Адай уезінің қазақтары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 81 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

1 ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЗИЯЛЫЛАРЫНЫҢ ЭТНОГРАФИЯҒА ҚОСҚАН ҮЛЕСІ

1. 1 Әлихан Бөкейханов еңбектеріндегі қазақ этнографиясы . . .

1. 2 Мұхамеджан Тынышбаев еңбектеріндегі қазақ шежіресі мен ру таңбалары . . .

1. 3 Халел Досмұхамедұлының еңбектеріндегі қазақ этнографиясындағы жұқпалы ауыруларды емдеу тәсілдері . . .

1. 4 Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының еңбектеріндегі қазақ тегі

2 ҚАЗАҚ ТАРИХЫНА БАЙЛАНЫСТЫ МӘСЕЛЕ . . .

2. 1 Мектеп бағдарламасында . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

Қосымшалар . . .

Зерттеу жұмысының жалпы сипаттамасы. Зерттеу жұмысы ХХ ғасырдың басындағы алаш зиялылары еңбектеріндегі қазақ этнографиясы жөніндегі деректерді саралау, оны насихаттау, этнографиялық мәліметтерін кеңінен тарату болып табылады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы бүгінгі күнде қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылықты қамтамасыз етіп, демократиялық тәуелсіз мемлекет құру жолында. Бұл қазақ халқының тарихын этнографиясын, соның ішінде қазақтың бұрынғы ұмыт бола бастаған салт-дәстүрлерін, қазақтың арғы тегін анықтайтын шежіресін, халықтардың шыққан тегін зертеу қажет. Осы тұрғыда ел басы Н. Ә. Назарбаев «Отаршылдық пен кеңестік деп аталатын кезеңдегі қазақ ұлтының тіршілігіне қатысты мәселелерді түбегейлі қайта танып-түсінуді қажет етеді» дейді [1, 158 б. ] . Қазақстан ғылымының соңғы кезге дейін аз зерттеліп, кенже қалып келе жатқан салаларының бірі бұл-қазақ этнографиясы саласы. Бұнда қазақ халқының бүкіл салт-дәстүрі, қазақтың шежіресі, халықтардың шығу тегіне, орналасу тарихына, баланың дүниеге келуінен бастап өмірден өткенге дейінгі аралығындағы ырым тиымдар, осы уақытқа шейін аз зерттеліп тек кейінгі 20-30 жылдың көлемінде ғана кеңінен зертеліп, осының арқасында көптеген қазақ елінің құнды ақтаңдақтары ашылуда. Отан тарихының халықтану саласы туған жерімізді бұрыннан мекендеген елдің болашағын анықтау мақсатында, оның тарихи жолын жалпылай және жекелей зерттеу арқасында жан-жақты талдаудан өткізуде бұл дұрыс шешім болып табылады.

XX ғасырдың басындағы қазақ зилыларының еңбектеріндегі қазақ этнографиялық ерекшеліктерін зерттеудің де бүгінгі күнде өте маңызы зор. Өйткені республиканың саяси-экономикалық дамуындағы бұл құндылықтардың маңызы өте зор және келешек ұрпаққа бұл үлкен өнегелі іс болып қалады. Кеңестік дәуірде бұл зиялылардың еңбектерін саралау тұрмақ, олардың атын атауға, яғни сол кездегі және одан кейінгі бір-екі буынға бұларды халық жауы, ұлтшыл деп көрсетті. Осы қаһарман тұлғаларымыздың есімдері мен олардың әрбір жазған еңбектері халқымыздың тарихында ерекше орын алады. Тарихты идеологиялық саясат есебінде пайдаланған Кеңестік заманда тұлғалар тарихы халқымыздың шығу тегі, шежіресі, әдет-ғұрыптары тек таптық көзқарас тұрғысынан ғана зерттелініп, ал жеке қазақ халқы үшін аянбай еңбек еткен арыс азаматтардың тарихтағы орындары төмендетіліп көрсетілді. Мұндай саясат құлдық психологияны тудырды да Кеңес өкіметі құрамындағы халықтардың барлығы ұлттық болмыстарынан жойыла бастаған болатын. ХХ ғасырдың соңында бұрынғы Кеңестік өкімет келмеске кетіп қазақ елі азат жеке ел болып тарих сахынасына шыққан болатын. Қоғам өмірінде саяси-рухани өзгерістер жүзеге асты. Осы тәуелсіздік тарихты зерттеу ісіне де ерекше серпін берді. Өз отанының шынайы тарихын білуге ұмтылған ұлттық сана-сезімнің оянуы қоғамның рухани жаңғыруына негіз болды. Яғни, осындай нәтиженің өзі қазақ этнографиясын зерттеуде үлкен рөл атқарады. Осының нәтижесінде XX ғасырдың басындағы қазақ елінің бетке ұстар алаш зилыларының еңбектеріндегі қазақ этнографиясын ғылыми негізде саралай түсіп, қазіргі жағдайға сай оның орны мен маңызын, келешегі және т. б. күрделі мәселелерді анықтап, ғылыми қортындылар жасауға мүмкіндік береді. Мұның өзі дипломдық жұмыстың ғылыми өзекті әрі практикалық сұранысқа ие мәселеге арналғанын аңғарта түседі.

Жұмыстың деректік негізіне Дипломдық жұмыстың дерек көзіне зерттеу нысанындағы ғұламалардың өздерінің жарыққа шығарған тікелей еңбектері мен зерттеулері, ҚР Орталық Мемлекеттік кітапхана қорының сирек қор бөлімінен алынған (қазақ шежіресіне қатысты материалдар), сонымен қатар естеліктер жинақтары (мысалы, М. Әуезовтың естеліктерінде Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің ауыз әдебиет үлгілерін көптеп жинағанын, әсіресе, соның ішінде ақындық тақырыпты көп кездесетіндіктерін айтады. Сонымен қатар Мұхамеджан Тынышбаевтың баласы қазақтың тұғыш кинооператоры Ескендір Тынышбаевтың әкесі туралы көптеген естеліктер келтіреді. Онда оның 1935 жылы жер аудару мерзімі аяқталған кездегі сөзін айтады. Сонда әкем: «қазақтың даласын, жусанын сағындым, бір искесем арманым жоқ деген», - дейді [2, 156 б. ] . Сондай-ақ зерттеу нысанындағы ғұламалардың сол кездері халық арасынан реоформаторлардан ауызба-ауыз жазып алған деректері, көне көз қариялардың айтқан әңгімелері мен өздері ғылыми ізденістер мен бұған дейінгі жазылған еңбектер мен деректік құжаттарды саралай келіп жазылған еңбектері негіз бола алады. Мәселен, М. Тынышпаевтың қазақтың шығу тегіне байланысты, («қазақ-қырғыз тарихына қосымша», «қырғыз-қазақтардың шығу тегі», «қазақ хандарының құрылуы», «қырғыз халқының генеалогиясы» атты еңбектері) шығады. Сонымен қатар Халел Досмұхамедұлының өзі жазған «Табиғат тану» (1922), «Шернияз шешен» (1925), «Бұхарадағы Көгілташ медресесін салу туралы әпсана» (1927), «Самарқан қаласындағы «Тіллә-қари» мен Ширдар» медреселерін салғызған «Жалаңтөс батыр шежіресі» атты еңбектері жарыққа шықты. Ал Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің 1907 жылы Қазан қаласындағы Құсайыновтар баспаханасынан «Хал-ахуал», «Тірлікте көп жасағандықтан көрген бір тамашамыз», «Сарарқаның кімдікі екендігі» деп аталатын үш бірдей кітабы шығады [3, 6 б. ] . Сонымен қатар Әлихан Бөкейханның «Алтыбай болысы» «Қызылтау болысы», «Адай уезінің қазақтары» атты мақалалары жарық көреді. Бұл жазылған еңбектер мен деректік материалдар сол кездері өмір сүрген халықтардың шығу тегін, әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрін, айналысқан шаруашылығын, сол кезде өмір сүрген адамдардың қалай өмір сүргенін, тұрмыс тіршілігін, географиялық орналасуларын бірден-бір дәлелдеп беруге мүмкіндік бер еді.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Осы ХХ ғ. басындағы қазақ зиялыларының Халел Досмұхамедұлы, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы, Мұхамеджан Тынышбаев пен Әлихан Бөкейхановтың қазақ этнографиясы туралы жазылған еңбектерінің жарияланған және жарияланбағаны бүгінгі күннің басты мәселесі болып табылады. Халел Досмұхамедұлының еңбектеріндегі қазақ батырларының олардың ұлт азаттық қозғалыстарға белсене қатысуы сол қозғалысты ұйымдастырып отырған басшыларына халықты еркіндігі үшін бастап шығуы. Солармен қатар диссертация тақырыбына тікелей және жанама қатысы бар зерттеу еңбектері, статистикалық мағылұматтар естеліктер дерек ретінде қосымша пайдаланылды.

Біз қарастырып отырған тақырып кешенді түрде арнайы зерттелмеген, оның кейбір аспектілері осы зилылардың еңбектерінде біраз көрініс тапқан. Осы тұрғыда, зерттеуіміздің негізгі мәселелерінің бірі - болып қазақ шежірелері, қазақ хандары тұсындағы сол кездегі саяси жағдайға байланысты географиялық жерлердің этнографиялық атаулары. Сонымен қатар қазақтың мал шарушылығы мен егін шаруашылығына байланысты этнографиялық саралаулар және жұқпалы ауырулар мен сондай-ақ жыл мезгілдері болып табылады. Бұл мәселелерге қатысты мәліметтерді кеңестік кезеңде тек осы зиялылардың еңбектерін шығарған қазақ тарихшылары мен әдебиетшілері М. О. Әуезовтың, Ә. Тәжібаевтың, К. С. Дәуітов сынды азаматтардың еңбектерінен қарауға ғана мүмкіндік туды [4, 5 б. ] . Ал қазір тәуелсіздігімізді алғасын бұл ұлты үшін аянбай еңбек еткен әмбебап тұлғалардың еңбектерін кеңінен қарастыруға мүмкіндік туындап отыр. Оларда осы қазақ зилыларының өмірбаяны мен атқарған қызыметтері туралы сондай-ақ олардың еңбектерінде көтерілген мәселелер баяндалады. Тәуелсіздігімізді алғаннан кейін бұл зиялылардың еңбектері қайта қаралып парақталып әр жазған еңбектеріне талдау жасалып қазақ халқы үшін толық жинақтармен шыға бастады. Осыған қатысты кешенді зертеулер К. Нұрпейісов, М. Құлкенов, Ғ. Әнес, А. Мектептегі, Т. Замзаевалар бұлар Халел Досмұхамедұлының жазған еңбектерін саралап жеке-жеке бөліп қарастырған. Яғни тілге қатысты мәселелерін, тарихқа қатыстысын, медицинаға қатыстысын. Мұхамеджан Тынышбаев туралы Г. С. Жүгенбаева, Әбділдабек Салықбай, С. Қ. Тулбасиева мен Ө. Озғанбайдың және т. б еңбектерінде кеңінен зерттелген. Соның ішінде Г. С. Жүгенбаеваның «Мұхамеджан Тынышбаевтың өмірі мен қызыметі (1879-1938) » Мұнда Тынышбаевтың өмірге келген жері, туып өскен ортасы, балалық шағы сонымен қатар ең алғаш білімге яғни гимназияға аяқ басқан кезідері қамтылады. Ал бұны 1900 жылы 21 жасында бітіріп кейін алыстағы Санкт-Петербургтағы Жол қатынасы инженері институтына түсуі сонда жүріп ең алғаш саясатқа араласуы. Осында жүріп ең алғаш өзінің саяси және әр түрлі тақырыптардағы мақалалары түрлі баспасөз беттерінде жариялануы. 1916 жылғы Жетісу жерлеріндегі көтерілістің шығу себебін, онда көтеріліс салдарынан қаншама қазақтың қырылғанын және сол жердегі тұрғындардың Қытай мен басқада шетелдерге ауып көшіп кеткендерін жазады. Ал 1917 жылы құрылған «Қоқан автономиясынның» басшысы болғанын онда бұл жердегі халықтардың ауыз біршілігінің болмауынан бұл құрылған автономияның тез тарихтан өшуі айтылады. Кейін Тынышбаевтың Орынборда құрылған Алаш Автономиясының мүшесі болғаны жазылады. Осы жерде жүріп алаштың жанашыры болған Қазақ газетіне түрлі тақырыптардағы мақалалары жарық көреді. Бұл автономияда тарқағасын Алаш зиялыларымен бірге ғылым жолына дендеп кіріседі. Бұл жерде Тынышбаев бүкіл қазақ тарихының арғы бергі деректерін Шығыс, батыс саяхатшыларының, парсы деректерінен, сонымен қатар орыс ғалымдарының және бұған дейін жазылған қазақ ғалымдары мен аңыздарды салыстыра отырып қарастырады. Сол жылдары Ташкенттен шыққан қазақ тарихына, қазақ хандарына, ескі қалалардың орындарына, қазақ шежіресіне, үш жүздің құрамына кіретін үлкен-үлкен рулардың таңбаларына және көптеген еңбектерін жариялаған. Қазақ тарихындағы ең үлкен белестерінің бірі ол Түркістан-Сібір темір жолының салынуында бірден бір ұйымдастырушы, әрі бас инженер болған кездері қамтылған. Тынышбаев қазақтың ел басқарған хандарының атқарған қызыметін сол кездері осы хандарға байланысты шыққан географиялық атаулардың шығуында толық келтіреді. Оның одан кейінгі жылдарда жазылған бірақ жарыққа шықпай мұрағат қорларында қалып қойған еңбектерінде саралайды [2, 116-117 б. ] . Сонымен қатар Сәуле Тулбасиеваның Мұхамеджан Тынышбаевтың ғылымға келген жолы және шығармашылық мұрасы атты тақырыптағы. (Тарих ғылымдарының кандидатық ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған диссертациясын) дерек көзі ретінде қарастырдым. Мұнда Тынышбаевтың бүкіл ғылымда атқарған қызметтерін әсіресе моңғол шапқыншылығы кезіндегі Қазақстан, Алтын орда дәуірі кезіндегі қазақ елі және оны басқарған Жошының ұрпақтарын және соның құрамындағы қазақ тайпаларын қарастырдым. Сонымен қатар қазақ хандарына байланысты жазылған шетел ғалымдарының еңбектерін салыстырады, осының ішінде Вельяминов-Зернов пен Левшиннің және Родловтың ғана еңбектері шындыққа сәйкес келеді, ал қалғандары соларды көшірген деп тұжырым жасайды. Сонымен қатар Шоқан Уалихановтың еңбектеріндегі қазақ тарихына байланысты еңбектерді саралайды, соның ішінде «қазақ» сөзінің ер жүрек, батыр деп айтқанын, сондай-ақ қазақты алаштан яғни ақарыс, жанарыс, бекарыстан таратады [5, 54 б. ] . Мұхамеджан Тынышбаевтың бүкіл шежіреге қатысты деректерін зерттеп-зерделеп жүрген Әбділдабек Салықбай түп деректерді қарап онда бүкіл қазақтың үш жүзінің яғни ұлы жүз, орта жүз және кіші жүздің бүкіл руларының қайдан шыққанын олардың қай кезде кімдермен араласқандарына дейін саралап өз ана тілімізге аударған. Онда бүкіл қазақ руларының еш жақтан ауып келмегенін олардың осы жерде бұрыннан автохонды халық екендігіне тағыда нықтай түседі. Онда Тынышбаевтың шежірені жазған кезінде бұған дейінгі еңбектердің барлығын саралап қорытып жазған дейді. Өзіне дейінгі жазылған Мұхамед Хайдар Дулатидың «Тарихи-Рашидин», Захираддин Бабырдың «Бабырнамасын», Әбілғазы Бахадурдің «Түрік Шежіресін», Ұлықбектің «Сұлтандар шежіресін», Бейбарыс пен Халдунның «Қыпшақ шежіресін» сонмен қатар Шәкәрім Құдайбердіұлының «Қырғыз, түрік һәм хандар шежіресінің» барлығын талдап сараптап жазған деп көрсетеді.

Алаш қайраткері Әлихан Бөкейхановтың қазақ этнографиясы туралы жазған еңбектерін біз тікелей түп нұсқалардан аудардық. Онда Бөкейхановтың Щербина экспедициясы кезінде «Алтыбай болысы» «Қызылтау болысы», «Адай уезінің қазақтары» жерлерін осы экспедиция кезінде аралағынын өзі қағаз бетіне түсіріп кейін мақала қылып шығарады. Бұнда жеке-жеке тоқталып әр бір болыстықтың қалай өмір сүретінін олардың басты айналысатын шаруашылығын, яғни, мал шаруашылығы, оның жайылымдық түрлерін көрсеткен. Оларды қырқу уақытын, көктемде еркегі мен ұрғашысын шағылыстыру, яғни, күйекке қойу. Жылқы малдарын қалай бағатыннын олардың қымызын сауудың ерекшеліктерін, сиырдың сүттілігін, осы малдан алынатын жүннің түрлерін, ет пен майдан жасалатын бірнеше ас тағам түрлері. Сонымен қатар жайылымдық жерлерді бөлу, осы мал жайылатын жерлерден шыңырау құдықтарды қазу, және қазылу технологиясы. Сонымен қатар егін шаруашылығына да қытысты көптеп топталып өтеді. Онда бидайдан сабанды бөлу түрі, сонымен қатар шеберлер етікші және тас қалаушылар түрлері. Бұл тас қалаушылар көбіне жазда жайлауға көшпей қыстауларға кірпіш құйып сол бұзылған, құлаған жерлерін жөндейді [6, 74-76 б. ] . Мәшһүр Жүсіп Көпеев еңбектерін зерттеу нәтижесінде 1990-1992 жылдары екі томдығы шығармалар жинағы шығады. Онда ауыз әдебиет үлгілері, ақындар айтысы, жер-су аттарына байланысты, қазақтың шығу тарихына, қазақтың жүздеріне және жүзге кірмейтін рулардың шежіресі қарастырылады. 1994 жылы С. Н. Сүтжанов «Мәшһүр-Жүсіп Көпеевтің әдеби мұрасы» атты тақырыпта кандидаттық диссертация қорғайды [4, 7 б. ] . Бұнда ол Көпеевтің ауыз әдебиеті, айтыстарды, өлең жырларын талдап қарастырады. 2000 жылы Е. Қ. Жүсіпов «Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы және оның жазбаларындағы тарихи тұлғалар» атты кандидаттық диссертациясында ел билеген би шешендердің тұлғалық қасиеттерін сонымен қатар қазақ ханы Абылайдың үлкен тұлғалық қасиеттері мен батырлығын, шешендігіне тоқталып өтеді. Одан кейін жоңғар шапқыншылығы мен ұлт-азаттық кезіндегі қазақтың нағыз батырларының тұлғалық қасиеттерін суреттейді [7, 21 б. ] . Халел Досмұхамедұлы туралы С. А. Ахметов Х. Досмұхамедұлының өмірі мен қоғамдық - саяси және ағартушылық қызметі (1883-1939ж. ж. ) атты диссертациялық жұмыс жазып, онда Досмұхамедұлының бүкіл балалық шақтан бастап тұлға болып қалыптасқанға дейінгі кезеңдерін және одан кейінгі қоғамдық жұмыстардағы кезеңдерін, ғылым жолында жүрген уақытын нақты деректермен қадағаласа, ұсталып Воронежге айдалғанын барлығын рет-ретімен саралап қадағалап жазып шыққан. Бұнда әсіресе Досмұхамедұлының ел ішіне жайылған оба ауыруына қарсы барынша қатты күрескенін, сол кезде өзінің әскери жұмысынан өз еркімен бас тартып қазақ халқының басына түскен ауыртпашылықты шешуге тырысқан.

Алаш қозғалысының көрнекті өкілі болғанын, алаштың батыс бөлімінің басшыларының бірі болғанын көрсетеді. Онда ол жерде қазаққа байланысты көп еңбек еткенін айтады. Кейін саяси қуғын-сүргін құрбаны болғанын толықтай талдап жазады.

Зерттеу жұмысының мақсаттары мен міндеттері XX ғасырдың басындағы қазақ зилыларының жазған еңбектерін олардың бағыттары мен үрдістерін және нәтижелерін жан-жақты талдап, арнайы зерттеу, олардың жалпы заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктерін анықтаудан туындайды. XX ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының Ә. Бөкейхан, М. Тынышбаев, Х. Досмұхамедов, М. Ж. Көпеевтердің еңбектеріндегі қазақ этнографиялық ерекшеліктерін жалпы заңдылыққа сай ұқсастықтарын талдау осы дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты болып табылады. Осы мақсатқа сай төмендегідей нақтылы міндеттерді орындау көзделеді:

- Алаш қайраткері Әлихан Бөкейхановтың Щербина экспедициясы Алтыбай болысы, Қызылтау болысы, Адай уезінің қазақтары атты мақалалары жарық көреді. Осы мақалаларды талдау;

- Мұхамеджан Тынышбаевтың еңбектеріндегі қазақ шежіресі, яғни ұлы жүз, орта жүз бен кіші жүздің руларының шежірелері мен ру таңбалары. Сондай-ақ қазақ хандығы тұсындағы этнографиялық атауларды келтіру;

- Досмұхамедұлы Халелдің қазақ халқының арасында кездесетін жұқпалы ауырулар жайында жазған еңбектерін талдау;

- Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының өмірі мен шығармашылығын сондай ақ қазақ халқының салт дәстүрлеріне шежіресіне арнап жазған еңбектерін талдап сипаттамаларын беру. Бұл жазылған еңбектер мен деректік материалдар сол кездері өмір сүрген халықтардың шығу тегін, әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрін, айналысқан шаруашылығын, сол кезде өмір сүрген адамдардың қалай өмір сүргенін, тұрмыс тіршілігін, географиялық орналасуларын бірден-бір дәлелдеп беруге мүмкіндік бер еді. Және шығармашылық мұрасы қарастырылды. Сондай-ақ еңбектеріндегі қазақ этнографиясын саралап онда қазақтың мал шаруашылығы мен егін шаруашылығына байланысты еңбектері талданды.

Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері . Дипломдық жұмыстың хронологиялық шеңберіне ХХ ғасырдың басындағы алаш зиялыларының жазған қазақ этнографиясы туралы еңбектері қамтылды. Бұл жағдай осы зиялылардың еңбектерін бөліп жеке-жеке қарауға байланысты болды. Бұл қазақ зиялыларының көбісі сол кездегі патшалық Ресейде білім алып, олардың саяси-рухани көзқарастарының қалыптасып, ел ішіндегі оқиғаларға белсене қатысып, кейін қоғамдық-саяси қызметке араласа жүріп үлкен әбебаптық танытып қазақ тарихы мен этнографиясы үшін үлкен еңбектер жазып қалдырды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Жазылған дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы алаш қайраткерлерінің еңбектеріндегі қазақ этнографиясы жөнінде жазылған еңбектерін талдау. Зерттеу жұмысында Ә. Бөкейхан, М. Тынышбаев, Х. Досмұхамедов, М. Ж. Көпеевтердің 1917-1920 жылдар аралығындағы біртұтас алаш қозғалысындағы еңбектері қарастырылды. Сонымен қатар XX ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының этнографиялық және тарихи этнографиялық тұрғыдан кешенді талдауға алынбағанынан туындайды:

- дипломдық жұмыс алаш қайраткері Әлихан Бөкейхановтың еңбектеріндегі қазақ этнографиясын саралап онда қазақтың мал шаруашылығы мен егін шаруашылығына байланысты еңбектері;

- Мұхамеджан Тынышбаевтың еңбектеріндегі қазақ шежіресі, яғни ұлы жүз, орта жүз бен кіші жүздің руларының шежірелері мен ру таңбалары. Сондай-ақ қазақ хандығы тұсындағы географиялық жерлердің этнографиялық атауларын ;

- Халел Досмұхамедұлының шығармашылығы, яғни ХХ ғасырдың басындағы қазақ халқының арасында жиі кездесетін жұқпалы ауырулар, оларды емдеп жазу жайында. Ал сол уақыттағы қазақтардың арасында дүмше молдалықпен жиі айналысатын адамдардың қателіктерін ашына айтуы және де халықтың әліде болса соларға сенентіндерін көрсетеді.

- қазақ шежіресішісі Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының қазақ халқының әдет-ғұрып салт-дәстүрлеріне, жыл санауларына байланысты шежіресіне және қазақ жүздерінің құрамына кірмейтін рулардың шежіресіне арнап жазған еңбектері талданды.

Зерттеу пәні ретінде XX ғасырдың басындағы қазақ зилыларының еңбектеріндегі этнографиялық деректер алынып отыр.

Зерттеу жұмысының құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қортынды мен пайдаланған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

1 ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЗИЯЛЫЛАРЫНЫҢ ЭТНОГРАФИЯҒА ҚОСҚАН ҮЛЕСІ

1. 1 Әлихан Бөкейханов еңбектеріндегі қазақ этнографиясы

Алтыбай болысы

Қазақтың маңдайына біткен алаш қайраткері Әлихан Бөкейхановтың еңбектеріндегі қазақ этнографиясы. Осы этнографиялық деректерді Әлихан Бөкейханов 1896-1903 жж. Щербина экспедициясы кезінде жазған болатын. Бұл экспедиция негізінен дала өлкесін зерттеу үшін арнайы құрылған болатын. Енді осы экспедиция кезінде жазылған деректерге тоқталсақ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.