Орта мектепте шет тілін оқытудың когнитивті аспектісі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі
Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті ШЖҚ РМК

Министерство образования и науки Республики Казахстан
РГП на ПХВ Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханова

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ДИПЛОМНАЯ РАБОТА

Тақырыбы: Орта мектепте шет тілін оқытудың когнитивті аспектісі
На тему:

Мамандығы: шет тілі: екі шет тлі
Специальность

Орындады:
Выполнил: ________________ __Сабиева.Н.Ж___
(қолыподпись) (аты-жөні ФИО)

Жетекші
Руководитель ________________ _ Дальбергенова Л.Е._

(қолыподпись) (аты-жөні ФИО)

Қорғауға жіберілді
Допускается к защите

Кафедра меңгерушісі
Зав. Кафедрой ________________ ________________
(қолыподпись) (аты-жөні ФИО)

Көкшетау 2021
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі
Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті ШЖҚ РМК

Министерство образования и науки Республики Казахстан
РГП на ПХВ Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханова

___________Сабиева Нуржамал Жанатовна________________
(Студенттің аты-жөніФИО студента)

____________Орта мектепте шет тілін оқытудың когнитивті аспектісі_________
(Тақырыбы Тема)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ДИПЛОМНАЯ РАБОТА

Мамандығы Специальность ___шет тілі: екі шет тілі_______
(код и наименование специальности)

Көкшетау 2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
I бөлім.
1.1Когнитивті аспект дегеніміз не?
1.2 Шетел тілін оқыту әдістемесінде когнитивті бағытты жүзеге асыру ретінде лингво-когнитивті тәсіл.
1.3 Тіл когнитивтік лингвистиканың объектісі ретінде
1.4 Мектептегі когнитивті аспектілер
II бөлім
2.1 Оқытудың когнитивті әдістері: теория және практика
2.2 Тілдің дыбыстық құрылымы туралы дерексіз білім
2.3 Ерте оқудың оңтайлы нұсқауы
2.4 Сыныптағы танымдық оқыту

Кіріспе
Біздің оқу мен білім біздің өмірімізді анықтайды. Осыған қарамастан, когнитивті оқыту саласында барлық ашылуларға қарамастан, оның формалары мен әдістері білім беруде қолданылмайды. Сапалы білім алу үшін сіз миымыздың барлық ерекшеліктері мен ерекшеліктерін ескере отырып, ақылмен оқытуды үйренуіңіз керек.
Қазіргі тіл білімінің ең маңызды жетістігі - бұл тіл енді өздігінен және өзі үшін қарастырылмайды; ол адамның танымдық қызметіне қатысу позициясынан жаңа парадигмада пайда болады.
Тіл - ұлттың сөздік қазынасы, ойды белгілі бір тілдік құрылымға орап жіберетін құрал. Мұнда қолданылатын білім тек тілді білу ғана емес. Бұл сондай-ақ әлем туралы, әлеуметтік контекст туралы, сөйлеу коммуникациясының принциптері туралы, адресат туралы, білім туралы білім және т.с.с. Берілген білім түрлерінің ешқайсысы басымдық болып саналмайды, тек олардың барлығын зерттеу жиынтықта және өзара әрекеттестікте бізді тілдік қатынастардың мәнін түсінуге жақындатады.
Монографиялары, ұжымдық жұмыстары және жеке мақалалары Н.Д. Арутюнова, А.П. Бабушкина, Н.Н. Болдырева, Г.И. Берестнева, Г.А. Волохина, Е.С. Кубрякова, З.Д. Попова, Ю.С. Степанова, И.А. Стернин, В.Н. Telia және басқа зерттеушілер біздің әлем туралы біліміміздің қалай сақталатындығы, оның коммуникация процесінде тілде қалай құрылымдалатындығы туралы маңызды теориялық ережелерді қамтиды. Когнитивтік лингвистика, болашақ лингвистикасы осы мәселелер шеңберімен айналысады.
Бұл оқулықтың мақсаты болашақ филологтарды қазіргі тіл білімінің негізгі теориялық және әдіснамалық қағидаларымен таныстыру; осы ғылымның негізгі түсініктерін жүйелеу; когнитивті лингвистиканың қандай міндеттерді шеше алатынын көрсету.
Когнитивтік лингвистикадағы зерттеудің маңызды объектісі - тұжырымдама. Ұғымдар - бұл тілде өз атауы бар және адамның дүниеге деген мәдени және ұлттық көзқарасын бейнелейтін психикалық тұлғалар. Концепциялар - бұл халықтың мәдениеті мен тәжірибесінің концентраты, деп Ю.М. Лотман, адам санасындағы мәдени ортаның ұюы сияқты. Бірақ, екінші жағынан, тұжырымдама сол арқылы адамның өзі мәдениетке енеді, ал кейбір жағдайларда оған әсер етеді (Ю.С. Степанов).
Мәдениеттің негізгі тұжырымдамалары жеке тілдік тұлға үшін де, тұтастай лингвомәдени бірлестік үшін де маңызы бар әлем картинасының негізгі бірліктері, мәдениеттің тұрақтылығы деп аталады.
Шет тілін оқыту процесінде когнитивті және коммуникативтік технологиялардың белсенді түрде енгізіліп отырғаны өзекті болып табылады, өйткені коммуникативті-бағдарланған сабақ белгілі бір білім, білік және дағдылар жүйесін қалыптастыруды көздейді және оқушының нақты құзыреттіліктерін, атап айтқанда, лингвистикалық, әлеуметтік-мәдени, дискурстық, әлеуметтік, стратегиялық құзыреттіліктерін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл құзыреттілік коммуникативті құзыреттіліктің бөлігі болып табылады және Еуропалық Кеңестің Тілдерге арналған жалпы еуропалық анықтама шеңберінде сипатталған.
Шетел тілін оқудағы когнитивті тәсілдің арқасында теориялық, лингвистикалық және мәдени білімдерді жинақтап, оңтайландыруға, оқушылардың танымдық мүмкіндіктерін дамытуға болады. Шетел тілін оқыту әдістемесіндегі коммуникативті және когнитивті тәсілдерді біріктіру арқылы алынған білімді пайдалану тиімділігін арттыруға болады. Жоғарыда айтылғандардың барлығы зерттеуіміздің өзектілігін көрсетеді.
Шетел тілін оқытудың отандық теориясы мен практикасында белсенділік пен сана қағидаттары жетекші және негізгі дидактикалық принциптер болып табылады, яғни тілді зерттеу саналы түрде жүруі керек, ал түсіну оның жүру процесінің маңызды компоненті болып табылады ассимиляция. Алайда, шет тілін үйрену процестерін зерттеу кезінде түсіну негізінен материалды игерудің нәтижесі немесе көрсеткіші ретінде әрекет етеді, ал оны ойдағыдай игерудің қажетті шарты емес. Бұл, ең алдымен, шет тілінің грамматикасы сияқты маңызды саланы зерттеуге қатысты. Дәстүрлі түрде грамматикалық құбылысты зерттеу оның формаларын есте сақтауға, яғни есте сақтау жұмыстарына негізделген. Алайда, есте сақтауды уақытынан бұрын ойлау, оқу материалын түсінуді нашарлатуы мүмкін. Айтып өткендей П.Я. Гальперин, П.И. Зинченко, Е.И. Пассов, А.А. Смирнов және басқалар.Біздің ойымызша, материалды түсінуге бастапқыда сенім арту мақсатқа сай сияқты.
Грамматикалық құбылысты зерттеген кезде белсенді психикалық іс-әрекет оның мазмұнын түсінуге, яғни тілдік сананың когнитивті деңгейіне (Т.К. Цветкованың терминологиясында) немесе терең құрылымға (Н.Хомский бойынша), яғни бұл құбылыстың тілде не үшін кездесетінін, оның қандай мағынаны білдіретінін түсіну кезінде. Грамматикалық материалды мақсатты тілді жеткізушінің лингвистикалық санасының бөлігі ретінде ұсыну оқытудың когнитивті мотивін қамтамасыз ететіндігімен қатар, грамматикалық құбылыстардың өзі есте сақтау керек формалардың жиынтығы ретінде емес, белгідегі тілдік сананың когнитивтік деңгейінің жүзеге асуы ретінде белгілі бір мағынаны білдірудің вербалды тәсілі (Д. Н. Богоявленский, А.Б.Бондарко, П.Я. Гальперин, О.Я. Кабанова, А.А. Леонтьев, Е.И. Пассов, В.М. Өзендер, Х. Хаманн, Т.К. Цветкова). Грамматикалық құбылыстың когнитивті деңгейіндегі белсенді ақыл-ой жұмысының процесі - бұл материалды еріксіз есте сақтауды бақылау әдістерінің бірі, оның тиімділігі П.И. Зинченко. Грамматикалық формалардың танымдық деңгейін саналы түрде игеру барысында сол немесе басқа мағынаны білдіру тәсілдерін, яғни грамматикалық формалардың өздерін еріксіз жаттап алу жүреді (В.И.Безуглы, Д.Н.Богоявленский, Е.И.Пассов және басқалар.
Ағылшын етістігінің уақытша формаларының жүйесі уақыт пен іс-әрекет типі сияқты негізгі ұғымдардың когнитивтік сипаттамаларын көрсетеді және сәтті игеру анағұрлым күрделі сөздердің тиімді сіңуін қамтамасыз ететін ағылшын тілінің грамматикалық құрылымының негізі деп санауға болады грамматикалық құбылыстар. Осыған байланысты уақыттық формалар жүйесін сәтті сіңірудің когнитивті факторларын зерттеу ғылыми және практикалық қызығушылық тудырады.

I бөлім
1.1Когнитивті аспект дегеніміз не?
Когнитивті оқыту - бұл біздің бүкіл өміріміз. Біз тәжірибе, эмоциялар, жаңалықтар арқылы, басқалармен жеке қатынастарымыз арқылы т.б. Біздің оқуымыз, алған біліміміз кім екенімізді анықтайды. Екінші жағынан, когнитивтік термині таным (таным) ұғымын білдіреді - адамның миды қабылдау және қабылдау мүшелері арқылы білімді игеру қабілеті. Когнитивті оқыту тұжырымдамасы ағзада сезімдерден басталып, танымдық жүйеден өтіп, ақпараттар тудырған әсерге жауап берумен аяқталған кезде пайда болатын процестерді білдіреді.
Оқу мақсаттарының когнитивті аспектісі, ең алдымен, оқушылардың тілдік сөйлеу қабілеттерін, шет тілдік коммуникативті әрекетті ойдағыдай игерудің негізінде жатқан психикалық процестерді қалыптастырумен байланысты. Психологияда айтылғандай, адамның қабілеттілігі, оның ішінде қарым-қатынас жасау мүмкіндігі динамикалық ұғым болып табылады. Демек, кез-келген қабілет тек қозғалыста, дамуда болады және бұл даму сол немесе басқа практикалық және теориялық қызмет процесінде ғана жүзеге асады. Тілдік қабілеттер қызметте көрінуінен тыс және бұрын болмайды, олар осы іс-әрекеттің нақты шарттарына байланысты қалыптасады. Оның үстіне, бір жағынан, ауызша қарым-қатынас жасау қабілеті осы қызметтің нәтижесі болса, екінші жағынан, оны жүзеге асырудың сәттілігін анықтайды.
Белгілі бір іс-әрекетке арналған қабілеттердің компоненттерін нақтылай отырып, зерттеушілер қабілеттер - бұл күрделі құрылымды психикалық қасиеттер жиынтығы деген болжамнан шығады. Бұл құрылымның компоненттері белгілі бір қызметтің талаптарымен анықталады. Демек, тіл сөйлеу қабілеттеріне сәйкес шет тілі саласындағы білімді, білік пен дағдыны игеруге және оларды практикалық сөйлеу әрекетінде қолдануға мүмкіндік беретін жеке тұлғаның жеке психологиялық ерекшеліктерін түсіну қажет. Шетел тілдерін оқыту теориясында тілдік қабілеттердің жалпы компоненттері дамыған механикалық есте сақтау, ойлаудың жоғары деңгейі, ана тілі материалында дамыған сөйлеу дағдыларының даму дәрежесі екендігі эксперименталды түрде дәлелденді. Сөйлеу әрекетінің белгілі бір түрін орындау процесінде зейіннің тұрақты болуы қажет.
Отандық әдіснамада шетел компоненттерінің сөйлеу әрекетіне қабілеттілік құрылымындағы әрбір компоненттің рөлі мен орнын белгілеуге тырысады, яғни. олардың арасында жетекші және көмекші бөлектеңіз. Бірқатар ғалымдар тілдік қабілет құрылымының негізгі құрамдас бөлігі - бұл ақыл-ой операцияларының белгілі бір дәрежеде дамуы деп санайды: талдау - синтез, сөйлеуді болжау. Басқалары сөйлеу әрекетімен, жедел есте сақтау көлемімен және ықтимал болжаммен тікелей байланысты психикалық процестердің индикаторлары ретінде алға тартылды. Сонымен қатар, ең маңыздысы, әсіресе шетел тілін үйренудің бастапқы кезеңінде, шетед тілін игеру мен шетел тілінің сөйлеу әрекетін жүзеге асыруға әсер ететін жеке психологиялық сипаттамалардың жалпы тепе-теңдігінде, бұл жұмыс көлемінің көрсеткіші болып табылады жады. Алайда, біздің ойымызша, қабілеттердің жетекші де, көмекші компоненттері де оқыту мен тәрбиелеудің жетістігін қамтамасыз ететін бірлікті құрайды деп есептейтін сол зерттеушілер дұрыс айтады.
Шетел тілін оқыту әдістемесінде студенттердің тілдік қабілеттерін дамытудың оңтайлы жолдарын іздеуге және соның негізінде зерттелетін тілдің практикалық білім сапасын арттыруға арналған бірқатар өзіндік зерттеулер бар. Осы зерттеулердің көпшілігі университеттегі шетел тілін оқыту ортасына байланысты жүргізілгеніне қарамастан, олардың негізгі нәтижелерін мектеп жағдайына байланысты шығаруға болады. Бұл нәтижелерге, атап айтқанда, білім беру процесінде оқушының жеке басының қасиеттері мен ерекшеліктері неғұрлым көп ескерілсе, оқушылардың коммуникативті құзыреттілікті игеру процесі соғұрлым сәтті жүреді деген ереже кіреді. Сонымен бірге студенттердің жеке психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың мүмкіндіктеріне білім беру процесінің бейімделуін ғана емес, болжайды. Біз сондай-ақ осы ерекшеліктердің оңтайлы өзгеруі мен дамуы туралы, арнайы ұйымдастырылған оқытудың әсерінен әр оқушының жеке ерекшеліктерін мақсатты түрде қалыптастыру туралы айтамыз.
Шетел тілдерін оқыту мақсатының когнитивті аспектісі жалпы адамзат мәдениетін дамытудағы ұлттық мәдениеттердің (өзіндік және шет тілінің) жетістіктері мен ана тілі мен мәдениетінің рөлі туралы кең түсінік қалыптастырумен де байланысты. шетелдік мәдениеттің айнасында. Сонымен бірге, шет тілін оқитын студенттерге практикалық диалектика мектебін алады деген ереже ерекше рөл атқарады, өйткені ана тілі мен оқылып жатқан шетел тілін салыстыру жұмыстары өздерін ана тілінің тұтқыны .
Оқушылардың санасында оның сіңіретін лингвомәдениет элементтері арасындағы байланысты күрделендіру барысында оқушының дамуы жүзеге асырылады. Шетел тілін меңгеру оқушының танымдық іс-әрекеті сипатының өзгеруіне әкеледі, оның тілдік дамуы оның когнитивті дамуына, тілдік сананың қалыптасуына түрлендіруші әсер етеді. Бұл тілдік сананың қалыптасуы адамның алғашқы тәжірибесінің жалпы базасына негізделгендігімен байланысты. Осы тәжірибе негізінде жеке тұлғаның материалдық және рухани іс-әрекетінің негізінде жататын және жеке тұлғаның білімі мен сенімдерінің үнемі дамып отыратын жүйесі болып табылатын жеке когнитивті жүйенің психикалық схемалары блогының когнитивті өзегі қалыптасады. Когнитивті (психикалық) модельдердің деңгейі психикалық схемалар блогына салынған. Тілдік сананың негізі, жеке когнитивтік жүйенің тезаурус блогы, өзінің табиғаты бойынша тілдік емес, когнитивті болып табылатын ассоциативті семантикалық желілер.
Басқа мәдениетті тану бөтен біреудің ұлттық әлем суретін қабылдау, оны өзінің ұлттық санасының бейнелері көмегімен түсіндіру процесінде жүзеге асырылады. Осы жолда кездескен бейтаныс мәдениеттің ерекше ұлттық-мәдени үзінділері оғаш, жат, әдеттен тыс деп қабылдануы мүмкін. Мұның салдары қорғаныстық реакцияға әкелетін әлеуметтік-мәдени иеліктен алуы мүмкін - өзінің ұлттық құндылықтарына шегіну немесе барлық шетелдіктерге өзінің және аңғалдық таңданысының девальвациясы. Шетел тілін үйрену мәдениетаралық қарым-қатынастың осындай жағымсыз жақтарын азайтуға арналған. Шетел тіліне қосылу арқылы студенттер:
а) әлем мәдениетін, ұлттық мәдениеттер мен мақсатты тілдегі елдер халықтарының әлеуметтік субмәдениеттерін және олардың адамдардың бейнесі мен өмір салтында көрінуін;
ә) елдер мен халықтардың рухани мұрасы, олардың тарихи және мәдени жады;
б) мәдениетаралық түсіністікке жету жолдары.
Шетел тілін оқыту мақсаттарының когнитивті аспектісі сонымен қатар студенттердің шет тілін меңгерудің ұтымды тәсілдерін қолдану дағдылары мен дағдыларын қалыптастыруды білдіреді. Бұл әдістер оларға шетел тілін шығармашылық, үнемді және мақсатты түрде игеруге мүмкіндік береді. Бұл студенттердің:
1) өзінің білім беру қызметін ұйымдастыруға (мысалы, жеке, жұппен, топпен жұмыс жасау; өз жұмысын немесе тәжірибешінің жұмысын тексеру, бағалау және түзету және т.б.);
2) интеллектуалды процестерді белсендіру (мысалы, тілдің сол немесе басқа құбылыстарын тану, талдау, ана тіліндегі ұқсаспен салыстыру және т.б.);
3) оқу үдерісіне дайындалу және оған белсенді қатысу (мысалы, конспект жазу, жоспар құру, сөздік қолдану және т.б.);
4) коммуникативті әрекеттерді ұйымдастырыңыз (мысалы, өз сөзіңізді жоспарлаңыз, лингвистикалық құралдардың шектеулі жиынтығын қолданып өз ойларыңызды тұжырымдаңыз, ауызекі сөйлесуде ым мен мимиканы қолданыңыз және т.б.).
Бұл дағдыларды қалыптастыру мен жетілдіру мектеп оқушыларының коммуникативті дағдыларын дамытумен, тілдің әртүрлі аспектілері бойынша жұмыстармен тығыз байланыста жүзеге асырылуы маңызды. Сонымен бірге студент өзінің жеке оқу іс-әрекетінің стилін (мысалы, лексикалық немесе грамматикалық құбылыстарды сіңірудің жеке әдістері мен тәсілдерін) жүзеге асыруы және дамытуы керек, оған жеңілдететін білімді игеруі керек, мысалы, мәтіндерді түсіну (тақырып) басқа салалардың білімдері) немесе адекватты түрде қабылдайды, мысалы, грамматикалық құбылыстың құрылымдық белгілері (грамматикалық ережені білу). Мұның барлығы мектеп оқушыларына шартты түрде екі топқа бөлуге болатын тілмен жұмыс жасаудың белгілі бір стратегияларын игеруге мүмкіндік беруі керек.
Бірінші топқа тікелей тілдік материалмен жұмыс жасауға бағытталған стратегиялар кіреді. Бұл білім алушыға мүмкіндік беретін стратегиялар деп аталатындар: а) қажетті лингвистикалық құбылыстарды дұрыс таңдап алу (мысалы, күту, гипотезаларды алға жылжыту және тексеру, контекстегі сөздердің мағынасын ашу және т.б.); б) тілдік материалды игеру процестерін оңтайландыру (мысалы, негізгі сөздерді бөлектеу, мәтіндегі кез-келген сөздердің, сөйлемдердің астын сызу бөлектеу, тілдік заңдылықтарды іздеу, сөйлеу үлгілерін пайдалану және т.б.); в) есте сақтау жұмысын жақсарту (сол немесе басқа тілдік құбылысты қолдану үшін тиісті мәнмәтіндерді табу таңдау, көрнекілік, қайталау, рекомбинация қолдану).
Екінші топқа метакогнитивті (студент өзінің оқу іс-әрекетін жоспарлау, бақылау, олардың нәтижелерінің жетістігін бағалау), әлеуметтік (қарым-қатынас серіктестерімен қарым-қатынас жасау мүмкіндігі, эмпатикалық қабілеттер және т.б.) және аффективті стратегиялар (стрессті жеңілдету, көтермелеу, эмоцияларды білдіру) жатады. , ниет және т.б.).
Сонымен, мақсаттардың когнитивті аспектісі мәдениетті қарым-қатынас құралы ретінде шет тілін оқытуды оны тілді танудың, дамытудың және игерудің құралы ретінде қарқынды қолданумен тығыз байланыстырады.

1.2 Шетел тілін оқыту әдістемесінде когнитивті бағытты жүзеге асыру ретінде лингво-когнитивті тәсіл.
Сөйлеу әрекетін зерттеудегі когнитивті бағытқа шолу және төменде келтірілген негізгі тұжырымдар:
1. Танымдық оқыту оқушылардың рефлексиялық белсенділігін дамытуға, білім беру мәселелерін шешуге қажетті ақыл-ой дағдыларын қалыптастыруға, ақыл-ой әрекетін белсендіруге бағытталған.
2. Лингводидактикада когнитивті тәсіл студенттердің тілдік құбылыстарды тануына, шетел тілін меңгеруді қамтамасыз ететін техникалар мен стратегияларды жасауға және танымдық іс-әрекетке негізделген сөйлеу дағдыларын жетілдіруге бағытталған. Танымдық бағыт саналы-салыстырмалы түрде саналы-практикалық әдістерде айқын көрінеді [Тарнаева: 2000].
Танымдық фокус коммуникативті әдіске де тән. Коммуникативті әдіс шеңберінде коммуникативті-когнитивті тәсіл жасалуда [И.Л. Сәуле: 2001]. 90-жылдардың аяғында. коммуникативті-когнитивті тәсілді Н.В. Барышников [Барышников: 2007]. Екі автор үшін де коммуникативті-когнитивті тәсіл тұжырымдамасы сана ұғымымен байланысты. І.Л. Beam өз шығармаларында ана тілі мен шет тілі элементтерін саналы түрде салыстыруға негізделген когнитивті тәсілді дамытады. Оның еңбектерінде когнитивті тәсіл коммуникативті тәсілге бағынады. Оқытудың когнитивті әдістері оқушылардың қарым-қатынас құралы ретінде тілді меңгеруіне көмектесу үшін қолданылады. Ол үнемі коммуникативті және когнитивті тәсілдердің бір-біріне қайшы келмейтінін, бірақ симбиозда болатындығын баса айтады.
Коммуникативті әдістің когнитивті бағыты осы әдістің жетекші принциптерінің бірі - сөйлеу-ойлау қызметі принципінде айқын көрінеді. Осы қағида бойынша оқушылардың ақыл-ой әрекетін белсендіру оқытудың тиімділігін арттырудың негізгі резервтерінің бірі болып табылады. Барлық сыныптар сөйлеу-ойлау бағытында өтеді. Кез-келген жаттығу тыңдаушылардың ойлауын басынан аяғына дейін дамытуы керек, тіпті жеңіл және елеусіз тапсырма да проблемалы болуы керек. Әйтпесе қызығушылық жоғалады, қабілет күңгірт болады. Күрделілік тұрғысынан ақыл-ой міндеттерінің градациясы бар. Бұл жаттығулар мұғалімнің оқушы іс-әрекетіне қатысу дәрежесінде де өзгеруі мүмкін.
Сөйлеу-ойлау әрекетінің принципі интеллектуалды белсенділікті күшейту принципімен де байланысты. Бұл қағида бойынша әр оқушыға тән интеллект түрін ескеру қажет.
Кейбір оқушылар үшін репродуктивті белсенділік басым. Іс-әрекеттің бұл түрі есте сақтауға, көбейтуге және үлгі бойынша қолдануға бағытталған. Мұндай белсенділік көбінесе үздік студенттерге тән. Әрекеттің тағы бір түрі - интерпретациялық қызмет - бұл оқушының материалды өңдейтіндігін, түсіндіретіндігін, элементтер арасындағы байланысты білетіндігін білдіреді. Интерпретациялық қызметтің көмегімен білімді қазірдің өзінде өзгерген жағдайларда қолдану оңайырақ. Шығармашылық іс-әрекет материалды көбейтуде немесе түсіндіруде ғана емес, мақсатқа жетудің жаңа жолын табуда да көрінеді (Тарнаева: 2000).
Бірінші сатыда репродуктивті белсенділік, екіншісінде - өнімді және репродуктивті, ал ақырында - өнімді қызмет басым болады.
Енді когнитивті тәсіл шет тілін оқыту әдістемесіне белсенді түрде қосылды. Оқытудың жаңа бағыты пайда болады - лингво-когнитивті. Демек, шетел тілін оқытудың лингво-когнитивті тәсілі. Қазіргі уақытта ол жетекшілердің бірі.
Шетел тілін оқытудағы когнитивті тәсіл оқушылардың оңтайлы іс-әрекетін ұйымдастыру мәселесіне дейін азаяды. Сөйлеу әрекетіндегі когнитивті процестерді есепке алу оқыту тиімділігінің маңызды шарты ретінде танылады.
Саналы практикалық әдіс көбіне танымдық сипатқа ие, ол өзінің атауынан көрінеді. Бұл әдістің негіздері 60-жылдары жасалды. ХХ ғасыр Д.Б. Беляев. Ол мектептерде кеңінен қолданылды. Қазіргі уақытта бұл жоғары оқу орындарында шетел тілін оқытудың жетекші әдісі болып табылады. Сабақ барысында студенттер қарым-қатынасқа қажетті тілдік формаларды саналы түрде меңгереді. Сонымен қатар, бұл әдіс практикалық болып табылады, өйткені жаттығудың мақсаты сөйлеу практикасы. Бұл әдістің лингвистикалық тұжырымдамасы Л.В. Byерби. Л.В. іліміне сәйкес. Cherерба, саналы-практикалық әдісте оқытудың 3 мақсаты бар: практикалық, жалпы білім беру және тәрбиелік және оқытудың 3 нысаны - тіл, сөйлеу және сөйлеу қызметі.
Коммуникативті әдісте тағы 3 мақсат бар: тәрбиелік, дамытушылық және тәрбиелік.
Саналы практикалық әдісте сабақтардың басты бағыты - тілдік құралдарды меңгеру және шет тіліндегі сөйлеу әрекеті. Бұл әдістің принциптерінде сана мен практикалық бағыт басым болады. Сана ана тілінің рөлін ескеруден көрінеді. Ана тілі грамматикалық құбылыстарды игеру кезінде, сонымен қатар көрнекілікті қолдану қиын болған жағдайда семантизация үшін қолданылады. Бұл әдіс Л.В. Щерба тұжырымдамасын ұстанады. Щерби белсенді және пассивті грамматика бойынша. Л.В. Щерба тілдің маңызды және жауынгерлік элементтерін бөліп көрсетудің орындылығы туралы. Маңызды деген сөздік қорды білдіреді. Құрылыс элементтері - олардың көмегімен белгілі бір ойларды білдіретін сөздер біріктіріледі [Щерба: 1974].
Саналы практикалық әдіс негізінде оқыту кезінде шет тілі мен ана тілін салыстыра оқытудың маңыздылығы атап өтіледі. Сонымен қатар, бұл салыстыру тек шет тілін үйрену үшін ғана емес, ана тілін жақсы түсіну үшін де қажет.
Саналы практикалық әдістің негізгі ережелері:
1) Ана тілінің ерекшеліктерін ескеру интерференцияны жеңуге көмектеседі және сонымен бірге трансферге ықпал етеді.
2) Саналы-практикалық әдіс шеңберінде минималды сөйлеу бірлігі сөйлем болып табылады, өйткені ол байланыс бірлігі.
3) Грамматиканы меңгеру практикалық болып табылады. Ең алдымен, сөйлеу барысында жүзеге асатын грамматикалық құбылыстар зерттеледі.
4) Қарым-қатынас құралдары дайындық деңгейлеріне сәйкес барынша азайтылады, яғни тілдік құралдар осы кезеңдегі оқытудың мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келетін көлемде зерттеледі.
5) Концентризм лексикалық және грамматикалық материалдарды ұсынуда және ұйымдастыруда басым болады. Коммуникативті әдістен айырмашылығы, қарлы кесек қағидасы бойынша емес, Сериало.
6) Функционалдылық принципі - оқу материалын ұйымдастырудағы жетекші принциптердің бірі.
7) Саналы практикалық әдіспен грамматикалық материалды ұйымдастыруда құрылымдық-семантикалық тәсіл басым болады.
Саналы-практикалық әдістің негізгі принциптері мыналар:
1) сөйлеу әрекетінің түрлерін қатар меңгеру;
2) тренингті ұйымдастырудағы жүйелілік, ол келесіде көрінеді - білімнен сөйлеу дағдылары мен қабілеттеріне;
3) тілдік және сөйлеу жаттығуларында жүзеге асырылатын белсенді және пассивті материалды саралап игеру.
Әдіс тұжырымдамасы көптеген грамматикалық, грамматикалық және сөйлеу мен сөйлеу болып бөлінетін көптеген оқулықтарда жүзеге асырылады. Бұл әдіс университетте шетел тілін оқыту үшін, әсіресе филология факультетінің студенттері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.