Жас футболшылардың тактикалық дайындығының ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК
УНИВЕРСИТЕТІ

Дене шынықтыру және спорт кафедрасы

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ
ЖАСӨСПІРІМДЕРДІ ФУТБОЛ ОЙЫНЫНА ДАЯРЛАУ
БАРЫСЫНДА ТЕХНИКАЛЫҚ - ТАКТИКАЛЫҚ
ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

Орындаушы: Матенов.Ж.Ж
Ғылыми жетекші:

Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі: _______________________
__ _________ 20__ ж
АННОТАЦИЯ
Актуальность исследования в настоящее время важнейщяя задача подготовки высоко квалифицированного резерва для професионального футбола. Тенденция развития современного видов спорта предопределяют многолетний стобильный процесс достижения высшего мастерсва, контролируют необходимость совершенствования системы его по этапного формирования. Подготовка юных футболистов должна базироваться на стройной методике тренировки, обеспечивающей эффективное становление спортивного мастерства и интенсивный рост функциональных возможности и должную их реализацию [1] Это задача, в свою очередь обусловливает необходимости поиска повышения эффективности учебно-тренировочного процесса и новых путей рационализаций, разработка спортивных технологии, принципиальных модификации отдельных разделов подготовки юных спортсменов [4]
Нам представляется что целевая функциональная подготовка должна осуществляться планомерно, комплексно при использовании широкого спектра основных упражнений. Для совершенствования функциональных возможности должны применятся не только традиционные средства из арсенала физической, тактической, технической и психологической подготовив, но и современные технологий целенаправленного воздействия на отдельные функциональные системы, в основном на рост функциональных возможностей и лимитирующие спортивную работоспособность [5]
Основная проблема исследования заключается в том, что, с одной стороны возникает необходимость повышения различных международных результатов и дальнейшего развития спорта, а с другой стороны невозможность решить эту задачу без повышения эффективности подготовки спортсменов, футболистов, которая должна базироваться на совершенствовании системы спортивного резерва по футболу.
И еще одной из фундаментальных проблем спортивной науки является построения многолетней подготовки юных спортсменов. В этой связи, разработка актуальных вопросов подготовки юных футболистов должна быть тесно связано с результатами новейших исследований, и выполненных в области детско-юношеского спорта.
Данной проблеме уделили в своих исследованиях следующие специалисты:
И.В.Ионкин [6] ; Е.А.Быданцев[7]
Цель исследования
Теоретически и методическое обоснование путей развития эффективности подготовки футболистов и соревновательной деятельности юных футболистов на основе технической - тактической подготовки.
Задачи исследования
Изучить структуру и проанализировать специальную научно-методическую литературу по вопросам применения средств футбола для повышение уровня технико-тактической подготовленности юных футболистов.
Разработать модельные тренировачные микроцикл для повышения функциональных возможностей юных футболистов и экспериментально проверить их эффективность.
Определить и проанализировать эффективность разработанного комплекса упрожнений для повышения технической - тактической подготовленности.
Разработать и оценить эффективность технологии модульной организации функциональной подготовки с учетом этапа подготовки и функциональной специализаций юных футболистов.

Ведущая идея исследования.
Организация процесса технической и тактической подготовки с учетом развития двигательной функции у юных футболистов, занимающихся в группах начальной подготовки детско-юношеских школ.
Оптимальность специально подобранных упрожнений, обеспечивают существенное повышение уровня психофункциональной подготовленности, и способствуют росту технической, функциональной и физической подготовленности юных спортсменов.
Сформированная концепция целевой функциональной подготовки юных футболистов продставляет собой надежную и действенную основу для осуществления последующих прикладных разработок в контексте совершенствования многолетнего подготовительного процесса в футболе.
Научная новизна исследования определяется следующими научными результатами:
Изучены структурные особенности и уровни развития технической и тактической подготоленности юных футболистов.
Разработаны методические подходы к использыванию различных форм регламентированных режимов и разных периодов годичного цикла тренировки юных футболистов
Разработано, методика повышения надежности выполнения техническии и тактических действии юными спортсменами на основе введения дополнительных упрожнении обратной связи по показателям функционального состояния нервной системы.
Основные выводы исследования.
Первый этап исследовании - изучалась и анализировалось научно - методическая литература, документы планирования учебно тренировочного процесса ДЮСШ по футболу, и проводилось комплекное изучение структуры функциональной подготовленности юных футболистов.
Второй этап исследовании - были обоснованы экспериментальные технологии целевой функциональной подготодки юных футболистов. Разработана технология модульного программирования функциональной подготовки юных футболистов. С целью определения процентов эффективности разработанных технологии был организован ряд педагогических экспериментов
Трети этап исследовании - были проанализированы результаты педагогических наблюдении, материалы собственных экспериментальных исследовании, собран научно-методическая литература, а так же данные из рабочих документов планирования учебного процесса в юношеском футболе, и разработана технология технико-тактического обучения юных футболистов, сформулирована ведущая концепция и основные положения работы.
Результаты научного исследование могут использывать при разработке учебно - тренировачных программ для ДЮСШ по футболу, а так же при совершении тренировачного процесса юных спортсменов в других инровых видах спорта, и при повышении квалификации и переподготовке тренеров по футболу.
Теоретическая значимость исследования
Результат исследования состоит в дополнении теории и методики спортивной тренировки юных футболистов теоретически и экспериментально подкрепленными представлениями об особенностях технической и тактической подготовленности юных футболистов.
Практическая значимость исследования определяется тем что внедрение результатов исследования в работу в школах и детских спортивных школ позволит повысить эффективность технической и тактической подготовленности юных футболистов.
Структура и содержание диссертации.
Содержание магистерской диссертации изложено на страницах. Диссертация состоит из введения, 4 разделов, выводов, научно-практической рекомендации, список использованных источников, приложений.
Количество иллюстрированных материалов
В работе представлено 2- таблиц и 2- рисунков.

МАЗМҰНЫ
БЕЛГІЛЕРМЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
І БӨЛІМ. ФУТБОЛДАҒЫ СПОРТ РЕЗЕРВІН КӨП ЖЫЛДЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ - ТАКТИКАЛЫҚ ДАЯРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
Футболдағы спорт резервін көп жылдық техникалық-тактикалық
даярлаудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 14
1.2 Тактикалық дайындық кезеңдерінің теориялық негіздері ... ... ... ... ... 19
1.3 Жас футболшылардың дайындығы мен бәсекеге
қабілеттілігінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .26
14-15 жас аралығындағы жас футболшылардың
жас ерекшеліктері және даму кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 29
II БӨЛІМ. ФУТБОЛДАҒЫ ТАКТИКАЛЫҚ ДАЙЫНДЫҚТЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.1. Жас футболшылардың тактикалық дайындығының ерекшеліктері ... ... .34
2.2. Жас футболшылардың тактикалық дайындығының негізгі
компоненттерінің құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Футболдағы тактикалық дайындықтың құралдары, әдістері,
әдістемелік тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4. 14-15 жастағы футболшылардың жаттығуларындағы
топтық тактика ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5. Әр түрлі тапсырмалар мен жаттығулар арқылы
тактикалық жаттығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ІІІ БӨЛІМ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТКЕ ДЕЙІНГІ
ЖАС ФУТБОЛШЫЛАРДЫҢ ТАКТИКАЛЫҚ ДАЙЫНДЫҒЫН
АНЫҚТАУ НӘТИЖЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚЫРТУЛАР
Ә-әдістеме
БС- бақылау сынақтары
БЖСМ - балалар және жасөспірімдер спорт мектебі
ДС - дене сапалары
ДТ - дене тәрбиесі
ДД - дене дайындығы
ЖДД - жылдамдық дене дайындығы
ЖС - жылдамдық сапалары
ҚР - Қазақсатан Республикасы
КЖД - күш жылдамдық дайындығы
ТТӘ - техникалық және тактикалық әрекет

КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі.
Қазіргі уақытта елімізде кәсіби футбол үшін жоғары білікті резевті дайындау маңызды міндеті болып табылады. Жас футболшыларды даярлау мәселесі қазіргі спорт және педагогика ғылымында маңызды мәселелердің бірі болып табылады, өйткені жас кезінде физикалық, техникалық, тактикалық, психологиялық және теориялық дайындықтың негіздері қаланады. Бұл ретте көрсеткіштердің өсу қарқыны көп бағытты дамуына ие.
Қазіргі футбол - бұл жалпы және арнайы физикалық қасиеттердің максималды көрінісімен, техникалық - тактикалық жағдайлардың тез өзгеруімен, жоғары эмоционалдылықпен сипатталатын спорттық ойын. Жас спортшыларды даярлау спорттық шеберліктің тиімді қалыптасуын, функционалдық мүмкіндіктердің қарқынды өсуін және оларды тиісінше іске асыруды қамтамасыз ететін жаттығудың үйлесімді сабақтастық әдістемесіне негізделуі тиіс. Бұл, өз кезегінде, оқу-жаттығу процесін ұтымды етудің және тиімділігін арттырудың жаңа жолдарын іздеуді, жоғары өнімді спорттық технологияларды дамытуды, жас футболшыларды даярлаудың жекелеген бөлімдерін түбегейлі өзгертуді қажет етеді.
Зерттеу мәселесі бұл, бір жағынан, Қазақстан ұлттық құрамасының әртүрлі халықаралық ареналарда сәтті өнер көрсетуі және спортты одан әрі дамыту қажеттілігі туындайды, ал екінші жағынан, футбол бойынша спорттық резерв жүйесін жетілдіруге негізделуі керек спортшылар мен футболшыларды даярлаудың тиімділігін арттырмай, бұл мәселені шешу мүмкін еместігі.
Еліміздегі спорт, соның ішінде футбол саласының іргелі мәселелерінің бірі - жас футболшылардың көпжылдық дайындығын құру. Осыған байланысты, жас футболшыларды даярлаудың өзекті мәселелерін әзірлеу, балалар мен жасөспірімдер спорт саласындағы соңғы зерттеулердің нәтижелерімен тығыз байланысты болуы керек.
Зерттеу нысаны
Балалар және жасөспірімдер спорт мектепбінің және мектеп оқушыларының дене шынықтыру пәні бойынша оқу тәрбие процессі.
Зерттеу пәні
Білім беру мекемелеріндегі Дене шынықтыру
Зерттеу мақсаты
Техникалық және тактикалық дайындық негізінде жас футболшыларды даярлаудың тиімділігін және жас футболшылардың бәсекеге қабілеттілігін дамыту жолдарын теориялық және эксперименталды негіздеу.
Зерттеу жұмысының гипотезасы
Көп жылдық жаттығудың бастапқы кезеңдерінде жас футболшыларды техникалық, тактикалық, функционалды даярлаудың жоғары тиімділігіне, теориялық және эксперименталды негіздемесін іске асыру жүйелі және жан-жақты жүргізілсе, әртүрлі жаттығулар оңтайлы әсерін беріп, соның ішінде қосымша эргогеникалық құралдарды сараланған түрде пайдалану негізінде және модульдік принцип бойынша ұйымдастырылса, жас өспірімдердін шеберлігін шыңдауға қол жеткізуге болады деп болжанады.
Зерттеу міндеттері:
Жас футболшылардың техникалық және тактикалық дайындық деңгейін арттыру үшін футбол құралдарын қолдану мәселелері бойынша арнайы ғылыми-әдістемелік әдебиеттердің құрылымын зерттеу және талдау.
Жас футболшылардың функционалдығын арттыру үшін модельдік жаттығу микроциклін жасап және олардың тиімділігін эксперименталды түрде тексеру.
Техникалық және тактикалық дайындықты арттыру үшін әзірленген жаттығу кешенінің тиімділігін анықтау және талдау
Жас футболшыларды дайындау және функционалды кезеңін ескере отырып, функционалды оқытуды модульдік ұйымдастыру технологиясының тиімділігін әзірлеу және бағалау.
Зерттеу әдістері
Зерттеу барысында ғылыми - теориялық талдау, бақылау сынақтары, антропомертиялық өлшемдер, физикалық, биологиялық, математикалық статистика әдісі және салыстыру әдістері қолданылады.
Зерттеудің жетекші идеасы
Балалар мен жасөспірімдер мектептерінің бастапқы дайындық топтарында айналысатын жас футболшыларда қозғалыс функциясының дамуын ескере отырып, техникалық және тактикалық дайындық процесін ұйымдастыру.
Арнайы таңдалған жаттығулардың оңтайлылығы психофункционалды дайындық деңгейінің орасан зор жоғарылауын қамтамасыз етуі және жас спортшылардың техникалық, функционалды және физикалық дайындығының өсуіне ықпал етеді.
Жас футболшыларды техникалық, тактикалық, функционалды даярлаудың қалыптасқан тұжырымдамасын, футболдағы көпжылдық дайындық процесін жетілдіру тұрғысынан кейінгі қолданбалы әзірлемелерді жүзеге асырудың сенімді және тиімді негізі болып табылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы келесі нәтижелермен анықталады:
1. Жас футболшылардың техникалық және тактикалық дайындығының
құрылымдық ерекшеліктері мен даму деңгейлері зерттелді.
2. Реттелетін режимдердің әртүрлі формаларын және жас футболшыларды
оқытудың жылдық циклінің әртүрлі кезеңдерін қолданудың әдістемелік
тәсілдері анықталды.
3. Жүйке жүйесінің функционалдық жағдайының көрсеткіштері бойынша
қосымша кері байланысты енгізу негізінде жас спортшылардың техникалық
және тактикалық іс-әрекеттерді орындау сенімділігін арттыру әдістемесі
әзірленді.
Иллюстрациялық материалдың көлемі мен саны жұмыста - кесте және - сурет ұсынылды
Зерттеудің теориялық маңыздылығы
Зерттеу нәтижесі жас футболшылардың спорттық жаттығуларының теориясы мен әдістемесін жас футболшылардың техникалық және тактикалық дайындығының ерекшеліктері туралы теориялық және эксперименталды түрде негізделген идеялармен толықтырудан тұрады.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы
Зерттеу нәтижелерін мектептер мен балалар және жасөспірімдер спорт мектептеріндегі жұмысқа енгізу жас футболшылардың техникалық және тактикалық дайындығының тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретіндігімен анықталады.
Қорғауға келесі ережелер шығарылатын:
Жас футболшылардың техникалық және тактикалық сапасының, функционалды дайындығы оның негізгі компоненттерінің құрылымы мен деңгейлік мәндерінде айтарлықтай өзгерістер анықталуы.
Модульдік технология - жас футболшылардың функционалды дайындығын бағдарламалау үшін, ойыншылардың функционалды дайындығының өсу қарқынын оңтайландыруға, оларды жаттығу әсерін минималды жеткілікті қарқындатуға жақындатуға мүмкіндік беруі.
Жас футболшыларды техникалық және тактикалық, функционалды даярлаудың қалыптасқан тұжырымдамасы футболдағы көпжылдық жаттығу процесін жетілдіру тұрғысынан кейінгі қолданбалы әзірлемелерді жүзеге асырудың сенімді және тиімді негізі болып табылуы.
Зерттеу нәтижелерін апробациялау.
Технико-тактическая подготовка футболистов Актуальные научные исследования в современном мире (Recent research in the modern world)
г.София, Болгария. 25 декабря 2020 год
Зерттеу нәтижелерінің негізділігі мен шынайылығы диссертацияның ішкі бірлігін сақтаумен, қойылған міндеттің қисынымен, ғылыми зерттеу әдістерінің оларды шешуге сәйкестігін, математикалық статистика әдістерін қолданумен анықталады.
Диссертацияның құрылымы. Магистрлік диссертацияның мазмұны беттерде баяндалған. Диссертация кіріспеден, 4 бөлімнен, қорытындыдан, ғылыми-практикалық ұсыныстардан, пайдаланылған әдеби дереккөздердің тізімінен, қосымшалардан тұрады.
Кіріспеде зерттеудің ғылыми аппараты (өзектілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу пәні, жұмыс гипотезасы, жетекші идеасы, зерртеудің ғылыми жаңалығы, қорғауға ұсынылған ережелері, жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығы) ұсынылған.
Футбол ойынының техникалық және тактикалық әрекеттері бөлімінде жалпы техникалық және тактикалық іс әректтер; футболдағы тактика және психологиялық дайындық, сонымен қатар жасөспірімдерді футбол ойынына даярлаудағы шетелдік мамандардың көзқарасы сияқты сұрақтар ашылған.
Екінші бөлімде Педагогикалық эксперименттің басында жас футболшылардың физикалық және техникалық дайындығын зерттеу нәтижелері айқындалады.
Үшінші бөлімде Педагогикалық экспериментке дейін жас футболшылардың тактикалық дайындығын зерттеу нәтижелері
Төртінші бөлімде Педагогикалық эксперименте кейінгі жас футболшылардың физикалық және техникалық дайындығының динамикасы
Бесінші бөлімде Педагогикалық эксперименттен кейін жас футболшылардың тактикалық дайындығын зерттеу нәтижелері
Қортынды бөлімде және ғылыми - тәжірибелік сипаттамада зерттеу қортындылары бойынша автормен тұжырымдалған. Негізгі қортындылармен сипаттамалар ұсынылған.
Қосымша бөлімде ғылыми фактілерді жинау үшін пайдаланылған негізгі жұмыс құжаттары берілген.

І БӨЛІМ. ФУТБОЛДАҒЫ СПОРТ РЕЗЕРВІН КӨП ЖЫЛДЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ - ТАКТИКАЛЫҚ ДАЯРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Футболдағы спорт резервін көп жылдық техникалық - тактикалық даярлаудың теориялық негіздері
Спорттық жаттығудың қазіргі заманғы теориясында техникалық дайындық спортшының осы спорт түрінің ерекшеліктеріне сәйкес келетін және жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін қозғалыс жүйесін игеру дәрежесімен сипатталады. Техникалық дайындықты оқшауланған деп санауға болмайды, бірақ техникалық шешімдер спортшының физикалық, психикалық, интеллектуалдық, тактикалық мүмкіндіктерімен, сондай-ақ спорттық іс-қимыл жүзеге асырылатын нақты қоршаған орта жағдайларымен тығыз байланысты біртұтас тұтас компонент ретінде ұсынылуы керек.
Спорттық жаттығудың теориясы мен практикасындағы тактикалық дайындық дегеніміз-спортшының спорт түрінің ерекшелігін және оның жеке ерекшеліктерін, қарсыластардың мүмкіндіктері мен сыртқы жағдайларын ескере отырып, бәсекелестік күрестің барысын дұрыс құру қабілеті. Тактикалық жетілдірудің негізгі бағыттарының арасында:
1) спорттық тактиканың негізгі теориялық-әдістемелік ережелерінің мәнін зерттеу;
2) тактикалық іс-әрекеттің негізгі элементтерін, тәсілдерін, нұсқаларын меңгеру;
3) тактикалық ойлауды жетілдіру;
4) тактикалық даярлықты практикалық іске асыру үшін қажетті ақпаратты зерделеу;
5) тактикалық даярлықты практикалық іске асыру.
Сонымен қатар, спорттық ойындардың қазіргі теориясында спортшылардың танымдық моделін қалыптастыру маңызды міндет болып табылады. Тактикалық дайындықтың оңтайлы нұсқасын іс жүзінде жүзеге асыру көбінесе бүкіл дайындық жүйесінің тиімділігіне, физикалық қасиеттердің дамуына, техникалық, тактикалық және психологиялық дайындықтың жақсаруына байланысты.
Бәсекеге қабілетті әрекет деп спортшының тиімділігі түпкілікті нәтижемен көрсетілген бір реттік тұтас бәсекелестік жаттығуды орындау процесі түсініледі. Спорттық ойындарда, соның ішінде футболда, бәсекелестік әрекет дегеніміз - ойын жүргізу құралы ретінде техникалық және тактикалық әрекеттер болып табылады.
Қазіргі футбол - ойыншылардың функцияларын, сәйкесінше спортшыларға қойылатын талаптарды және олардың дайындық деңгейін өзгертті. Алайда, футболшылардың спорттық шеберлігінің негізі әлі де тактикалық және техникалық дайындық болып табылады, оның деңгейі көбінесе ойынның тиімділігі мен ойын-сапасын анықтайды.
Соңғы жылдардағы ірі халықаралық турнирлердің (Әлем, Еуропа чемпионаттары, клубтық командалардың құрлықтық кубоктары) тәжірибесі ойын қарқындылығының артуы және доп үшін жекпе-жектің күшеюі жағдайында біздің спортшыларымыздың тактикалық және техникалық шеберлігінің төмендігін куәландырады. Бұған көбінесе баскетбол, гандбол, хоккей сияқты спорттық ойындарда міндетті талап ретінде әрекет ететін "бір-біріне қарсы" жағдайда қарсыласты жеңе алмауы дәлел бола алады. Мұндай жағдайды әлемнің жетекші командаларының көрсеткіштерінен тең және көбінесе асып түсетіндігімен, техникалық және тактикалық іс-қимылдардың жалпы көлемімен, яғни біздің спортшыларымыздың физикалық белсенділігі орындаушылық шеберліктің жеткіліксіз деңгейімен оңтайлы деңгейде атап өтетіні тән.
Бұл жағдайдың себептерінің бірі спорт мектептерінде оқыту мен жаттығу процесінің жеткіліксіз жоғары деңгейінде, тактикалық дайындық әдістемесіндегі қателіктерде, жаттықтырушылардың белгілі бір бөлігінің балалармен және жасөспірімдермен жұмыс істеуге шығармашылық көзқарасы болмаған кезде, сондай-ақ жас футболшылардың жас ерекшеліктеріне техникалық-тактикалық дайындықты реттейтін ескірген бағдарламалық-нормативтік базасында.
Қазіргі футболда ойынның қарқындылығы артып келеді, бұл футболшыдан, ең алдымен, күтпеген өзгеретін ортада, уақыт пен кеңістік шегінде тактикалық техниканы тез және тиімді орындау мүмкіндігін талап етеді.
Қазіргі уақытта жетістікке жетуді қалайтын команда тез ойнауы керек, яғни ұтымды тактикасы бар және оны қозғалыс жылдамдығымен үйлестіретін ойыншылар болуы керек. Осыған байланысты кейбір футбол мамандары жылдамдық техникасы терминін қолданады.
Шабуыл мен қорғаныс арасындағы күрес шабуылдың пайдасына тек тактикалық техниканың көмегімен шешілуі мүмкін, оның негізі финт, дриблинг (допты жүргізу) және жасырын берілістер болып табылады.
Отандық және шетелдік сарапшылардың пікірінше, жаппай қорғаныс кезінде допты ұтымды, жылдам және дәл өңдеу арқылы ғана гол позицияларын құруға болады. Мұндай жағдайларда, әдетте, екі-үш қарсыластың сенімді соққысының көмегімен допты ойыншы немесе оның серіктестері соққы позициясына шыға алады.
Алайда, бұл ерекше жоғары жеке шеберлігі бар футболшыларға ғана қол жетімді, әсіресе соққыларда, дриблинг, финттерде.
Қазіргі футболшының ойындағы әрекеттері сенімді, тез және орынды болуы керек. Сондықтан техникалық-тактикалық дайындық, және дайындықтың әр кезеңіндегі өзінің нақты мақсаттары мен міндеттерін қамтитын көпжылдық процестің логикалық тізбегі ретінде ұсынылуы керек. Бастапқы оқыту кезеңінде ойын техникасын игерудегі артта қалушылық, ол жас футболшылардың одан әрі дайындалуына теріс әсер етеді.
Спорттық ойындардағы техникалық және тактикалық дайындық әртүрлі жаттығу құралдарының кездейсоқ жиынтығы бола алмайды. Ұзақ мерзімді дайындықтың әр кезеңінде ойын техникасы мен тактикасын сәтті игеруге қажетті оң әсер ететіндерді таңдау маңызды.
Соңғы жылдары футболдағы спорт резервінің құрылымы мен мазмұнын жетілдіру кезінде жүйелі тәсіл кеңінен қолданылуда. Бұл тактикалық дайындықтың өзекті мәселесін шешу және белгілі бір әдістеме арқылы басқарылатын оқу процесін құру қажеттілігінен туындайды.
Техникалық және тактикалық шеберлік футболшының техникалық техникасының көлемі мен әмбебаптығымен, сондай-ақ осы әдістерді ойын жағдайында тиімді қолдана білуімен сипатталады. Спорттық ойындарда техникалық-тактикалық әрекеттер ойын жүргізу құралы болғандықтан, техниканы үйретумен және тактиканы үйренуді жетілдірумен қатар, орынды деп саналады. Осылайша, ойын спортшыларының көпжылдық жаттығуларындағы техникалық және тактикалық дайындықты тұтас процесс ретінде қарастыру керек.
БЖСМ-дегі барлық оқу-жаттығу процесі білікті футболшыларды даярлауға бағытталғаны белгілі. Ол бағдарламалық материал және спорт мектептерінің жұмыс режимі негізінде құрылады. Мектеп алдында тұрған міндеттерді сәтті шешу үшін жас футболшылардың жан-жақты дайындығын қамтамасыз ететін критерийлер бойынша оқу процесін бағдарламалау қажет.
Жас спортшыларды дайындауда ойын тактикасын игеру және ойынға жақын вариативті жағдайларда техникалық-тактикалық әдістердің кең ассортиментін орындау дағдыларын жетілдіру бойынша жұмыстың тиімділігін арттыру маңызды.
В. В. Лобановский, А.И. Шамардин және С. М. Яровой сынды мамандар жас футболшылар мен кәсіби командаларды жақтайтын ойыншылардың ТТД (техникалық және тактикалық қызмет) дәлдік көрсеткіштерін салыстыру кезінде теріс сабақтастық көрінетінін атап өтті: бала кезіндегі қателіктердің жоғары пайызымен орындалатын әдістерінен спорттық жетілу кезеңінде де сол қателіктер орын алады.
Техникалық және тактикалық дайындықтың жеткіліксіз деңгейі балалар мен жасөспірімдердегі оқу-жаттығу процесінің проблемаларымен байланысты.
Спорттық жаттығулардың теориясы мен әдістемесіндегі дайындықтың сәттілігі, дайындықтың бастапқы кезеңдерінде ұтымды қозғалыс техникасының негіздерін уақтылы (жасына сәйкес) және тіпті перспективалы (озық) игерумен байланысты. Сонымен қатар, осы процестің тиімділігінің негізгі факторларының бірі ретінде жеке тактикалық әдістерді игерудің оңтайлы реттілігі ажыратылады.

1.2. Тактикалық дайындық кезеңдері
Футболшылардың тактикалық қызметі-бұл серіктес пен қарсыласпен өзара әрекеттесу кезінде туындайтын жедел мәселелерді шешу. Бұл жерде қарсыласты жеңу үшін спортшылардың іс-қимыл арсеналын ұтымды пайдалануға мүмкіндік беретін шешімдер қабылдау мүмкіндігі өте маңызды. Сондықтан тактикалық дайындық кезінде футболшылардың тактикалық іс-әрекеттің негізгі арсеналын игеруі керек. Бұл ойын барысында техникалық жабдықты, арнайы қасиеттер мен қабілеттерді, теориялық білімді және т. б. қасиеттерді барынша пайдалануға мүмкіндік береді.
Тактикалық дайындық - бұл тактикалық әрекеттерді қолдана отырып, ойын жағдайындағы үздіксіз өзгерістер аясында техникалық әдістерді тиімді қолдануға қол жеткізуге бағытталған педагогикалық процесс, бұл қарсыласты жеңуді қамтамасыз ету үшін ойын барысында футболшылардың қызметін ұйымдастырудың ұтымды формасы.
Футбол тактикасын теориялық тұрғыдан жақсы білуге болады, бірақ ойында тактикалық әрекет ету тиімсіз болып келеді. Ойынның жоғары тиімділігі үшін барлық тактикалық әрекеттерді (жеке, топтық және командалық) зерттеу жеткіліксіз. Тактиканы оқыту барысында тактика мен техниканың органикалық бірлігіне қол жеткізу керек.
Басқаша айтқанда, тактикалық дайындық дегеніміз-бәсекелестік белсенділік процесінде туындайтын мәселелерді шешудің ұтымды әдістерін жетілдіру және осы мәселелерді шешудің тиімділігін анықтайтын арнайы қабілеттерді дамыту. Бұл анықтама тактикалық дайындықты екі аспект бойынша қарастыруға мүмкіндік береді: оқыту және жетілдіру процесі ретінде (яғни білім, білік және дағдыларды игеру) және кешенде арнайы тактикалық қабілеттерді анықтайтын қасиеттерді дамыту процесі ретінде қарастырылады.
Футболшының ойындағы тактикалық әрекеттерінің сәттілігін анықтайтын бірқатар факторларды бөлген жөн. Олар;
Біріншіден, бұл күрделі ойын жағдайларында бағдарлауды және осы жағдайды шешуді таңдауды жүзеге асыруды қамтамасыз ететін интеллект, қабылдау және психомоторика саласындағы арнайы қасиеттерді дамытудың жоғары деңгейі (зейіннің көлемі мен ауысуы, көру өрісінің көлемі, күрделі реакциялар жылдамдығы, жауап беру жылдамдығы, бағдарлау, шешім таңдау жылдамдығы, тактикалық ойлау, қозғалу және т.б.).
Екіншіден, бұл күрделі ойын жағдайларында техникалық әдістерді орындау сенімділігінің жоғары деңгейі.
Үшіншіден, шабуыл мен қорғаудағы жеке тактикалық іс-қимыл дағдыларын игерудің жоғары деңгейінде көрінетін алғашқы екі фактордың бірлігін атап өткен жөн.
Сондықтан тактикалық дайындықты тек тактикалық әрекеттерді үйретуге дейін азайтуға болмайды. Футболшының ойындағы сәтті әрекеттерінің негізін арнайы қасиеттер мен қабілеттер (байқау, реакция жылдамдығы, ойлау және т.б.) және техникалық әдістерді икемді пайдалану мүмкіндігі құрайды. Шын мәнінде, тактикалық әрекеттер футболшылардың жеке-жеке, топтарда және командада қарсыластармен жекпе-жек жағдайында іс-әрекеттерін ұйымдастырудың өзіндік формасы ретінде қызмет етеді, бұл жаттығу процесінде алынған қасиеттерді, дағдыларды толық жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Осылайша, тактикалық дайындықты педагогикалық процесс ретінде бірнеше кезеңге бөлуге болады.
Тактикалық дайындықтың бірінші кезеңі сәтті тактикалық әрекеттердің негізінде белгілі бір қасиеттер мен қабілеттерді дамытуға бағытталуы керек.
Команданың тактикасы, ең алдымен, жеке футболшылардың ақылға қонымды жеке әрекеттерінен тұратыны белгілі. Осыған байланысты тактикалық дайындықты даралау спорттық жетілдірудің бір құралы ғана емес, сонымен бірге тактиканы оқытудың бірінші кезеңі деп санаған жөн. Осыдан кейін ғана жаттықтырушы топтық және командалық тактиканы үйренуге көшуі керек. Басқаша айтқанда, футболшының тактикалық шеберлігін қалыптастыру барысында топтық және командалық тактиканы жетілдіру үшін жаттықтырушы тактикалық дайындық мәселелерін дәйекті түрде шешу үшін әр ойыншының психикалық қасиеттерінің кешенін дамытуы керек. Мұнда тиімді құралдар әртүрлі жаттығулар, ашық ойындар мен эстафеталар болып табылады, олар реакция жылдамдығын, бағдарлау және жауап беру жылдамдығын, жылдам байқауды, бір әрекеттен екіншісіне ауысуды талап етеді. Бұл құнды қасиеттерді дамыту үшін ең қолайлы мүмкіндіктер балалардың 8-11 жасында жүзеге асырған жөн.
Екінші кезең-ойыншыларды техникалық әдістерге үйрету процесінде тактикалық дағдыларды қалыптастыру. Жаттығу ойын жаттығулары мен ойындарда техника мен тактиканың бірлігі көрінетін етіп құрылуы керек. Бұған екі әдіспен қол жеткізіледі: Біріншіден, техникалық техниканы игерген сайын оны тактикалық әрекеттердің сәттілігін анықтайтын қасиеттер мен қабілеттермен байланыстыру. Екіншіден, қиын жағдайда техниканы зерттеу кезеңінде тактикалық дағдыларды қалыптастыруға ықпал ететін осындай күрделілік жүйесін қолдану. Бұл тәсіл спортшының тактикалық қабілеттері мен техникалық қасиеттерін дамытуға көмектеседі, өйткені техникалық элементтерді зерттеу және жетілдіру тактикамен тығыз байланысты болады. Жеке техникалық әдістер тактикалық нұсқаларды, олардың жеке кезеңдерін толықтырады, тактикалық дайындықтың тұтас процесінің негізін құрайды.
Бұл жағдай өте маңызды, өйткені мұндай жағдайларда техникалық және тактикалық дайындық процесі монолитті, мақсатты, тұтас түрде жүреді және техникалық дайындық үшін оқу-жаттығу процесінде бөлінген сағаттар спортшылардың тактикалық дайындығына да қызмет етеді.
Техникалық дайындық процесін тиімді ету үшін ойыншыларға тактикалық әрекеттерді қолданудағы техникалық элементтердің рөлін түсіндіру қажет. Техникада жаттығу мүмкіндігінше практикада кездесетін тактикалық нұсқалардың түрлеріне сәйкес жүргізілуі керек, сондықтан жаттығушылар бірнеше рет тактикалық мазмұн бере отырып, белгілі бір техникалық элементтерді қолдануға тырысады. Бұл жаттығу процесінің практикалық нәтижелерін арттырады.
Бұл жағдайда негізгі рөлді жаттығудың қарапайымдылығы, күрделілігі немесе оның жалпыға бірдей белгілі болуы емес, басшылыққа алу керек. Техникалық мәселені шешу тактикалық қабілеттердің құрамдас бөлігі болып табылатын психикалық қасиеттерді дамытуға бағытталған жаттығулар көмегімен жүзеге асырылады. Жаттығудың осы бағытында спортшы тапсырманы үлкен техникалық шеберлікпен орындауға назар аударып қана қоймай, осы техникалық элементтерді біртұтас синтездей білуі және оларды ұтымды қолдана білуі керек.
Басқаша айтқанда, техникалық элементтерді зерттеу және жетілдіру барысында, және орындау кезінде спортшының ойлауының екі бағытта қозғалуына жағдай жасау керек:
а) техникалық элементтерді жетілдіру;
б) нақты тактикалық жағдай үшін қажетті техникалық элементтерді таңдау.
Сонымен қатар, спортшының белгілі бір техникалық элементті қолдану процесінде ойлауы дамиды және осылайша оған техникалық элементті механикалық емес, шығармашылық тұрғыдан қолдануға мүмкіндік береді. Бұл жағдай спортшының тактикалық жағдайда жүру қабілетін дамытады.
Оқу және жаттығу процесінде техникалық элементтер біртіндеп күрделене түседі, осылайша ойлау икемділігін дамытуға жағдай жасайды. Мысалы, техникалық элементті жаттықтыру кезінде бір, екі белсенді қарсылас қосылады, олар элементті орындайтын ойыншының әрекетін бұзуға күш салып, оған қиын жағдай туғызады. Бұл жағдайда техникалық элементті орындайтын ойыншы, механикалық әрекеттерден басқа, қалыптасқан жағдайда үлкен тапқырлықты көрсетуі керек, ол үнемі жаттығу кезінде ғана сапаға айналады. Жаттығудың алғашқы күндерінен бастап қарапайымнан күрделіге біртіндеп көшу арқылы осындай жағдайларды жасау техникалық элементтерді ұзақ уақыт оқыту кезеңін спортшының сәтті тактикалық қызметіне ықпал ететін психикалық қасиеттерді дамыту үшін пайдалануға мүмкіндік береді.
Жас футболшыларды тактикалық даярлаудың бұл кезеңі оқытудың 1, 2, 3-ші жылдарындағы (11-14 жас) оқу-жаттығу топтарына қолайлы.
Тактикалық дайындықтың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.