ХАЛЫҚ АУЫЗ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ӨТІРІК ӨЛЕҢДЕР

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Ш.УӘЛИХАНОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ

Филология және педагогика факультеті
Қазақ филологиясы кафедрасы

Қазақ әдебиеті
пәнінен

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: ӨТІРІК ӨЛЕҢ: ЗЕРТТЕЛУІ, ЖИНАЛУЫ ЖӘНЕ ЖАРИЯЛАНУЫ

Мамандық шифры
Оқу бөлімі
5В050117
Күндізгі

Орындаған: Сатыбалдинова Д.Ж.

Тексерген: ф.ғ.к.

Бағасы:

Көкшетау, 2021
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І ХАЛЫҚ АУЫЗ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ӨТІРІК ӨЛЕҢДЕР
1.1 Өтірік өлеңдердің зерттелуі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Өтірік өлеңдердің жиналуы мен жариялануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...

ІІ ӨТІРІК ӨЛЕҢДЕРДІҢ ЖАНРЛЫҚ СИПАТЫ
2.1 Өтірік өлеңдердің көркемдік ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Тақырыптық-идеялық қырлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

КІРІСПЕ

І ХАЛЫҚ АУЫЗ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ӨТІРІК ӨЛЕҢДЕР
Өтірік өлеңдердің зерттелу тарихы
Өтірік өлең - қазақ халқының тұрмыс салтына байланысты шығарылған ауыз әдебиетінің көне түрі. Біріне бірін шендестіре айту арқылы бір заттың екінші заттан өзгешелігін көрсету болып табылады. [1, 211]. ҚАЗ.ӘД.ТАРИХЫ I ТОМ, 2-КІТ, А, 1964
Ал, зерттеуші З.Ахметов өтірік өлеңге Өтірік өлең дегеніміз - қазақ ауыз әдебиетіндегі өмір құбылыстарын шындыққа жанаспайтындайй етіп айтатын өлең түрі. Негізіненалғанда өмірде бар нәрселер өлең қылып айтылады, бірақ сол нәрселердің сипат-ерекшеліктері, қимыл-әрекеттері табиғи қалпынан өзгертіліп, мүлдем нанымсыз етіп көрсетіледі. Сондай-ақ әртүрлі жануарларға, аң-құстарға, жәндіктерге адам істейтін әрекеттрер телініп айтылады немесе адамның істейтін істері шындықтан алшақталып сипатталады, - деген анықтама береді және мынандай өлеңді мысал етеді:
Бақа қызын беріпті көбелекке,
Жүгіріп қара шыбын жеңгелікке.
Құмырсқаның бір туын ұстап алып,
Той қылып, ат шаптырды төңірекке.
Немесе:
Ақ тышқанға күмістен таға қылдым,
Көр тышқанның терісін жаға қылдым.
Көбелектің терісін жыртпай сойып,
Он бес қарыс жиындық саба қылдым.
Он бес жігіт жиылып көтере алмай,
Енді саба қылмасқа тоба қылдым.
Сонымен қоса, зерттеуші З.Ахметов өтіріктердің халық ауыз әдебиетіндегі өзіндік ерекшелігін былай суреттейді: Өтірік өлең халық поэзиясында айрықша тапқырлықтың, өмір шындығын жақсы біле отырып оны өзгертіп, қисынсыз түрге келтіріп айтуға шеберліктің белгісі ретінде бағаланған. Асылында, қисынсыз нәрселерді қиыстырып айтып, өтірік өлең шығару да оп-оңай нәрсе емес және өтірік өлеңнің адамның ой-қиялына түрткі болып, көңілін көтеру жағынан да өзіндік мәні бар. Өйткені, өтірік өлең құлаққа тосын естілетін, ақылға қона қоймайтын қисынсыздығымен, тыңдаушысын, оқырманды елең еткізіп, таң қалдырып, айтылған жайларды зейінге алып, өтірік пен шындықтын арасын барлап, байқауға, ойлануға мәжбүр етеді. Қисынсыз нәрсенің сондайлық екені былай да ап-анық сияқты болғанымен, оның өтірік екені шындықты жақсы түсіну арқылы айқын аңғарылады, - дейді. Осы бір анықтама арқылы өтірік өлеңнің де өзіне тән танымдық мәні барын ұға аламыз. ӘДЕБИЕТТАНУ ТЕРМИНДЕРІНІҢ СӨЗДІГІ
Халық ұғымында бала бес жастан бастап өзінше дәурен кешеді және бұл жастағы баланы ойын баласы деп атаған. И.С.Кон осы жастағы балаларға қатысты: ..Барша халық бес пен жеті жас мөлшеріне ерекше мән береді. Бес, жеті жаста бала естияр болады деп есептеледі де, жаңа әлуметтік жүк арқалай алатындай орнықты мінезге ие болады, - дейді. И.С.Кон бұл жастағы балалардың әлуметтік қызметіне ата-аналардың балаларға өздерінен кішілерді бағып-қарауды, мал-жанға қарауды, басқа да үй ішілік жұмыстарды сеніп тапсыра бастауын, балалар бұл тараптағы міндеттерді өз мойнына жауапкершілікпен ала алатындығын айтады. КОН. РЕБЕНОК И ОБЩЕСТВО. М.1988 Бұл жастағы балардың әлуметтік орны, ойнайтын ойыны, ойы мен сөзі және айтатын жыры өзгереді. Осыған сай, К.Ісләмұлы бұл жастағы балалар поэзиясын жеткіншектер поэзиясы деп атап, оны іштей маусымдық жырлар, арнау-тілек өлеңдері, тақпақтар, сұрамақтар, қызықтамалар, мазақтама және өтірік өлеңдер деп жіктейді. Өтірік өлеңге ғалым Қазақ халық поэзиясындағы ерекше қызғылықты, балалар құмарта тыңдап, қызыға жаттап алатын фольклорлық жанр деп анықтама береді. Сонымен қоса, өтірік өлеңді бүлдіршіндер ғана емес, үлкендер де сүйсіне тыңдайды, тіпті бүгінгі айтыста да бұл жанр тіріле, жаңа қырынан танылып жүргендігін тілге түйреу етеді. Сол сияқты халық Тазша баланың қырық өтірігі жөніндегі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.