Ағылшын тілін қарқынды оқытудың принциптері
САҚТАҒАН БӘЙІШЕВ атындағы АҚТӨБЕ УНИВЕРСИТЕТІ
Шетел тілдері кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың қарқынды әдістемесін қолдану
6B01731 - Шетел тілі: екі шетел тілі мамандығы
Орындаған: Базарбаева.Ж.Қ
Ғылыми жетекші
оқытушы:
2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I БӨЛІМ. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҚАРҚЫНДЫ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шет тілдерін оқытуда қарқынды бағыттың қалыптасу тарихы ... ... 7
1.2 Ағылшын тілін ерте оқытудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... 17
1.3 Ағылшын тілін қарқынды оқытудың психологиялық-педагогикалық және лингводидактикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..26
ІІ БӨЛІМ. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ ҚАРҚЫНДЫ ӘДІСТЕМЕСІН ӘЗІРЛЕУ
2.1 Қарқынды оқытудың қолданыстағы әдістемелерінің мазмұны ... .34
2.2 Ағылшын тілін қарқынды оқытудың принциптері ... ... ... ... ... ... 43
2.3 Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың ұсынылған қарқынды әдістемесінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... .52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ..68
ҚОСЫМША 1 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72
ҚОСЫМША 2 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .74
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұмыстың кіріспе бөлімінде зерттеудің мақсаты мен міндеттері, нысаны, пәні, өзектілігі, жаңалығы, зерттеу барысында қолданылатын әдістер, зерттеудің теориялық және практикалық құндылығы айқындалады.
Зерттеудің өзектілігі: Мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуға өте қолайлы кезең, себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл құпияларын байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар өзінің күшін жоғалта бастайды. Осы қоғамымыздағы мәдени-экономикалық қарым-қатынастар, әлеуметтік тапсырыс, бастауыш мектеп жасындағы балаларды ағылшын тіліне оқытуда, олардың жалпы практикалық мақсаты-коммуникативті компетенттілікті қалыптастыру, бүгінгі күні сөзсіз өзекті және маңызды. Оқушылар зейін ашып жаңа шығармашылық іс-әрекетке, жаңа ақпараттық технологияларды үйренуге, жеке тұлғалық және мәдениетаралық қарым-қатынаста туындайтын қарама-қайшылықты болдырмауға және оларды шешуге икемді болуы қажет.
Зерттеудің мақсаты: Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістерді қолдану, оқыту барысында қарқынды әдістерді қолдану мүмкіндігін талдау.
Зерттеудің міндеттері:
оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыруда тиімді әдістер мен тәсілдерді анықтау;
шетел тілі сабағына коммуникативті компетенттілікті қалыптастыру;
шетел тілін оқытуда лингвистикалық, педагогикалық-психологиялық құрамдас бөліктерді бөлшектеу;
оқытудың қарқынды әдістерін зерттеу;
қарқынды әдістерді қолдану мүмкіндігін қарастыру жалпы білім беретін мектепте шет тілін оқыту әдістері мен тәсілдері мектептегі білім беру жүйесіне интеграциялау.
Зерттеудің пәні: Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістердің қолданылуы.
Зерттеудің әдіс-тәсілдері: Дипломдық жұмыста тұжырымдау, талдау-жинақтау, қорыту, жалпылау, педагогикалық бақылау, эксперименттік және т.б. әдістер қолданылды.
Зерттеудің ғылыми болжамы:
Егер шетел тілі сабақтарында қарқынды әдіс тиімді қолданылса:
-оқушылардың ынтасы артады;
-оқушылар өз білімдерін кеңейтеді;
-ептілік пен дағдыны жетілдіре отырып, белсенді араласуына ықпал ету;
-тілді жетік меңгереді;
-өздігінен жұмыс істеуге үйренеді;
-сөздік қоры баийды, тілі дамиды;
-зейіні қалыптасады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістердің түрлерімен талдап, оларды сипаттау және қолдану.
Зерттеудің теориялық маңызы: Бұл жұмыстың теориялық маңыздылығы мектепте, жоғары оқу орындарында шетел тілін үйретудің теориялық және әдіснамалық негізі ретінде отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері мен мақалалары қолданылды.
Зерттеудің нысаны: Мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістер мен шетел тілін ерте оқытудың кеңінен қолдануы.
Оқыту мазмұны қарым-қатынастың белгілі бір саласында қызметті жүзеге асыру үшін жеткілікті білім, дағды мен дағды кешенін меңгеруді қамтиды. Олардың мәнін құрайтын барлық қарқынды әдістердің ерекше ерекшеліктері мыналар болып табылады:
сабақ барысында оқушылардың барынша ықтимал белсенділігі (осы мақсатта арнайы тапсырмалар ұсынылады, рөлдік ойындар, оқытудың аудиовизуалды құралдары кеңінен қолданылады);
оқушы тұлғасының жасырын психологиялық резервтерін жұмылдыру (бұл,атап айтқанда, меңгерілетін материалдың көлемін едәуір ұлғайтуға ықпал етеді);
оқушылардың психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттері;
оқушының тұлғасына әсер етудің барлық құралдарын жаһандық пайдалану (дәстүрлі әдістерге тән көру және есту қабылдауға сүйену ғана емес, сондай-ақ қабылдаудың саналық саласына да тән).
Зерттеудің практикалық құндылығы: Мектеп жасындағы оқушыларға ағылшын тілін қысқа уақыт ішінде меңгеруге бейімдеу, қарқынды әдістерді барынша қолдану.
Зерттеу жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.
Әдістемеде қарқынды әдістер бірнеше параметрлер бойынша дәстүрлі әдістерден ерекшеленетін оқытудың арнайы жүйесі ретінде қарастырылады. Мақсат бойынша қарқынды әдістер материалды ең аз мерзімде меңгерудің ең көп көлеміне қол жеткізуге бағытталған. Оқыту мазмұны қарым-қатынастың белгілі бір саласында қызметті жүзеге асыру үшін жеткілікті білім, дағды мен дағды кешенін меңгеруді қамтиды. Олардың мәнін құрайтын барлық қарқынды әдістердің ең ерекше ерекшеліктері мыналар болып табылады:
сабақ барысында оқушылардың барынша ықтимал белсенділігі (осы мақсатта этюд түрінде арнайы тапсырмалар ұсынылады, рөлдік ойындар, оқытудың аудиовизуалды құралдары кеңінен қолданылады);
оқушы тұлғасының жасырын психологиялық резервтерін жұмылдыру (бұл, атап айтқанда, меңгерілетін материалдың көлемін едәуір ұлғайтуға ықпал етеді);
оқушылардың психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттері;
оқушының ынтасына әсер етудің барлық құралдарын жаһандық пайдалану (дәстүрлі әдістерге және есту қабылдауға сүйену ғана емес, сондай-ақ қабылдаудың саналық саласына да тән).
Егер мұғалім шетел тілін дұрыс қолданса, қарқынды оқыту әдісін қолдану тиімділігі артады. Бұл әдісті пайдаланудың орындылығы жеке мәнге ие болады, балалар қарым-қатынастың жаңа нысандары мен тәсілдерін игеруге, қарым-қатынаста басқа адамдарды тануға, құрдастарымен және ересектермен қарым-қатынасты ұйымдастыруға ұмтылатын болады. Ағылшын тілін мұндай оқыту баланың дамуына кедергі келтірмейді, керісінше, оның зияткерлік дамуына айтарлықтай оң әсер етеді. Бұл әсер оқуда үлкен жетістіктерге қол жеткізуде, мектеп үлгерімі тестерінде жоғары нәтижелерге қол жеткізуде, сондай-ақ мәселелер мен креативті ойлауды шешу дағдылары мен біліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуында көрінеді.
Шет тілді сөйлеу қабілеті қалыптасуының және табысты когнитивті дамудың өзара байланысын бағаламауға болмайды, өйткені оның болуы ағылшын тілін ерте оқытудың пайдасына күшті дәлел болып табылады. Сөйлеу белсенділігін дамыту үшін оқытудың қарқынды әдістерін қолдану үлкен рөл атқарады. Сөйлеу белсенділігі оқушылардың сөйлеу қабілетін игерген жағдайда ғана көрінуі мүмкін. Сонда олар шет тілінде сөйлеуге және түсінуге қабілетті. Бірақ сөйлеу қабілеті, өз кезегінде, сөйлеу белсенділігінің салдары болып табылады, ол қарым-қатынас барысында қалыптасады. Демек, қарым - қатынас үшін сөйлеу қабілеті қажет, бірақ ол өзі-қарым-қатынас нәтижесі, бұл олардың оқытудағы диалектикалық өзара байланысын анықтайды.
Тіл ережесі мен сөйлеу әрекеті арасында да осындай өзара байланыс бар: сөз оқылатын тілдің ережелері бойынша құрылады, бірақ оларды формальды оқытуды талап етпейді, бұл ережелер оқушылардың сөйлеу қабілетін қалыптастыра отырып және коммуникативтік мақсатта материалды автоматты түрде меңгерудің дағдылары ретінде қызмет ете отырып, пәрменділік алады.
Қарқынды әдіс оның жоғары нәтижелілігімен түсіндіріледі. Оқушылар оқытудың бастапқы кезеңінде сөйлеу дағдылары мен дағдыларын, тілдік материалдың үлкен көлемін табысты меңгереді, бұл өз кезегінде ынталандырушы стимул болып табылады және олардың алдында жаңа көкжиектер ашады. Қарқынды әдіс оның көмегімен жоғары білімі бар мамандарды да, тілді іс жүзінде нөлдік білетін адамдарды да, балалар мен ересектерді де оқытуға болады деген мағынада қолданылады.
I БӨЛІМ. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҚАРҚЫНДЫ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шет тілдерін оқытуда қарқынды бағыттың қалыптасу тарихы
Соңғы жылдары оқушылардың әртүрлі контингентінің шет тілдерін қарқынды оқыту тәжірибесінде көп үміт күттіретін нәтижелерге қол жеткізілді. Қарқынды әдістер жалпы педагогика мен психологиядағы кейбір прогрессивті үрдістерді тиімді іске асыру ретінде, атап айтқанда оқыту процестерінің тәрбиелік рөлінің мәселелері контекстінде ұғынылады.
Шетел тілдерін қарқынды оқыту әдістемесі: бес негізгі принциптермен сипатталады: ұжымдық өзара іс-қимыл принципі; тұлғалық-бағдарлы қарым-қатынас принципі; оқу-тәрбие процесін рөлдік ұйымдастыру принципі; тілді саналы меңгеру принципі; жаттығулардың көп функционалды принципі және оқу материалы мен оқу процесін ұйымдастыруда шоғырлану принципі. Осы ұстанымдардың барлығы оқу пәні мен оқу қызметінің нақты өзара байланысын қамтамасыз етеді және сол арқылы оқыту мақсаттарын тиімді іске асыруға ықпал етеді.
Осы қағидаттарды іске асыру ерекшелігі оқу тобын келісілген бірлескен қызметті жүзеге асыратын уақытша ұжым ретінде қарау кезінде ашылатын мүмкіндіктерді пайдалану болып табылады. Міндет-оқу ұжымына жеке басының маңызы зор, қоғамдық құндылығы бар және ұжымның жеке тұлғаға оң әсерін қамтамасыз ете отырып, ұжымды төлейтіндей, яғни тұлғаның белсенді қалыптасуына ықпал ететін оқу-жаттығудың бірлескен қызметін ұсыну болып табылады. Бұл міндет, ең алдымен, білім алушылардың жаңа идеялары мен қызығушылықтарының пайда болуын ынталандыратын және сабақтарда оқушылардың өзара іс-қимылының әртүрлі формалары мен тәсілдерін пайдалануға мүмкіндік беретін бірлескен қызметті қарастыратын оқу материалының арнайы ұйымымен шешіледі. Қарқынды оқытуда бірінші орынға оқушы ұсынылады және оның айналасында, оның күшімен, саналы түрде оқытушымен реттелетін қарым-қатынас жүйесі құрастырылады, ол әркімнің мүмкіндіктерін барынша толық ашуға, пайдалануға және дамытуға мүмкіндік береді. Осылайша, оқытуды жандандыру және қарқындандыру оқытушы мен оқушылар бар психологиялық жеке мүмкіндіктерін, сондай-ақ дамыған оқу ұжымының өзара қарым-қатынасы мен өзара қарым-қатынасы жүйесіне тән әлеуметтік-психологиялық мүмкіндіктерді неғұрлым белсенді пайдалану есебінен жүзеге асырылады.Қарқынды оқытуды ұйымдастыру үшін тұлғалық-бағдарлы қарым-қатынас қағидаты маңызды болып табылады. Бұл принцип А. Н.Леоньтева қызметінің теориясында өз негіздемесін табады. Сонымен қатар дамытушылық оқыту туралы дидактика ережелерінде. Жеке тұлғаға бағытталған қарым-қатынас принципі оқыту мақсатын іске асыруда жетекші рөл атқарады. [2, б. 5].
Ерте жастан бастап балаларды шет тіліне оқыту әдістемелік ғылым ретінде XIX ғасырдан бастау алады. Ресейде XVIII ғасырдың аяғы, XIX ғасырдың басында ауқатты адамдардың балалары 2-3 шет тілдерінде жиі сөйлейтін: неміс, ағылшын, француз. Шет тілін ерте оқыту әдістемесі 5-7 жастағы балалар арасында кең таралған.
Қазіргі әлемде балалар арасында шет тілдерін білу де өзектілігін жоғалтқан жоқ. Көптеген мектепке дейінгі білім беру мекемелері 3 жастан бастап балалардың шет тілдерін үйрену қызметтерін ұсынады. Дәл осы кезеңде баланың дұрыс сөйлеуі қалыптасады. Сондықтан баланың ана тілін игеру кезінде қосымша тілді үйрену тиімді болады.
Көптеген ғалымдар балаларды шет тілдеріне ерте оқыту әдістемесімен айналысады. Бұрын шет тілін үйренуді түсіну үшін ең алдымен жасты анықтау туралы олардың пікірлері 2 топқа бөлінді. Біріншісі балаларды оқыту жасына байланысты болуы керек деп санайды.
Тілдік қабілеттер.
Шет тілдерін ерте оқыту балалардың жасы мен мүмкіндіктерін анықтау үшін лингвистикалық қабілеттердің компоненттері бөлінеді:
ауызша есте сақтау;
имитациялық сөйлеу қабілеттері;
функционалдық-лингвистикалық жалпылаудың білім беру жылдамдығы мен жеңілдігі.
Ерте оқыту әдістемесінің критерийлерін бағалаудың маңызды құрамдас бөлігі тілдік жадты бөліп көрсетуге болады. Ол лексиканы толықтыруға, сөйлемдердің құрылысын игеруге, сөздерді аударуға және сөйлеу қабілеттерін дамытуға көмектеседі.
Шет тілдерін оқытудың басталуы.
Ерте жастан шет тілін үйренудің негізгі критерийлері баланың физиологиялық және психологиялық дайындығы: саналы қабылдаудың қалыптасуы, байқау, табандылық, назар, көру және есту қабілеті, тыңдау және есту қабілеті, логикалық ойлау.
Шет тілін оқыту әдістемесі.
Ата-аналардың балалардың шет тілін үйренуге деген қызығушылығының артуы тілдерді оқытудың басталуына әкелді.
Қарқынды оқытуда бірінші орынға оқушы, оның айналасында, оның күш-жігерімен, бірақ саналы түрде реттелетін оқытушы, қарым-қатынас жүйесі құрастырылады, ол әрбір адамның мүмкіндіктерін барынша толық ашуға, пайдалануға және дамытуға мүмкіндік береді.
Оқытудың қарқынды әдісін белсенді қолдану мұғалімге оқу үдерісін жеделдетуге, шет тілі сабағының тиімділігіне қол жеткізу үшін әрбір оқушының психологиялық жеке мүмкіндіктерін белсенді пайдалану бойынша жұмыстың нәтижелілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Айта кету керек, қысқа мерзім ішінде шет тілдерін практикалық меңгеруді оқытудың тиімді тәсілдерін іздеу өте үлкен тарихқа ие. Қарқынды әдістердің пайда болуы мен дамуы XX ғасырдың басына жатады, бұл тек тарихи және әлеуметтік-экономикалық себептермен ғана емес, сонымен қатар "шетел тілдерін қарқынды оқыту үшін қолайлы негіз"дайындаған тікелей әдістің танымалдығымен түсіндіріледі.[11,б.43].Тікелей әдістің көптеген қағидаттық ережелері (ауызша сөйлеуге қызығушылық, әсіресе диалогтық, оқу бірлігін сөзден мағыналық блокқа дейін ірілендіру, жағдайларды іріктеу, оқушылардың сабақта белсендендіру және т.б.) қазіргі заманғы қарқынды курстардың көпшілігінде сақталады. Әрине, әрбір жаңа әдіс шет тілдерін оқыту әдістемесі саласында табылған ең жақсысын жинақтай отырып, осының алдындағы негізгі немесе кейбір үрдістердің қисынды дамуы болып табылады. Сонымен қатар әдістемедегі әрбір жаңа бағыт ол дамып келе жатқан елдің мәдениеті, ғылымы мен техникасының деңгейін сөзсіз көрсетеді. Атап айтқанда, әдістің қалыптасуына психология және әлеуметтік психология сияқты ғылымдар үлкен әсер етеді.
Осы ғылымдардың деректерін әдістің теориясы мен практикасында пайдаланудың дәрежесі мен сипаты оның тиімділігі мен перспективалылығын айтарлықтай дәрежеде анықтайды.Тікелей әдістен кейін әртүрлі елдерде шетел тілдерін қарқынды оқыту әдістері мен әдістемелерінің әртүрлі теориялық негіздерінде құрылған бірқатар әдістер пайда болды: аудио - лингвалды, аудиовизуалды, гипнопедия, релаксопедия, ритмопедия және сугггестопедия. Соңғы онжылдықта тұлғаны зерттеу және оқыту объектісі ретінде, оның шығармашылық мүмкіндіктеріне деген қызығушылық айтарлықтай өсті. Тұлғаның әлеуетті резервтерін анықтау тәсілдерін іздеуде педагогика, психология, әлеуметтік психология, медицина күш-жігерін біріктіреді. [2, б. 12].
Қазіргі педагогикалық теория мен практика оқыту процесі туралы ережені оқытушы мен оқушының өзара жанама белсенділігі ретінде айқын тұжырымдайды.Жоғары мектептің заманауи педагогикасы мен педагогикалық психологиясының арнайы мәселесі оқытудағы қарым-қатынас, диалог мәселесі болып отыр. Қоғам мүшелерінің шығармашылық және зияткерлік әлеуетін оның прогресінің алғышарты ретінде неғұрлым қарқынды пайдалану қажеттігі анық. Сондықтан қоғамның барлық мүшелерінің шығармашылық қабілеттерін мақсатты түрде дамытудың объективті қажеттілігі туындайды.
60-шы-70-ші жылдары көптеген ғылымдардың білім алушы тұлғасына, оның жеке ерекшеліктеріне ерекше көңіл бөлуімен ерекшеленеді. Оқушының тұлғасы оқыту процесінің орталық тұлғасы болып табылады.
Бұл жағдайда жаңа сугггестопедиялық бағытпен дәрігер-психотерапевт, медицина ғылымдарының докторы, Болгар ғалымы, Г. Лозанов сөз сөйледі. Өзінің дәрігерлік тәжірибесінде ол адамның ақыл-ой саласындағы резервтік мүмкіндіктерін байқады. Психотерапияның және психогигиенаның жағдайы сипаттамаларында анық байқалады. Лозанов оқытудың суггестопедиялық жүйесі үшін міндетті деп санайды. Олар: есте сақтау резервін, зияткерлік белсенділікті және оқушының жалпы жеке тұлғасын ашу; шаршау сезімін жоятын оң эмоциялар, уайымдар және т. б. Г. Лозанов "суггестология" ұғымының мәнін "адамның жасырын мүмкіндіктерін босату туралы ғылым" деп анықтайды,ал суггестопедияның табысы, мысалы, оқушылардың қызметін ұйымдастырмай, жалған қауіптілік және т.б. жағдайында Директивті әсердің шешуші мәнімен түсіндіреді. Кейбір психологтардың пікірінше, мұндай түсінік сугггестопедия теориясын түсіндіреді. Олар оның тәжірибесі әлдеқайда бай деп санайды. Өйткені суггестопедиялық курстардың нақты практикасы мотивация жүйесін ғана емес, сонымен қатар мазмұны бойынша да, қызмет түрлері бойынша да оқыту процесін қайта құрады, бұл оның жоғары тиімділігіне әкеледі.Оқытудың суггестопедиялық жүйесінің тиімділігі оның білім алушының жеке басын кешенді дамытуға, бір мезгілде зияткерлік", эмоциялық және уәждемелік жақтарын дамытуға бағытталуынан тұрады. Оқытушының беделі және оның шығармашылық рөлі, и. тобында сенімді қарым-қатынас жасау. жоғары эмоциялық тонусы және оқу процесіне эмоциялық қосылуы, оқыту мазмұнына бағытталған жоғары уәждемелі оқу қызметі -- осының барлығы оқушының жеке қорын ашуға арналған орнатуды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Қарқынды оқыту әдістемесіне бір жағынан, әлеуметтік-психологиялық мәселе ретінде және екінші жағынан басқарылатын сөйлеу іс-әрекеті ретінде шетел тілін меңгеруге шынайы және дәйекті көзқарас ұсынды. Бұл тәсіл оқытудың жаңа мақсаттарын айқындаған қоғамдық-тарихи және заңдылықтарға негізделген: егер бұрын шет тілін оқыту жүйе ретінде тілді үйренуге жеткен болса, енді оқытудың басты мақсаты оқушылардың шет тілін меңгеруі болып табылады.
Практикада қарқынды оқыту бұрыннан қалыптасқан және қазіргі уақытта қолданылатын шетел тілдерін оқыту әдістерінің бірқатар параметрлері бойынша ерекшеленетін оқытудың ерекше жүйесі ретінде педагогтардың көпшілігімен қабылданады. Оның шеңберінде тілдік және тілдік материалдарды іріктеудің және ұйымдастырудың жаңа принциптері әзірленді,олардың ішінде жүргізушілер іс-әрекеттік, тұлғалық-рөлдік, ситуативтік-тақырыптық болып табылады.
Білім алушылардың коммуникативтік-оқу қызметін басқару мен оқытудың жаңа динамикалық моделі құрылды. Білім алушылардың шетел тілін басқарудағы игеруі олардың шет тілді сөйлеу тәжірибесіндегі қалыптасу үдерістерін модельдеу, мағыналық қабылдау және тілдік пікірлердің коммуникативтік өзара әрекеттесуі және тиісті механизмдерді қалыптастыру болып табылады. Сондай-ақ білім алушылардың тілдік қарым-қатынас психотехникасын меңгеруі және бірқатар педагогикалық мақсаттарға (әсіресе ұжыммен өзара әрекеттестікте тұлғаны тәрбиелеу тұрғысынан) үйретуде қол жеткізу ерекше маңызға ие болады.
Шет тілін қарқынды оқыту деп негізінен оқылатын тілде қарым - қатынасты меңгеруге бағытталған, әдеттегі оқытуда пайдаланылмайтын жеке тұлғаның психологиялық резервтеріне және оқушылардың қызметіне, әсіресе топтағы әлеуметтік-психологиялық үдерістерді басқаруға және оқытушының оқушылармен және оқушылардың өзара қарым-қатынасын басқаруға сүйенетін және әдетте қысқа мерзімде жүзеге асырылатын оқыту түсініледі.
Қарқынды оқытудың мақсаты-шет тілді қарым-қатынас дағдыларын қысқа мерзімде меңгеру. Мұндай мақсат және оған қол жеткізу үшін қолданылатын әдістемелік тәсілдер оқу сағаттарының көп шоғырлануының орындылығын анықтайды. Қарқынды оқыту мазмұны-нақты саладағы қызметті тиімді жүзеге асыру үшін жеткілікті және қажетті дағдылар мен іскерліктер кешенін меңгеру, сондай-ақ осы дағдылар мен іскерлікті қалыптастыруды, дамытуды және пайдалануды қамтамасыз ететін тілдік материалдарды меңгеру. Алайда, бұл анықтамада қарқынды оқытудың бір жағы -- оның оқыту функциясы ғана қозғалған.
Шын мәнінде, қарқынды оқыту,кез келген толыққанды әдістемелік жүйе сияқты, өзінің тәрбиелік функциясында да әрекет етеді. Қарқынды оқытудың маңызды ерекшелігі-бұл екі функцияның әр түрлі деңгейлерде органикалық бірлігінде, тіпті нақты әдістемелік әдістерге дейін. Қарқынды оқытуда тәрбиелеу жағы оқыту функциясын, ал оқыту -- тәрбиелеу функциясын қамтиды деп айтуға болады. Кез келген әдістемелік жүйеге қойылатын талаптар; алайда, қазіргі уақытта қарқынды оқытуда мұндай органикалық бірлік барынша дәйекті түрде жүзеге асырылады.
Қарқынды оқыту шет тілдерін оқытудың бірқатар өзекті мәселелерін қозғап, жалпы әдістеменің жаңа аспектілеріне назар аударды.
Шет тілін оқытудың формалары мен әдістері туралы айтқанымызда, оқушылардың ағылшын тілін оқытуда ақпараттық құзыреттілікке тәрбиелеу іс-әрекетін ұйымдастыруды мақсат етіп аламыз. Оқытудың формалары мен әдістері өзгермейтін дүние емес. Мектептің дамуына, оқытудың міндеттері мен мазмұнының өзгеруіне қарай оқытуды ұйымдастырудың формасы да өзгереді, ескілері қолданудан қалады, жаңалары туады.
Ал оқыту принциптері статикалық тұрақты қағидалар ретінде үнемі жүйелі түрде сақталып келеді, олар оқытудың барлық формаларында міндетті түрде басшылыққа алынады, солар арқылы оқыту формаларының нәтижесі бағаланады. Оқыту принциптерінің жүйесіндегі келесі принцип түсініктілік принципі.
Оқушыда оқу-шаралардың дайындық деңгейіне сай ұйымдастырылады, мұнда берілген тапсырманы оқытушының басшылығымен терең ойлап орындауды талап ету қажет.
Ағылшын тілін оқытуда бұл принциптен бірнеше ережелер туындайды:
Біріншісі жеңілден қиынға көшу. Мұнан оқушыларды ағылшын тілін оқыту барысында ақпараттық құзыреттілікқа бағытталған танымдық іс-әрекеттерге бірте-бірте үйрету, яғни шет тіліндегі фактілердегі ақпараттық құзыреттілікқа тәрбиелейтін ұғымдардың мазмұнын түсіну. [4, б. 18].
Екіншісі қарапайымдылықтан күрделілікке көшу. Ағылшын тіліндегі ақпараттық құзыреттілікқа бағытталған күрделі материалдарды талдау үшін, оларды ең алдымен негізгі терминдермен таныстыру қажет.
Үшіншісі белгіліден белгісізге көшу, мектептің оқу процесіндегі басқа сабақтардан (тарих, қазақ тілі, қазақ әдебиеті, география, биология т.б.) ақпараттық құзыреттілік бағыттағы алған білімдерін осы бағыттағы ағылшын тіліндегі материалдармен толықтыру, терең түсініп мазмұнын игеру.
Ғылымилық принцип, табиғат, қоғам, мәдениет, ойлау дамуының заңдылықтарын білуді талап етеді. Бұл принцип оқу бағдарламаларын, оқулықтарды жасағанда есепке алынып оқу процесінде жүзеге асырылады. Біздің зерттеу жұмысымыздың барысында алынған мәліметтерге қарағанда жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшын тілін оқыту барысында ақпараттық құзыреттілікқа бағытталған тұлғаны тәрбиелеу қазіргі кездегі оқулықтардың мазмұнына тікелей байланысты. Еліміз егемендік алуына байланысты білім беру саласында үлкен өзгерістер болып жатыр, білім берудің жаңа технологиясы дүние жүзілік стандартқа негізделіп, қайта құрылуда. Қазіргі кезде мұғалімдер ағылшын тілін оқытуда Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі ұсынған оқулықтармен жұмыс істей алады. Оның ішінде өзіміздің төл оқулықтарымызбен қатар, Ресей басылымынан, шетелден шыққан оқулықтар да бар. Шетелдік оқулықтарға, сонымен қатар соңғы жылдардағы басылымнан шыққан Ресейлік оқулықтар және өзіміздің төл оқулығымызға да оқытудың төрт аспектісі енгізілген. Олар:
таным-шет тілін оқытуда мәдениеттанулық мазмұнды меңгеруге
бағытталған;
даму - шет тілін оқытуда психологиялық мазмұнды меңгеруге
бағытталған;
тәрбие - шет тілін оқытуда педагогикалық мазмұнды меңгеруге
бағытталған;
үйрену - шет тілін оқытуда әлеуметтік мазмұнды меңгеруге
бағытталған.
Дегенмен де, бұл оқулықтар арқылы біз жеткіншектерге әлі де толық мағлұмат бере алмаймыз, сондықтан да ақпараттық құзыреттілікке бағытталған материалдарды қазіргі ғылымның даму деңгейіне сай іріктеп, қосымша ақпарат көздерін дұрыс пайдалану өте маңызды. Ақпараттық құзыреттілік көзқарас - тәлім-тәрбие берудің жемісі, оның қалыптасуы тұлғаның білім мен тәрбие алуының біраз жылдарына созылады. Әсіресе, тек Ресей басылымынан шыққан оқулықтармен оқыту жоғарыдағы аталған мазмұн компонентінің шет тілдік мәдениеті төл мәдениетімізбен диалог құруына қайшы келеді. Яғни, берілген қосымша материалдар, сауалдар Ресей туралы, сол елдің мүддесіне бағытталған. Сондықтан да шетелдік баспадан шыққан жаңа талапқа сай оқулықтар қолданылуымен қатар, қосымша әдістемелік нұсқаулар қолданылуы қажет.
Рухани интеграция дәуірлеген бүгінгі таңда ағылшын тілі - ғаламдық феноменге айналды. Мемлекетаралық байланыстарды нығайту елдердің экономикалық қарқынына ғана емес, ол руханиятқа, соның ішінде, тілге де тәуелді. Оқыту саласына түбегейлі өзгеріс жүріп жатқан, оқыту әдістері мен оның мазмұны қайта қарастырылып жатқан қазіргі таңда шетел тілдерін оқытудың орны бөлек.
Қазір шетел тілін оқыту методикасы ғылым болып қалыптасып келе жатқанына ешкім күмән келтіре қоймас. 1930 жылы Е. М. Рыт методикаға алғаш анықтама берген. Ол: Шетел тілін оқыту методикасы салыстырмалы тіл білімінің тәжірибелік айқындауышы, - деп баға берген.
Әдістеменің ғылым ретінде сипат алуындағы алғашқы бағыттар Б.В.Беляевтің есімімен ұштасады. Ол әдістемені қолданбалы психология саласына теліді. Алайда, аудитория жұмысына сай іс әдістерін қолданудағы айырмашылықтар, материалдарды сараптау - методиканың басты мәселесі болған. Сондықтан әдістеменің бұл анықтамасы кең жайылған жоқ. Педагогика мен методика үйретуде бір ғана нысанға ие. Ол - оқыту процесстері, тәрбиелеу, оқытудың мақсат-міндеттері, сабақтың мазмұны. Мұның ішінде біртұтас болып қалған педагогикалық ғылым ретіндегі әдістемеге берілген анықтама.
Бастауыш мектепте ағылшын тілін оқытудың тарихы 1947 жылдан басталады. 1947 жылы Министрлер кеңесінің Бастауыш мектепте шет тілін оқытуды жақсарту туралы қаулысы шетел тілін оқытудың әрі қарай дамуына ықпал еткен құжаттар болды
1961 жылы шыққан Шет тілдерін оқытуды жаңарту туралы қаулы кейінгі он жылдықтағы мақсат-міндеттерді айқындап берді. 1977 жылы орта мектепте оқытуды, тәрбиелеуді дамыту туралы қаулыдан кейінгі көптеген өзгерістер болды.
1961 жылғы қаулыдан кейінгі өзгерістер. Бұл кезеңдегі бағдарлама бойынша бірінші орынға тәжірибелік мақсат қойылды.
Ауызша сөйлеуде шет тілінде өз ойын айта алу және ауызша хабарлама жасауға (монолог) және шет тілінде әңгіме жүргізе білуге (диалог) мән берілді. Оқуға қойылатын талап та өзгерді. Аудармаға аз көңіл бөлінді. Тәжірибелік мақсатқа жету үшін бірінші рет магнитофон таспасын, күйтабақты қолдану және үйге оқуға берілетін мәтіндер пайдаланыла бастады.
Оқытудың бірінші кезеңі қарым-қатынас ретінде тілдің негізін қалау арқылы анықталады. Осы бастауыш кезеңде әрі қарай шет тілін оқып-үйрену жалғастырылады. Тілді қарым-қатынас құралы ретінде қолдануға екі жылдай әзірлік курсы керек. Тілді пайдалану үшін тілді таңдау, сөйлеу, жазу, оқуды білу керек.
Методика - өз алдына ғылым. Оның зерттеу әдістері мен өзіне тән заңдылықтары бар. Оған берілген нақты анықтама мынадай: Оқыту методикасы - оқыту жүйесін, тәсілдерін, заңдылықтарын, мақсаты мен мазмұнын зерттейтін, сондай-ақ шетел тілі материалы арқылы оқу-тәрбие үрдістерін үйрететін ғылым.
Заман ағымына қарай тікелей әдіске енгізілген өзгерістер педагогикада туындаған прогрессивті идеялармен терең байланысты. Көп ұзамай шетел тілдерін оқытудың салыстырмалы әдісі қалыптасты. Бұл әдіс бойынша шетел тілін үйрету ана тілімен салыстыру негізінде жүргізіледі. Осы тәсілдің негізін қалаған - педагог ғалым Л.В.Щербу. Мұның ізін ала тікелей және салыстырмалы әдістерді қиыстыру арқылы аралас әдіс пайда болды.
Қазіргі таңда байланыс пен шығармашылық оқытуға негізделген коммуникативті-бағдарлау әдістемесінің орны бөлек.
Қоғамымыздың өрлеп кемелденген заманында ғылымның шоқтығы биікке көтеріліп, оның сан алуан салалары елеулі табыстарға жетуде. Осындай ғылыми салалардың бірі - шетел тілін оқыту әдістемесі. Осыған сай шет тілін меңгеру мәселесі мемлекетіміздің басты назарында.
Сонымен қатар пəнді оқытуда оның тəрбиелік жəне дамытушылық аспектілерін ескеру қажет.
Шетел тілі жас ұрпақты бөгде мəдениетке баулиды; тыңдалым, сөйлесім, оқылым,жазылым үдерісінде қарапайым коммуникативті-танымдық міндеттерді өз бетінше шешу үшін біліктер мен дағдыларды қалыптастыруға бағытталады; бастамашылдық, ұжымда жұмыс істей алу, өз пікірін қорғай білу қасиеттерінен басқа пəнге деген тұрақты қызығушылығын қалыптастырады.
1994 жылдан бастап Еуропа Кеңесі шеңберінде бұл мəселенің аспектілеріне байланысты 10 халықаралық семинарлар өткізілген болатын.
ЮНЕСКО-ХОТƏОА (Мəскеу, 1985) халықаралық сарапшылар жиынында тілді меңгеру баланың тілдік, танымдық жəне коммуникативтік қабілеттеріне оң əсер ететіні, сонымен қатар оның ой-өрісін кеңейтетіні, тіл арқылы елді, оның халқын жəне тарихын, мəдениетін тануға жол ашатыны атап айтылды.
Мəселені зерттеу көрсеткендей, бөгде тілге ерте жастан бастап баулу Ресей Федерациясынның білім беру саласындағы басым бағыттардың бірі болып саналады. Ғалымдар Н.Д. Гальскова, Н. Никитенко Ресейдің жалпы білім беретін мектепке дейінгі жəне бастауыш сыныптарында шетел тілін ерте жастан оқытудың үш негізгі кезеңін қарастырады:
ХХ ғасырдың 60 жж. басы мен 80 жж. ортасы;
ХХ ғысырдың 80 жж. ортасы мен 90 жж. ортасы;
ХХ ғасырдың 90 жж. ортасы мен қазіргі заманға дейін.
Бірінші кезеңде шетел тілін жаппай оқытуда балалардың жас ерекшелігінің қысқару мəселесі ерекше өзекті болды. Дəл осы шақта шетел тіліне ерте жастан оқытудың түрлі аспектілеріне байланысты үлкен көлемдегі ғылыми жұмыстар дүниеге келген болатын. Олардың ішінде И.Л. Бим, Е.И. Негневицкая, Е.А. Ленская жəне тағы басқалардың еңбектері жарық көрді, сондай-ақ алғаш рет мектепке дейінгі білім беру мекемелеріне арналған оқулықтар мен оқу-əдістемелік құралдар пайда болды.
1987 ж. Ресей Федерациясы Ағарту министрлігінің шешімімен мектепке дейінгі мекемелерде жəне жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сыныптарында ерте жастан шетел тілін оқытуға байланысты ресейлік кең ауқымды эксперимент жүргізіле бастады. Аталмыш эксперимент бұл министрлікке қарасты ғылыми-зерттеу институтының басшылығымен жүргізілді.
Экспериментке Ресейдің 22 өңірінде, Мəскеуді қосқанда тек əдістемелік əдіс-тəсілдер ғана жаңарып қойған жоқ, сонымен қатар балабақшаларға баратын 4 жастан 6 жасқа дейін балалар қамтылып, жаппай шетел тіліне оқыту жоспары іске асырылды. Сонымен қатар Ресей ғалымдары мақсатты тілде шынайы жағдаяттар аясында негізінде пікір алмасатын, тіпті тіл иесімен қатысым жасау тұрғысынан шетел тілін оқытудың мақсатын тұжырымдайтын жəне мазмұнын анықтайтын бастауыш сыныпқа арналған (1 - 4 сыныптар) шетел тілін оқытудың бағдарламасын түзді.
Мектепке дейінгі тілдік білім берудің жалпы мақсаты -- баланың жалпы мəдени, тұлғалық жəне танымдық тұрғыда дамуы. Ол бастауыш сыныпта қарапайым коммуникативтік құзыретті қалыптастырудың алғышарттарын жасаумен байланысты. Сондықтан Ресейдің стандарттарына сəйкес, шетел тілін оқыту келесі мəселелерді шешуге бағытталған:
- шетел тілі сөйлеудің құралы екендігі жайлы түсінік қалыптастыру;
- лингвистикалық ой-өрісті кеңейту;
- коммуникативтік-педагогикалық бейімделуді қамтамасыз ету;
- тұлғалық қасиеттерді дамыту;
- эмоционалдық ауаны дамыту;
- жаңа əлеуметтік тəжірибеге баулу;
- рухани-адамгершілік тəрбие беру;
- танымдық қабілеттерді дамыту.
Берілген құжатта көрсетілген осы тұжырым аясындағы деңгейлік оқыту əдісі бастауыш сыныптың жалпыпедагогикалық мақсатымен үйлесім тапты. Аталмыш бағдарламада алғаш рет қатысымның саласы, коммуникативтік міндеттер, жағдаяттар мен тақырыптар, елтану, лингвоелтану жəне тілдік материалдарды (фонетикалық, грамматикалық, лексикалық) сөз əрекетіне үйретудің төрт түрімен (тыңдалым, сөйлесім, оқылым, жазылым) тығыз байланыста оқыту айқын көрініс тапты.
1.2 Ағылшын тілін ерте оқытудың ерекшеліктері
Ерте жастан ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері мен XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды дегендей, жас Қазақстан Республикасының тәуелсіз елге айналып, әлемдік өркениеттің даму жылдың соңында жазған тест қорытындысы бойынша 1а эксперименттің екінші жылын әрі қарай жалғастырудамыз. Бұл жылы биылғы жылдың соңында тағы да іріктеліп алынған мектептердің осы оқулықтың қолдану кезінде біз бірнеше жаңа әдіс бүгінгі қоғам мұғалімнің біліктілік деңгейін де, оқушының оқу дағдысын қалыптастыруда жалпы жазба тілі мен бастапқы этапта шетел тілін оқытудағы бір негізгі аспект бала ұлттың болашағы, қоғамның әлеуметтік байлығы, сондықтан да Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор, кәсібін терең түсінетін, өзінің білімі.
Көптілді оқыту - жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, баланы жан-жақты дамытатын, өз қабілетін танытуына мүмкіндік беретін бүгінгі күннің ең басты талабы. Алдағы уақытта 12 жылдық білім жүйесіне көшкен кезде оқу ұйымдарында кей пәндер ағылшын тілінде өтілетін болады. Сондықтан баланы ерте жастан ағылшын тіліне бейімдеу қажет. Бұл тілді үйренуде мектеп жасына дейінгі балалардан бастаған қолайлы. Неғұрлым көп естіп білуге ынталанған балалардың еске сақтау қабілеті соғұрлым жоғары дәрежеде дамиды. Ал ерте жастан балаға көңіл аудармай оның жан-жақты дамуына көмек жасамасақ оның ақыл-ой, қабылдау, есте сақтау қабілеті баяу дамиды. Себебі, баланың дамуы кішкентайынан бастап қалыптасқандықтан, тілді үйрету мәселесін де ерте бастаған тиімді екені айтылуда. Алайда, мектепке дейінгі жастағы балаларға ағылшын тілін үйрету барысында олардың қызығушылықтарын оята отырып, ауызша сөйлеудің алғашқы дағдыларын қалыптастыру қажет.
Мектеп жасындағы жас шет тілін оқытуға өте қолайлы кезең. Себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл құпияларын байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар өзінің күшін жоғалта бастайды.
Ерте кезден оқыту тілдік кемшіліктерді жоюға және болашақта тілді тез игеруге көмектеседі. Бала тез есте сақтау үшін ойындар, тез жатталатын сөздері ұйқас тақпақтар, өлеңдер үйреткен тиімді. Балаға ойын барысында тіл үйрену қызықтырақ болады. Балаларға жас ерекшеліктеріне сай тілді меңгерту басқа халықтың мәдениетін білуіне жол ашады.
Ерте жастан ағылшын тілін оқыту балалардың:
- шетел тілін үйренуге қызығушылығын;
- танымдық қабілетін;
- өзіндік шығармашылық әрекетін;
- ұйымда қызмет жасай алу қабілеттілігін;
- үйірімділік қабілетін;
- елестету мүмкіндігін;
- есте сақтау қабілетін;
- мектеп өміріне бейімделушілігін жетілдіруге мүмкіндік береді.
Жоғарыда айтылған қасиеттерді балабақшадан, бастауыш мектептен бастап оқытуды бастау қажеттілігі дәлелдей түседі. Мектеп жасына дейінгі балаларға оқыту сатысында ауызша сөзді дамыту одан арғы ауызша базаның дамуында әсерін тигізеді. Ауызша сөз басқа да іскерліктердің дамуына негіз болып табылады. Ағылшын тілін ерте жастан оқытуда мотивацияның рөлі зор екені айдан анық. Жасөспірімдердің тілге деген қызығушылығын дамыту негізгі шарт. Қызығушылық тұлғаның белгілі бір әрекетте, затқа эмоционалды қатынасы болғандықтан, зейін машықтанады, ойлау терең болып, тілдік материал ойда ұзақ уақыт сақталады. Оқу үдерісінің қызықты, тартымды болуы, эмоционалды редакдакциялардың көп болуы, ағылшын тіліне деген қызығушылықты арттырады.
Шетел тілінде тыңдап түсінуге үйрету.
Қазақстан Республикасы әлемдік бірлестікке кірген заманда білімнің рөлі шетел тілінде оқушылар дұрыс қарым - қатынас жасай сөйлеуші қолданылған кейбір лексикалық және грамматикалық материал оқушыға әр адамның дыбыстарды айту ерекшеліктері мен интонациялық ерекшеліктері мұғалім әдетте сабақта өте баяу ырғақпен сөйлеуді, мұндағы мұғалім сабақта шетел тілінде сөйлегенде, айтқан сөзін түсінбегенде және келесі бір қиындық мынада: оқушылардың түсініп тыңдау қабілеттерін дамытуда төрт жаттығулар тобын:
Бірінші топ мақсаты - мәтінді тыңдаудың алдында;
Екінші топ мақсаты - мәтінді тыңдауға арналған;
Үшінші топ мақсаты - мәтін мазмұнын толық түсіну;
Төртінші топ мақсаты - оқушыларды мәтін мазмұндарын айтуға болады.
Мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың басты мақсаты - оқушылардың ағылшын тілінде қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады. Мектеп жасына дейінгі балаларға ағылшын тілін оқыту оқушылардың коммуникативті даму біліктілігін арттырады,оқушылардың қызығушылығын оятуға мүмкіндік береді. Ал, әлемдік тіл ретінде бейресми түрде орныққан ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілігін шыңдай түседі. Қазір ағылшын тілін білу - уақыт талабы.
Көптілді оқыту жас ұрпақтың кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, баланы жан-жақты дамытатын,өз қабілетін танытуға мүмкіндік беретін,бүгінгі күннің басты талабы. Сондықтан, баланы ерте жастан ағылшын тілін жетік үйренуге бейімдеу қажет. Баланы жастан демекші, неғұрлым көп естіп білуге ынталанған балалардың есте сақтау қабілеті соғырлұм жоғары дәрежеде дамиды. Ал ерте жастан ол балаға көңіл аудармасақ, жан-жақты жетілдіруіне, дамуына көмек жасамасақ , оның ақыл ойы, қабылдауы, есте сақтау қабілеті де баяу дамиды. Сол себепті мектепке дейінгі жастағы балаларға ағылшын тілін үйрету барысында олардың қызығушылықтарын оята отырып ауызша сөйлеудің алғашқы дағдыларын қалыптастырып барған жөн.
Балалардың дәл осы жаста айналадағы қоршаған ортаны білуге деген қызығушылығы, көрген нәрсесін ұмытпай,есте сақтауы, жақсы әр түстерге еліктеуі басқа жастарға қарағанда ерекше байқалады. Міне сол себепті алғашқыоқу сатысында сөздерді жаттауды және сол жаттаған сөздіктерін ұмытпау үшін суреттермен көрсетіп баруды үйрету. Ол айтқан сөздерін көзімен көріп, қолымен ұстауарқылы жақсы есінде сақтай алады және басқа заттардан айыра алады.
Қазақстан Республикасының мемлекетаралық тілі - ағылшын тілін жаңа технологиялар арқылы оқыту ісі күннен-күнге дамып келеді. Тілді ақпараттық-коммуникативтік технология арқылы оқыту - тіл үйренушінің өз бетімен тіл үйрену қабілеттерін жетілдіруіне игі ықпал ететін тиімді жүйе болып табылады.
Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік мақсатқа жетуде ауызша сөздің рөлі өте зор. Ауызша сөйлеу арқылы адамдар бір-бірін түсінеді, өз ойларын айтады, дәлелдейді, естіген, айтылған хабарға өз көңіл-күй қатынасын білдіреді.
Балалардың еркін сөйлеуге, өздігінен сөйлемдер құрай білуге үйрету, балалардың шығармашылық қабілетін дамыта отырып, ағылшын тілін білудің маңыздылығын түсіндіру, ана тілін құрметтеп, өзге тілді игерту арқылы адамгершілікке, имандылыққа тәрбиелеудің маңызы зор.
Себебі "маған жәй айтсаң ұмытамын, көрсетсең есімде сақтаймын ал өзімді іс-әрекетке қатыстырсаң үйренемін" деп Қытай мақалында дұрыс айтылған.
Келесі сатысында осы жаттаған сөздеріне сай қысқа өлең шумақтарын сұрақ-жауаптарды үйрету әдісі қолданылады. Бұл балалардың тілін жаттықтырып,сөз қорын көбейтіп оның сөйлеу қабілетін асырады.
Сондай-ақ ерте жастан оқушыларды оқытудың және бір тиімділігі, тілдің кемшіліктерін жоюға және болашақта тілді тез игеруге көмектеседі.
"Үш жастағы балаларға мүмкіндік іс жасаған жағдайда олар өзінің, оқуына, дамуына асқан жауапкершілікпен қарауға қабілетті" деп 2008 жылы ағылшын зерттеушісі White Bread айтқан болатын, яғни олар жас ерекшелігіне қарамастан,өздерінің оқуына, дамуына саналы түрде қарайды, тапсырмаларды шешу үшін өзіндік әдіс - тәсілдерді қолдану. [6, б. 9].
Мектеп жасындағы балаларға уақыт талабына сай білім беру, одан әрі жетілдіру ағылшын тілін үйретудің маңыздылығы оқушылардың коммуникативті даму біліктілігін арттырады, оқушылардың қызығушылығын оятуға, басқа да белсенділіктерін көрсетуге деген қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік алады.
Шет тілін оқу әдістемесі шет тілін оқыту орындарында қолданылатын, ғылыми негізделген теория. Әдістеменің негізгі мәселесі мыналар: шет тілін оқытудың мақсаттары; шет тілін оқытудың мазмұны; шет тілін оқытудың әдстері мен тәсілдері; әдістеменің басқа ғылым салаларымен байланысы; оқыту құралы; әдістеменің негізгі қағидалары.
Шет тілін өзекті оқыту әдістемесінің мәселесі интеграцияланған тәсілмен қарастырылады. Автор ағылшын тілі фонетикасының орыс тілімен ұқсастығын көрсетеді. Сондай-ақ тәжірибеде тілді қолдану үшін оның құрылысын дұрыс меңгеру қажет. Шет тілін үйренуде ана тілінің орны мен оның шет тілін үйрену кезеңдеріндегі қызметі, әр түрлі дағды мен біліктілік түрлерінің сәйкес келуі, жаңа тақырыпқа арналған әдістер мен тәсілдерді таңдай білу маңызды болып табылады.
Әдістеме педагогика ғылымымен, психология, лингвистика ғылымдарымен тығыз байланысты. Педагогика жас ұрпақты оқыту және тәрбиелеу жөніндегі ғылым. Педагогика ғылымында оқыту және оның әдістері негізгі қағида болып табылады. Шет тілін оқытуды үйрену үшін педагогиканы білу шарт. Педагогика оқытудың негізгі жолдарын зерттейді. Әдістер - дидактиктердің айтуы бойынша, белгілі бір тақырыпты оқытудың жолдары.
Шет тілін оқыту, математиканы, тарихты оқыту мәселелері сияқты дидактиканың негізгі қағидаларын қолданады және оны байытады. Мысалы: көрсету принціпі тұңғыш рет шет тілін оқыту әдістемесінде қолданылды. Қазір ол дидактиканың негізгі принцптерінің біріне айналды және басқа да пәндерді оқытуда қолданылады. Шет тілін оқыту дегеніміз - студентте тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдысымен біліктілік қалыптастыру. Егер біз дағды мен біліктіліктің психологиялық мәнін түсінбесек, оны біз оларды қалыптастыра алмаймыз. Шет тілін оқытуды психологияның негізгі қағидаларын сөйлеу әрекетіне байланыстыра отырып пайдалану қажет.
Көрнекті психолог Н.И. Жинкин сөйлеу әрекетің зерттей келіп, сөздер мен оларды пайдалану мидың кинетикалық орталығы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Шетел тілдері кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың қарқынды әдістемесін қолдану
6B01731 - Шетел тілі: екі шетел тілі мамандығы
Орындаған: Базарбаева.Ж.Қ
Ғылыми жетекші
оқытушы:
2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I БӨЛІМ. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҚАРҚЫНДЫ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шет тілдерін оқытуда қарқынды бағыттың қалыптасу тарихы ... ... 7
1.2 Ағылшын тілін ерте оқытудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... 17
1.3 Ағылшын тілін қарқынды оқытудың психологиялық-педагогикалық және лингводидактикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..26
ІІ БӨЛІМ. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ ҚАРҚЫНДЫ ӘДІСТЕМЕСІН ӘЗІРЛЕУ
2.1 Қарқынды оқытудың қолданыстағы әдістемелерінің мазмұны ... .34
2.2 Ағылшын тілін қарқынды оқытудың принциптері ... ... ... ... ... ... 43
2.3 Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың ұсынылған қарқынды әдістемесінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... .52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ..68
ҚОСЫМША 1 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72
ҚОСЫМША 2 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .74
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұмыстың кіріспе бөлімінде зерттеудің мақсаты мен міндеттері, нысаны, пәні, өзектілігі, жаңалығы, зерттеу барысында қолданылатын әдістер, зерттеудің теориялық және практикалық құндылығы айқындалады.
Зерттеудің өзектілігі: Мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуға өте қолайлы кезең, себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл құпияларын байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар өзінің күшін жоғалта бастайды. Осы қоғамымыздағы мәдени-экономикалық қарым-қатынастар, әлеуметтік тапсырыс, бастауыш мектеп жасындағы балаларды ағылшын тіліне оқытуда, олардың жалпы практикалық мақсаты-коммуникативті компетенттілікті қалыптастыру, бүгінгі күні сөзсіз өзекті және маңызды. Оқушылар зейін ашып жаңа шығармашылық іс-әрекетке, жаңа ақпараттық технологияларды үйренуге, жеке тұлғалық және мәдениетаралық қарым-қатынаста туындайтын қарама-қайшылықты болдырмауға және оларды шешуге икемді болуы қажет.
Зерттеудің мақсаты: Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістерді қолдану, оқыту барысында қарқынды әдістерді қолдану мүмкіндігін талдау.
Зерттеудің міндеттері:
оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыруда тиімді әдістер мен тәсілдерді анықтау;
шетел тілі сабағына коммуникативті компетенттілікті қалыптастыру;
шетел тілін оқытуда лингвистикалық, педагогикалық-психологиялық құрамдас бөліктерді бөлшектеу;
оқытудың қарқынды әдістерін зерттеу;
қарқынды әдістерді қолдану мүмкіндігін қарастыру жалпы білім беретін мектепте шет тілін оқыту әдістері мен тәсілдері мектептегі білім беру жүйесіне интеграциялау.
Зерттеудің пәні: Бастауыш мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістердің қолданылуы.
Зерттеудің әдіс-тәсілдері: Дипломдық жұмыста тұжырымдау, талдау-жинақтау, қорыту, жалпылау, педагогикалық бақылау, эксперименттік және т.б. әдістер қолданылды.
Зерттеудің ғылыми болжамы:
Егер шетел тілі сабақтарында қарқынды әдіс тиімді қолданылса:
-оқушылардың ынтасы артады;
-оқушылар өз білімдерін кеңейтеді;
-ептілік пен дағдыны жетілдіре отырып, белсенді араласуына ықпал ету;
-тілді жетік меңгереді;
-өздігінен жұмыс істеуге үйренеді;
-сөздік қоры баийды, тілі дамиды;
-зейіні қалыптасады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістердің түрлерімен талдап, оларды сипаттау және қолдану.
Зерттеудің теориялық маңызы: Бұл жұмыстың теориялық маңыздылығы мектепте, жоғары оқу орындарында шетел тілін үйретудің теориялық және әдіснамалық негізі ретінде отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері мен мақалалары қолданылды.
Зерттеудің нысаны: Мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда қарқынды әдістер мен шетел тілін ерте оқытудың кеңінен қолдануы.
Оқыту мазмұны қарым-қатынастың белгілі бір саласында қызметті жүзеге асыру үшін жеткілікті білім, дағды мен дағды кешенін меңгеруді қамтиды. Олардың мәнін құрайтын барлық қарқынды әдістердің ерекше ерекшеліктері мыналар болып табылады:
сабақ барысында оқушылардың барынша ықтимал белсенділігі (осы мақсатта арнайы тапсырмалар ұсынылады, рөлдік ойындар, оқытудың аудиовизуалды құралдары кеңінен қолданылады);
оқушы тұлғасының жасырын психологиялық резервтерін жұмылдыру (бұл,атап айтқанда, меңгерілетін материалдың көлемін едәуір ұлғайтуға ықпал етеді);
оқушылардың психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттері;
оқушының тұлғасына әсер етудің барлық құралдарын жаһандық пайдалану (дәстүрлі әдістерге тән көру және есту қабылдауға сүйену ғана емес, сондай-ақ қабылдаудың саналық саласына да тән).
Зерттеудің практикалық құндылығы: Мектеп жасындағы оқушыларға ағылшын тілін қысқа уақыт ішінде меңгеруге бейімдеу, қарқынды әдістерді барынша қолдану.
Зерттеу жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.
Әдістемеде қарқынды әдістер бірнеше параметрлер бойынша дәстүрлі әдістерден ерекшеленетін оқытудың арнайы жүйесі ретінде қарастырылады. Мақсат бойынша қарқынды әдістер материалды ең аз мерзімде меңгерудің ең көп көлеміне қол жеткізуге бағытталған. Оқыту мазмұны қарым-қатынастың белгілі бір саласында қызметті жүзеге асыру үшін жеткілікті білім, дағды мен дағды кешенін меңгеруді қамтиды. Олардың мәнін құрайтын барлық қарқынды әдістердің ең ерекше ерекшеліктері мыналар болып табылады:
сабақ барысында оқушылардың барынша ықтимал белсенділігі (осы мақсатта этюд түрінде арнайы тапсырмалар ұсынылады, рөлдік ойындар, оқытудың аудиовизуалды құралдары кеңінен қолданылады);
оқушы тұлғасының жасырын психологиялық резервтерін жұмылдыру (бұл, атап айтқанда, меңгерілетін материалдың көлемін едәуір ұлғайтуға ықпал етеді);
оқушылардың психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттері;
оқушының ынтасына әсер етудің барлық құралдарын жаһандық пайдалану (дәстүрлі әдістерге және есту қабылдауға сүйену ғана емес, сондай-ақ қабылдаудың саналық саласына да тән).
Егер мұғалім шетел тілін дұрыс қолданса, қарқынды оқыту әдісін қолдану тиімділігі артады. Бұл әдісті пайдаланудың орындылығы жеке мәнге ие болады, балалар қарым-қатынастың жаңа нысандары мен тәсілдерін игеруге, қарым-қатынаста басқа адамдарды тануға, құрдастарымен және ересектермен қарым-қатынасты ұйымдастыруға ұмтылатын болады. Ағылшын тілін мұндай оқыту баланың дамуына кедергі келтірмейді, керісінше, оның зияткерлік дамуына айтарлықтай оң әсер етеді. Бұл әсер оқуда үлкен жетістіктерге қол жеткізуде, мектеп үлгерімі тестерінде жоғары нәтижелерге қол жеткізуде, сондай-ақ мәселелер мен креативті ойлауды шешу дағдылары мен біліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуында көрінеді.
Шет тілді сөйлеу қабілеті қалыптасуының және табысты когнитивті дамудың өзара байланысын бағаламауға болмайды, өйткені оның болуы ағылшын тілін ерте оқытудың пайдасына күшті дәлел болып табылады. Сөйлеу белсенділігін дамыту үшін оқытудың қарқынды әдістерін қолдану үлкен рөл атқарады. Сөйлеу белсенділігі оқушылардың сөйлеу қабілетін игерген жағдайда ғана көрінуі мүмкін. Сонда олар шет тілінде сөйлеуге және түсінуге қабілетті. Бірақ сөйлеу қабілеті, өз кезегінде, сөйлеу белсенділігінің салдары болып табылады, ол қарым-қатынас барысында қалыптасады. Демек, қарым - қатынас үшін сөйлеу қабілеті қажет, бірақ ол өзі-қарым-қатынас нәтижесі, бұл олардың оқытудағы диалектикалық өзара байланысын анықтайды.
Тіл ережесі мен сөйлеу әрекеті арасында да осындай өзара байланыс бар: сөз оқылатын тілдің ережелері бойынша құрылады, бірақ оларды формальды оқытуды талап етпейді, бұл ережелер оқушылардың сөйлеу қабілетін қалыптастыра отырып және коммуникативтік мақсатта материалды автоматты түрде меңгерудің дағдылары ретінде қызмет ете отырып, пәрменділік алады.
Қарқынды әдіс оның жоғары нәтижелілігімен түсіндіріледі. Оқушылар оқытудың бастапқы кезеңінде сөйлеу дағдылары мен дағдыларын, тілдік материалдың үлкен көлемін табысты меңгереді, бұл өз кезегінде ынталандырушы стимул болып табылады және олардың алдында жаңа көкжиектер ашады. Қарқынды әдіс оның көмегімен жоғары білімі бар мамандарды да, тілді іс жүзінде нөлдік білетін адамдарды да, балалар мен ересектерді де оқытуға болады деген мағынада қолданылады.
I БӨЛІМ. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҚАРҚЫНДЫ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шет тілдерін оқытуда қарқынды бағыттың қалыптасу тарихы
Соңғы жылдары оқушылардың әртүрлі контингентінің шет тілдерін қарқынды оқыту тәжірибесінде көп үміт күттіретін нәтижелерге қол жеткізілді. Қарқынды әдістер жалпы педагогика мен психологиядағы кейбір прогрессивті үрдістерді тиімді іске асыру ретінде, атап айтқанда оқыту процестерінің тәрбиелік рөлінің мәселелері контекстінде ұғынылады.
Шетел тілдерін қарқынды оқыту әдістемесі: бес негізгі принциптермен сипатталады: ұжымдық өзара іс-қимыл принципі; тұлғалық-бағдарлы қарым-қатынас принципі; оқу-тәрбие процесін рөлдік ұйымдастыру принципі; тілді саналы меңгеру принципі; жаттығулардың көп функционалды принципі және оқу материалы мен оқу процесін ұйымдастыруда шоғырлану принципі. Осы ұстанымдардың барлығы оқу пәні мен оқу қызметінің нақты өзара байланысын қамтамасыз етеді және сол арқылы оқыту мақсаттарын тиімді іске асыруға ықпал етеді.
Осы қағидаттарды іске асыру ерекшелігі оқу тобын келісілген бірлескен қызметті жүзеге асыратын уақытша ұжым ретінде қарау кезінде ашылатын мүмкіндіктерді пайдалану болып табылады. Міндет-оқу ұжымына жеке басының маңызы зор, қоғамдық құндылығы бар және ұжымның жеке тұлғаға оң әсерін қамтамасыз ете отырып, ұжымды төлейтіндей, яғни тұлғаның белсенді қалыптасуына ықпал ететін оқу-жаттығудың бірлескен қызметін ұсыну болып табылады. Бұл міндет, ең алдымен, білім алушылардың жаңа идеялары мен қызығушылықтарының пайда болуын ынталандыратын және сабақтарда оқушылардың өзара іс-қимылының әртүрлі формалары мен тәсілдерін пайдалануға мүмкіндік беретін бірлескен қызметті қарастыратын оқу материалының арнайы ұйымымен шешіледі. Қарқынды оқытуда бірінші орынға оқушы ұсынылады және оның айналасында, оның күшімен, саналы түрде оқытушымен реттелетін қарым-қатынас жүйесі құрастырылады, ол әркімнің мүмкіндіктерін барынша толық ашуға, пайдалануға және дамытуға мүмкіндік береді. Осылайша, оқытуды жандандыру және қарқындандыру оқытушы мен оқушылар бар психологиялық жеке мүмкіндіктерін, сондай-ақ дамыған оқу ұжымының өзара қарым-қатынасы мен өзара қарым-қатынасы жүйесіне тән әлеуметтік-психологиялық мүмкіндіктерді неғұрлым белсенді пайдалану есебінен жүзеге асырылады.Қарқынды оқытуды ұйымдастыру үшін тұлғалық-бағдарлы қарым-қатынас қағидаты маңызды болып табылады. Бұл принцип А. Н.Леоньтева қызметінің теориясында өз негіздемесін табады. Сонымен қатар дамытушылық оқыту туралы дидактика ережелерінде. Жеке тұлғаға бағытталған қарым-қатынас принципі оқыту мақсатын іске асыруда жетекші рөл атқарады. [2, б. 5].
Ерте жастан бастап балаларды шет тіліне оқыту әдістемелік ғылым ретінде XIX ғасырдан бастау алады. Ресейде XVIII ғасырдың аяғы, XIX ғасырдың басында ауқатты адамдардың балалары 2-3 шет тілдерінде жиі сөйлейтін: неміс, ағылшын, француз. Шет тілін ерте оқыту әдістемесі 5-7 жастағы балалар арасында кең таралған.
Қазіргі әлемде балалар арасында шет тілдерін білу де өзектілігін жоғалтқан жоқ. Көптеген мектепке дейінгі білім беру мекемелері 3 жастан бастап балалардың шет тілдерін үйрену қызметтерін ұсынады. Дәл осы кезеңде баланың дұрыс сөйлеуі қалыптасады. Сондықтан баланың ана тілін игеру кезінде қосымша тілді үйрену тиімді болады.
Көптеген ғалымдар балаларды шет тілдеріне ерте оқыту әдістемесімен айналысады. Бұрын шет тілін үйренуді түсіну үшін ең алдымен жасты анықтау туралы олардың пікірлері 2 топқа бөлінді. Біріншісі балаларды оқыту жасына байланысты болуы керек деп санайды.
Тілдік қабілеттер.
Шет тілдерін ерте оқыту балалардың жасы мен мүмкіндіктерін анықтау үшін лингвистикалық қабілеттердің компоненттері бөлінеді:
ауызша есте сақтау;
имитациялық сөйлеу қабілеттері;
функционалдық-лингвистикалық жалпылаудың білім беру жылдамдығы мен жеңілдігі.
Ерте оқыту әдістемесінің критерийлерін бағалаудың маңызды құрамдас бөлігі тілдік жадты бөліп көрсетуге болады. Ол лексиканы толықтыруға, сөйлемдердің құрылысын игеруге, сөздерді аударуға және сөйлеу қабілеттерін дамытуға көмектеседі.
Шет тілдерін оқытудың басталуы.
Ерте жастан шет тілін үйренудің негізгі критерийлері баланың физиологиялық және психологиялық дайындығы: саналы қабылдаудың қалыптасуы, байқау, табандылық, назар, көру және есту қабілеті, тыңдау және есту қабілеті, логикалық ойлау.
Шет тілін оқыту әдістемесі.
Ата-аналардың балалардың шет тілін үйренуге деген қызығушылығының артуы тілдерді оқытудың басталуына әкелді.
Қарқынды оқытуда бірінші орынға оқушы, оның айналасында, оның күш-жігерімен, бірақ саналы түрде реттелетін оқытушы, қарым-қатынас жүйесі құрастырылады, ол әрбір адамның мүмкіндіктерін барынша толық ашуға, пайдалануға және дамытуға мүмкіндік береді.
Оқытудың қарқынды әдісін белсенді қолдану мұғалімге оқу үдерісін жеделдетуге, шет тілі сабағының тиімділігіне қол жеткізу үшін әрбір оқушының психологиялық жеке мүмкіндіктерін белсенді пайдалану бойынша жұмыстың нәтижелілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Айта кету керек, қысқа мерзім ішінде шет тілдерін практикалық меңгеруді оқытудың тиімді тәсілдерін іздеу өте үлкен тарихқа ие. Қарқынды әдістердің пайда болуы мен дамуы XX ғасырдың басына жатады, бұл тек тарихи және әлеуметтік-экономикалық себептермен ғана емес, сонымен қатар "шетел тілдерін қарқынды оқыту үшін қолайлы негіз"дайындаған тікелей әдістің танымалдығымен түсіндіріледі.[11,б.43].Тікелей әдістің көптеген қағидаттық ережелері (ауызша сөйлеуге қызығушылық, әсіресе диалогтық, оқу бірлігін сөзден мағыналық блокқа дейін ірілендіру, жағдайларды іріктеу, оқушылардың сабақта белсендендіру және т.б.) қазіргі заманғы қарқынды курстардың көпшілігінде сақталады. Әрине, әрбір жаңа әдіс шет тілдерін оқыту әдістемесі саласында табылған ең жақсысын жинақтай отырып, осының алдындағы негізгі немесе кейбір үрдістердің қисынды дамуы болып табылады. Сонымен қатар әдістемедегі әрбір жаңа бағыт ол дамып келе жатқан елдің мәдениеті, ғылымы мен техникасының деңгейін сөзсіз көрсетеді. Атап айтқанда, әдістің қалыптасуына психология және әлеуметтік психология сияқты ғылымдар үлкен әсер етеді.
Осы ғылымдардың деректерін әдістің теориясы мен практикасында пайдаланудың дәрежесі мен сипаты оның тиімділігі мен перспективалылығын айтарлықтай дәрежеде анықтайды.Тікелей әдістен кейін әртүрлі елдерде шетел тілдерін қарқынды оқыту әдістері мен әдістемелерінің әртүрлі теориялық негіздерінде құрылған бірқатар әдістер пайда болды: аудио - лингвалды, аудиовизуалды, гипнопедия, релаксопедия, ритмопедия және сугггестопедия. Соңғы онжылдықта тұлғаны зерттеу және оқыту объектісі ретінде, оның шығармашылық мүмкіндіктеріне деген қызығушылық айтарлықтай өсті. Тұлғаның әлеуетті резервтерін анықтау тәсілдерін іздеуде педагогика, психология, әлеуметтік психология, медицина күш-жігерін біріктіреді. [2, б. 12].
Қазіргі педагогикалық теория мен практика оқыту процесі туралы ережені оқытушы мен оқушының өзара жанама белсенділігі ретінде айқын тұжырымдайды.Жоғары мектептің заманауи педагогикасы мен педагогикалық психологиясының арнайы мәселесі оқытудағы қарым-қатынас, диалог мәселесі болып отыр. Қоғам мүшелерінің шығармашылық және зияткерлік әлеуетін оның прогресінің алғышарты ретінде неғұрлым қарқынды пайдалану қажеттігі анық. Сондықтан қоғамның барлық мүшелерінің шығармашылық қабілеттерін мақсатты түрде дамытудың объективті қажеттілігі туындайды.
60-шы-70-ші жылдары көптеген ғылымдардың білім алушы тұлғасына, оның жеке ерекшеліктеріне ерекше көңіл бөлуімен ерекшеленеді. Оқушының тұлғасы оқыту процесінің орталық тұлғасы болып табылады.
Бұл жағдайда жаңа сугггестопедиялық бағытпен дәрігер-психотерапевт, медицина ғылымдарының докторы, Болгар ғалымы, Г. Лозанов сөз сөйледі. Өзінің дәрігерлік тәжірибесінде ол адамның ақыл-ой саласындағы резервтік мүмкіндіктерін байқады. Психотерапияның және психогигиенаның жағдайы сипаттамаларында анық байқалады. Лозанов оқытудың суггестопедиялық жүйесі үшін міндетті деп санайды. Олар: есте сақтау резервін, зияткерлік белсенділікті және оқушының жалпы жеке тұлғасын ашу; шаршау сезімін жоятын оң эмоциялар, уайымдар және т. б. Г. Лозанов "суггестология" ұғымының мәнін "адамның жасырын мүмкіндіктерін босату туралы ғылым" деп анықтайды,ал суггестопедияның табысы, мысалы, оқушылардың қызметін ұйымдастырмай, жалған қауіптілік және т.б. жағдайында Директивті әсердің шешуші мәнімен түсіндіреді. Кейбір психологтардың пікірінше, мұндай түсінік сугггестопедия теориясын түсіндіреді. Олар оның тәжірибесі әлдеқайда бай деп санайды. Өйткені суггестопедиялық курстардың нақты практикасы мотивация жүйесін ғана емес, сонымен қатар мазмұны бойынша да, қызмет түрлері бойынша да оқыту процесін қайта құрады, бұл оның жоғары тиімділігіне әкеледі.Оқытудың суггестопедиялық жүйесінің тиімділігі оның білім алушының жеке басын кешенді дамытуға, бір мезгілде зияткерлік", эмоциялық және уәждемелік жақтарын дамытуға бағытталуынан тұрады. Оқытушының беделі және оның шығармашылық рөлі, и. тобында сенімді қарым-қатынас жасау. жоғары эмоциялық тонусы және оқу процесіне эмоциялық қосылуы, оқыту мазмұнына бағытталған жоғары уәждемелі оқу қызметі -- осының барлығы оқушының жеке қорын ашуға арналған орнатуды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Қарқынды оқыту әдістемесіне бір жағынан, әлеуметтік-психологиялық мәселе ретінде және екінші жағынан басқарылатын сөйлеу іс-әрекеті ретінде шетел тілін меңгеруге шынайы және дәйекті көзқарас ұсынды. Бұл тәсіл оқытудың жаңа мақсаттарын айқындаған қоғамдық-тарихи және заңдылықтарға негізделген: егер бұрын шет тілін оқыту жүйе ретінде тілді үйренуге жеткен болса, енді оқытудың басты мақсаты оқушылардың шет тілін меңгеруі болып табылады.
Практикада қарқынды оқыту бұрыннан қалыптасқан және қазіргі уақытта қолданылатын шетел тілдерін оқыту әдістерінің бірқатар параметрлері бойынша ерекшеленетін оқытудың ерекше жүйесі ретінде педагогтардың көпшілігімен қабылданады. Оның шеңберінде тілдік және тілдік материалдарды іріктеудің және ұйымдастырудың жаңа принциптері әзірленді,олардың ішінде жүргізушілер іс-әрекеттік, тұлғалық-рөлдік, ситуативтік-тақырыптық болып табылады.
Білім алушылардың коммуникативтік-оқу қызметін басқару мен оқытудың жаңа динамикалық моделі құрылды. Білім алушылардың шетел тілін басқарудағы игеруі олардың шет тілді сөйлеу тәжірибесіндегі қалыптасу үдерістерін модельдеу, мағыналық қабылдау және тілдік пікірлердің коммуникативтік өзара әрекеттесуі және тиісті механизмдерді қалыптастыру болып табылады. Сондай-ақ білім алушылардың тілдік қарым-қатынас психотехникасын меңгеруі және бірқатар педагогикалық мақсаттарға (әсіресе ұжыммен өзара әрекеттестікте тұлғаны тәрбиелеу тұрғысынан) үйретуде қол жеткізу ерекше маңызға ие болады.
Шет тілін қарқынды оқыту деп негізінен оқылатын тілде қарым - қатынасты меңгеруге бағытталған, әдеттегі оқытуда пайдаланылмайтын жеке тұлғаның психологиялық резервтеріне және оқушылардың қызметіне, әсіресе топтағы әлеуметтік-психологиялық үдерістерді басқаруға және оқытушының оқушылармен және оқушылардың өзара қарым-қатынасын басқаруға сүйенетін және әдетте қысқа мерзімде жүзеге асырылатын оқыту түсініледі.
Қарқынды оқытудың мақсаты-шет тілді қарым-қатынас дағдыларын қысқа мерзімде меңгеру. Мұндай мақсат және оған қол жеткізу үшін қолданылатын әдістемелік тәсілдер оқу сағаттарының көп шоғырлануының орындылығын анықтайды. Қарқынды оқыту мазмұны-нақты саладағы қызметті тиімді жүзеге асыру үшін жеткілікті және қажетті дағдылар мен іскерліктер кешенін меңгеру, сондай-ақ осы дағдылар мен іскерлікті қалыптастыруды, дамытуды және пайдалануды қамтамасыз ететін тілдік материалдарды меңгеру. Алайда, бұл анықтамада қарқынды оқытудың бір жағы -- оның оқыту функциясы ғана қозғалған.
Шын мәнінде, қарқынды оқыту,кез келген толыққанды әдістемелік жүйе сияқты, өзінің тәрбиелік функциясында да әрекет етеді. Қарқынды оқытудың маңызды ерекшелігі-бұл екі функцияның әр түрлі деңгейлерде органикалық бірлігінде, тіпті нақты әдістемелік әдістерге дейін. Қарқынды оқытуда тәрбиелеу жағы оқыту функциясын, ал оқыту -- тәрбиелеу функциясын қамтиды деп айтуға болады. Кез келген әдістемелік жүйеге қойылатын талаптар; алайда, қазіргі уақытта қарқынды оқытуда мұндай органикалық бірлік барынша дәйекті түрде жүзеге асырылады.
Қарқынды оқыту шет тілдерін оқытудың бірқатар өзекті мәселелерін қозғап, жалпы әдістеменің жаңа аспектілеріне назар аударды.
Шет тілін оқытудың формалары мен әдістері туралы айтқанымызда, оқушылардың ағылшын тілін оқытуда ақпараттық құзыреттілікке тәрбиелеу іс-әрекетін ұйымдастыруды мақсат етіп аламыз. Оқытудың формалары мен әдістері өзгермейтін дүние емес. Мектептің дамуына, оқытудың міндеттері мен мазмұнының өзгеруіне қарай оқытуды ұйымдастырудың формасы да өзгереді, ескілері қолданудан қалады, жаңалары туады.
Ал оқыту принциптері статикалық тұрақты қағидалар ретінде үнемі жүйелі түрде сақталып келеді, олар оқытудың барлық формаларында міндетті түрде басшылыққа алынады, солар арқылы оқыту формаларының нәтижесі бағаланады. Оқыту принциптерінің жүйесіндегі келесі принцип түсініктілік принципі.
Оқушыда оқу-шаралардың дайындық деңгейіне сай ұйымдастырылады, мұнда берілген тапсырманы оқытушының басшылығымен терең ойлап орындауды талап ету қажет.
Ағылшын тілін оқытуда бұл принциптен бірнеше ережелер туындайды:
Біріншісі жеңілден қиынға көшу. Мұнан оқушыларды ағылшын тілін оқыту барысында ақпараттық құзыреттілікқа бағытталған танымдық іс-әрекеттерге бірте-бірте үйрету, яғни шет тіліндегі фактілердегі ақпараттық құзыреттілікқа тәрбиелейтін ұғымдардың мазмұнын түсіну. [4, б. 18].
Екіншісі қарапайымдылықтан күрделілікке көшу. Ағылшын тіліндегі ақпараттық құзыреттілікқа бағытталған күрделі материалдарды талдау үшін, оларды ең алдымен негізгі терминдермен таныстыру қажет.
Үшіншісі белгіліден белгісізге көшу, мектептің оқу процесіндегі басқа сабақтардан (тарих, қазақ тілі, қазақ әдебиеті, география, биология т.б.) ақпараттық құзыреттілік бағыттағы алған білімдерін осы бағыттағы ағылшын тіліндегі материалдармен толықтыру, терең түсініп мазмұнын игеру.
Ғылымилық принцип, табиғат, қоғам, мәдениет, ойлау дамуының заңдылықтарын білуді талап етеді. Бұл принцип оқу бағдарламаларын, оқулықтарды жасағанда есепке алынып оқу процесінде жүзеге асырылады. Біздің зерттеу жұмысымыздың барысында алынған мәліметтерге қарағанда жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшын тілін оқыту барысында ақпараттық құзыреттілікқа бағытталған тұлғаны тәрбиелеу қазіргі кездегі оқулықтардың мазмұнына тікелей байланысты. Еліміз егемендік алуына байланысты білім беру саласында үлкен өзгерістер болып жатыр, білім берудің жаңа технологиясы дүние жүзілік стандартқа негізделіп, қайта құрылуда. Қазіргі кезде мұғалімдер ағылшын тілін оқытуда Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі ұсынған оқулықтармен жұмыс істей алады. Оның ішінде өзіміздің төл оқулықтарымызбен қатар, Ресей басылымынан, шетелден шыққан оқулықтар да бар. Шетелдік оқулықтарға, сонымен қатар соңғы жылдардағы басылымнан шыққан Ресейлік оқулықтар және өзіміздің төл оқулығымызға да оқытудың төрт аспектісі енгізілген. Олар:
таным-шет тілін оқытуда мәдениеттанулық мазмұнды меңгеруге
бағытталған;
даму - шет тілін оқытуда психологиялық мазмұнды меңгеруге
бағытталған;
тәрбие - шет тілін оқытуда педагогикалық мазмұнды меңгеруге
бағытталған;
үйрену - шет тілін оқытуда әлеуметтік мазмұнды меңгеруге
бағытталған.
Дегенмен де, бұл оқулықтар арқылы біз жеткіншектерге әлі де толық мағлұмат бере алмаймыз, сондықтан да ақпараттық құзыреттілікке бағытталған материалдарды қазіргі ғылымның даму деңгейіне сай іріктеп, қосымша ақпарат көздерін дұрыс пайдалану өте маңызды. Ақпараттық құзыреттілік көзқарас - тәлім-тәрбие берудің жемісі, оның қалыптасуы тұлғаның білім мен тәрбие алуының біраз жылдарына созылады. Әсіресе, тек Ресей басылымынан шыққан оқулықтармен оқыту жоғарыдағы аталған мазмұн компонентінің шет тілдік мәдениеті төл мәдениетімізбен диалог құруына қайшы келеді. Яғни, берілген қосымша материалдар, сауалдар Ресей туралы, сол елдің мүддесіне бағытталған. Сондықтан да шетелдік баспадан шыққан жаңа талапқа сай оқулықтар қолданылуымен қатар, қосымша әдістемелік нұсқаулар қолданылуы қажет.
Рухани интеграция дәуірлеген бүгінгі таңда ағылшын тілі - ғаламдық феноменге айналды. Мемлекетаралық байланыстарды нығайту елдердің экономикалық қарқынына ғана емес, ол руханиятқа, соның ішінде, тілге де тәуелді. Оқыту саласына түбегейлі өзгеріс жүріп жатқан, оқыту әдістері мен оның мазмұны қайта қарастырылып жатқан қазіргі таңда шетел тілдерін оқытудың орны бөлек.
Қазір шетел тілін оқыту методикасы ғылым болып қалыптасып келе жатқанына ешкім күмән келтіре қоймас. 1930 жылы Е. М. Рыт методикаға алғаш анықтама берген. Ол: Шетел тілін оқыту методикасы салыстырмалы тіл білімінің тәжірибелік айқындауышы, - деп баға берген.
Әдістеменің ғылым ретінде сипат алуындағы алғашқы бағыттар Б.В.Беляевтің есімімен ұштасады. Ол әдістемені қолданбалы психология саласына теліді. Алайда, аудитория жұмысына сай іс әдістерін қолданудағы айырмашылықтар, материалдарды сараптау - методиканың басты мәселесі болған. Сондықтан әдістеменің бұл анықтамасы кең жайылған жоқ. Педагогика мен методика үйретуде бір ғана нысанға ие. Ол - оқыту процесстері, тәрбиелеу, оқытудың мақсат-міндеттері, сабақтың мазмұны. Мұның ішінде біртұтас болып қалған педагогикалық ғылым ретіндегі әдістемеге берілген анықтама.
Бастауыш мектепте ағылшын тілін оқытудың тарихы 1947 жылдан басталады. 1947 жылы Министрлер кеңесінің Бастауыш мектепте шет тілін оқытуды жақсарту туралы қаулысы шетел тілін оқытудың әрі қарай дамуына ықпал еткен құжаттар болды
1961 жылы шыққан Шет тілдерін оқытуды жаңарту туралы қаулы кейінгі он жылдықтағы мақсат-міндеттерді айқындап берді. 1977 жылы орта мектепте оқытуды, тәрбиелеуді дамыту туралы қаулыдан кейінгі көптеген өзгерістер болды.
1961 жылғы қаулыдан кейінгі өзгерістер. Бұл кезеңдегі бағдарлама бойынша бірінші орынға тәжірибелік мақсат қойылды.
Ауызша сөйлеуде шет тілінде өз ойын айта алу және ауызша хабарлама жасауға (монолог) және шет тілінде әңгіме жүргізе білуге (диалог) мән берілді. Оқуға қойылатын талап та өзгерді. Аудармаға аз көңіл бөлінді. Тәжірибелік мақсатқа жету үшін бірінші рет магнитофон таспасын, күйтабақты қолдану және үйге оқуға берілетін мәтіндер пайдаланыла бастады.
Оқытудың бірінші кезеңі қарым-қатынас ретінде тілдің негізін қалау арқылы анықталады. Осы бастауыш кезеңде әрі қарай шет тілін оқып-үйрену жалғастырылады. Тілді қарым-қатынас құралы ретінде қолдануға екі жылдай әзірлік курсы керек. Тілді пайдалану үшін тілді таңдау, сөйлеу, жазу, оқуды білу керек.
Методика - өз алдына ғылым. Оның зерттеу әдістері мен өзіне тән заңдылықтары бар. Оған берілген нақты анықтама мынадай: Оқыту методикасы - оқыту жүйесін, тәсілдерін, заңдылықтарын, мақсаты мен мазмұнын зерттейтін, сондай-ақ шетел тілі материалы арқылы оқу-тәрбие үрдістерін үйрететін ғылым.
Заман ағымына қарай тікелей әдіске енгізілген өзгерістер педагогикада туындаған прогрессивті идеялармен терең байланысты. Көп ұзамай шетел тілдерін оқытудың салыстырмалы әдісі қалыптасты. Бұл әдіс бойынша шетел тілін үйрету ана тілімен салыстыру негізінде жүргізіледі. Осы тәсілдің негізін қалаған - педагог ғалым Л.В.Щербу. Мұның ізін ала тікелей және салыстырмалы әдістерді қиыстыру арқылы аралас әдіс пайда болды.
Қазіргі таңда байланыс пен шығармашылық оқытуға негізделген коммуникативті-бағдарлау әдістемесінің орны бөлек.
Қоғамымыздың өрлеп кемелденген заманында ғылымның шоқтығы биікке көтеріліп, оның сан алуан салалары елеулі табыстарға жетуде. Осындай ғылыми салалардың бірі - шетел тілін оқыту әдістемесі. Осыған сай шет тілін меңгеру мәселесі мемлекетіміздің басты назарында.
Сонымен қатар пəнді оқытуда оның тəрбиелік жəне дамытушылық аспектілерін ескеру қажет.
Шетел тілі жас ұрпақты бөгде мəдениетке баулиды; тыңдалым, сөйлесім, оқылым,жазылым үдерісінде қарапайым коммуникативті-танымдық міндеттерді өз бетінше шешу үшін біліктер мен дағдыларды қалыптастыруға бағытталады; бастамашылдық, ұжымда жұмыс істей алу, өз пікірін қорғай білу қасиеттерінен басқа пəнге деген тұрақты қызығушылығын қалыптастырады.
1994 жылдан бастап Еуропа Кеңесі шеңберінде бұл мəселенің аспектілеріне байланысты 10 халықаралық семинарлар өткізілген болатын.
ЮНЕСКО-ХОТƏОА (Мəскеу, 1985) халықаралық сарапшылар жиынында тілді меңгеру баланың тілдік, танымдық жəне коммуникативтік қабілеттеріне оң əсер ететіні, сонымен қатар оның ой-өрісін кеңейтетіні, тіл арқылы елді, оның халқын жəне тарихын, мəдениетін тануға жол ашатыны атап айтылды.
Мəселені зерттеу көрсеткендей, бөгде тілге ерте жастан бастап баулу Ресей Федерациясынның білім беру саласындағы басым бағыттардың бірі болып саналады. Ғалымдар Н.Д. Гальскова, Н. Никитенко Ресейдің жалпы білім беретін мектепке дейінгі жəне бастауыш сыныптарында шетел тілін ерте жастан оқытудың үш негізгі кезеңін қарастырады:
ХХ ғасырдың 60 жж. басы мен 80 жж. ортасы;
ХХ ғысырдың 80 жж. ортасы мен 90 жж. ортасы;
ХХ ғасырдың 90 жж. ортасы мен қазіргі заманға дейін.
Бірінші кезеңде шетел тілін жаппай оқытуда балалардың жас ерекшелігінің қысқару мəселесі ерекше өзекті болды. Дəл осы шақта шетел тіліне ерте жастан оқытудың түрлі аспектілеріне байланысты үлкен көлемдегі ғылыми жұмыстар дүниеге келген болатын. Олардың ішінде И.Л. Бим, Е.И. Негневицкая, Е.А. Ленская жəне тағы басқалардың еңбектері жарық көрді, сондай-ақ алғаш рет мектепке дейінгі білім беру мекемелеріне арналған оқулықтар мен оқу-əдістемелік құралдар пайда болды.
1987 ж. Ресей Федерациясы Ағарту министрлігінің шешімімен мектепке дейінгі мекемелерде жəне жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сыныптарында ерте жастан шетел тілін оқытуға байланысты ресейлік кең ауқымды эксперимент жүргізіле бастады. Аталмыш эксперимент бұл министрлікке қарасты ғылыми-зерттеу институтының басшылығымен жүргізілді.
Экспериментке Ресейдің 22 өңірінде, Мəскеуді қосқанда тек əдістемелік əдіс-тəсілдер ғана жаңарып қойған жоқ, сонымен қатар балабақшаларға баратын 4 жастан 6 жасқа дейін балалар қамтылып, жаппай шетел тіліне оқыту жоспары іске асырылды. Сонымен қатар Ресей ғалымдары мақсатты тілде шынайы жағдаяттар аясында негізінде пікір алмасатын, тіпті тіл иесімен қатысым жасау тұрғысынан шетел тілін оқытудың мақсатын тұжырымдайтын жəне мазмұнын анықтайтын бастауыш сыныпқа арналған (1 - 4 сыныптар) шетел тілін оқытудың бағдарламасын түзді.
Мектепке дейінгі тілдік білім берудің жалпы мақсаты -- баланың жалпы мəдени, тұлғалық жəне танымдық тұрғыда дамуы. Ол бастауыш сыныпта қарапайым коммуникативтік құзыретті қалыптастырудың алғышарттарын жасаумен байланысты. Сондықтан Ресейдің стандарттарына сəйкес, шетел тілін оқыту келесі мəселелерді шешуге бағытталған:
- шетел тілі сөйлеудің құралы екендігі жайлы түсінік қалыптастыру;
- лингвистикалық ой-өрісті кеңейту;
- коммуникативтік-педагогикалық бейімделуді қамтамасыз ету;
- тұлғалық қасиеттерді дамыту;
- эмоционалдық ауаны дамыту;
- жаңа əлеуметтік тəжірибеге баулу;
- рухани-адамгершілік тəрбие беру;
- танымдық қабілеттерді дамыту.
Берілген құжатта көрсетілген осы тұжырым аясындағы деңгейлік оқыту əдісі бастауыш сыныптың жалпыпедагогикалық мақсатымен үйлесім тапты. Аталмыш бағдарламада алғаш рет қатысымның саласы, коммуникативтік міндеттер, жағдаяттар мен тақырыптар, елтану, лингвоелтану жəне тілдік материалдарды (фонетикалық, грамматикалық, лексикалық) сөз əрекетіне үйретудің төрт түрімен (тыңдалым, сөйлесім, оқылым, жазылым) тығыз байланыста оқыту айқын көрініс тапты.
1.2 Ағылшын тілін ерте оқытудың ерекшеліктері
Ерте жастан ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері мен XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды дегендей, жас Қазақстан Республикасының тәуелсіз елге айналып, әлемдік өркениеттің даму жылдың соңында жазған тест қорытындысы бойынша 1а эксперименттің екінші жылын әрі қарай жалғастырудамыз. Бұл жылы биылғы жылдың соңында тағы да іріктеліп алынған мектептердің осы оқулықтың қолдану кезінде біз бірнеше жаңа әдіс бүгінгі қоғам мұғалімнің біліктілік деңгейін де, оқушының оқу дағдысын қалыптастыруда жалпы жазба тілі мен бастапқы этапта шетел тілін оқытудағы бір негізгі аспект бала ұлттың болашағы, қоғамның әлеуметтік байлығы, сондықтан да Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор, кәсібін терең түсінетін, өзінің білімі.
Көптілді оқыту - жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, баланы жан-жақты дамытатын, өз қабілетін танытуына мүмкіндік беретін бүгінгі күннің ең басты талабы. Алдағы уақытта 12 жылдық білім жүйесіне көшкен кезде оқу ұйымдарында кей пәндер ағылшын тілінде өтілетін болады. Сондықтан баланы ерте жастан ағылшын тіліне бейімдеу қажет. Бұл тілді үйренуде мектеп жасына дейінгі балалардан бастаған қолайлы. Неғұрлым көп естіп білуге ынталанған балалардың еске сақтау қабілеті соғұрлым жоғары дәрежеде дамиды. Ал ерте жастан балаға көңіл аудармай оның жан-жақты дамуына көмек жасамасақ оның ақыл-ой, қабылдау, есте сақтау қабілеті баяу дамиды. Себебі, баланың дамуы кішкентайынан бастап қалыптасқандықтан, тілді үйрету мәселесін де ерте бастаған тиімді екені айтылуда. Алайда, мектепке дейінгі жастағы балаларға ағылшын тілін үйрету барысында олардың қызығушылықтарын оята отырып, ауызша сөйлеудің алғашқы дағдыларын қалыптастыру қажет.
Мектеп жасындағы жас шет тілін оқытуға өте қолайлы кезең. Себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл құпияларын байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар өзінің күшін жоғалта бастайды.
Ерте кезден оқыту тілдік кемшіліктерді жоюға және болашақта тілді тез игеруге көмектеседі. Бала тез есте сақтау үшін ойындар, тез жатталатын сөздері ұйқас тақпақтар, өлеңдер үйреткен тиімді. Балаға ойын барысында тіл үйрену қызықтырақ болады. Балаларға жас ерекшеліктеріне сай тілді меңгерту басқа халықтың мәдениетін білуіне жол ашады.
Ерте жастан ағылшын тілін оқыту балалардың:
- шетел тілін үйренуге қызығушылығын;
- танымдық қабілетін;
- өзіндік шығармашылық әрекетін;
- ұйымда қызмет жасай алу қабілеттілігін;
- үйірімділік қабілетін;
- елестету мүмкіндігін;
- есте сақтау қабілетін;
- мектеп өміріне бейімделушілігін жетілдіруге мүмкіндік береді.
Жоғарыда айтылған қасиеттерді балабақшадан, бастауыш мектептен бастап оқытуды бастау қажеттілігі дәлелдей түседі. Мектеп жасына дейінгі балаларға оқыту сатысында ауызша сөзді дамыту одан арғы ауызша базаның дамуында әсерін тигізеді. Ауызша сөз басқа да іскерліктердің дамуына негіз болып табылады. Ағылшын тілін ерте жастан оқытуда мотивацияның рөлі зор екені айдан анық. Жасөспірімдердің тілге деген қызығушылығын дамыту негізгі шарт. Қызығушылық тұлғаның белгілі бір әрекетте, затқа эмоционалды қатынасы болғандықтан, зейін машықтанады, ойлау терең болып, тілдік материал ойда ұзақ уақыт сақталады. Оқу үдерісінің қызықты, тартымды болуы, эмоционалды редакдакциялардың көп болуы, ағылшын тіліне деген қызығушылықты арттырады.
Шетел тілінде тыңдап түсінуге үйрету.
Қазақстан Республикасы әлемдік бірлестікке кірген заманда білімнің рөлі шетел тілінде оқушылар дұрыс қарым - қатынас жасай сөйлеуші қолданылған кейбір лексикалық және грамматикалық материал оқушыға әр адамның дыбыстарды айту ерекшеліктері мен интонациялық ерекшеліктері мұғалім әдетте сабақта өте баяу ырғақпен сөйлеуді, мұндағы мұғалім сабақта шетел тілінде сөйлегенде, айтқан сөзін түсінбегенде және келесі бір қиындық мынада: оқушылардың түсініп тыңдау қабілеттерін дамытуда төрт жаттығулар тобын:
Бірінші топ мақсаты - мәтінді тыңдаудың алдында;
Екінші топ мақсаты - мәтінді тыңдауға арналған;
Үшінші топ мақсаты - мәтін мазмұнын толық түсіну;
Төртінші топ мақсаты - оқушыларды мәтін мазмұндарын айтуға болады.
Мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың басты мақсаты - оқушылардың ағылшын тілінде қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады. Мектеп жасына дейінгі балаларға ағылшын тілін оқыту оқушылардың коммуникативті даму біліктілігін арттырады,оқушылардың қызығушылығын оятуға мүмкіндік береді. Ал, әлемдік тіл ретінде бейресми түрде орныққан ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілігін шыңдай түседі. Қазір ағылшын тілін білу - уақыт талабы.
Көптілді оқыту жас ұрпақтың кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, баланы жан-жақты дамытатын,өз қабілетін танытуға мүмкіндік беретін,бүгінгі күннің басты талабы. Сондықтан, баланы ерте жастан ағылшын тілін жетік үйренуге бейімдеу қажет. Баланы жастан демекші, неғұрлым көп естіп білуге ынталанған балалардың есте сақтау қабілеті соғырлұм жоғары дәрежеде дамиды. Ал ерте жастан ол балаға көңіл аудармасақ, жан-жақты жетілдіруіне, дамуына көмек жасамасақ , оның ақыл ойы, қабылдауы, есте сақтау қабілеті де баяу дамиды. Сол себепті мектепке дейінгі жастағы балаларға ағылшын тілін үйрету барысында олардың қызығушылықтарын оята отырып ауызша сөйлеудің алғашқы дағдыларын қалыптастырып барған жөн.
Балалардың дәл осы жаста айналадағы қоршаған ортаны білуге деген қызығушылығы, көрген нәрсесін ұмытпай,есте сақтауы, жақсы әр түстерге еліктеуі басқа жастарға қарағанда ерекше байқалады. Міне сол себепті алғашқыоқу сатысында сөздерді жаттауды және сол жаттаған сөздіктерін ұмытпау үшін суреттермен көрсетіп баруды үйрету. Ол айтқан сөздерін көзімен көріп, қолымен ұстауарқылы жақсы есінде сақтай алады және басқа заттардан айыра алады.
Қазақстан Республикасының мемлекетаралық тілі - ағылшын тілін жаңа технологиялар арқылы оқыту ісі күннен-күнге дамып келеді. Тілді ақпараттық-коммуникативтік технология арқылы оқыту - тіл үйренушінің өз бетімен тіл үйрену қабілеттерін жетілдіруіне игі ықпал ететін тиімді жүйе болып табылады.
Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік мақсатқа жетуде ауызша сөздің рөлі өте зор. Ауызша сөйлеу арқылы адамдар бір-бірін түсінеді, өз ойларын айтады, дәлелдейді, естіген, айтылған хабарға өз көңіл-күй қатынасын білдіреді.
Балалардың еркін сөйлеуге, өздігінен сөйлемдер құрай білуге үйрету, балалардың шығармашылық қабілетін дамыта отырып, ағылшын тілін білудің маңыздылығын түсіндіру, ана тілін құрметтеп, өзге тілді игерту арқылы адамгершілікке, имандылыққа тәрбиелеудің маңызы зор.
Себебі "маған жәй айтсаң ұмытамын, көрсетсең есімде сақтаймын ал өзімді іс-әрекетке қатыстырсаң үйренемін" деп Қытай мақалында дұрыс айтылған.
Келесі сатысында осы жаттаған сөздеріне сай қысқа өлең шумақтарын сұрақ-жауаптарды үйрету әдісі қолданылады. Бұл балалардың тілін жаттықтырып,сөз қорын көбейтіп оның сөйлеу қабілетін асырады.
Сондай-ақ ерте жастан оқушыларды оқытудың және бір тиімділігі, тілдің кемшіліктерін жоюға және болашақта тілді тез игеруге көмектеседі.
"Үш жастағы балаларға мүмкіндік іс жасаған жағдайда олар өзінің, оқуына, дамуына асқан жауапкершілікпен қарауға қабілетті" деп 2008 жылы ағылшын зерттеушісі White Bread айтқан болатын, яғни олар жас ерекшелігіне қарамастан,өздерінің оқуына, дамуына саналы түрде қарайды, тапсырмаларды шешу үшін өзіндік әдіс - тәсілдерді қолдану. [6, б. 9].
Мектеп жасындағы балаларға уақыт талабына сай білім беру, одан әрі жетілдіру ағылшын тілін үйретудің маңыздылығы оқушылардың коммуникативті даму біліктілігін арттырады, оқушылардың қызығушылығын оятуға, басқа да белсенділіктерін көрсетуге деген қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік алады.
Шет тілін оқу әдістемесі шет тілін оқыту орындарында қолданылатын, ғылыми негізделген теория. Әдістеменің негізгі мәселесі мыналар: шет тілін оқытудың мақсаттары; шет тілін оқытудың мазмұны; шет тілін оқытудың әдстері мен тәсілдері; әдістеменің басқа ғылым салаларымен байланысы; оқыту құралы; әдістеменің негізгі қағидалары.
Шет тілін өзекті оқыту әдістемесінің мәселесі интеграцияланған тәсілмен қарастырылады. Автор ағылшын тілі фонетикасының орыс тілімен ұқсастығын көрсетеді. Сондай-ақ тәжірибеде тілді қолдану үшін оның құрылысын дұрыс меңгеру қажет. Шет тілін үйренуде ана тілінің орны мен оның шет тілін үйрену кезеңдеріндегі қызметі, әр түрлі дағды мен біліктілік түрлерінің сәйкес келуі, жаңа тақырыпқа арналған әдістер мен тәсілдерді таңдай білу маңызды болып табылады.
Әдістеме педагогика ғылымымен, психология, лингвистика ғылымдарымен тығыз байланысты. Педагогика жас ұрпақты оқыту және тәрбиелеу жөніндегі ғылым. Педагогика ғылымында оқыту және оның әдістері негізгі қағида болып табылады. Шет тілін оқытуды үйрену үшін педагогиканы білу шарт. Педагогика оқытудың негізгі жолдарын зерттейді. Әдістер - дидактиктердің айтуы бойынша, белгілі бір тақырыпты оқытудың жолдары.
Шет тілін оқыту, математиканы, тарихты оқыту мәселелері сияқты дидактиканың негізгі қағидаларын қолданады және оны байытады. Мысалы: көрсету принціпі тұңғыш рет шет тілін оқыту әдістемесінде қолданылды. Қазір ол дидактиканың негізгі принцптерінің біріне айналды және басқа да пәндерді оқытуда қолданылады. Шет тілін оқыту дегеніміз - студентте тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдысымен біліктілік қалыптастыру. Егер біз дағды мен біліктіліктің психологиялық мәнін түсінбесек, оны біз оларды қалыптастыра алмаймыз. Шет тілін оқытуды психологияның негізгі қағидаларын сөйлеу әрекетіне байланыстыра отырып пайдалану қажет.
Көрнекті психолог Н.И. Жинкин сөйлеу әрекетің зерттей келіп, сөздер мен оларды пайдалану мидың кинетикалық орталығы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz