Ұңғымалардан мұнайды шығару

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
1 Технологиялық бөлім
1.1 Ұңғымалардан мұнайды шығару
1.2 Мұнайлы ұңғымаларды пайдалану
2 бөлім Еңбекті қорғау негіздері, электр қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі
2.1 Еңбекті қорғауға жауапкершілік
2.2 Электр қауіпсіздігі. Қауіпсіздік техникасы
2.3 Электр қондырғылары мен электр берілістерін жөндеген кездегі қауіпсіздік шаралары
2.4 Өрт қауіпсіздігі. Өндіріс орындарында өрт қауіпсіздігін қамтасыздандыру
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Мұнай мен газ өндіру өнеркәсіпшілігі - өнеркәсіптер ішіндегі ең маңызды салалардың бірі болып табылады. Оның қарқынды дамуына біздің елімізде үлкен көңіл бөлінеді.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық жоспарында жаңа мұнай мен газ кенорындарын пайдалану, жеделдету қамтамасыз етілуде. Мұнай мен газды өндірудің үздіксіз өсуі тек ондаған жаңа мұнай мен газ кен орындарын барлауды және пайдалануға беруді қамтамасыз ететіндей мыңдаған ұңғымаларды бұрғылаған жағдайда ғана мүмкін болады.
Мұнай және газ ұңғыларының бұрғылау көлемінің өсуіне байланысты онда қолданылатын техника түрлері де біртіндеп дамып жетілген. Қазіргі кезде кез-келген мұнай және газ ұңғылары жан-жақты механикаландырылған және автоматтандырылған бұрғы қондырғыларымен бұрғыланады. Көтеріп-түсіру жұмыстарын автоматтандыру және механикаландыру саласында едеуір жұмыстар жүргізіліп жаңа техникалық құралдар шығарылуда. Бұл бағытта жүргізіліп жатқан барлық жұмыстар көтеріп - түсіру операцияларын жеңілдетуге оған жұмсалатын қаржыны азайтуға бағытталған.

1 Технологияық бөлім
1.1 Ұңғымалардан мұнайды шығару
Ұңғымалардан мұнайды шығару мынадай үш тәсілдің бірімен жүзеге асады: бұрқақты, компрессорлық (газлифттік) немесе терең сорғылық. Бұрқақтық тәсілде мұнай жер бетіне қат энергиясының ңысымымен шығарылады. Мұнай өндірудің бұрқақтың тәсілі ұңғымаларды пайдаланудың алғашқы мерзімдерінде басым болады; ол экономикалық тұрғыдан тиімді, сырттан энергияның көп шығынын қажет етпейді.
Уақыт өткен сайын қаттағы мұнай қысымы мұнайдың өздігінен бетке көтерілуіне жеткіліксіз болып қалады. Мұндай кезде бұрқақтық әдістің орнына компрессорлық немесе газлифттік әдіс қолданылады. Ұңғымаға концентрлі етіп (бірінің ішіне бірін) құбырлардың екі бағанасын түсіреді, пайда болған сақиналық кеңістік арқылы, мұнаймен араласып оның жер бетіне көтерілуіне көмектесетін, көмірсутектік газ айдайды. Қаттағы мұнай қорының азаюынан ондағы мұнай қысымы өте төмен болып, компрессорлық тәсілдің де тиімділігі төмендейді, газды көп айдауға тура келеді, ал мұнайдың алынуы айтарлықтай аз болып қалады. Бұл жағдайда мұнайды өндіру үшін терең сорғылық тәсіл қолданылады. Мұнай ұңғымаларын терең сорғылық пайдалану тәсілі кезінде қарнақты терең сорғылар мен батырылған орталықтан тепкіш электрлік сорғылар қолданылады. Ұңғымаларды пайдаланудың соңғы екі тәсілін (газлифттік және терең сорғылық) шартты түрде механикаландырылған тәсілдер деп атайды. Барлық газ ұңғымалары тек бұрқақтық тәсілмен пайдаланылады, яғни кез келген қаттық қысымда қаттан газды алу үшін механизмдерді қолданбайды.
Ұңғымаларды пайдалану әдістері
Мұнай жəне газ кен орындарының геологиялық шарты одан өндірілетін мұнай жəне газ, олардың айырмашылығы ұзындық өнімділік қабаттың түзілуі, мінездемелік жəне тау жынысының тұрақтылығы, қабат қысымы жəне температурасы, газдылық фактор, мұнайдың тығыздығы қанықтырылған қысым жəне т.б. мінездемелер. Осыған байланыты геологиялық мінездеме жəне ерекше өнімділік қабат əртүрлі конструкциялық ұңғымен ауыстырылады. Осы конструкция нақтылық элементтер қысқаша бағыттар (5-15м), кондуктор (100-500м) жəне шегендеу-пайдалану құбыры (өндірілетін горизонтқа дейінгі). Осындай қарапайым бір қатарлы конструкция айырмашылығы одан тереңдігі 2000м тұрақтылық жыныс бұрғыланған жəне меңгеру ұғыма. Күрделі геологиялық шарт бойынша көтеріп-жіберу қаттылығы жоба тереңдігімен тізбектеледі. Бұрғылау қарқындылығы, қажетті аралық горизонт үлкен қабаттық қысыммен сонымен қатар басқада себептер мен одан да қатты жəне қымбат көп салалы тізбектелген конструкция бұрғылаумен ауыстырылады. Мысалы, Чечено-Ингушетиядағы бұрғылау 5300-6000м тереңдікте жатыр, олар көп колонналы конструкцияны қолдануға тиіс 4-7 кондуктордан жəне хвастовиктен тұрады. т.б. Шегендеу колонналардан тұрады. Мұнай газ кен орындарын пайдалану жағдайын жəне де жер қойнауын, қоршаған ортаны қорғау ұңғыға СКҚ түсіру, өлшеу қондырғыларын түсіну ұңғы жұмысын ретке келтіру, қысқа мерзімге ремонт жасау үшін жабу. Колонна басы: ол ұңғы сағасын құбыр аралық кеңістік саңлауларын байланысьыру үшін құажет 1- 2-3-5 басты колонналары бар: Колонна бастары үшін мынадай шарттар талап ету қажет: құбыр аралық кеңістіктегісаңлаусыздандырудың тиімділігі. Барлық құбыр аралық кеңістіктегі қысымын бақылау.Шегендеу колонналарының жылдан жəне тез аспасын бекіту.
Жылдан жəне тиімді монтаждау. Орташа жеткілікті биіктік. Фонтанды арматура:
Фонтанды арматура мыналар үшін берілген: Бір немесе бірнеше фонтан құбырларын ілу үшін Шегендеу колонналарымен фонтан құбырлар арасындағы кеңістіктегі саңлаусыздандыруды бақылау Технологиялық операцияларды өткізу кезіндегі ұңғыларды
жөндеу жəне пайдалану. Фонтан арматурасы жоғары температурада жəне қысымды
жұмыс жасайды. Бірақ пайдалану мінездемесіне байланысты фонтан ұңғылары əртүрлі болады. Фонтан арматурасы конструкциясына байланытс жəне беріктік қасиетіне байланысты болады. Жұмыс қысымы 7-ден 105МПа дейін Оқпан қима өткізгіштік өлшемі 50-ден 100мм-ға дейін. Фонтан шырмасының конструкциясына байланысты.
Трайник жəне төрт жақты. Ұңғы түбіне түсетін санына байланысты бірретті жəне
екіретті. Газды қоспаның физикалық процессі. Скважинаны мұнай өндіру практикасында əрқашан газдың бөлінуі өтеді. Механизмнің түсінігі скважиналық көтергіштің
сұйықтылығы (ГЖС). Трубадағы газды сұйықтықтың қозғалысын білу керек.
Көлденең құбырдың газды қоспасын сапалық қозғалыс жағынан түсіндіру ыңғайлы, келесі жағдайда түсіндіруге болады.

1 сурет. Газды сұйықтықтың көтергіші

Мұнда құбыр 1 ұзындығы L сұйықтың су өткізгіштігінің ұзындығы һ. К құбырдың сонғы төменгі ашық жері, сондықтан анализ бойынша терминалогиялық кəсіпті башмақ деп атайды.
Штуцерлер. Олар фонтанды шыршаның элементі болып табылады жəне фонтанды ұңғыма жұмыс режимін жəне оның дебитін реттеуге арналған. Штуцерлерді арматураның екі лақтырынды желісінде орнатады, жəне реттелмейтін жəне реттелетін деп бөледі. Реттелмейтін штуцерлер өте жеңіл жəне сенімді. Олар ұңғымадан құм немесе басқа абразивті зат шығатын жағдайларда қолданылады. Реттелмейтін штуцерлердің көптеген конструкциясы бар, олар қысқа конусты втулка түрінде легирленген болаттан немесе берілген диаметрлі орталық каналы бар металлокерамикалық материалдан жасалады. Штуцерлердің ескіруі сайын, ұңғыма жұмысындағы қалыптасқан режим
бұзылады, жəне штуцерды алмастыру қажет болады. Бұл үшін ұңғы жұмысын уақытша лақтыруға аударады, мұнда берілген диаметрлі штуцер орнатылады, ал бұл кезде негізгі жұмыс отводында ескірген штуцерді өзгертеді. Соған байланысты тез алмасатын штуцерлердің көптеген түрлері ұсынылған. Жай штуцер лақтырынды желісінің екі фланец арасында қысылатын, берілген диаметрлі саңылауы бар диаграмма түрінде жасалады. Реттелетін штуцерлерде-өту қимасы, қатты материалды седлодағы конусты штокты орын ауыстыру арқылы өзгертіледі. Орын ауыстыру маховикті айналдыру арқылы іске асады, мұндағы штокта, реттелетін штуцердің өту сақиналы қимасының эквивалентті диаметрін көрсететін көрсеткіш болады. Мұндай штуцерлер күрделі, қымбат, оның сальникті тығыздатқыштары бар жəне əдетте, құм шығармайтын ұңғымаларда қолданылады. Əр штуцерде газсұйықты ағынның энергиясын жұту болады, жəне қысымның төмендеуі, буфердегі қысымның, мұнай газ жинау жүйесіне апаратын желідегі қысымда төмендейді. Егер қысымдар айырмашылығы үлкен болса, онда бірнеше қатарлы жалғасқан штуцерлерді қолданады, оның əрбіреуінде қысым төмендейді.
Манифольдтар. Манифольд фонтанды арматураны,ұңғы өнімін өлшеу қондырғысына апаратын құбырмен байланыстыру үшін арналған. Мұндай байланыстың əртүрлі сұлбалары жергілікті жағдайға жəне технолдогиялық пайдалануға байланысты
қолданылады. Сондықтан бұл сұлбалар стандартты емес, бірақ оның түйіндері заводта жасалған элементтерден жабдықталады. Крестті фонтанды арматура манифлоьдының жай сұлбасы (5 сурет) құбыраралық кеңістіктегі байланысты қарастырмайды жəне ұңғыманы трапты немесе өлшеу қондырғысымен байланыстыратын тек бір ғана лақтырынды желінің болуы қарастырылған. Кейбір жағдайда, парафиннің интенсивті қабаттануы кезінде екі
лақтырынды желілер жəне екі желінің кез-келгеніне жұмыс жасауына мүмкіндік ететін манифольд қарастырылған.
5-суретте заводтық жинаудың стандартты түйіндер көрсетілген. Олар төртбұрыш болып, номерлермен (№1,№2,№3) белгіленген. Сұлбада екі реттелетін штуцер, екі вентиль сұйықты жəне газды алу үшін, өнімді факелге лақтыру үшін жабу құрылғылары 3 немесе жер амбары, тройник 4, крестовик 5,сақтандыру клапаны 6, фланецті қосылыс 7 қарастырылған. Манифольдтың негізгі түйіндері фонтанды арматураның бөлшектерімен бір түрге келтірілген. Манифольдтың ұшында 80 мм диаметрлі құбырмен жалғасу үшін фланецтер болады. Манифольдтың белгіленуіне сұлба нөмірі, шартты өту диаметрі жəне жұмыс қысымы, мысалы 1 МАТ-60х125 кіреді. Шығарынды шлейф манифольд арматурасын мұнай газ жинау жүйесінің топтық өлшеу қондырғысымен (ТӨҚ) байланыстырады, мұнда автоматты түрде ұңғы шығымы өлшенеді. ТӨҚ-на ұңғымалар тобы (24 дейін) қосылады, олардың шығымы белгілі бағдарлама бойынша кезегімен өзгеріп отырады.
Жалғыз фонтанды ұңғымалар жəне əсіресе жоғары шығымды ұңғымалар жеке трапты қондырғымен жалғасады, мұнда газды айыру (кейде екі сатылы) жəне шығымды өлшеу жүреді. Содан кейін, ұңғы өнімі сумен жəне қалдық газбен бірге, сусыздандыру жəне газды толық айыру үшін, мұнай газ жинау пунктіне барады. Мұнай газ жинау пункті жиі, мұнайды жылыту арқылы сусыздандыру жəне тұзсыздандыру қондырғыларымен біріктіреді, мұнда мұнай жəне судың ұсақ тамшылары шекарасындағы беттік пленкасын бұзу, беттік активті затты- деэмульгатор қосылған таза сумен жуу қолданылады.
Фонтанды ұңғыманың жұмысы кезінде кезінде болатын қиындықтар жəне олардың алдын-алу Əр-түрлі кен орындар жəне бір кен орындағы бөлек өнімді қабаттарды пайдалану жағдайлары бір-бірінен өзгеше болады. Осыған сəйкес фонтанды ұңғымалардың жұмысында болатын қиындықтар да əртүрлі. Бірақ, əдеттегі жəне жиі болатын, немесе салдары жағынан ең қауіпті қиындықтарға келесілер жатады:
- сағалық арматураның саңылау сызығы бұзылуы нəтижесінде болатын ашық реттелмейтін фонтандау;
- фонтандау кезінде бүлкілдеу, ол ұңғыманың уақыт бұрын тоқтатуына əкеледі;
- құм шығаруға бейім, тұрақты емес қабаттарды пайдалану кезінде, түпте жəне СКҚ өзінде құм тығынының пайда болуы;
- ұңғыма түбінде жəне СКҚ ішінде тұздың қабаттануы.
Ашық фонтандау
Мұнай жəне газды игеру кезінде ашық фонтандаудың жəне фонтанды ұңғымаларда күрделі ұзақ өрт болу кездері белгілі. Бұл кен орнының уақыт бұрын таусылуына жəне ұңғы сағасының айналасында пайда болатын шұңқырға, оның сұйық батпағына барлық бұрғылау қондырғысы түседі. Мұндай фонтанды сөндіру жəне жою үшін екінші көлбеу
ұңғымасын бұрғылау жəне онда атом зарядын жару қолданылады. Мұндай ашық фонтанның ауырлық дəрежесі, осы апатты шақыру себебі сияқты əртүрлі. Қабатты ашу жəне ұңғыманы игеру процесіндегі қиындықтар жəне ойда болмаған бұзулармен қатар,
сағалық қондырғыда, соның ішінде, фонтанды арматурадағы бұзылыстар үлкен роль ойнайды, жалғасулардың тығыз еместігі немесе арматураның дірілдеуі салдарынан болатын бұзылыстар, ГСҚ ағынындағы абразивті қоспаның жеу қасиетінің нəтижесінде болатын үзілулер жəне свищ ауыр апаттың себебі болуы мүмкін. Оларды алдын-алу үшін, арматураны əрқашан екі есе сынау қысымымен (кейде біржарым есе) пресстейді,сонымен бірге, бөлек элементтер, жəне жиналған арматура процесстеледі.
Соңғы уақытта,ашық тасталуды алдын-алу үшін əртүрлі айырғыштар игеріліп, қолданыс тапқан, олар ұңғыманың біршама тереңдігіне түсіріліп немесе фонтанды құбыр бағанасының башмак астына да түсіріледі. Шегендеу бағанасының шлипасасында орнатылатын айырғыштар болады, ол автоматы түрде СКҚ қимасын немесе шегендеу бағанасы қимасын, сұйық шығыны, критикалықтан асып, күрт артқанда жабылады. Шетелде фонтанды құбырда орнатылатын айырғыштар белгілі. Мұндай айырғыштарда ГСҚ критикалық шығын кезінде, автоматты түрде ағынды жауып, ашық фонтандауды алдын-алады. Фонтанды құбыр қимасын мəжбүрлі жабатын айырғыштар белгілі. Олар шарлы кран түрінде жасалған, оны бұру гидравликалық жер бетінен іске асады. Мұндай шарлы кранның тартпалы механизмі фонтанды құбыр бағанасына жалғасқан кішкентай диаметрлі (12,18 мм) құбырша көмегімен жер бетіне шығып, қысым көзіне, əдетте, ұңғыма шығуына қосылады. Құбырша қысым болғанда, шарлы кран ашық болады. Құбыршады қысым түскен кезде, шарлы кран серппелі механизм көмегімен бұрылып, фонтанды құбырды жабады. Жай беттік механикалық істейтін айырғыштар болады, олар манифольд желісіне орнатылады, жəне фонтанды ұңғыманы каррозиядан немесе механикалық зақымданудан лақтырынды желілеріндегі үзілулер кезінде жабады.
Парафинннің қабаттануын алдын-алу Мұнай- жеңіл жəне ауыр көміртегілердің күрделі қоспасы жəне ол қабат жағдайларында термодиномикалық тепе-теңдікте болатыны белгілі. Мұнайды игеру термодинамикалық жағдайлардың өзгеруімен жəне мұнайдың қабат жағдайынан жер бетіндегі жағдайға өтуімен байланысты. Бұл кезде қысым жəне
температура төмендейді. Қоспадағы бөлек көміртегілердің фазалық тепе-теңдігі бұзылып, бір жағынан белгілі құрамды көміртегі газы түрінде бөлінеді, ал екінші жағынан парафин, смола жəне асфальтен түрінде ауыр жəне майлы фракциялар бөлінеді. Көтерілу кезінде мұнайдың сууы, қысымның төмендеуі кезінде газды фракциялардың бөлінуі, парафин жəне смола сияқты ауыр фракцияларға қатысты еру қабілетін азайтады, олар парафин кристаллы түрінде бөлініп, жаңа қатты фазаны құрады. Мұнай өзінің көміртегілік құрамы бойынша əртүрлі. Сондықтан, кейбір кен орындарда мұнай игеру кезінде парафин бөлінбейді. Парафиннің ұсақ бөлшектері асулы күйде қалып, сұйық ағынымен айдалып кетеді. Белгілі шарттар кезінде, олар бірдей бөлінетін асфальтен жəне смоламен бірге жабысып, қатты жабысқақ көміртегі түйіршіктерін құрайды, олар құбырдың бұдырлы бетіне жабысып, қимасын азайтады. Мұнайда парафиннің қатты бөлшектері пайда болатын температура, парафиннің кристалдану температурасы деп аталады. Ол əртүрлі мұнайға жəне парафин фракциясының құрамына
байланысты əр түрлі. Парафиннің балқу температурасы 27 0 С-дан 71 0 С дейін, ал оған жақын церезин (С 36 -С 55 ) -65 тен 88 0 С дейін. Шығыс кен орнындағы парафинді мұнай үшін (Татария, Башкирия, Перм), СКҚ жапсарында парафиннің қабаттануы бастайтын температура 15-35 0 құрайды, ал Манғышлақ түбегінде кейбір кен орындарда парафиннің шөгуі қабат жағдайларында да байқалады, себебі кристаллдану температурасы бастапқы қабат температурасына жақын. Суық суды айдау нəтижесінде қабаттың шамалы сууы,
парафиннің жарым-шарты кристаллдануына əкеліп, оның фильтрациялық қабілетін нашарлатады. Оның салдары қиын. Парафиннің қабаттану қалыңдығы-құбырдың ішкі бетінде температура төмендеген сайын жəне мұнайдың газсыздануы сайын ұңғыманың түбінен сағаға қарай өседі. Шығыс өңірлердегі кеніштерде, құбыр бетінде көміртегінің ауыр фракцияларының шөгуі 400-300м. тереңдікте белгіленеді. Бұл шөгулер - смола, церезин, асфальтен жəне парафин қоспаоарынан тұратын тұтқырлы масса түрінде болады. Əдетте, оның қалыңдығы 200- 500м.тереңдікте максимумға жетеді, ал сағаға жақын шөгу қалыңдығы төмендейді. Бұл газдың көбею нəтижесінде, газсұйық қоспаның
қозғалыс жылдамдығының артуына байланысты, жəне парафинді қабаттарды сұйық ағынымен механикалық бұзуына байланысты. Парафиннің қабаттануына беттің бұдырлығы, ағынның кішкентай жылдамдығы, жəне бүлкілдеу нəтижесінде беттің периодты ашылуы себеп болады.
Газлифтілі ұңғыма - бұл фонтанды ұңғыма, мұнда сұйықты газдандыруға қажетті жеткіліксз газды жер бетінен арнайы канал арқылы беріледі. Таза жер бетінен құбыр бағанасы 1 бойынша башмакқа 2 беріледі, мұнда сұйықпен араласып, ГСҚ құрайды, ол
жер бетіне көтеру құбыры 3 арқылы көтеріледі. Айдалатын газ қабат сұйығынан шығатын газбен қосылады. Газдың сұйықпен араласуы нəтижесінде ГСҚ пайда болады, оның тығыздығы ұңғыманың түп қысымы сұйықты жер бетіне көтеруге жеткілікті болады. Газ-сұйық қоспасының тік құбырдағы қозғалыс теориясында айтылған барлық түсініктер жəне анықтамалар ұңғыманы газлифтілі пайдалануда жəне оның теориялық негізі
болып табылады. Ауаны пайдалану СКҚ ішінде өте тұрақты эмульсияның түзілуіне себеп болады, оны ыдырату үшін арнайы беттік - актив заттармен өңдеу, жылыту жəне ұзақ уақыт тұндыру қажет. Сепарация кезінде жер бетінде бөлінетін газ ауалы қоспа өрт жағынан қауіпті, себебі белгілі қатынастарда жарылу қоспасын түзеді. Бұл жұмыс жасаған газ ауалы қоспаны сепарациадан кейін, атмосфераға шығару қажеттігін туғызады.
Көміртегі газын қолдану эмульсиясының түзілуіне себеп болса да, бірақ мұндай эмульсия тұрақты емес жəне таза кондитциялық мұнайды алу үшін қымбат тұратын өңдеуді
қолданусыз жай тұндыру арқылыбұзады. Бұл оттегінің жоқтығымен немесе қолданылатын көміртегі газы құрамында аз мөлшерде болуымен жəне жалпы көміртегілік негіз болатын газ жəне мұнайдың химиялық ұқсастығымен түсіндіріледі. Ауаның
құрамындағы оттегі, қышқылдану процестеріне, жəне судың араласуына бөгет болатын су глобулында тұрақты қапшықтардың түзілуіне, глобулдың ірілеуіне жəне кейін тұндыру кезінде шөгуіне əкеледі. Өзінің салыстырмалы жарылу қауіпсіздігі салдарынан
жұмыс жасаған газ, сепарациядан кейін газ жинау жүйесіне жиналып, утилизацияланады. Сонымен бірге, газлифт ұңғыманың сепарациаланған газы, оны мұнаймен араластыру кезінде, СКҚ бойынша қозғалыс кезінде бензинді фракциямен байытылады. Мұндай газды газбензинді зауыттарда физикалық өңдеу кезінде, тұрақты емес (нестабильный) бензин жəне басқа құнды өнімдер алады. Ал, мұнай тұрақтандырылады, бұл оның тасымалдау жəне сақтау кезінде булауын азайтады. Газобензин зауыттарында өңделген (құрғатылған) газ қайтадан, кеніштің компрессорлы станцияларында қажетті қысымға дейін сығылып, газлифтілі ұңғымалар жұмысы үшін қолданылады. Осылай, газлифт газдың қолданылуын жақсартып, элифтпен салыстырғанда кен орынды тиімдірек пайдалануға
мүмкіндік береді. Элифттің жалғыз жақсы жағы газсұйық көтергіш үшін жұмыс агенті ретінде ауа көзінің шектеусіздігі. Нақты газлифт ұңғымалары (1-сур) көрсетілген сұлба
бойынша құрылмайды, себебі ұңғымаға төмен жағы башмакпен қатты байланған, екі параллель құбырлар қатарын түсіру іс жүзінде мүмкін емес. Бұл сұлба тек газлифт жұмыс принципін түсіндіру үшін ғана келтірілген. Бірақ, оны қолдану əбден мүмкін
жəне кейбір жағдайда, сұйықтың үлкен көлемін айдап шығару үшін орынды, мысалы, шахтадан немесе басқа өту қимасы жалпақ ыдыстардан.Газлифт ұңғымаларының жұмысы үшін 4-10 МПа қысымға дейін сығылған көміртегі газы қолданылады. Сығылған газ көзі
болып, əдетте арнайы компрессорлы станциялар немесе компрессорлы газөңдеу зауттары болады, олар қажетті қысымды жетілдіріп жəне қажетті берілісті қамтамасыз етеді. Осында газлифтті пайдалану жүйесі-компессорлы газлифт деп атайды. Егер газлифт үшін қолданылатын табиғи газ таза газды немесе газдеконденсат кен орындарынан болса, мұндай жүйе-компессорсыз газлифт деп аталады.Компрессорсыз газлифт кезінде, табиғи газ газлифт ұңғымалаарының жеріне дейін тасымалданып, əдетте арнайы қондырғыларда алдын-ала дайындаудан өтеді, мұнда конденсат жəне ылғал айрылады, ал кейде осы газ ұңғымалар бойынша таратудың алдында жылытылады. Артық қысым əдетте, бір немесе
бірнеше саты штутцерлер арқылы газды дросселдеу арқылы төмендетеді. Ұңғыма ішкі газлифт деп аталатын газлифт пайдалану жүйесі бар. Бұл жүйеде сығылу газының көзі болып мұнай қаныққан қабаттан жоғары немесе төмен жатқан, газды қабаттардағы газ қызмет істейді. Екі қабат жалпы фильтрация арқылы ашылады. Мұндай жағдайларды, газ гаризонтымұнай қабатынан бір немесе екі пакермен (жоғары жəне төменнен) бөлектенеді, жəне газ құбырға СКҚ келетін газ мөлшерін мөлшерлейтін, штутцерлі құрылғы арқылы енеді.
Тереңсорапты қондырғымен пайдалану тəсілі.
Қондырғы (12 сурет) поршенді сораптан 2, тербелмелі станоктан 15, плунжерды (поршенды) тербелмелі станокпен байланыстырып тұратын штангілер тізбегінен 4 жəне ұңғы ішіне құйылған сұйықты жер бетіне шығаратын (СКҚ - сорапты компрессорлық құбырлар) құбырлар тізбегінен 5 тұрады. Электрліқозғалтқыш 14 редуктор 13 өсіне орнатылған кривошиптің 12 айналуына қызмет етеді жəне одан əрі балансир 10 шатунның 11 көмегімен арқанды алқа 9 арқылы балансирдің басына ілінген штангілер тізбегінің 4 тік бағытта жоғарылы - төменді жүріс қозғалысын тудырады. Плунжердің жоғары қарай
жүрісі кезінде айдау клапаны 3 жабылады да, плунжер үстіндегі сұйық оның жүріс ұзындығы бойымен жоғары көтеріліп үш жақты құбыр 6 (тройник) арқылы жинау тораптарына түседі. Осы кезде сораптың сорғыш клапаны 1 ашылады да, ұңғыдағы сұйықтық сораптың цилиндріне құйылады. Плунжер мен штангінің төмен қарай жүрісі кезінде сорғыш клапаны 1 жабылады, сұйық бағанасының əсері құбырларға беріледі. Бұл кезде айдау клапаны 3 ашылады да ұңғыдағы өнім плунжер үстіндегі кеңістікке қарай ағады. Одан əрі жоғары қарай плунжер жүрісінің жаңа циклі басталады. Штангіні арқанды алқамен 9 жалғастыратын жылтыратылған штоктың 8 жоғарылы - төменді жүріс қозғалысы кезінде саға арматурасын саңлаусыздандыру (герметизациялау) үшін сальник 7 қарастырылған. Станоктағы күштердің теңсіздігін реттеу үшін тербелмелі-станок балансирлі - 16 жəне роторлы-17 жүктермен теңестіріледі. Егерде газ бен сұйықтың шығып кетуі болмаса, онда плунжердің жүріс ұзындығы мен жылтыратылған штоктың тепе- тендік жағдайында сораптың теориялық тəуліктік сұйық бергіштігі
m , плунжердің жоғары қарай жүрісі кезіндегі жалпы көлемге тең.
, 1440 n S F Q m = Q
2-сурет. Терең сорапты қондырғының схемасы

1.2 Мұнайлы ұңғымаларды пайдалану

Бұрқақтық пайдалану. Мұнайды немесе мұнайдың газбен қоспасын забойдан жер бетіне көтеру табиғи энергия есебінен жүзеге асатын ұңғымаларды пайдалану тәсілін бұрқақтық тәсіл деп атайды.
Егер ұңғыманы толтыратын сұйықтық деңгейінің қысымы қат қысымынан аз және забой маңы аймағы ластанбаған болса, (ұңғыма оқпаны қатпен байланысады), онда сұйықтық ұңғыманың сағасынант асып төгіледі, яғни ұңғыма бұрқақтанады. Бұрқақтану гидростатикалық қысымның, ұлғаятын газдың немесе екеуінің де әсерінен болады.
Тек гидростатикалық қат қысымының есебінен болатын бұрқақтану - мұнай ұңғымаларын пайдалану практикасында сирек болатын құбылыс. Бұл егер қаттық мұнайда газдың болмашы аз мөлшері болғанда болады. Бұл кезде қат қысымы ұңғыманы толтырып тұрған мұнай деңгейінің қысымынан жоғары болады.
Көп жағдайларда ұңғымалардың бұрқақтануында қатты мұнаймен бірге болатын газ басты рөл атқарады. Бұл тіпті, қат жағдайларында, айқын және қатта біртекті сұйықтық ағатын жағдайда, айқын суқысымдық режимі бар кен орындарда болады. Мұнай қатқа бұрғыланған ұңғымаларды пайдалану кезінде мұнайдан бос газ, тек көтермелі құбырлардан, мұнайдың газбен қанығу қысымынан төмен қысым бар тереңдіктен бөліне бастайды. Бұл жағдайда ұңғымадағы мұнайдың көтерілуі гидростатикалық қысымның және ұңғыманың тек жоғарғы бөлігінде болатын қысылған газдың энергиясының есебінен болады.
Мұнайдың газбен қанығу қысымына сәйкес келетін тереңдікте мұнайдан газ майда көпіршіктер түріңде бөліне бастайды. Жоғары қарай көтерілгенде газ көпіршіктеріне аз қысым түсіп, нәтижесінде газ көпіршіктерінің көлемі ұлғаяды және сұйықтың пен газ қоспасының тығыздығы біртіндеп азая береді. Газды-сұйық қоспасы деңгейінің ұңғыма забойына жасайтын жалпы қысымы қаттық қысымнан аз болса, ол мұнайдың өздігінен төгілуін, яғни бұрқақтануын болдырады.
Пайдаланудың барлық тәсілдері кезінде, оның ішінде бұрқақтық тәсіл кезінде де, сүйық пен газдың жер бетіне көтерілуі оларды пайдалану алдында ұңғымаға түсірілген диаметрі аз құбырлар арқылы жүреді. Ол құбырлар сорғы-компрессорлық құбырлар деп аталады. Пайдалану тәсіліне қарай оларды, сонымен қатар, бұрқақтық, компрессорлық, сорғылық және көтергіш (лифттік) деп те атайды.
Стандарт бойынша сорғы-компрессорлық құбырларды төмендегідей шартты диаметрлерде (сыртқы диаметрлері бойынша): 33, 42, 48, 60, 73, 89, 102 және 114 мм, қабырғаларының қалыңдығы 3,5-тен 7 мм-ге дейін болатындай етіп дайындау қарастырылған. Бір құбыр ұзындығы 5-8,5 м (орташа 8 м) құрайды. Құбырларды жапсарсыз, яғни беріктігі жоғары маркалы болаттардан тұтас созып жасайды. Әрбір құбырдың ұштарына бірдей бұранда тіліп қояды. Оның бір ұшына зауытта жалғастырғышты бұрап қояды, себебі басқа құбырдың бос ұшымен құбырды винттеп, бекітіп бұрау кезінде жалғастырғыш бұралып алынып қалмас үшін қояды.
Бұрқақтық пайдалану кезінде көптеген жағдайларда, диаметрлері 60, 73 жөне 89 мм, ал жоғары өнімді ұңғымалар үшін диаметрлері 102 және 114 мм болатын сорғы-компрессорлық құбырларды қолданады. Құбырларды, әдетте сүзгілерге дейін түсіреді.
Бұрқақтың пайдалану кезінде көтергіш құбырларды қолдану төмендегідей тұжырымдарға негізделген:
1. Ұңғыманы игеру жұмыстары жеңілденеді, себебі ондағы жеке арналар (көтергіш құбырлар мен құбырдан тыс кеңістік) оқпандағы сазды ерітіндіні аса жеңіл сұйықпен (су, мұнай) ауыстыруға мүмкіншілік береді. Оның үстіне көтергіш құбырлар ұңғыманы компрессор көмегімен игеруге мүмкіншілік береді.
2. Ұлғаятын газдың энергиясын тиімді пайдалану, себебі көлденең қимасының ауданы айтарлықтай көп емес арналар (көтергіш құбырлар) арқылы қоспаны көтеру кезінде мұнайдың құбыр қабырғалары арқылы ағу кезінде мұнайдың жоғалымы азаяды және газдың сырғуы нәтижесінде пайда болатын үйкеліске кететін шығындар азаяды. Сонымен қатар, мұнайдан газдың бөлінуі, пайдалану бағанасы арқылы бұрқақтану кезіндегіден аз мөлшерде болады, соған сәйкес газдың меншікті салмағы көп дәрежеде азаяды. Сондықтан да бұрқақтану қат қысымының мәні аз болғанда да жүруі мүмкін.
Ең кіші диаметрдегі көтергіш құбырларды пайдалану өнімділігі аз ұңғымаларды бұрқақтауды ұзарту тәсілдерінің бірі болып табылады.
3. Ұңғыма забойында құмды тығындардың түзілуі жойылады, себебі қимасы кішкентай ңұбырлардағы газ-мұнайлы ағынның жылдамдығының жоғары болуынан, ұңғымадан құмның жер бетіне толық шығарылуын қамтамасыз етеді.
4. Құрамында парафині көп болатын, мұнай өндіру кезінде түзілетін парафинді шөгінділермен күресуді жеңілдетеді.
Бұрқақты ұңғымалардың сағасын берік болат арқаумен (құбыр басымен және бұрқақтың шыршамен) жабдықтайды.
Құбыр басы бұрқақтық құбырларды ілу үшін және құбыраралық кеңістікті қымтау үшін керек, ал бұрқақтық шырша -- газды сұйың ағынының шығару сызықтарына бағыттау үшін, сонымен бірге ұңғыма жұмысын реттеу және бақылау үшін де қажет.
Бұрқақтық шыршаларды пайдалану шарты бойынша кәсіпшілік жабдықтардың ішіндегі ең жауапты түрлерінің біріне жатқызатындықтан, оларды төлқұжаттық (паспорттық) жұмысшы қысымнан екі есе жоғары қысымға сынайды.
Бұрқақтық арқаулар (арқау) құрылымдық және беріктік көрсеткіштері бойынша ерекшеленеді:
1) жұмысшы қысым бойынша -- зауыттар 7-ден 105 МПа дейінгі қысымға есептелген бұрқақтық арқауды шығарады;
2) оқпанның өтетін көлденең қимасының өлшемдері 50-ден 150 мм-ге дейін;
3) бұрқақтық шырша құрылымы бойынша -- айқас және үш тармақты;
4) ұңғымаға түсірілетін құбырлар қатарларының саны бойынша -- бір қатарлы және екі қатарлы;
5) тығындау құралдарының түрі бойынша -- ысырмалық немесе крандық.
Оқпан диаметрі 100 және 150 мм-ге тең бұрқақтық арқаулар өнімділігі жоғары мұнай және газ ұңғымалары үшін жасалған. 105 МПа қысымға есептелген арқауларды өте терең ұңғымаларға немесе қат қысымы аномальды жоғары ұңғымаларға пайдалануға болады. Бұрқақтық мұнай ұңғымалары үшін негізінен жұмыстық қысымы 7-ден 35 МПа-ға дейін есептелген арқауларды пайдаланады. Бұл арқауларда бүйірлік шығарылымдар шығару сызықтары арқылы құрама және өлшегіш қондырғылармен қосылады.
Бұрқақтық ұңғыманы игеру мен оны пайдалануға беру оның сағасына бұрқақтық арқау жөне түсірілетін бұрқақтық құбырлар бекітілген күйінде төмендегі тәсілдермен жұргізіледі: 1) бұрғылаудан соң ұңғыма оқпанын толтыратын сұйықты жеңілдеу сұйықтыққа ауыстыру, мысалы, сазды ерітіндіні суға, суды мұнайға жуу; 2) жер бетінен айдалатын газбен немеее ауамен ұңғыманы толтырып тұрған сұйықтықты қанықтыру, қысылған газбен (ауамен) итеру; 3) ұңғымадағы сұйықтықты газ-сұйық қоспаға ауыстыру -- аэрациялау.
Ұңғыманы жуған кезде бұрқақтануды болдыру үшін сұйықтықты сорғы арқылы құбыраралық кеңістікке айдайды, ол кезде ұңғыманы толтырып тұрған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.