны құруға менеджердің жұмысы әсер етеді.
Менеджер журналистік ұжымда шығармашылық пен бастама атмосферасын құруға және ынталандыруға, қызметкермен өзара әрекеттесу кезінде жеке көзқарас табуға, психологиялық климатты сезінуге, мінез-құлық мотивтерін жақсы түсінуге, тиісті әдістерін қолдануға, ұжымды өз жағына тарта білуге, өз істерімен айналысуға міндетті. Шығармашылық бастаманы ынталандыру көбінесе менеджерден дәстүрлі емес әдістерді қолдануды талап етеді, мысалы, бағыныштыларға қателесуге мүмкіндік беру.
Аталған қасиеттерден басқа, менеджердің ұйымдастырушылық қабілеті болуы керек, яғни.журналист-менеджердің өнерін алынған білім мен жинақталған тәжірибені іс жүзінде қолдана білу, басқара білу, шығармашылықпен пайдалану қабілеті ретінде анықтауға болады.
Екі вектордың тоғысында маңызды және нәзік мәселе -- журналистің еңбегіне ақы төлеу тұр. Бір жағынан, редакция қызметкерін материалдық тұрғыдан қызықтырып, оны жақсы жалақымен қамтамасыз ету керек, ал екінші жағынан, сметаға енгізілген жалақы басылымның шығынына әкелмейтіндігіне көз жеткізу керек. Көптеген басылымдарда жалақы қызметкердің сандарды құруға, газеттің кірісін арттыруға қаншалықты белсенді қатысатындығымен тікелей байланысты. Жауапкершілігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Басылым жұмысын жоспарлау мен ұйымдастырудағы дәстүр сабақтастығы (Астана ақшамы газетінің материалдары мысалында)
Мазмұны:
Кіріспе
1 Қазақ баспасөзінің қоғамға ықпалы
Мерзімді басылымдардың қызметі
Қоғамдық пікірдің қалыптасуы
Ұлт зиялыларының ерен еңбегі
2. Баспа жұмысының ерекшелігі
3. Жұмыстың әдіснамалық негіздері
4. Зерттеуге алатын тұстарым
5. Жаңалықтардың халыққа таратылуы
Негізгі бөлім:
1тарау.Басылымдағы жұмыстың ұйымдастырылуы
2тарау. Газет бөлімінің жоспарлануы
Қазақ баспасөзі қай уақытта болмасын өзінің ықпалын жоғалтпаған. Қазақ баспасөзінің тарихы ХІХ ғ. аяғында басталып, бүгінгі күнге дейін жеткендігі жəне тарихи дамудың əр кезеңдерінінен өткен отандық газет-журналдардың жалпы жағдайы туралы баяндалады. ХІХ ғ. аяғы - ХХ ғ.басында, кеңес кезеңінде жəне тəуелсіздік жылдарындағы Қазақстанда басып шығарылған газеттер мен журналдарға салыстырмалы талдау жасалды. Мерзімді басылымдарды зерттеу барысында қосымша дерек ретінде цензура мен цензура құжаттарының рөлі талданды.
Тарихи деректердің бір түрі мезгіл-мезгіл шығып тұратын ұзақ мерзімді басылымдар болып табылады. Оның атқаратын қызметтері -- қоғамдық ой-пікірді ұйымдастыру, мемлекетке идеологиялық тұрғыдан ықпал ету, экономикалық, саяси жəне мəдени ахуал бойынша ақпарат беру, басқару жүйесінде кері байланыс орнату.
Мерзімді басылымдар үш түрге бөлінеді: газеттер, журналдар жəне ғылыми қауымдастықтың мерзімді басылымдары. Түрлерін белгілеуге байланысты қолданатын терминдер қазіргі кездегі өз атауларына сəйкес келеді. Мерзімді басылымдарды олардың атқаратын қызметтеріне қарай жіктеуге болады. Мерзімді басылымдардың негізгі мақсаты -- қоғамдық пікірді қалыптастыру.
Мерзімді басылымдардың маңызды сипаты олардың бір мезгілде шығатын санына байланысты, əсіресе олардың қалыптасуының бастапқы жəне қоғамдық күйзеліс кезеңдерінде жарық көрген басылымдардың көп бөлігі ұзақ уақытқа жетпеді. Сондықтан жиі қолданатын мерзімді басылымдардың жалпы саны газет жəне журналдардың жағдайына тең болмады. Келесі бір мерзімді басылымдардың сипаты оның таралымына байланысты болуында. Аталған сипаттар бір-бірімен тікелей байланысты. Мерзімді басылымдардың жеке немесе ресми екендігін ескеру қажет жəне оны қаржыландыру көзін де нақты білген дұрыс.
Мерзімді басылымдарды дерек ретінде қолдануда цензура мəселесіне де ден қою керек. Цензура тек газеттер мен журналдарға ғана емес, барлық басылымдарға ықпал етеді. Бірақ мерзімді басылымдарды қарастыруға байланысты цензура тарихына қатысты үш жағдай өзіне назар аудартады. Біріншіден, басылымдардың публицистикамен байланысы цензураның назарында болады. Екіншіден, мерзімді басылымдардың мезгіл-мезгіл шығып тұруы, олардың таралуы, оларға жазылу жəне жеке сатылымға түсу бағасы қаржылай тəуелділікке əкелетіндіктен де қатаң цензураға бағынады. Үшіншіден, мерзімді басылымдардың өзіне тəн маңыздылығы олардың кумулятивті эффектіге ие болуы, цензуралық қызметке қатысты қажетті есепті жүргізуде қиындық келтіреді.
Міне, осыларды айта отырып, мерзімді басылымдардың маңызды құрамдас бөлігі болып отырған газет пен журналдардың тарихи дерек көзі ретіндегі қызметіне жеке тоқталғанды дұрыс деп есептедік.
Газеттердің пайда болуын қарастыратын болсақ, оның үш себебін бөліп көрсетуге болады: көбінесе экономикалық сұранысқа қызмет ете алады, қоғамдық топтардың қызығушылық танытқан көпшілік пікірін қалыптастырады жəне мемлекетік идеологияны жүргізеді. Сол себепті өткен ХХ ғ. басында мерзімді басылым ретінде газеттің негізгі қызметі түбегейлі айқындалды -- қоғамдық пікірмен бөлісу жəне қоғамды жүйелеу бүгінгі күнге дейін сақталып отыр.
Мерзімді басылымдар тарихын, оның ішінде ұлттық баспасөз тарихын, бүгінгі күн талабына сай, ұлттық мүдде тұрғысынан қайта қарау, төл тарихымызды толықтыра түсері сөзсіз. Оларды тарихи дерек көзі ретінде пайдалану өткен ғасырлардағы қазақ тарихын тереңірек зерттеуге мүмкіндік беретіні анық. Өйткені бүгінгі отандық тарихтың жазба деректерінің бір тобын мерзімді басылымдар құрайды.
Расында, Қазақстан тарихына байланысты мол əрі тың деректер жинақталған газет-журналдар ХІХ ғ. бастап пайда болды. Сол себепті ХІХ ғ. аяғы -- ХХ ғ. басында жарық көрген газет-журналдар өзінің маңыздылығы бойынша мұрағат қорларымен теңесе алады, яғни мерзімді басылымдарға жарияланған мəліметтер мен мұрағат қорларында сақталып келген деректердің құндылық деңгейі бірдей.
ХХ ғ. басында қаулап өсіп жетілген ұлттың зиялы тобының арасынан бөлініп шыққан шоғыры өз халқының келешегі мен алдағы даму бағдарын айқындауда үлкен еңбек сіңірді. Өкінішке орай, кейбір басылымдарда əр жылдары редакторлық қызмет атқарған адамдар жайлы материалдар өте аз немесе мүлдем кездеспейді. Айталық Дала уалаятының газетінің қазақ тілінде жарық көруіне себепші болған Ешмұхамед Аблайханов, Дінмұхамет Сұлтанғазин, Рахымжан Дүйсенбаев екенін көпшілік біле бермейді. Ешмұхамед Аблайханов туралы қандайда бір болмасын мағлұматтар жоқтың қасы. Ал Дінмұхамет Сұлтанғазин туралы шағын мəліметті Творцы и свидетели истории Каркаралинска деген монографияда жəне Арыстары алаштың: тарихи очерктер деген кітаптардан кездестіруге болады. Мұнда авторлар мұрағат құжаттарына сүйене отырып, Д. Сұлтанғазиннің ағартушы, ғалым адам ретінде қалыптасу жолдары туралы шағын бейнелерді қалпына келтіруге тырысқан. Ол Санкт-Петербург университетінің шығыстану жəне заң факультеттерін бітірген, өз заманында екі мамандық бойынша қос университеттік білім алған бірінші қазақ. Бірнеше тілде еркін сөйлеп, кітап жəне мерзімді басылымдарды сол тілдерде еркін оқыған білімді азамат болған. Дала уалаятының газетінің редакторы жəне осы газетте аудармашы болып жұмыс істеген ол, сонымен бірге бірқатар мақалалардың авторы да болды. Кейінгінің қамын ойлап жазылған ақыл , Бұрынғы замандағы қазақтардың билік қылуы мақалалары арқылы қазақ елінде демократиялық институттары жетілген мемлекет құру үшін ел арасында білім мен ғылымды жан-жақты дамыту қажеттігін, сонда ғана қазақ халқы қанау мен ұлттық езгіге қарсы тұра алатындығын айтқан. Қазақтың билер сотындағы демократиялық принциптердің көшпелі қоғамның ұлттық ерекшеліктеріне сай келетіні жайлы өзінің ойларын заңгер ретінде Дала уалаяты газеті арқылы ұсынады. Ал Рақымжан Дүйсенбаев туралы айтып кетсек, ол 1917 ж. жарық көрген Тіршілік газетінің редакторы болған адам. Өкінішке орай, Р. Дүйсенбаевқа қатысты деректер мұрағат қорларында да өте жұтаң.
Қазақ баспасөзінің даму тарихы Қазан төңкерілісінен кейін дами түсті. Төңкеріліс жылдарынан кейінгі басылымдар да бұрынғысынша ресми жəне ресми емес бағытты ұстанып қалды. Ресми бағыт ұстанған басылымдардың бірі, Кирревкомның органы болған 1919 ж. шыққан Ұшқын жəне 1920 ж. шыққан Известия Киргизского края газеттері. Осы екі газеттен Социалистік Қазақстан мен Ка- захстанская правда газеттері бастау алып, бүгінгі тəуелсіз Қазақстанның республикалық басылым- дары -- Егемен Қазақстан мен Казахстанская правда газеттері арқылы жалғасын тауып отыр.
Барлық газет-журналдар Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер! деген ұран аясында жарық көрді. Сол себепті қазақ еңбекшілері мен жұмысшыларына, интеллигенция өкілдеріне кеңес өкіметінің нағыз халықтық өкімет екенін, оның жұмысшы-шаруа одағы жəне халықтар ынтымағы негізінде құрылғанын, пролетарлық интернационализм идеясын түсіндіруге арналған мақалалар көп болды.
Мерзімді басылымдардың барлығына тəн ортақ идеология -- лениндік ұлт саясаты, социализм жəне коммунизм идеяларын насихаттау болды. Бұл дəстүр келесі онжылдықтарда да өз жалғасын тапты. 1940 жж. баспасөз соғыс уақытының талаптарына сай тəртіпке келтірілді. Соғыс жылдарындағы ең маңызды іс -- Советинформбюросының құрылуы болды. Бұл үкіметтік орган майдандағы жəне тылдағы аса маңызды оқиғалар туралы хабармен газеттерді жəне радионы қамтамасыз етіп отырды. Барлығы майдан үшін!, Барлығы Жеңіс үшін! деген ұран арқылы халықтың күш-жігерін жұмылдыруға шақырған, патриоттық рухтағы басылымдары арқылы газет-журналдар соғыс жағдайына бейімделді. Майдандық газеттер қазақ тілінде да жарық көрді. Олардың беттерінде соғыс барысында ерлік көрсеткен жерлестеріміз жайлы, майдан даласындағы жаңалықтар туралы жазылды. Осы жылдарғы Қазақстан баспасөзі туралы зерттеуші Х. Бекхожинның кітабында біршама жақсы жазылған.
Жұмысты жазудағы мақсатым баспа жұмысының ерекшелігі өте көп және өте қызықты болып табылады. Бұл сала қазіргі күнде өзінің актуалдылығын кішкене жоғалтқанымен мүлде құрып кетті деуге де болмайды. Сондықтан мен осы саланың ерекшелігі мен жұмыс барысын түсіндіруге тырысамын.
Бұл диплом жұмысымда мен газет жұмысының ұйымдастырылуы мен негіздеріне тоқталатын боламын. Оның ішінде Астана ақшамы газетін қарастыратын боламын.
Зерттеуге тоқталатын болсам, салыстырмалы түрде газеттің осы күнге дейін жарияланған материалдар мен қазіргі күндегі шыққан материалдарды қарастыратын болам. Яғни стильдік жағынан, көркемдік әдіс-тәсілдер, редакцияның жұмысы, тақырып қоюдың ерекшелігі сынды мәселелерді қамтитын боламын.
БАҚ-ның басты мақсаты халық пен биліктің арасындағы байланысты тең ұстау болып табылады, сондықтан да мен сіздерге сол баланстың қалай сақталатыны тұралы тоқталатын боламын.
Негізгі бөлім:
Басылым жұмысының ұйымдастырылуы
Электрондық масс-медиа тарапынан қатаң бәсекелестікке тап болған баспа бұқаралық ақпарат құралдары немесе мерзімді баспа басылымдары Бұқаралық коммуникацияның маңызды құралдарының бірі болып қала береді. Бұл БАҚ-тың осы түрінің басқаларға қарағанда бірқатар технологиялық және мазмұнды артықшылықтарына байланысты. Газет немесе журналды оқу теледидар, радио, компьютер сияқты техникалық құрылғыларды пайдалануды және электр желісі мен телефон байланысының болуын қажет етпейді. Баспасөзде жарияланған ақпарат оны жариялау процесінде ғана емес, кез келген уақытта қабылдануы мүмкін. Газет немесе журнал алаңының мөлшері және жайбарақат оқу процесі оқырманға жағдайды талдауға, адамның ұтымды бастамасына жүгінуге және сезімдер мен эмоцияларға жүгінуге мүмкіндік береді.
Баспа БАҚ-тың бұл қасиеттерін кәсіби қызметте қоғаммен байланыс мамандары ескеріп, қолдануы керек. Егер мерзімді баспа басылымын құру және оның жұмыс істеу принциптері, шығармашылық ұжым ішіндегі қарым-қатынас негіздері, оны басқарудың нақты тетіктері туралы түсінік болса, бұл міндет жеңілдетіледі.
Бұл тараудың міндеті-баспа БАҚ редакциясының қызметімен, оны өндіру технологиясының және баспа маркетингінің негіздерімен таныстыру.
1. Редакция өндірістік-шығармашылық құрылым ретінде
Кәсіби ортада өндіріс және шығармашылық құрылым ретінде редакция бүгінде екі негізгі мәнге ие. Біріншіден, заң түсіндіргендей, редакция дегеніміз-бүкіл мемлекеттік мекеме, біртұтас кәсіпорын, акционерлік қоғам, жауапкершілігі шектеулі серіктестік немесе басқа ұйымдық - құқықтық нысандағы кәсіпорын, оның негізгі қызметі бұқаралық ақпарат құралдарын (газеттер, журналдар, радио және теледидар бағдарламалары, интернет-басылымдар) басу және шығару. Екіншіден, компаниялардың ішінде редакция тікелей ақпараттық өнімді құрумен айналысатын, яғни шығармашылық қызметті жүзеге асыратын бөлім деп аталады.
Екі жағдайда да редакцияның қызметі екі жақты: бір жағынан, бұл белгілі бір өндірістік міндеттерді орындайтын және еңбек заңнамасы мен технологиялық тәртіптің талаптарына бағынатын жалдамалы жұмысшылар тобы, екінші жағынан - бірлескен шығармашылық қызметпен айналысатын адамдардың бірлестігі. Бұл БАҚ редакциялары мен адамның өндірістік және шығармашылық қызметін ұйымдастырудың басқа нысандары арасындағы айтарлықтай айырмашылық бар.
Тиісінше, БАҚ шығару жөніндегі компаниялардың қызметі экономикалық салаға қатысты заңнамамен ғана емес, сондай-ақ "бұқаралық ақпарат құралдары туралы" заңмен, атап айтқанда, журналистік қызметті қоғамдық борышты орындау ретінде түсіндірумен де реттеледі. Сондықтан, мұндай компаниялардың штатында жұмыс істейтін журналистерге қарапайым коммерциялық немесе өндірістік ұйымдардағы қызметкерлер жоқ белгілі бір құқықтар беріледі: мысалы, шығармашылық қызметкер өзінің еңбек тәртібін бұзу ретінде қабылданбауы керек деген сеніміне қайшы келетін материалды дайындаудан бас тартуы мүмкін.
Сондай-ақ, БАҚ редакцияларының тағы бір ерекшелігін ескеру қажет: "бұқаралық ақпарат құралдары туралы" Заңға сәйкес ол "кәсіби дербестік негізінде" әрекет етеді, яғни журналистік ұжымның шығармашылық қызметіне ешкімнің араласпау қағидаты. Бұл талап БАҚ шығаратын компанияның құрылтайшылары мен акционерлеріне де қатысты.
Әрбір редакция қаржылық мүмкіндіктер мен өндірістік қажеттілікке қарай өзінің ұйымдық құрылымын дербес айқындайды. Алайда, редакция қаншалықты бірегей болса да, ол барлық БАҚ үшін бірыңғай "шығармашылық конвейер"қағидаттарында қалыптасады.
Мерзімді баспасөз басылымының (баспа БАҚ) құрылымдық жағынан қазіргі редакциясы келесі бөлімшелерден тұрады:
1. Редакцияны қамтитындар:
- бас редактор;
- хатшылық;
- шығармашылық бөлімдер;
- шолушылар мен арнайы тілшілер;
- ақпараттық орталығы.
2. Басылым шығаруды қамтитын қызметтер:
- орналасу орталығы;
- корректорлық қызмет.
3. Коммерциялық қызмет (маркетинг қызметі):
- коммерциялық немесе атқарушы директор;
- Жарнама қызметі;
- тарату қызметі;
- қаржылық қызметі;
- қоғаммен байланыс қызметі.
4. Әкімшілігін қамтитын:
- бас директор;
- бухгалтерия;
- кадрлар бөлімі.
Ұсынылған құрылым шартты, оның нақты мазмұны әр жағдайда өзгеруі мүмкін екенін есте ұстаған жөн, бірақ бүгінгі күні кез-келген БАҚ осы элементтердің барлығын немесе көпшілігін қамтиды.
Сондай-ақ, бұл құрылымның элементтері объективті сипатқа ие тұрақты жүйелік қақтығыста екендігіне назар аударған жөн (бұл қарама-қайшылықты Карел Чапек "газет қалай жасалады" эссесінде нақты сипаттаған, бүгінгі күнге дейін өзекті).
Бұл қақтығыс редакцияның әр қызметінің алдында тұрған өндірістік міндеттердің айырмашылығынан туындайды. Сонымен, шығармашылық бөлімдер газет (журнал) алаңын журналистік мәтіндермен және суреттермен барынша толтыруға тырысады, өйткені бір жағынан, кейбір жағдайларда журналистік төлемнің мөлшері осыған байланысты, ал екінші жағынан, басылымға оқырманның қызығушылығы жарнама емес, шығармашылық деп санайды. Сонымен қатар, күнделікті басылымдардың газеттері нөмірді баспаханаға тапсырудың соңғы уақытына қызығушылық танытады, өйткені бұл күннің жаңалықтарын толығырақ бақылауға мүмкіндік береді.
Өз кезегінде, жарнама қызметі жарнама берушілерге аумақты барынша сатуға бағытталған, өйткені жарнама менеджерлерінің табысының негізгі бөлігін құрайтын комиссия мөлшері осыған байланысты. Жарнама қызметі көбінесе журналистік басылымдарға наразы, оның пікірінше, жарнама берушілердің басылымға деген көзқарасына теріс әсер етеді.
Басылымның тиражын абоненттерге және бөлшек сауда желісіне жеткізуге жауап беретін тарату қызметі, керісінше, нөмірді баспаханаға ертерек тапсырған кезде тиімдірек болады. Жанама түрде, ол сонымен қатар журналистік материалдардың көптігіне қызығушылық танытады, өйткені бұл тираж сатылымының артуына ықпал етеді.
Заңға сәйкес, редакцияны басқарады және бас редактордың БАҚ-ты жарыққа шығару туралы шешімі үшін түпкілікті жауапты болады. Алайда, қазіргі уақытта бұл терминнің мазмұны кейбір жағдайларда нақтылауды қажет ететінін есте ұстаған жөн.
Заң бұқаралық ақпарат құралдарын заңды тұлға құрмай-ақ шығаруға мүмкіндік берсе де, көптеген жағдайларда осы мақсат үшін белгілі бір компания құрылады немесе мемлекеттік кәсіпорын немесе мемлекеттік мекеме құрылады. Заңнама тұрғысынан мұндай компанияны қаржы-шаруашылық қызметке жауапты лауазымды тұлға басқарады, оның ішінде өнімді өндіру және өткізу, еңбек мәселелері, яғни директор. Егер кәдімгі коммерциялық компанияда оның құзыреті әр түрлі болып көрінбесе, онда бұқаралық ақпарат құралдарына Заңның рухына сәйкес оның күші тек қаржылық-экономикалық және еңбек мәселелерімен (соңғы жағдайда - ескертулермен) шектеледі. Өндіріс үшін, ол шығармашылық және әлеуметтік маңызды болғандықтан, тек Бас редактор жауап береді. Әрине, редакциялардың, дәлірек айтсақ, медиа-компаниялардың күнделікті қызметінде функциялардың мұндай бөлінуі көбінесе объективті де, субъективті де ішкі қайшылықтарды тудырады.
Кейбір жағдайларда іс жүзінде мұндай ұйымдардағы бас редактордың функцияларын (заңды немесе бейресми) бас директор орындайды, кейде бұл лауазымдар бір (бас директор - бас редактор) біріктіріледі, кейде бас редактордың орнына "бас редактор", "атқарушы редактор" және т.б. сияқты лауазым атаулары кездеседі.
Оның өкілеттіктеріне мыналар кіреді:
- БАҚ-ты жарыққа шығару туралы түпкілікті шешім қабылдау;
- басылымның шығармашылық тұжырымдамасы мен ақпараттық саясатын тұжырымдау және олардың іске асырылуын бақылау;
- редакцияға ұсынылған ар-намысты, қадір-қасиетті және іскерлік беделді қорғау туралы талап-арыздарды қарау кезінде редакцияның сотта ұсынуы;
- журналистерді және басқа да шығармашылық қызметкерлерді жұмысқа қабылдау,
- жалпы редакцияның жұмысын ұйымдастыру.
Бас редактордың басқа міндеттері бар, мысалы, өкілдік функциялар: әдетте, ол басылымның атынан әр түрлі кәсіби және корпоративті бірлестіктер мен қауымдастықтарға кіреді, билік органдарымен және шетелдік дипломаттармен байланысады, басылымның әртүрлі оқиғаларға көзқарасын түсіндіреді және айтады.
Бас редактордың тағайындалуы, әдетте, басылым акционерлерінің айрықша құзыреті болып табылады.
Газет нөмірін шығару процесін ұйымдастыру
Басылымды шығарудың редакциялық процесі бүгінде басып шығаруға дейінгі процесс немесе басып шығаруға дейінгі дайындық деп аталады. Оған мәтіндер мен иллюстрацияларды өңдеу және дайындау, макеттеу, беттеу, түзету, баспаханада басылымды тираждау үшін баспа нысаны жасалатын соңғы редакциялық өнімді (түпнұсқа-макет, пленка немесе электрондық нұсқа) алу кіреді. Редакцияларды компьютерлендіре отырып, оқу, өңдеу, оқу сатысында мәтіндердің қағаз тасымалдаушылары іс жүзінде жоғалып кетті. Барлық материалдарды өңдеу монитор экрандарында жүреді. Мәтіндер мен суреттер де орналасуға электронды түрде келеді. Қағазда болашақ газет соңғы кезеңде ғана пайда болады, бұл кезде басылған жолақтар принтерге басып шығару үшін шығарылады.
Газет мәтінін дайындау және жариялау күрделі көп сатылы процесс. Оған редакция мен баспахананың барлық қызметкерлері қатысады. Басылымды дайындау редакция бөлімінде қызметкердің жоспарланған тақырыпты таңдауымен басталады. Жиі таңдалған тақырып шығармашылық бөлімде бірге талқыланады. Бөлім меңгерушісі мен қызметкерлері оны газет бетінде қалай жақсы ұсыну керектігін, қай аспектілерді көбірек қамту керектігін, қай жанрда жазуды шешеді. Материалдың қандай болуы керектігі туралы белгілі бір идеяға ие бола отырып, журналист өмірлік құбылыстарды таңдауға, оларды талдауға, мәтін жазуға кіріседі. Дайындалған материалды бөлім басшысы бағалайды, қажет болған жағдайда пысықтайды. Соңғы нұсқа хатшылыққа келіп түседі. Хатшылықта мәтінмен жұмыс жасағаннан кейін оны бас редактордың орынбасары, Бас редактор қарайды, олар кейде түзетулер енгізеді. Әрі қарай, мәтін өзінің графикалық конфигурациясын алатын жолаққа қойылады. Салыстырылған жолақтарды пленкаға шығарады және баспаханаға жібереді, онда газетті шығару процесіне баспаханалық қызметкерлер, редакция қызметкерлерінің кезекші тобы енгізіледі.
Ірі редакцияларда күнделікті кезекші редакторлар басылымдарды редакциялаумен айналысады. Газет нөмірлерін қалыптастырумен жауапты хатшы айналысады. Содан кейін әр нөмірдің мазмұны барлық жолақтар дайын болған кезде редакциялық планерде талқыланады. Осыдан кейін барлық ұйымдастырушылық өкілеттіктер кезекші редакторға өтеді, ол шығарушы редактормен бірге шығармашылық бастамаға толық еркіндікке ие. Бас редактор, оның орынбасары, жауапты хатшы қажет болған жағдайда редакцияның саяси ұстанымы көрсетілген нөмірдің материалдарын түзете алады.
Газет шыққаннан кейін редакцияның жарияланым бойынша жұмысы аяқталмады: журналистер оқырмандардың қандай жауап беретінін, газет мүдделері қозғалатын ұйымдар мен мекемелердің реакциясын күтеді. Жарияланымдардың тиімділік, тиімділік дәрежесі туралы жеткілікті ақпарат алғаннан кейін олар өздерінің әрі қарайғы қызметін түзетеді. Сонымен қатар, белгілі бір нәтижелерге қол жеткізу үшін бір тақырып бойынша бірнеше рет сөйлеу керек.
Газет мәтінін шығарудағы ең маңызды кезең-бұл нөмірді дайындау және шығару. Бұл редакциялық топтың әр түрлі жұмысын қамтитын шыңды білдіреді. Бұл газет қызметкерлерінің жұмысындағы ең жауапты кезең, уақыт шеңберімен қатаң шектелген (типографиялық процесс қатаң кесте бойынша жүзеге асырылады), қызметкерлердің іс-әрекеттерінің барынша жинақылығы мен үйлесімділігін талап етеді. Газет нөмірін дайындау мен шығаруды редакция хатшылығы басқарады. Жұмыс екі дәйекті процестерден тұрады - редакциялық және типографиялық. Хатшылықтың қызметкерлері бөлімдерде дайындалған материалдарды іріктейді, жаңа материалдарды түпкілікті өңдейді, иллюстрацияларды таңдайды, тақырыптармен жұмыс істейді, нөмір жоспарына сәйкес оның макетін сызады, бөлудің графикалық құралдарын белгілейді. Макет редакциялық планерде бекітілгеннен кейін, нөмір бойынша жұмыс компьютерлік макеттерге, газеттің композициялық-графикалық моделіне сәйкес жолақтарды жасайтын графикалық дизайнерлерге ауысады. Бұрын бұл процестер баспаханада болған, бірақ бүгінде олар редакцияға, шығарылым бөліміне ауыстырылды. Мұнда жолақтар мен нөмір толығымен дайын болады, пленкаларға шығарылады, олардан баспаханада металл қалыптар жасалады, содан кейін газет тиражы басылады.
Редакциядағы нөмірмен жұмыс. Газет-бұл мерзімді басылым және оның нөмірі осындай байланыстардың шексіз тізбегіндегі бір ғана сілтеме. Демек, ол оған дейін шыққан газет нөмірлерінің негізгі ерекшеліктерін және келесі басылымдарға ие болады: басылымның негізгі тақырыптық бағыттары, оның жанрлық палитрасы, тілі мен стилі, графикалық ерекшеліктері. Газет нөмірі, бір жағынан, аудиторияның сұраныстарын, екінші жағынан, оның баспагері газет редакциясының алдына қойған міндеттерін ескере отырып жасалады. Баспа зерттеушілері газет нөмірін оны құрайтын материалдар жүйесі және оның беттерінің бірлігі ретінде қарастыруды ұсынады. Шынында да, мазмұны қатаң ойластырылған, тақырыптық сызықтар мен жанрлық ерекшеліктері айқын көрінетін газеттің ең сәтті нөмірлері. Керісінше, газет өте түссіз, оның беттерінде формасы мен мазмұны бойынша монотонды кездейсоқ материалдар жарияланады. Мұнда нөмірлерді жоспарлауда жүйесіздік көрінеді.
Газет нөмірінде жарияланымдардың екі түрі бар-мәтіндік және иллюстрациялық. Басылымның түріне байланысты онда мәтін (жалпы саяси, әдеби, салалық, іскери басылымдар) немесе иллюстрациялар (иллюстрациялық, ақпараттық-ойын-сауық, жарнамалық басылымдар) басым болуы мүмкін. Мәтіндік материалдар өз кезегінде бірнеше топқа бөлінеді. Көптеген басылымдардағы газет алаңының негізгі бөлігін барлық жанрларда ұсынылған журналистік материалдар алады. Олармен қатар нөмірде жарнамалық, анықтамалық материалдарға, ресми құжаттарға орын бөлінеді. Мұндай жарияланымдардың санына газеттің түрі мен деңгейі (жалпы саяси, салалық, ақпараттық-коммерциялық, мамандандырылған және т.б.; федералды, аймақтық, жергілікті) тікелей әсер етеді. Жарнаманы жариялау арқылы өмір сүретін басылымдар, тиісінше, оған газет алаңының жартысын немесе одан да көп бөлігін береді. Сонымен қатар, олар алдымен жарнама, ал қалған орнына - журналистік материалдар қояды.
Газет нөмірінің әр жолағының өзіндік функциялары, белгілі бір мазмұны бар. Сонымен, дәстүрлі түрде алдыңғы қатарда ең маңызды хабарламалар, жедел ақпарат жарияланады. Төрт жолақты жалпы саяси газеттің бұрылуы газеттің жетекші тақырыптарын, халықаралық проблематиканы қамтитын негізгі проблемалық, талдамалық материалдармен толтырылады. Соңғы жолақ ақпараттық және аз көлемді жарияланымдарға-мәдениет, спорт тақырыптарына, анықтамалық, жарнамалық материалдарға беріледі. Ұзақ мерзімді газет тәжірибесі жолақтарға материалдарды жеткізудің әртүрлі формаларын жасады. Ең көп таралған жеке басылымдардан басқа, мыналар бар:
таңдау-кез-келген жалпы белгі бойынша бірнеше материалдарды бір топқа, бір жалпы тақырыпқа біріктіру. Тақырыптық (материалдар жалпы тақырыппен біріктірілген кезде) және жанрлық таңдау бар (біріктірудің негізі-барлық материалдардың жалпы жанры, мысалы, жазба, хроникалық хабарлама);
тақырыптық бет-бір өзекті тақырыпқа арналған бүкіл жолақты қамтитын бірдей таңдау. Бұл тақырыпты әр түрлі тұрғыдан егжей-тегжейлі және терең ашуға мүмкіндік береді. Әдетте, ол бір немесе бірнеше үлкен, негізгі материалдардан тұрады, олардың айналасында барлығы топтастырылған. Бұған белгілі бір оқырман топтарына бағытталған арнайы басылымдар да кіреді;
айналдыру-маңызды, өзекті тақырыпқа арналған газеттің екі ішкі бетін қамтитын тақырыптық таңдау;
газеттегі ерекше бөлім - белгілі бір оқырмандар тобына арналған арнайы басылым, мысалы, Жастар газетінде балаларға, оқушыларға немесе студенттерге арналған арнайы басылым. Оның өз атауы бар, орналасуы, графикалық дизайны бойынша ерекшеленуі мүмкін;
постер парағы-тақырыптық беттің бір түрі. Нақты мақсаттарға қызмет етеді (мысалы, үгіт-насихат). Ол плакат сияқты таңқаларлық түрде жасалады, кейде бірнеше түстермен басып шығарылады, нөмір беттерінің жалпы бірлігінде салыстырмалы түрде тәуелсіз, оны газет нөмірінен бөлек іліп қоюға болады;
ауыстырылатын бет-нөмір жолақтарының бірі бірнеше нұсқада басылады, олардың әрқайсысы жеке аймаққа (федералды басылымдарда), жеке аймаққа (аймақтық басылымдарда);
айырбастау парағы-екі газеттің редакциялары өзара келісім бойынша өз аймақтарындағы өмір туралы баяндайтын тақырыптық беттерді дайындайды, содан кейін оларды алмасады және өз газеттерінде жариялайды;
біріктірілген бет-оның үстінде екі басылым бірлесіп жұмыс істейді және бір уақытта олардың жолақтарына басып шығарылады. Мұндай беттер жалпы мерекелерге, үкімет басшыларының саяси сапарларына және басқа да маңызды оқиғаларға арналған;
тақырыптық нөмір - толығымен белгілі бір өзекті тақырыпқа арналған. Ол арнайы ұзақ дайындықты қажет етеді, әдетте жалпыхалықтық мерекелерге, күндерге, оқиғаларға (жаңа жылдық нөмір, 8 наурыз күніне арналған нөмір және т. б.) арналған.);
Пирамида және жалпақ құрылым, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.
Редакциялық ұжымның пирамидалық құрылымы. Оның жоғарғы жағында Басшы - Бас редактор, төменгі жағында - оның орынбасарлары, редколлегия, хатшылық, ал олардың астында шығармашылық бөлімдер, техникалық және коммерциялық қызметтер орналасқан. Пирамида құрылымында бірнеше-үш - төрт деңгей бар. Олардың әрқайсысында басқару және орындау бөлімшелерінің бөлімшелері, олардың басшылары, ең төменгі деңгейде - тілшілер, техникалық және коммерциялық қызметкерлер, олардың басшылығының тапсырмаларын тікелей орындаушылар бар. Ұжымда толық еңбек бөлінісін, барлық деңгейдегі басқарудың дара басшылығын, әркімнің өз жұмысы үшін жоғары дербес жауапкершілігін қамтамасыз етеді. - : көлемді, ұжымды басқару және басылымды шығару үшін қажетті ақпараттың өтуін баяулатады.
Редакция құрылымындағы жаңа тенденция: тегіс құрылым, қарапайым. Онда бөлімдер, демек, бөлім меңгерушілері жойылады. Әр журналист өзінің бірнеше айдарын жүргізеді, мәтіндерін тікелей редакторға немесе жетекші редакторға жібереді. Бас редактордың өз орынбасарлары бар, олар кезек-кезек нөмірді дайындайды. Хатшылықтың функциялары өзгерді, кейде редакцияда жауапты хатшының фигурасы жоқ немесе ол басқаша аталады (бас редактордың орынбасары). Хатшылық дизайнмен айналысады. Кейбір басылымдарда редакциялық алқалар жоқ : автордан жолаққа дейінгі жол қысқарады. - : басшыларға өте үлкен жүк тиеледі.
Редакцияны басқару әдістері:
1. Құқықтық-олардың негізінде Қазақстан Республикасы Конституциясы, оның азаматтық, Еңбек және қылмыстық кодекстері, сондай-ақ БАҚ-қа қатысты барлық заңдар мен заңдар, ең алдымен "БАҚ туралы"заң бар.
2. Экономикалық-редакция қызметкеріне қаржылық әсер ету (журналистті жоғары жалақы төленетін лауазымға ауыстыру, жалақыны көтеру, сыйлықақыдан айыру және т. б.).)
3. Психологиялық-ұжымның құрылымы мен құрамын оңтайландыру арқылы біз әр қызметкердің мінез-құлық ерекшеліктерін, мүмкіндіктерін ескереміз.
4. Ұйымдастыру:
* Модельдеу. Модель арқылы біз кез-келген нақты объектінің - объектінің, құбылыстың, процестің жеңілдетілген аналогын түсінеміз. БАҚ редакцияның құрылымын, оның ұжымының жұмысын (сипаттамалық, графикалық, физикалық модельдерді қолдана отырып) модельдейді.
* Жоспарлау. Жоспар-ұжым жетекшісі қабылдайтын шешімнің негізгі нысандарының бірі (ұжымның қызметін және ұзақ мерзімді басылым сипатын анықтайтын ұзақ мерзімді жоспарлар - бірнеше айдан жарты жылға дейін, тіпті бір жылға дейін; жұмыс - бір айға және одан да ұзақ, жедел - апталық және нақты нөмірлер жоспарлары және т.б.).
* Үйлестіру-редакция бөлімшелері мен қызметкерлерінің іс-әрекеттерін үйлестіру (редакцияда бұл әдетте хатшылық жасайды; егер қажет болса, бұл процеске бас редактор мен редколлегия кіреді).
* Еңбекті нормалау және оның нәтижелерін есепке алу(хатшылық): редакциялық қызмет өндірістік және шығармашылық сипатта болғандықтан, журналистік еңбек саласына нормалар енгізілді.
* Қызметкерлерді ынталандыру - ұжым мүшелеріне ұйымдастырушылық (әкімшілік), экономикалық және тәрбиелік әсерді біріктіреді.
* Орындалуын бақылау және тексеру. Бақылау барысында субъектінің объектіге әсер ету нәтижелері, шешімдердің орындалуынан ауытқулар анықталады,осы ауытқуларды жеңудің жолдары анықталады, жүйенің қалыпты жұмысына кедергі келтіретін нәрсені жою.
Редакциялық актив және оның құрамы.
1. Газеттің таралу аймағының әртүрлі қалаларында және басқа елді мекендерінде тұратын ақпарат берушілер, әртүрлі муниципалды және басқа да билік құрылымдарының, ірі кәсіпорындардың, фирмалар мен компаниялардың, институттар мен мектептердің қызметкерлері. Олар, әдетте, газетте сөйлемейді, тек журналистерге - телефон арқылы, жеке кездесуде немесе хат арқылы - редакцияға қызығушылық тудыруы мүмкін оқиғалар туралы хабарлайды.
2. Консультанттар-білімнің немесе практикалық қызметтің қандай да бір саласында құзыретті мамандар. Олардың әрқайсысына редакция жетекшісі немесе оның журналисті кеңес, кеңес алу үшін жүгіне алады.
3. Трансмиссиялық авторлар-өз ойларын сауатты түрде жеткізе алатын, газеттің сөйлеген сөздеріне өз пікірлерін редакцияға жіберуге, оқиға немесе жағдай туралы өз ойларымен бөлісуге, қызықты адаммен кездесу туралы айтуға дайын білім деңгейі жоғары адамдар.
4. Газет беттерінде сөйлейтін штаттан тыс кәсіби журналистер. Олар редакцияның белгілі бір бөлімімен байланысты, оның жоспары бойынша жұмыс істейді және жарияланымдары үшін ақы түрінде жұмыс істейді.
Редакцияның ұйымдастырушылық-бұқаралық жұмысы-редакцияның оқырмандармен және авторлық активтермен байланысын кеңейту және нығайту болып табылатын ұйымдастырушылық іс-шаралар жүйесі.
Редакцияның жаппай жұмысының ерекшеліктері басылымның деңгейімен, редакциялық ұжымның көлемімен, журналистердің тәжірибесімен және, кем дегенде, оның материалдық, қаржылық мүмкіндіктерімен анықталады. Шағын аймақтық басылымның редакциясында белгілі бір мамандықтардың өкілдерімен "дөңгелек үстелде" кездесулер және түрлі байқаулар өткізу бұқаралық жұмыстың негізгі формаларына айналады. Ал астаналық ірі газеттің редакциясы қоғамдық қабылдауды ұйымдастырады, іскерлік клуб құрады, газет фестивалін өткізеді және т. б.
Редакциялық поштамен жұмыс.
Редакциялық поштаның мәні:
1. Эксклюзивті ақпарат көзі.
2. Тікелей және кері байланыс құралы.
3. Оқырмандардың хаттарын газетке жариялау-Бұл қоғамдық пікірді білдіру нысаны және сонымен бірге демократиялық қоғамда жариялылықты қамтамасыз ету құралы.
Редакция құрылымының маңызды элементтерінің бірі-хаттар бөлімі. Бұл редакциялық поштамен жұмыс істейтін орталық. Ол оқырмандардың хаттарын есепке алуға, олардың тағдырын анықтауға, редакцияның басқа шығармашылық бөлімшелеріне таратуға және газетте жариялауға өзекті ақпаратты қамтитын хаттарды дайындауға жауап береді. Редакциялық поштаның көлеміне байланысты газет нөмірлері жүйелі түрде - желілік кестеге сәйкес - бөлек хаттарды, олардың топтамаларын немесе тұтас жолақтарды "бізге жазады", "оқырмандарымыздың хаттары", "редакциялық поштадан" және т. б. айдарлармен жариялап отырады. Хаттар бойынша айдарлар басылымның тақырыптық айдарлары жүйесінің маңызды бөлігін құрайды. Олардың кейбірін редакцияның кез-келген бөлімінің қызметкерлері пайдаланады, ал басқалары-хаттар бөлімінің монополиялық айдарлары.
Редакциялық қызметті ұйымдастыру формалары: науқан, науқан, талқылау.
Ұжымды басқару барысында редакциялық акциялардың әртүрлі түрлері қолданылады - бірнеше журналистердің немесе редакцияның шығармашылық бөлімшелерінің бір үлкен мақсатқа жетуге бағытталған ұжымдық әрекеттері. Жеке акциялар бірнеше журналистердің немесе редакцияның шағын бөлімінің жұмысын ұйымдастыруға көмектеседі. Мұндай акцияның кең таралған түрі-шығармашылық бөлім журналистерінің тақырыптық немесе мақсатты жолақты дайындауы. Ортақ акциялар салыстырмалы түрде үлкен мәнге ие. Көбінесе олар бүкіл ұжымның немесе оның көп бөлігінің қызметін анықтайды. Олардың барысында редакция алдында үлкен міндеттер тұр. Мұндай акцияларға науқан және сот үкімі кіреді.
Науқан-бұл бір жалпыға ортақ мәселеге немесе өзекті тақырыпқа арналған басылымдар мен ұйымдастырушылық іс-шаралар жиынтығы. Науқанның мақсаты-оқырмандарды осы мәселені шешуге немесе осы тақырыпты талқылауға тарту. Науқан ұзақ кезеңді қамтиды-бірнеше аптадан бірнеше айға дейін және одан да ұзақ. Науқанның түрі, сипаты мен ұзақтығы оның мақсатымен анықталады. Елдің және қоғамның саяси өміріндегі маңызды оқиғаларға - президент сайлауына, Мемлекеттік Думаның депутаттарына немесе ірі қала мэріне байланысты саяси газет науқандары әдетте ұзақ уақытқа созылады. Мысалы, елдегі салық жүйесін өзгертуге арналған экономикалық науқан да ұзаққа созылуы мүмкін. Бірақ маусымдық науқан, мысалы, келесі ауылшаруашылық жұмыстарына - егін егуге немесе егін жинауға байланысты, олардың басталуы мен аяқталуымен шектеледі.
Ауқымды редакциялық акцияның тағы бір түрі - талқылау. Оның науқанға көп қатысы бар. Ол ұзақ уақытқа созылуы мүмкін. Оның себебі, әдетте, кез-келген маңызды заң жобасын немесе басқа құжатты жариялау болып табылады. Бұл баспа басылымының оқырмандарының жаңа жобаға деген көзқарасын анықтауға және қоғамдық пікір қалыптастыруға әсер етуге мүмкіндік береді. Көбінесе мұндай талқылау газет науқаны кезінде өткізіледі, оның ажырамас бөлігі болып табылады.
Редакциядағы жұмыс - бұл репортаждар мен сұхбаттар ғана емес, сонымен қатар қызықты кездесулер мен әріптестермен үнемі қарым-қатынас жасау, сондықтан бірден мызғымас болатын белгілі бір мәселені шешу маңызды. Егер жаңадан бастаушы өсек айта бастаса, онда әріптестердің көз алдында бұл әдеттен арылу қиын болады, бірақ тым байсалды да мақұлдау тудырмайды.
Әсіресе, бас редактормен емес, шығарушы және корректормен ортақ тіл табу өте маңызды, беттеуші, мәтінді параққа орналастыратын және тарататын адамның рөлі Материалды ұсыну ретінде ерекше маңызды. Мақаланың сәттілігі көбінесе оның тестті қалай тарататындығына және орналастыратындығына байланысты болуы мүмкін.
Қиындықтар
Жаңадан бастаушыға арналған редакцияда жұмыс қиын болуы мүмкін, себебі тапсырмалар ағыны, оларды үнемі өзгерту және сүйікті тақырыптарға жаза алмау. Сондықтан, редакцияда жұмыс істеу үшін ақпараттарды жинап, табандылық пен шыдамдылықты үйрету керек. Әр түрлі мекемелердің ашылуы, апаттар, кісі өлтіру, қала билігі сессиялары және спорттық іс-шаралар туралы жүздеген күнделікті және қарапайым мақалалар өткір әлеуметтік немесе басқа да өзекті тақырыптарда жазылған бір сапалы және қызықты мақаланы қамтиды.
Журналист үшін үнемі сапалы және қызықты жазу, өз талантын конвейерге қою қиын. Егер әріптестермен, корректорлармен, бухгалтерлермен, беттеушілермен және басқалармен қарым-қатынас жасау өте қиын болса, бірақ мүмкін болса, онда ықтимал ақпарат берушілер немесе репортаждар мен сұхбаттарға қатысушылар моральдық ғана емес, сонымен бірге физикалық денсаулығына да түзетілмейтін зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан журналист мамандығы полиция қызметкерлерінің немесе арнайы күштердің жұмысына толық сәйкес келеді, олардың арасында өлім мен кәсіби аурулардың саны өте жоғары.
Одан бөлек газетте менеджер де жұмыс жасайды. Сол маманның міндеті мен жұмысына тоқтала кетсек.
Газет менеджерінің функциялары
Газет менеджері салыстырмалы түрде жаңа және толық зерттелмеген анықтама болып табылады, ол көбінесе бұқаралық ақпарат құралдарының бас редакторына тағайындалады. Газет менеджері-бұл редакциялық топтың жетекшісі, кәсіпкер, Кәсіпкер және шығармашылық тұлғаны біріктіретін адам. Бір қызығы, қазіргі газет менеджері келесі функцияларды орындай алуы керек: басылымның жұмысын жоспарлау және ұйымдастыру. Сонымен қатар, газет менеджері жоғары пайда мен шығындарды азайту кезінде басылымды іске асырумен жұмыс істей алуы керек. Аутсорсинг қызметкерлерінен бастап бөлім бастықтары мен басшыларына дейінгі барлық редакциялық ұжымды сауатты басқару. Ақылды және сауатты газет менеджері әртүрлі лауазымдарға бірдей қарауға мүмкіндік бермейді. Газет менеджері-көшбасшы.
Талпындыру. Газет менеджері бірдей мақтауға және қорлауға, шығармашылық топтың артықшылықтары мен кемшіліктерін жоюға қабілетті болуы керек. Әр қызметкерді бағалау өте маңызды. Қажет болуы мүмкін барынша объективті, "бәрін білетін" түрлі жағдайды, дау-жанжалдар және тағы басқалар. Басқа лауазымға үміткерлерді таңдау . Оқыту мүмкіндігі болмаған жағдайда оны барлық нормалар мен ережелерді ескере отырып, дербес жүргізу. Іскерлік келіссөздер жүргізу, техниканы пайдалану және т.б.
Газет менеджерінің негізгі мақсаты - тиімді сату. Менеджер неғұрлым көп қаражат жинап немесе үнемдей алса, бұқаралық ақпарат құралдарының бүкіл редакциясы үшін соғұрлым жақсы болады. Бұл мақсатқа жету үшін менеджер оқырманның қажеттіліктерін анықтау әдістерін қолданады. Кәсіби менеджер редакция үшін маңызды екі мәселені дұрыс шешеді: экономикалық міндет:
маркетинг пен басылым экономикасын басқару;
Әлеуметтік-психологиялық міндет: шығармашылық адамдар тобын басқару.
Ескерту жоғарыда аталған екі міндетке қол жеткізгеннен кейін менеджер бүкіл ұжыммен жұмысты ұйымдастыра алады, бұл болашақта алға қойылған мақсаттарға тезірек қол жеткізуге мүмкіндік береді. Ұжымды басқару-бұл қызметкерлерді шығармашылық бейімдеумен кері қайтаруды ынталандырудың, жаңа кадрларды оқыту мен іріктеудің, қызметтік және кәсіби этиканың сақталуын егжей-тегжейлі бақылаудың, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдары редакциясының бүкіл ұжымы ішінде барынша жайлы микроклимат жасаудың бір түрі.
Газет менеджері сұрақ қояды: кез-келген адамның психологиялық аспектісіне сәйкес кәсіби және жеке қасиеттері, сапалы жұмыс істеу үшін оған бастық (жетекші, тәлімгер немесе менеджер) қажет. Газет менеджері өзінің кәсіби және жеке қасиеттерін ажырата алады: құзыреттілік, газет менеджері деректі құжаттарды, журналистика негіздерінің практикасы мен теориясын ғана емес, сонымен қатар басқару психологиясын, еңбекті ұйымдастыру процестерін де білуі керек, шетелдік әріптестердің тәжірибесін, құқық пен әлеуметтану негіздерін қолдана білуі керек. Қазіргі заманғы мәселелерді түсіну және білу. Газет менеджері тек команданы басқарып қана қоймайды, ол тұтынушының қалауы мен мүдделерін білуі керек, содан кейін оның жұмысы мүмкіндігінше нәтижелі және пайдалы болады. Шешім қабылдау мүмкіндігі, кейде мүмкіндігінше тез. Талдау жүргізу, әртүрлі салдарларды болжау және т.б. мүмкіндігі. Жалпы дағдылар мен іскерліктер: құжаттамамен жұмыс, телефон арқылы сөйлесу, шет тілдерін білу, техникамен, интернетпен жұмыс және басқалар.
Газет менеджментінің ерекшеліктері туралы толығырақ тоқталайық. Газет менеджері-редакциялық ұжымның, оның шығармашылық жұмысының жетекшісі, кәсіпкер және бизнесмен.
Ол:
1) Пайдаға қол жеткізе отырып, газет нөмірлерін шығаруды және өткізуді ұйымдастыруды және жоспарлауды;
2) редакциялық ұжымды қазіргі заманғы талаптар деңгейінде басқаруды, көшбасшы болуды;
3) редакция қызметкерлерін шығармашылық қызметке ынталандыруды, қызметкерлердің әрбір жетістігін атап өтуді және бағалауды;
4) өзінің көзқарасы қандай болса да барынша объективті болуды;
5) жанжалды жағдайлардан шығу жолын табуды;
6) қызметкерлерді таңдауды, іріктеуді және оқытуды;
7) іскерлік келіссөздер жүргізуді меңгеруі.
Нарықтық экономикадағы менеджердің мақсаты-өндірілген өнімді сату және кіріс алу. Газет редакторы бұл мәселені қалай шешеді? Газет сатып алатын немесе сатып ала алатын адамдардың оқу қажеттіліктерін, қызығушылықтарын, қажеттіліктерін анықтау және қанағаттандырудың әдістерін қолдану.Осылайша, газетті басқару екі вектордың нәтижесі сияқты: экономикалық (газеттің экономикасы мен маркетингін басқару) және әлеуметтік-психологиялық (шығармашылық топты басқару).
Газеттің экономикасы мен маркетингін басқару-бұл басылымның қаржылық қызметін оңтайландыру, оның тіршілік әрекетінің экономикалық факторларын дамытуға баса назар аудару; оқырман аудиториясын, оның қажеттіліктерін зерттеу; газет нарығының жағдайын талдау, бағалау және болжау; газеттің нарықтық мінез-құлқының стратегиясы мен тактикасын қалыптастыру; тақырыбын, мазмұнын және нөмірлерді ресімдеуді айқындау; басылымның тираждық және баға саясатын жүргізу; оның таралу арналарын белгілеу; өзен-ламодательдерді іздеу және жарнамалық; коммерциялық және мемлекеттік кәсіпорындармен, саяси партиялармен, қоғамдық қозғалыстармен және билік құрылымдарымен өзара тиімді байланысты қолдау;
баспа және коммерциялық қызметті ұйымдастыру.
Ұжымды басқару-бұл қызметкерлердің шығармашылық қайтарымын ынталандыру, кадрларды іріктеу және оқыту, кәсіби және қызметтік этиканың сақталуын бақылау, журналистік ортада демократиялық бастауларды дамыту, ұжымда қолайлы микроклиматты жасау және қолдау.
Сонымен, маркетинг-бұл газет менеджментінің бір бөлігін құрайтын Нұсқаулық, оның интегративті функциясы, оқырманның қажеттіліктерін газет кірісіне айналдырады. Істің сәттілігі газет маркетингінің принциптерін жүзеге асырумен және оның кешенін жетілдірумен байланысты. Тағы бір, әлеуметтік-психологиялық, вектор редакциялық топтағы көшбасшының бейімделуіне, бағыныштылар арасында шығармашылық және іскерлік атмосфераны құруға менеджердің жұмысы әсер етеді.
Менеджер журналистік ұжымда шығармашылық пен бастама атмосферасын құруға және ынталандыруға, қызметкермен өзара әрекеттесу кезінде жеке көзқарас табуға, психологиялық климатты сезінуге, мінез-құлық мотивтерін жақсы түсінуге, тиісті әдістерін қолдануға, ұжымды өз жағына тарта білуге, өз істерімен айналысуға міндетті. Шығармашылық бастаманы ынталандыру көбінесе менеджерден дәстүрлі емес әдістерді қолдануды талап етеді, мысалы, бағыныштыларға қателесуге мүмкіндік беру.
Аталған қасиеттерден басқа, менеджердің ұйымдастырушылық қабілеті болуы керек, яғни.журналист-менеджердің өнерін алынған білім мен жинақталған тәжірибені іс жүзінде қолдана білу, басқара білу, шығармашылықпен пайдалану қабілеті ретінде анықтауға болады.
Екі вектордың тоғысында маңызды және нәзік мәселе -- журналистің еңбегіне ақы төлеу тұр. Бір жағынан, редакция қызметкерін материалдық тұрғыдан қызықтырып, оны жақсы жалақымен қамтамасыз ету керек, ал екінші жағынан, сметаға енгізілген жалақы басылымның шығынына әкелмейтіндігіне көз жеткізу керек. Көптеген басылымдарда жалақы қызметкердің сандарды құруға, газеттің кірісін арттыруға қаншалықты белсенді қатысатындығымен тікелей байланысты. Жауапкершілігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz