ХОЖА МАХМУД АНЖИР ФАҒНАВИЙ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

НҰР-МҮБАРАК ЕГИПЕТ ИСЛАМ МӘДЕНИЕТІ УНИВЕРСИТЕТІ

Исламтану кафедрасы

Абдурахманов Дин-Ислам Зейилович

Абдул - Халиқ Ғиждуваний
және сопылық тариқатындағы өзінідік ерекше рөлі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6B02201 - Исламтану

Алматы, 2021
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1. СОПЫЛЫҚ ЖАЙЫНДА ТҮСІНІК ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.ОРТА АЗИЯ ЕЛДЕРІНДЕ КЕҢ ТАРАЛҒАН СОПЫЛЫҚТАҒЫ
ТАРИҚАТТАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
3. ХОЖАГОН - НАҚШБАНДИЯ тариқатындағы 7 пір Силсилаи шариф
тегі Муридтердіңқысқашаөмірбаяндары ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
4.ХОЖАГОН - НАҚЫШБАНДИЯ ТАРИҚАТЫНЫҢ ТІЗБЕГІ
5.ХАЗІРЕТ АБДУЛ ХОЛИҚҒИЖДУВОНИЙ (қ.с.) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .10
6. ХОЖА МУХАММАД ОРИФ АР - РЕВГАРИ(қ.с.) ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 13
7. ХОЖА МАХМУД АНЖИР ФАҒНАВИЙ(қ.с.) ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 14
8. ХОЖА ӘЛИ РОМЕТАНИЙ(қ.с.) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
9. ХОЖА МУХАММАД БОБОЙИ САМОСИЙ(қ.с.) ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .18
10. САЙИД ӘМІР КУЛАЛ (қ.с.) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
11. ХАЗРЕТ БАХАУДДИН НАҚШБАНД (қ.с.) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...21
12. ХОЖА АБДУЛХАЛИҚ ҒИЖДУВАНИЙДІҢ ХОЖАГОН -
НАҚЫШБАНДИЯ СОПЫЛЫҚ ТАРИҚАТЫНДАҒЫ ТӘЛІМДЕРІ ... ... ... ...23
13. ХОЖА АБДУЛХАЛИҚ ҒИЖДУВАНИЙДІҢ ХАЛИФАЛАРЫ ... ... ... ... ...28
14.ЯССАУИЯ ТАРИҚАТЫ ТӘЛІМДЕРІМЕН ХОЖАГОН - НАҚШБАНДИЯ ТАРИҚАТЫНДАҒЫ ШАРИҒАТ, ТАРИҚАТ, АҚИҚАТ ҰҒЫМДАРЫНА САЛЫСТЫРМАЛЫ ТҮРДЕ ТАЛДАУ ... ... ... .29
15. ХОЖА АБДУЛХОЛИҚ ҒИЖДУВОНИЙ ХАЗІРЕТТІҢ РУХАНИ ҰЛЫНА НАСИХАТЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
16. ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
17. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .42

Кіріспе

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَحِيم
Аса қамқор ерекше мейрімді Алланың атымен бастаймын. Барлық мақтау - мадақ әлемді жоқтан бар еткен Алла тағалаға болғай. Әлемдерге рахмет нұры етіп жіберілген екі дүние сардары Алла елшісі Мұхаммед ке оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын деп, алдымен жаратушы жаббар хақ тағалаға мадақ, оның соңғы елшісі Мухаммед (с.а.с) ке салауат пен сәлемнен кейін, осы жазып, бастаған ісімізді, Алла тағаланың өзінен жәрдем тілей отыра, соңына дейін жеткізіумізді дұға етіп сұраймыз.
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бұл диплом жұмысымызда тарихи дереккөздерге сүйене отырып, таңдаған дипломдық жұмысымыздың тақырыбындағы басты кейіпкердің шежіресі, туған және қайтыс болған күндері, білімі, мурид пен муршид кезеңдері, шығармалары, Хожа Абдулхалиқ Ғиждуванидің шығармалары, көзқарастары мен ілімдері, Ғиждуванидің өзінен бастау алып, соңы Хожа Бахаудин Нақшбандқа дейінгі сопылықта Хожагон - нақышбандия тариқатында болған Жеті пір туралы дәлірек және толығрақ ақпарат дайындауға барынша күш жегірімізді қостық.
Біз олар туралы араб, парсы және түрік тілдерінде осы жұмысымызда қысқаша болса да мәлемет беретін боламыз. Дерек көздерден пайдалана және қолда бар ақпаратты жинап оларды оқырмандар қолдарына ұсынуға тырыстық. Қазіргі уақытта Нақшбандия тариқатына қызығушылық танытқан көптеген адамдар осы тариқат туралы оқыған немесе естіген болса да олардың негізін қалаған қалаушылары, ұстаздары мен шәкірттерінің өмірінен, тіпті қайда туылып, қайда жерленгендіктері жайында хабарсыз екені қайда құпия емес. Олардың өмірлік іс-әрекеттерінен, олар білмейді. Бұл тариқат туралы зерттеулер жүргізілді және алда осы мәліметтермен танысасыздар. Бұл диплом жұмысы - оқырмандардың осы керемет сопылық тариқатындағы Шейх пірлерінің өмірі және олардың қызметі туралы көбірек білуге көмектесуге үміттенеміз.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Сопыщлық жайында көпшіліктің көз қарасында әр-түрлі келіспеушіліктер көп кездестіріп тұрамыз біреулері Сопылық - Тасаувуф дінде (ислам) жоқ десе, енді басқалары Сопылықсыз жасалған құлшылық толық құлшылық болып саналмайды деген сөздер ел арасында тарқалған. Бірақ бұл пікірлердің еш қайсысы іліми дәлелмен құпталған дүние емес. Іліми тұжырымға сүйенген көз қарастарға назар салсақ, Имам Ән-науауи (ол кісіден Алла разы болғай) Әл-Уафи. таңдаған қырық хадис шархы кітабында келген мына бір Хадисті тілімізге тиек етіп кетсек әбден болады.
Омар (Аллаһ оған разы болсын): Бір күні біз Аллаһ елшісінің (с.а.с.) қасында отырғанымызда аппақ киімді, қою қара шашты, сапар шегіп келгендігі байқалмайтын және оны бізден ешкім танымайтын бір адам келді. Ол Пайғамбардың (с.а.с.) тізелеріне тізелерін тиістіріп (қарсы) отырды да, қолдарын өз сандарының үстіне қойып: Уа, Мұхаммед! Маған Ислам туралы хабар бер, - деді. Аллаһ елшісі (с.а.с.): Ислам дегеніміз - сенің Аллаһтан басқа ешбір құдай жоқ және Мұхаммед - Аллаһтың елшісі деп куәлік беруің, намаз оқуың, зекет беруің, рамазанда ораза тұтуың және жолына шамаң келсе, Үйге (Қағбаға) қажылық жасауың, - деп жауап қайтарды. (Жаңағы адам): Сен рас айттың, - деді. Ал біз оның (Аллаһ елшісіне (с.а.с.)) сұрақ беріп және оны мақұлдап, растағанына таңғалдық. (Сонан соң) ол: Енді маған иман туралы хабар бер, - деді. (Аллаһ елшісі (с.а.с.)): Ол - сенің Аллаһқа және Оның періштелеріне, кітаптарына, елшілеріне, Қиямет күніне, сондай-ақ тағдырға: оның жақсылығы мен жамандығына иман келтіруің, - деді. (Ол тағы да): Сен рас айттың, - деді. (Сонан соң): Сен маған енді ихсан туралы айтып бер, - деді. Аллаһ елшісі (с.а.с.): Ол - сенің Аллаһқа Оны көріп тұрғандай құлшылық қылуың, егер Оны көріп тұрғандай бола алмасаң, Ол сені көріп тұр, - деді... [1 - 11 бет]
Хадистегі мына бір жолдары: Сен маған енді ихсан туралы айтып бер, - деді. Аллаһ елшісі (с.а.с.): Ол - сенің Аллаһқа Оны көріп тұрғандай құлшылық қылуың, егер Оны көріп тұрғандай бола алмасаң, Ол сені көріп тұр, - деді. Сопылық - тариқаттың дінде негізі бар екендігіне осы хадистің айқын дәлел бола алатындығын айтқан ислам ғалымдары болған. Хожагон - Нақшбандия тариқатының маңызды ерекшеліктері келесідей;
Біріншіден, Бахауддин Накшбандидің Жүрегің Аллада, қолың еңбекте болсын (Диль ба ёру, даст ба кор) деген ұраны Хожагон - нақшбандия тариқатының көп жұмыс істеуге және қол еңбегімен өмір сүруге шақыруын білдіреді. Сонымен қатар, нақшбандия тариқатына жататын бұл адамдар өз отбасыларын дамытуға, елге қарауға және сауда-саттықпен айналысуға құқылы болды. Сондықтан бұл топ тез дамып, кең тарала бастады.
Екіншіден, Хожагон - Нақшбандия тариқатының ұстанушылары басқа тариқаттардағы сияқты зікір алония жария зікірменен емес, зікіру хафия жасырын зікірге шұғылданған. Зікір алония ұстанушыларында муридтер жиналып билейді, яғни біреуі мистикалық ғазалдарды үнтаспада оқиды, ал қалғандары зікірді биімен оқиды. Олар Алланың атын немесе лә илаха иллаллаһ сөзін дауыстап айтады. Ахмад Ясауидің ізбасарлары осы зікірді ұстанды және олардың зікірлері Зікір арасы деп аталды. Бұл жағдайда зікір дауысы араны кесу дыбысымен салыстырылады.
Үшіншіден,Хожагон - Нақшбандия тариқатының әулиелері сәуегейлікке үзілді-кесілді қарсы болған. Муридтің басты мақсаты - дүниелік және рухани тазару, ал Абдул - Холиқ Ғиждувоний тек мұсылмандар қиын жағдайға тап болған кезде ғана каромат етуді қажет деп тапты. Басқа жағдайларда, олар мұны шәкірттерді өз ғылымдарына баулу немесе оларға үлгі болу үшін жасады.
Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Сопылықтың басты пайдасы ол: адам зат өміріндегі мақсаты Кемел адам болып, кемелдікке жету. Ал кемелдік дегеніміз - қазіргі адамдар бағалайтын және қажет ұғым. Әр адам өмір бойы алған тәжірибесімен, білімімен және дағдыларымен өмір сүреді. Ол өзінің өмір салтын және осы жолда жасаған барлық істерін бағалайды. Басқа адамдардың оң пікірлері, әрине, жағымды, бірақ сын кез келген адамға ұнай бермейді. Адам өмір бойы біліп немесе білмей көптеген қателіктер мен күнәлар жасайды. Бұл кейбір жағдайларда күрделі мәселелерге әкелуі мүмкін. Мұндай жағдайларды болдырмау үшін кемелдікке жету керек.
Жұмыстың тәжірибелік маңызы. Хожагон - Нақшбандия тариқаты заманауи адам бойында жақсы адамгершілік қасиеттерді тәрбиелеуде, шынайы адалдықты, халалдықты, жанашырлықты, адамгершілік пен патриотизм рухымен сусындануды сопылық ілімін сіңірудің ерекше мүмкіндіктерін беруіне, тәрбелеуіне септігін тигізеріне үметтеніміз. Адам өзі өмір сүретін ортаның нәзік рухани әлеуметін пайдалану арқылы өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі бақылау, ақыл-ой және физикалық бақылау механизмдерін іске қосу арқылы жақсы қасиеттерді бойына сіңіру жүйесін дамытады. Бұл шындық жолына ұмтылу, жағымсыз қасиеттерден арылуға, жақсы және адал мінез-құлыққа тәрбиелеунуге және оларды жасырын еске алу арқылы өзін-өзі тазартудың жүйесі. Халық әрқашан кемелдікке ұмтылып, ізгі ниетпен өмір сүреді. Ол отбасын нығайту және өмірін жақсарту арқылы елге пайда әкеледі. Ол ұлттық идеялар мен дәстүрлерге негізделген және Ата бабаларының рухынан күш алады.
Зерттеудің нысаны мен пәні. Осы тәлім - тәрбие алдымен Алла тағаланың өзінің жердеге Халифаты болған адам затты тура жолға бастайтын хақ тағаладан өзінің соңғы елшісі Мухаммед (с.а.с) ке періште Жәбрейіл әмин (а.с.) арқылы 23 жыл бойы уахи арқылы түскен қасиетті Құран - Кәрім мен ардақты пайғамбарымыз (с.а.с) Хадис шәріфтері осы зерттеу ісіміздің негізгі нысанының қайнар көзі.

Зерттеу жұмысының құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды бөлім және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

СОПЫЛЫҚ ЖАЙЫНДА ТҮСІНІК
Сопылық - исламдағы адамды рухани-адамгершілік кемелдікке жетелейтін ілім. Ғұламалар Суфизм сөзінің мәні мен мағынасы туралы әртүрлі пікірлер мен болжамдар айтқан. Олардың ішінде Ибн Халдунның пікірі ақиқатқа жақын деп саналады. Ол өзінің Муқаддима атты еңбегінде суф - жүн, тері деген мистикалық сөзден шыққан болуы керек, өйткені ежелгі сопылар жүнді киім киюге дағдыланған болатын, өйткені олар қарапайым халықтан ерекшеленіп, өзгіше тәсілдер көрсеткен. Стандартты әлемнен өзгеше өмір сүретін болған. [М - 5 бет]. Тасаувуф және сопы сөздері ІХ ғасырдың басында өмір сүрген Әбу Хашим Суфийдан бастап қолданыла бастады. Бұрынғы уақытта бұл терминнің орнына Зухд (Аскетизм, Дүниеден бас кешу), Тақуалық және Сақтық сияқты сөздер істетілген. Ибн Халдунның айтуынша, сахабалар, табиғиндар және де олардан соң кейінгі ғасырлардағы адамдарда хидаят, ғибадат, тақуалық және зохидтық сияқты түрді эмоция сезімдер бейнеленген . Алайда хижраның екінші ғасырында және одан кейінгі замандарда адамдардың көпшілігінде зайырлылық, діни істерге немқұрайлы қарау, тәкаппарлық пен екіжүзділік сияқты белгілер пайда бола бастаған кезде, мойынсұнушылық пен аскетизмді таңдаған адамдар тобы тасаувуф пен сопылық есімдерімен шығып бөлініп кетті. Тасаувуф әр түрлі түсіндіріледі. Мысалы, Маруф әл-Кархидің (қайтыс болған. 815 ж.) Пікірі бойынша Тасаувуф - , ақиқатқа қарай ұмтылу, адамдардың дүниесінен ашкөздікпен дәмеленбей, кедейлікті таңдау. Зуннуни Мисри (қайтыс болған 859 ж.): Сопы байлық іздеп өзін шаршатпайды және жоғалған байлығына жаны ашып, қайғырмайды десе, Джунайд аль-Бағдади (қайтыс болған. 909 ж.ж.): Тасаувуф - жүректі таза ұстау, жүре пайда болатын ілсіздік пен жағымсыз қылықтардан аманда болып, хайуаний және көңіл қалауларын жеңе білу, деп түсінік берген. Сондай-ақ ол: Егер тасаувуф бір үй болса, шариғат - оған кіреті есік дейді. Сопы Аллаяр бұл анықтаманы қуаттай келе: Егер шариғатсыз адам ауаға ұшып кетсе, ол сияқты өзімшілдікке көңіл бөлме. Египеттік ғалым Ибраһим Басюний өзінің Исламдағы суфизмнің шығу тегі кітабында хижраның үшінші және төртінші ғасырларында өмір сүрген ғалымдардың Тасаувуфқа қатысты 40 сипаттамасын келтіреді.

Орта азия елдерінде кең таралған сопылықтағы тариқаттар.

Бүкіл әлемде Қадария, Хожагон-нақышбандия , Шазилия, Рифа-ия, Яассауия , Мәулауия тариқат мазхабтары мәлім және мәшһүр. Тариқат деген сөз асылында дұрыс жол, шындық жолы деген мағыналарды білідіріп келеді. Тариқат ахлы сопылар. Шариғат - заң, тариқат - жол. Бұл жол адамды Ақиқат жолына жақындатады. Машайхтар Ақиқат жолына жету үшін шариғат бірінші, тариқат екінші, мағрифат үшінші, ақиқат ол төртінші саты, деген.

Қадария тариқаты: Бұл тариқатың негізін қалаған Абу Мухаммад Мухиддин Абдул Қадыр Жиланий (р.а.) есімімен аталады. Абдул Қадир Жиланий Хижрий 470 жылы Бағдадта дүниеге келді. 562 жылы осы жерде қайтыс болған. Бұл кісі әйгілі фақих және ол Шафеий мазхабынан да, Ханбалий мазхабынан да пәтуа беретін болған.

Шазилия тариқаты: Бұл тариқат Абул-Хасан Шазили р.а.ге қатысты. Ол хижраның 593 жылы дүниеге келді және хижраның 656 жылы қайтыс болды. Абул Хасан Шазили р.а. ең танымал сопылық ғалымдардан, зухд ғалымдардың бірі болған. Ол Тунис, Египет, Ирак және Меккеге көптеген сапарлар жасады. Каирдегі Комилия медресесінде ол студенттерге Кази Ийоздың "шипа", "Рисолай Кусайрия", "Аль-Мухаррар аль-ваджийз"кітаптарын үйретті. Адам ақтауға және өмір бойы айыруға лайық емес еді. Ол адамдардың істеріне араласып, әлемнің игіліктерінен ләззат алып өмір сүрген.

Рифа-ия тариқаты: Бұл тариқаттың негізін қалаушысы Ахмад ибн Ахмад Рифаийдың, оған Аллаһтың рахымы болсын, атына берілген. Ол хижраның 512 жылы Ирактың Басра мен Васит арасындағы Умм Убайда ауылында дүниеге келген. Жастайынан әкесінен жетім қалып, нағашысының қолында өскен. Алдымен ол фиқһты Шафиғи мектебінде оқыды. Оған нағашы ағасы тасаувуф үйретіп, кейін осы тариқаттың шейхі болды. Ахмад ибн Ахмад Рифаий (Алла оған рақым етсін) хижраның 578 жылы қайтыс болды.

Яссауия тариқаты: Бұл тариқаттың ұлы сопысы Қожа Ахмад Ясауидің есімімен аталады. Ол хижраның 562 жылы қайтыс болды. Қожа Ахмад Ясауи шейх Юсуф Хамаданидің халифаларының бірі болған. Ол Бұхарада оқыды. Ясауи мәзһабы силсила тарапынан хожагон нақшбандия тариқатымен байланысты. Бұл мәзһабта жария зікірі болған.
Мәулауия тариқаты: Бұл тариқаттың негізін қалаушысы Маулана Жалалиддин Румиге жатқызылған бұл ағым Анадолыда кең таралған. Маулана Жалалиддин Руми (оған Алланың рақымы болсын) хижраның 604 жылы дүниеге келген. Оның тегі әке жағынан Әбу Бәкір Сыддыққа және ана жағынан Мовароуннахрда билік құрған Хорезмшах әулетіне оралады. Ол ұзақ уақыт Сұлтан Алоуддин Селжуктің астанасы Конияда өмір сүрді және қайтыс болды және сол жерде жерленді.
Мына бір жағдайды ескеруіміз қажет, шариғат пен тариқат бір - біріне қарсы деп қарастыру қателік болып табылады. Бұл ақида кейбір Батыс исламтанушылардың көз қараса болып, олар тариқатты шариғатқа қарсы немесе тариқат шариғаттан алдын тұрады деп түсіндірмекші болады. Мұндай түсінік дұрыс емес. Себебі, Шайх Воиз Кошифий шариғат пен тариқат бір бүтін, бір - бірімен үздіксіз байланған, деп ескерткен болса , Хожагон - нақышбандия тариқатындағы пірлерінің (ұстаз) бірі болған Хәзрет Мир Кулал : Тариқат шариғаттың көз қарашығы, яғни сақтаушысы деген.
Тұран өлкесінде нақышбандия, қадирия, яссауия, куброуия тармақтары кең таралған. Қадирия тариқатының негізін қалаған Шейх Абдулқадыр Желоний (1079 - 1166), Яссауия тариқатының негізін қалаған Қожа Ахмед Яссауий (1166 ж қайт.), Куброуия тариқатының негізін қалаған Шейх Нажмиддин Кубро (1145 - 1221), Нақышбандия тариқатының негізін қалаған Хазрет Бахауддин Нақышбанд (1318 - 1386) болды. Нақышбандия тариқаты Хожагон тариқатының жалғасы болып табылады. Ал ендеше, Хожагон тариқатының негізін қалаған кім ?
- Оның негізін қалаған Хожаи Жахон есімімен бүкіл әлемге мәшһүр (танымал) болған Хәзірет Абдулхалиқ Ғиждувоний (1103 - 1179 - 1220)
Не үшін ХХІ ғасыр технология мен білім дамыған ғасыры болғанымен хожагон - нақышбандия тариқаты Үндістан мен Пәкістан, Малайзия мен Түркия, тіпті батыс елдерінде де, тамырын жайып , бұл бағытқа қызығушылық күн санап көбейе түсуде ?
Хожагон - нақышбандия тариқаты Қасиетті Құран - кәрім және Хадис шәріфтегі тәлімге жүйеленген. Тариқат пірлерінің басты міндеттері пайғамбар ол кісіге Алланың игілігі мен сәлемі болғай сүннеттерін қайта тірілту немесе жандандыру, бидғат пен ырым - жырымға қарсы күрес.
Тариқатқа кірген жан, жүрегін - жүректің рухани кірлерінен тазартуы шарт.
Әбу Абдуллаһ Нуғман ибн Башир (Аллаһ әкесі екеуіне разы болсын): Мен Аллаһ елшісінің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын)): Ақиқатында, халал белгілі және харам белгілі, ал олардың арасында адамдардың көпшілігі білмейтін шүбәлі (Халал яки харам екендігі анық болмаған.) нәрселер бар. Шүбәлі нәрседен сақтанған өз дінін және өз абыройын (сақтау) үшін (одан) арылады, ал шүбәмен айналысушы харамға да баратын болады. Өйткені ол әне-міне кіріп кеткелі тұрған қойларын қорық маңында бағып жүрген шопанға ұқсайды. Әр патшаның өз қорығы бар, ал Аллаһ тағаланың қорығы - (адамдарға) тыйым салғандары. Ақиқатында, адам денесінде бір кесек ет бар, ол жақсы болса, бүкіл дене жақсы болады, ол жаман болса, бүкіл дене жаман болады, шын мәнінде ол - жүрек, - дегенін естідім, - деген.,- деп ескеркен пайғамбарымыз Мухаммед ол кісіге Алланың игілігі мен сәлемі болғай.
Ақиқатында, жүрек Алла тағаланың илаһи назары түсетін орны ол пенденің жүрегі болған нысанды тазалау - хожагон - нақышбандия тәләм - тәрбиесінің басты мақсаты болып есептеледі. Нақшбанд - бар дил банд!, яғни Алла тағаланың есімін жүрегіңе ойып жаз! деп үгіттеледі, нақышбандия тәлім - тәрбиесінде . Хожагон - нақышбандия тариқаты Сил-силаи шарифтың лидері пайғамбарымыз Мухаммед (ол кісіге Алланың игілігі мен сәлемі болғай) болады.

Хожагон - нақышбандия тариқатының тізбегі: Бұл сопылықтағы Хожагон - нақышбандия тариқаты пайғамбарымыздан Абу Бакір Сыддыққа, ол кісіден Сәлман Әл - Фарисиге өткен. Пірлер (ұстаздар) тәртібі Сәлман Әл - Фарисиден кейін төмендегі тізбекпен жеткен: Хазрет Қасым ибн Мухеммед, Хазрет Жағфари Садық, Хазрет Баязид Бастамий, Хазрет Абулхасан Харақаний, ХазіретАбу Али Формадий, Юсуф Хамадоний, Абдулхолиқ Ғиждувани, Хазрат Мир Кулол, Хазрат Шохи Нақышьанд Бахоуддин Увайсий ал Бухорий және басқалар.
Силсилаи шариф тың мысалы бір үлкен бәйтерек ағаш іспеттес осы ағаштың бұтақтары бар. Жоғарыдағы Силсила Хожи Тешабобо Қобил ибн Мустафа аль Бухарий (1923 - 1997) тиісті болып, ол жердегі пірлер тізімі Хазрет Убайдуллах Ахрордан соң басқа бұтағында жалғасады.
Бұл Силсила ағаш бұтақтары Туркия, Малайзия, Пәкістан, Үндістан, Индонезия тағы да, басқа жерлерге барған. Туркиялық пір муршид шайх Махмуд Асъад Жушон (бұл кісінің атасы Бұхаралық болған).
Осы Силсила дағы және де басқа хожагон - нақышбандия тариқатындағы жеті пір толық - Хожаи Жахондан бастау алып, Бахауддинге шейін болған муршидтер есімдері зікір етілген. Осы орында жеті пір кәмілдер жайында қысқаша мәлемет беруді жөн көрдік.
Бұл Силсилаи шариф тізбегіндегі бір неше пірлер увайсийлерден саналады. Солардан, Баязид Бастомий, Абулхасан Қарақаний, Хазрет Бахауддин секілді пірлер. Кімде - кімді өткендердің рухы тәрбиелесе, ондай кісі увайсилерден болады екен. Мәлім болуынша, Мухаммед (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) тің рухы Увайс Қаранийді тәрбиелеген. Пайғамбарамыз (с.а.с) Мен барша жақсылықтарды толықтырып соңына жеткізу үшін жіберілдім деген мағынадағы хадисі бар. Тариқат пірлері де, Пайғамбардың (с.а.с) көркем мінезіндей болу үшін, сол секілді Алла елшісінің әдептілгі мен көркем мінезін көпшілік халыққа үйретуге еңбектенген.
Фиқһ шариғаттың ظَاهِرٌ (сыртқы) бейнесін зерттесе, тасаввуф (сопылық) болса оның بَاطِنٌ (ішкі) бейнесін зерттейді. Хусайн Воиз Кошифий: Тасаввуф тариқаттың тармақтарының бірі. Және бұл атаудың келіп шығуы жайында ғалымдар арасында түрлі көз қарастар бар. Унсул суфия кітабында жазылуынша, бірінші болып Суфий аталған кісі Адам - ата перзенттерінің бірі - Шиіс әлейһиссалам еді.
Нажмиддин Комилов жазады: Сопылар Алла тағаланы жанынан артық сүйюді, Оның зати және субути сипаттарын тану және білу, көңіл -қалаулары мен нәпсі ластықтарын тазалап, рухани тап - таза хәлде Құдай тағалаға жақындау және одан ләззатану идеялогиясын алға тартады. Адамның рухы Алла тағала тарапынан берілгендіктен басты мақсат Алла тағаланың құзырына барып қосылу дегені. Осы жолмен, дүниеден көңіл үзген, дегенмен Зохидаларға (زهد аскетизм) ұқсамайтын, есте сақтау - зеректігі мен ақыл - парасатта теңдесі жоқ, ойшыл - пәлсәпашылардан ерекшеленіп тұратын, шариғат ілімін су етіп ішкен, тағат - ғибадатқа берік адамдар тайпасында пайда болып, оларды руханий кісілер деп атаған... Бұларды ахлуллах, әулие, ахли хал, ахли батын, дәруиш,пақыр деген есімдермен тілге алады, бірақ көпшілік Суфий, сопы атауы қолданған[4]
Тариқат пірлері, сопылар қазіргі тілмен айтқанда, ықыласты мұғалімдер болып, бір-неше ұрпақты ғасырдан - ғасырға жалғасты тәлім - тәрбие беріп келген. Сондықтан ХХІ ғасырда да адамзат және тариқатқа мұқтаждық танытып, ұлық ұстаздардан қалған асыл мұраны үйреніп, олардың әдебін, айтқан сөзін, жасаған ісін үйреніп, игеріп алу үшін әрекеттеніп жүр.
Егенмендігіміз шарапатынан ұлық пірлеріміз жазып қалдырған әдебиеттері, кітап беттеріне түсіп жатыр, олар жайында кітаптар басалып шығарылып жатыр. Зиярат орындары көркейіп келеді. Біздің осы жазба жұмысымыз Жеті пір жайында қызуғушылық танытқан жандарға пайдасы тиіп жатса, бұйырса сауаптан үміт етеміз

ХОЖАГОН - НАҚШБАНДИЯ тариқатындағы жеті пір Силсилаи шариф тегі Муридтердің қысқаша өмір баяндары:

ХАЗІРЕТ АБДУЛХОЛИҚ ҒИЖДУВОНИЙ
(қад - дасаллоҳу сирраҳул азиз)

1. Хазірет АБДУЛХОЛИҚ ҒИЖДУВОНИЙ қуддиса сирриху - Хожаи Жахон, Хожа Абдулхолиқ есімімен әлемге мәшһүр (танымал). Хожа Абдулхолиқ 1103 жылы қазіргі Өзбекстан Республикасы Бұхара қаласына жақын орналасқан Ғиждувон қаласында туылып, 1179 (кейбір деректерде 1220) жылы марқұм болған. Бейіт басы Ғиждувон қаласындаға Абдухолиқ Ғиждувоний Мешітінің жанында.
Шарапатты әулиелер сұлтаны, тура жолдың жарқын жұлдызы, Раббани ғалым болып, хожагон сопылық жолының негізін қалаушысы.
Хазірет Абдулхолиқ Юсуф Хамадоний, Имам Садриддин, Нияз Харезмий сынды ұстаздардан тәлім - тәрбие алған. Абдулхолиқтың әкесі Имам Абдулжамил тегі Туркиялық болып, Имам Мәліктің (713-795) ұрпағы. Деректерге сүйенсек, Абдулхалик Ғиждуванидің әкесі Зохир - сыртқы және Батин - ішкі білімге ие, өз заманының әулиесі болған. [24:34]. Шешесі болса, Ол Рим патшасының қызы болған және Рим еліндегі Малатья қаласының айналасында өмір сүрген. Абдулхолиқтың қаламына тиісті деп табылған Мақомоти Юсуф Ҳамадоний, Фахриддин Али Сафийнидің Рашаҳот айн ал-ҳаёт [9:13-14; 24:34; 4:51]. Осы сәтте Абдулжамилді отбасымен бірге Мовароуннахрға көшуге мәжбүр еткен заманауи оқиғалар сол кездегі Кония сұлтандығындағы күрделі саяси жағдайға сілтеме жасайды деп болжауға болады. Алайда, сопылық өмір сүрген фақиһ Абдулжамилдің сол кезде дүрбелеңге түскен Римге, басқа елге емес, Мовароуннахрға көшуі назар аудартады. Біздің ойымызша, бұл көші-қонның екі жағы болды: бір жағынан, Абдулжамил проблемалы Рим жерінен қоныс аударды, екінші жағынан ол Орталық Азияға көшті, ол сол кезде тек саяси бейбіт және тұрақты ғана емес, сонымен қатар ислам мен сопылықтың негізгі орталықтарының бірі. Шынында да, IX ғасырда ислам ғылымының ірі орталығына айналған Бұхара қаласы еді [12:59; 35: 117] шығармаларында жазылуынша- Абдулжамил (әкесі) жүз он үш жасында да перзентсіз болып, құдайдан бір перзент сұрап дұға жасап жүрген кездерінде, патшалығынан құлап, дұшпандарынан қашып жүрген Малатия патшасы оған кезігіп қалып, оның ақыл кеңестерінің арқасында патшалық тақты қайтарып алады.Патша бұдан дән риза болып, өзінің қызын осы ғалымға некелеп береді. Нәтижесінде Құдай оларға ұл береді [9:13-14]. Рашаҳот айн ал-ҳаёт авторының жазуынша, Абдулжамил Хизрмен (а.с.) әңгімелесіп, Хизр (а.с.) Қожаның дүниеге келуін болжап, оған Абдулхалик деп ат қоюға кеңес берді [24:34].
Абдулхалик алғашқы білімін Ғиждуванда алған және тоғыз жасында Құранды жаттаған, он жасынан бастап ол сопылардың зікір мәжілістеріне қатыса бастады [40:3]. Фахриддин Али Сафидің жазуынша, Абдулхалик жас кезінде Бұхараға ғылым үйренуге барады [24:35]. Автор өзінің алғашқы ұстаздарының бірі Өз заманының ұлы ғұламаларының бірі Имам Садриддин туралы айтады [24:35]. Жас Абдулхаликтің сопылыққа деген қызығушылығы және сопылық өмір сүруге деген құлшынысы осы ұстаз Имам Садриддиннен сабақ алған кезде одан да айқын байқалды. Рашахот айн ал-хайатта жазылуы бойынша,Абдулхалик тәпсір сабақтарының бірінде ұстазы Имам Садриддинден Раббыларыңа жалбарынып, жасырын түрде тілеңдер. Күдіксіз Ол, шектен шығушыларды жақсы көрмейді. (55) аяттағы Жасырын түрінде тілеңдер мағынасы туралы сұрап: Пенде жоғары дауста дұға не, зікір еткенде, оны басқаларға естіртуді шектен шығу деп біледі, ал дұға және зікірді жасырын түрде тілегенде немесе іштей еске алғанда, шайтан ол туралы біліп, оған кедергі жасаса, не істеу керек?, деп сұрағанда, ұстазы жауап бере алмай: Бұл ладуний ғылым. Хақ субханаху уа тағала қаласа, ахлулладан болған кісі саған кездессе, бұл мәселеңе жауап беріп, жол көрсетер., дейді [24:35]. Абдулхалик осындай адамды күтіп, ақыры бір күні Хизр (а.с.) онымен кездеседі [24:35]. Маноқиби Хожа Абдулхолиқ Ғиждувоний шығармасында жазылуынша, Бұл кездесу келесідей өтеді:Бір жұмада Абдул Халик өз бақшасының есігінде отырған кезде Хизр (а.с.) бір қарт кісінің кейпінде қасына келіп: Пірге қол бердің бе? - деп сұрайды да, ол: Мен мұндай пірді ұзақ уақыт бойы іздеп жүрдім.., деген жауап алғаннан кейін, оны өзінің рухани баласы етіп өз тәліміне алғанын және бұдан былай оны өзі үйрететінін хабарлайды [7:18]. Нафаҳот ул-унс және Насойим ул-муҳаббат шығармаларында жазылуынша, Абдулхалик ұсынысты қабылдағанда, Хизр (с.а.у.) оған хауізге сүңгіп, жүрегінде Лаа илааха иллаллаһу Мұхаммед ар-расулуллаһ сөздерін қайталауды бұйырды. Абдулхалик осылайша осы сабақты үйренеді, содан кейін оны ұстанады [17:383; 5:254]. Рашахот айн ал-хайаттың авторы Хазірет Хизр (ғ.с.) Абдулхаликке Вуқуфи санын осылай түсіндірген деп жазады. Дереккөздерде Хизр (ғ.с.) Абдулхаликтің сабоқ (жеке сабақ беру) методында тәлім берген ұстазы болғандығы, оның келесі ұстазы - сұхбат (әрдайым бірге болу) арқылы сабақ беретін Қожа Юсуф Хамадони болғандығы айтылады [17:383; 5:254; 7:18; 24:36; 4:54].
Хазірет Абдулхолиқ Рисолаи сахобия, Мақсад ас соликин, Маслақал орифин, Мақомати Юсуф Хамадоний Тариқат әдебі атты әдебиеттер, сонымен бір қатар рубоий (төрттік қатар өлең жолдары) жазған.
Абдулхолиқ Ғиждувоний жайында Хожа Ориф ар Ревгарий, Насриддин Тура Жомий, Навоий, Али Сафий,Махдуми Аъзам, Мухаммад Боқир және де басқа ғалым - ғұлама, әулиелер өз кітаптарында мағлұмат берген.
А.Навоий жазады: Оның (яғни Абдулхолиқтың) образы сопылықтың құжжаты. Барша фаруқтардың (ақиқатты жалғаннан қақ ажырататын) құптаған кісілердің бірінен (А.Навоий, Мукаммал асарлар туплами, 17 том.Т. - 2001 йил, 253-бет). Хазрат Хожаи жахонға Алла тағала ұлық дәрежелердің бірін берген Әр намаздың уақытында намаз үстінде Қағбаға баратын болған [жоғарыдағы кітап А.Навоий -254-бет].
Қожа Ахмад Ясауи дің Абдулхалиқ Ғиждувониге муриддтерін тапсыруы.
Абдулхалик Гиждуванидің өміріндегі келесі кезеңе тікелей Хожагон тізбегінің басшылығының жүзеге асырумен тікелей байланысты. Деректерге сүйенсек, Қожа Юсуф Хамадони қайтыс болуынан алдын оның орнына Қожа Абдулла Барракий, одан кейін Қожа Хасан Андокий, содан кейін Қожа Ахмад Ясауи келген, ал Қожа Ахмад Түркістанға кеткенде оның орнына Абдул Халик Гиджувани тағайындалуы керек болған. [9:8; 24:14-19]. Хамадонидің өсиетіне сәйкес, Қожа Ахмад Ясауи біраз уақыт Бұхарадағы тариқат басшылығын басқарғаннан кейін, ғайыптың белгісімен Түркістанға кетіп бара жатқанда өзінің барлық муридтерін Қожа Абдулхалик Ғиждуванидің қолына тапсырады. [17:383; 5:254; 24:18].
Хазіреттің өте көп мурид шәкірттері болған, ең білімділерінен: Қожа Ахмед Сыддық, Қожа Әулие Кәбир, Қожа Сүлеймен Кәрмәний.
Абдулхолиқтың руханияты Бахауддин Нақышбандиді тәрбие еткен. Хазрет Абдулхолиқ Тариқат одоби кітабында мына бір сөз қатарын кездестіреміз Әй балам! Білім мен бірге әдепті қоса үйрен. Себебі, әдепсіз адам Алла тағаланың мейрімінен мақрұм болады. Бұқара халықпенен ешқашан ұрыс- жанжал шығарма. Көркем мінез, әдептілікпен бірге өмір сүр. Сүннетке бекем бол, сәләф - солихиндер мен тақуалы имамдардың жолымен жүр. Бидғатшы топтан алыс бол, себебі әр бір бидғат күнә
Хазреттің рубоий төрттік қатарлы өлеңдері де тәрбие тәлімге толы.
Ұлы сопы Қожа Абдулхалик Ғиждувани үлкен ғылыми және рухани мұра қалдырды. Ғиждувани бірқатар еңбектер жазғанымен, оның шығармаларынан бізге дейін жетіп келгендері: Рисолай тарикат, Рисолай Сахибия, Васиятнома. Аз гуфтори Хожа Абдулхалик Гиждувани атты мақаласында жазылған. Бұл қолжазбалар әлемнің бірнеше кітапханаларында сақтаулы. Абдулхолиқтың әдеби шығармалары басылып шығарылуда.
2003 жылы 27 қараша айында Хазірет Хожаи Жахон ға (Ғиждувоний) 900 жылдық мерей тойы Өзбекістан өлкесінде кең тойланды. Ұлы сопы қабірінің айналасы қайта тамырланып көркейтіліп, кесене мен жаңа мешіт салынды.

ХОЖА МУХАММАД ОРИФ АР - РЕВГАРИ
(қад - дасаллоҳу сирраҳул азиз)

2. Хожа Мухаммад Ориф Ар - ревгари - Хазрет Хожа Ориф Мохитобон есімімен де танымал. Хожа Ориф Бухара облысы, Шофиркон районы, Ревгар ауылының туған, жүз жылдан артық өмір сүріп, 1259 жылы қайтыс болған. Қабыры Шофиркон орталығында, көркем зиярат орны жасалған. 1996 жылы ол кісінің есімімен Хожа Ориф мешіті ашылды.
Көрген замандастары төмендегідей бейнелеген, Хожа Ориф орта бойлы, ай жүзді, бота көзді, тік қасты, денесінен миск әтірі себілгенди жұпар иісі таралып тұратын кісі болған екен.
Хазірет Ориф, Хазрет Абдулхолиқ Ғиждувонийдің төртінші халифалары есептелген. Хазрет Махдуми Ағзам Дахбедийдің (1461-1542) Мақомати Хожа Абдулхолиқ Ғиждувоний шығармаларында айтылуынша, Хазрет Хизр а.с. Хазрет Абдулхолиқ жанына келеді. Осы кезде Хазреттің шәкірттерінің барлығын ұйқы басым келіп маужырап жатады. Әңгіме - сұхбат таусылып, Хизр а.с. кеткеннен кейін, шәкірттері еріксіз ұйқысынан оянады.Шәкірттерінің ең кішісі Хожа Мухаммад ар Ревгари Хизрдың а.с. сұхбатынан сусындану мақсатында, көздеріне тұз себеді. Оның ауыртпашылығынан ұйқы одан басым бола алмады яғни ұйқтамай әңгемені тыңдауға қол жеткізді.Бұл жағдайды көрген Хизр а.с.: Сен Ориф [6] боласын, Инша Алла! Хожа Ориф, Хизрдың а.с. осы батасының берекесімен әлемге Хожа Ориф есімімен танымал болған.
Хожа Ориф Орифнома атты кітабаның авторы. Бұл кітап Ташкентте Навруз баспасында 1994 жылы басып шығарылды. Орифнама дан үзінді жазып кетсек: Одоб нек одамлар зийнатидур!... мағыналай аудармасы: Әдептілік адамдардың көркі..., Әулие кісінің белгілері үшеу; біріншісі - жоғары мансапқа орналасқанда, өзін кіші пейілде ұстау. Екіншісі - сабырлығы жеткенше, асқазанын бос ұстау. Үшінші белгісі - күші жеткенінше әділдікті сақтау. Аштық - Зухыдтардың , зікір - орифтар асы. (Хожа Ориф ар Ревгари, Орифнома, 7- бет).

ХОЖА МАХМУД АНЖИР ФАҒНАВИЙ
(қад - дасаллоҳу сирраҳул азиз)

3. Хожа Махмуд Анжир Фағнавий - Вобкент ауданына қарасты Анжир Фағни ауылында шамамен 1210 - жылы туылып, осы жерде 1286 - жылы өмірден өткен. Бұл кісі орта бойлы, ақ тәнді, мұрны өзіне жарасымды, кең ауызды, көркем сақалды нұр жүзді, басына ақ сәлде орайтын болған. Деректерде жазылуынша, Хожа Махмуд тақуалық пен қанағаттылықта баршаға үлгі бола білген. Хазрет Махмуд турасында танымал әдебиетшілер өздерінің шығармаларында есімін еске алған; Абдурахман Жамидің Нафохатул унс, Алишер Навоийдің Насоимул мухаббат, Али Сафийнидің Рашахоту айнул хает, Мухаммад Толибтің Матлабул толибин, Тохир Эшонның Тазкирайи нақышбандия және басқа әдебиеттерде мәліметтер берілген. Осылардан мысалдар: Тохир Эшон - Махмуд Анжир Фағнавий бақытты Силсилаи шариф тің шайхы болған.Бұл кісі халықтың алды, дін басыларынан, ұлты араб, арғы тегі пайғамбарымыз с.а.с ұрпағынан болып, Саидтерден есептеледі.
Хазірет Махмуд Анжир Фағнавий жалғыз кісі үшін жасырын іштей айтылатын зикри хафийден көрі, жамағат үшін зикри жахрий жария зікірді жоғары дауыста айтуды абзал санаған. Күндердің бірінде Мавлона Хофизиддин (бұл кісі Хожа Мухаммад Порсо-ның атасы болған) Хожа Махмуд Анжирге мәжілісте былай деп сұрақ қояды: Хазрет, сіз не себепті алония (жария) зікірді таңдадыңыз? бұл мәжілісте көптеген Бұхаралық ғұламалар қатысқан екен. Хожа Махмуд : Бұл зікір түрін таңдағанымыздың себебі, ұйықтағандар оянсын. Олар ғапылдықтан арылып, шариғат пен тариқат заңдарына әрдайым бой ұсынатындардан болсын. Шынайы тәубе шарапатына кенеліп, екі дүниенің бақытына жетсін! деп жауап берген екен.
Мавлона бұндай керемет жауаптан тәнті болғандығын білдіріп Сіздің жолыңыз дұрыс ақиқат жол және бұл тәсіл сізге рұқсат! - деп жауап қатқан. Сосын Мавлона Хофизиддин, Хожа Махмудтан жария зікірмен айналысатын адамда қандай қасиеттер бар болу керектіген осы жиналыстағы қатысушыларына түсіндіріп кетуін өтінді.Хожа Махмудтың жауабы төмендегідей болды.
Алония (жария) зікірімен шұғылданатын кісіде мына қасиеттер бойында болуы шарт! Олар: тілі өтірік пен ғайбат сөзден пәк, асқазаны харам және күдікті астан пәк, ниеті рия (қожа көрсін) дан пәк, екі құлағы харам әрі пайдасыз бос сөздерді тыңдаудан пәк, ой санасында Алла тағала дан басқа нәрселерден пәк яғни ада, таза болуы шарт
Бұл жауаптан да, Мавлона Хофизиддин де мәжіліс қатысушылары да дән риза болды. Осы берген жаубыннан Хожа Махмуд тың парасаттылығы мен білімділігін білуге болады. Енді жоғарыда айтқан Хожа Махмуддың Алла тағала ларапынан берілген кереметтерінің бірін мысал ете кетсек.
Кезінде Бұхара өлкесіне Ийемен мемлекетінен Араб шейх - ғұламалары Хожа Махмуд тың муршиді (ұстазы) Хазірет Хожа Орифге қонақ болып келеді. Келген қонақтар сөз барысында Бұхараның әнжірін (Инжир жемісі) мақтай кетіп , әнжір жегілері келгенін айтып қалады. Оны естіген Хожа Ориф тез арада бір шәкіртін Вобкентге Хожа Махмуд тан келген қонақтарға әнжір алып келуіне жұмсап жібереді.Хожа Махмуд көмілген Әнжір бұтағының астындағы жерді қазып, құм кесектерді алып себетке салып, себеттің аузын орамалмен орап, шәкіртке мына себетті ұстазымызға апарып бергенше бетін ашушы болма деген бұйрықпен беріп жіберді.Орамалды Хожа Орифтің алдында ашылғанда себеттің ішінде жаңа үзілген әнжірлер жатқан екен. Бұл жағдайға куә болған шейхтар аң - тал болды, ал Хазірет Хожа Ориф муриді Хожа Махмудтың бұл кереметінен соң, Иршод яғни ұстаздық етуге, пірлікке рұқсат хатын жазып бергеннен соң, Хожа Махмуд муридтер тәрбиелеумен шұғылданған.
Хожа Махмуд кәсібі Гилкар яғни лай илеп кірпіш жасап, құрылысшы кәсібімен айналысқан. Алишер Новаий айтуынша; оның ұстазы Хожа Ориф Ревгари еді. Хожа Али ар Рометаний, Хожа Махмудтың муриді (шәкірті) болған. Бұл жайында Али Сафийдің Рашахоту айнул хаёт кітабанды; Хожа Али ар Рометаний Хизр а.с. дан Осы ғасыр заманда пір деп кімнің жеңінен ұстаса болады? - деп сұрағанда , Хизр а.с.: Осы ғасырдың пір - муршиді Хожа Махмуд Анжир Фағнавий болады! - деген екен.
Хожа Махмуд Анжир Фағнавий кәрәмат иесі, әулие пенде болған. Бұл кісінің Сайид Омар есімді ұлы болып, ол ұлынан бір неше перзент туылып, перзенттерінің барлығы білімді және әдепті әрі көпшілікке әдептілікте үлгі болатындай тұлғалар болып ер жеткен. Хазрет Хожа Махмуд 1286 жылы қайтыс болған. Зиярат басы Вобкент ауданының Анжир Фағни ауылында.

ХОЖА ӘЛИ РОМЕТАНИЙ
(қад - дасаллоҳу сирраҳул азиз)

4. Хожа Әли Рометаний - Хожаи Азизон есімімен машһүр еді. Бұл құрметті текті кісі Рометан ауданындағы Қорған ауылында хижрий 588, мелодий 1191 - жылы туылған. Ол кісінің тұр - сипатының көрінісі орта бойлы, көркем сипаттарға ие болған, нұр жүзді тұлға еді. Білімдегі дәрежесі жоғары, караматтары көп, кәсібі - тігінші тоқымашылықпен айналысқан.
Әли Ромитаний пақыр кедейлік жолын таңдаған. Ол кісінің Зохир (сыртқы) бейнесінде халықпен бірге болса, батын (ішкі) дүниесінде, яғни руханият әлемінде Хақ тағаламен бірге болған. Білімдегі дәрежесі жоғары, шұғыл жағдай туындағанда караматтар пайда болатын қасиеттері болатын. Хожа Махмуд Анжир Фағнавий хазреттің қызметін ықыласпен атқарған мурид шәкірттерінен еді.
Тасаввуф ахлының ортасында Азизон атағымен танымал болып, Ромитан ауданында халыққа діндегі дұрыс бағыт бағдар береді, кейіншелік Бовард (Абивард) қа қоныс аударап, ол жерде де, муридтер тәрбиелеп жетістіреді.Содан соң Хорезім қаласына көшіп барап, осы мекенге тұрақтайды. Рашахот айн ул - хаёт және Хазарот ул - қудс әдебиеттерінде жазылуынша, Хожа Әли Ромитаний Харезімде жасау үшін, үкімет басынан жазба рұқсат қағазын алдырады. Ол әр - күні еңбекші жұмысшылар базарына барып, ол жерден бір - екі жұмысшыны жалға алып, үйіне әкеліп оларға дін және тасаувуф ілімінен сабақ беріп, ақшам уақыты кіргенде, ақыларын төлеп, қайтарып жіберетін болған.Дегенмен Хожа Әлидің Сұқбатын бір рет естіген адам қайта келіп ести бергісі келетін. Осы себепті тез арада муридтері көбейіп кетті.
Заманының машһүр шайхтарының бірі Бадриддин Хамадоний, Хожа Әли Ромитаний ден: Әй мүміндер Алланы көп зікір етіңдер [7] аят - кәріміндегі Зікір, зікір жахрий ма, әлде зікір хафий ма? деп сұрағанда, Хожа Әли Ромитаний хазретлері: Мубтадий (тариқатқа жаңадан кірген) шәкірт үшін жахрий, мунтахий (тариқат жолында жетілген) шәкірт үшін хафий зікір болады, - деп жауап береді. Жахрий зікірге дәлеліңіз қандай? - деген сұраққа: Соңғы демдеріңде таухид кәлимасын зікір етіңіздер деп жауап берген. Бұл зікірдің дауысты шығарып айтылуы табиғи және өзін тақуалықта ұстап жүрген кісі, әр бір алған демін соңғы демім деп ойлап жүруі де табиғи һәл.
Хожа Әли Ромитаний хазрет әдебиетші және ақын еді. Хикметке толы парсы тілінде өлеңдер жазған. Тарихи назму наср шығармасының авторы Саид Нафисийдің айтуынша, Хожа Ромитаний Махбуб ул - орифин атты шығармасында муридтерге ұсынылған он негізгі қағидалар түсіндірілген. Осы шығармада және Расоили ситтаи зарурия Али Сафий дің Рашахот айн ул - хает, Ризоқулихонның Риез ул - орифин, Мажма ул- фусахо шығармаларында Хожа Әли Ромитанийдің өлеңдері жазылған. Хожа Әлидің ұлы Хожа Ибрахим әкесінің бір неше парақтық өлеңдерін бір жерге жинақтаған. Бұл жинаққа Мухаммад Хоразмий Арзангий шарх (түсіндірме) жазған (шамамен XV ғасыр) Шархи Рисолаи Азизон немесе Маноқиби Хожа Әли Азизони Ромитаний есімімен жалғыз бір шығарманы тәртіппен жинақтаған. Фихристи нусахо шығармасында Рисолаи Хожаи Азизон атты кіші бір рисала Хожа Әли Ромитанийге тиісілі екенін ескерілген.

Хожа Әли Ромитанийдің сөздерінен үзінділер:
- Қызметіңді міндетсінбе, міндетіңді қызмет деме.
- Адам әр қашан қайырлы, сауапты, жақсы істерді жасау керек, бірақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.