Психологизм - көркем шығарманың жұлын жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Т.Әбік,Д.Исабеков,О.Бөкей шығармаларындағы психологизм
Мазмұны
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Бүгінде әдебиеттану мен сында өте жиі сөз етіле бастаған күрделі әрі ауқымы кең теориялық және тәжірибелік мәні мол мәселелердің бірі- көкем шығармадағы психологизм. Көркем шығармадағы психологизм мәселесі деп отырғанымыз - шығармада кейіпкердің рухани әлеміне бойлау, өзіндік психологиялық ахуалын, ішкі сезім иірімдерін терең толғаныстарымен қоса суреттеу болып табылады. Психологизмнің көркем шығармадағы орны орасан зор. Бұлай дейтініміз, кейіпкер - шығарманың негізі, ал оның өмір жолы шығарманың арқауы, сюжет желісі. Енді, елестетіп көріңіз кейіпкеріңіздің тек күнделікті іс-әрекеті, жүріс-тұрысы ғана сізге белгілі, кейіпкеріңіздің ішінен яғни, ішкі әлемінен мүлде бейхабарсыз. Сізді мұндай туынды елітіп әкете ала ма? Кейіпкердің рухани әлеміне ене алмау үлкен олқылық. Әрбір кейіпкер ашылмаған бір арал деп есептесек, жазушы да өз оқырманын жалықтырып алмасы үшін тірі кейіпкер жасау барысында шеберлілік танытуы қажет. Ал, жанды кейіпкер туындатудағы басты қағида - оның ішкі жан сезім иірімдерін сыртқы құбылыстарынан айырмау. Міне, көркем әдебиеттегі психологизм мәселесінің маңыздылығы да осында. Бұл туралы ұлы суреткер М.Әуезов:Біз адамның сыртқы ісін көп баяндап, оның ішкі дүниесіне аз үңілеміз, образды даралау, характер дәрежесіне жеткізу үшін психологиялық талдауға көңілді баса бөлген жөн, деген. Характер дәрежесіне жеткізілген кейіпкердің терең психологиялық талдаудан өткені анық. Психологизм тек қана көркем әдебиет әлемі үшін ғана емес, бүткіл адамзат баласы үшін де маңызды дара стильдердің бірі.Психологизм адамды адазат баласының рухани әлеміне бойлай білуге, ішкі-сыртқы іс әрекеті, ым-ишарат, келбеттегі өзгеріс арқылы ішкі сезім иірімдерін ажырата білуге үйретеді. Психологизмге тән туындылар арқылы, өз рухани әлемімізбен тез қауышуымыз да ғажап емес. Осыған орай, психологизмнің көркем өнер үшін де, күнделікті өміріміз үшін де маңыздылығын ескере отырып, дипломдық жұмыс тақырыбы толыққанды өзекті деп нық айта аламыз.
Қазақ прозасындағы психологизмді қалыптастыруда түрлі ізденістер жасап, әлем әдебиетінің озық дәстүрлерінен нәр алып, әрқайсысы өзіндік даралығын таныта білген жазушыларымыздың қарасыда қалың.Біз осы дипломдық жұмысымызда көркем шығармадағы психологизм үғымына түсінік бере отырып, олардың қолданысына талантты прозашылар Т.Әбдік, Д.Исабеков, О.Бөкейдің шығармашылығынан мысалдар келтірдік.Осы уақытқа дейін аталған үш жазушы жеке-жеке әр түрлі бағытта талданғанымен, үшеуі бір арада көркем шығармадағы психологизм аясында зерттеу объектісіне айнала қоймаған.Т.Әбдік, Д.Исабеков, О.Бөкей шығармашылығы туралы әр түрлі газет-журналдарда жарық көрген сыни мақалалар, көзқарастар және пікірлер мен еңбектер тақырыпты әр қырынан зерделеуге маңызды қадам болды.Талдау жұмысымызда жазушылардың көркемдік ерекшеліктері, жазушылардың тіл ерекшелігі және де кейіпкер жасаудағы өзіндік шеберліктері яғни кейіпкер жанының ішкі-сыртқы суреттелуі сөз етілді.Сондай-ақ, тақырыпты аша түсу мақсатымен көркем шығармадағы мінез және тартыс мәселесін қоса зерттеу жұмысын жүргіздік. Қазақ әдебиеттану сынына өзіндік үлесін қосып жүрген ғалымдардың психологизм туралы пікірлерін жүйелей отырып, аталған үш жазушының еңбектерін салыстыра талдадық.
Диплом жұмысымыздың ғылыми жаңалығы:
-Т.Әбдік, Д.Исабеков, О.Бөкей шығармаларындағы психологизмнің қолданылу ерекшеліктері жүйелі түрде нақтыланды.
-қаламгерлердің шығармалары психологизмнің түрлеріне сәйкес бөлініп, салыстыру жұмыстары арқылы топтастырылды
-зерттеу объектісіндегі үш жазушының шығармаларындағы психологизмдік сипаттар туындатқан кейіпкерлер қуанышы, күйзелісі,ішкі сезім иірімдеріне әсер еткен әрбір детальға мән беріле талданылды
-көркем шығармадағы мінез және тартыс мәселеспі тақырыпты аша түсу мақсатымен қоса талданылды
- жазушының тіл шеберлігі мәселесі зерделенді
Диплом жұмысымыздың мақсаты мен міндеттері:
-көркем шығармадағы психологизм бағыты туралы зерттеушілердің пікірлерін саралау
-зерттеу объектісіндегі үш жазушының туындыларын талдай отырып, өзіндік психологизмдік тәсілі мен стильін бір-бірімен салыстыра зерттеу
-үш жазушының да шығармашылығына тән көркемдік, эстетикалық белгілерді ашу арқылы олардың өзіндік шығармашылық болмысын анықтау

-жазушылардың кейіпкер жасаудағы басты ерекшеліктерін айқындау
-жанды кейіпкер жасай білудің маңызын айшықтау
-психологизмдік шығарма туындатудағы мінез және тартыстыстың өзіндік ықпалын жазушылар қолданған қақтығыстар , қайшылықтар арқылы анықтау
Жұмыстың теориялық-әдіснамалық негіздері:Жалпы зерттеу жұмысын жүргізу барысында салыстыру, сараптау, сипаттау тәрізді түрлі әдістемелер пайдаланылады.Осыларды негізге ала отырып, біз ең алдымен психологизмнің көркем шығармадағы рөлін анықтадық.Психологизм мәселесін алғаш зерттеген А.Байтұрсыновтан бастап, күні бүгінге дейін осы тақырып төңірегінде еңбек еткен зерттеуші, ғалымдардың пікірлерін негізге ала отырып өз тұжырымдарымызды жасадық.Зерттеу объектісіндегі үш жазушының шығармаларындағы психологизмдік сипаттарға жеке-жеке тоқталып, салыстыру, оларды топтастыру жұмыстары жүргізілді. Біз бұл диплом жұмысымызды жазу барысында Г.Пірәлиеваның Көркем прозадағы психологизмнің кейбір мәселелері, Б.Майтановтың Қазақ романы және психологиялық талдау және Г.Ержанованың Қазіргі қазақ повестеріндегі психологизм мəселелері атты еңбектерін негізге ала отырып жаздық.Зерттеудің ақпараттық базасы ретінде Р.Бердіқұлдың Роман және заман, Камалқызы Жанымгүлдің Рахманқұл Бердібай және қазақ романы еңбегі, Серік Қирабаевтың зерттеушілік еңбектері қолданылды.Сондай-ақ, прозадағы психологизм туралы әр түрлі газет-журнал, сайттарда жарық көрген шағын мақалалар да көмекшіміз болды.
Диплом жұмысымыздың тәжірибелік маңызы:Дипломдық жұмыстың нәтижесі мен қорытындысын төменгі курс студенттері өздерінің лекцияларына және тәжірибелік сабақ дайындықтарына пайдалана алу мүмкіндігі жұмыстың тәжірибелік маңызын көрсетеді. Студенттер диплом жұмысымыздан психологизмді зерттеп жүрген ғалымдарымыздың пікірлерінен бастап, психологиялық шығармалармен де оқып таныса алады. Көркем шығармадағы психологизмнің түрлерін ажыратуды үйреніп, өздері оқыған психологизмге тән туындыларды түрлеріне қарай топтастыруды үйренеді. Осыған орай біз осы диплом жұмысымыздың тәжірибелік маңызы жоғары деп айта аламыз.
Сондай-ақ зерттеу барыснда қол жеткізген нәтижелерді XX ғасырдың 60-80 жылдарындағы қазақ прозасы бойынша дәрістер құрауда, Т.Әбдікұлы, Д.Исабеков, О.Бөкей шығармашылықтары бойынша, жәнеде олардың көркемдік ерекшеліктері, өзіндік психологизмдік сипаттары жөнінде әр түрлі семинар жұмыстарында пайдалануға болады.
Диплом жұмысымыздың құрылымы:Зерттеу жұмысы жалпы екі бөлімнен тұрады: кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды. Кіріспе бөлімінде зерттеу жұмысының өзектілігі, ғылыми жаңашылдығы, мақсаты мен міндеттері, әдіснамалық негіздері, тәжірибелік маңызы және диплом жұмысымыздың құрылымы баяндалған.
Негізгі бөлімі екі тарау және бес тараушалардан құралған. Бірінші тарауда көркем шығармадағы психологизм мәселесі туралы мәліметтер беріліп, үш тараушаға бөліп, зерттеу объектісіндегі үш жазушы шығармаларындағы психологизм мәселесі талқыланды. Әр жазушының психологизмнің өзіндік сипаттарына тоқталып, келтірілген шығармаларының психологизмнің қай түріне жататындығы анықталды. Екінші тарауда аталған үш жазушының кейіпкерлеріне тоқталынып, портерт жасау шеберлігі туралы мәлңіметтер ұсынылды. Екінші тарау екі тараушаға бөлініп: жазушының тіл шеберлігі және көркем шығармадағы мінез және тартыс мәселелері талданылды.

І тарау. Психологизм - көркем шығарманың жұлын жүйесі.
1.1.Төлен Әбдікұлы прозасындағы психологизмдік сипаттар
Көркем шығармадағы психологизм - әдеби, ғылыми мәні мол, әдебиет теориясы, тарихы мен сынында өзіндік орны бар, зерттеу ауқымы кең әрі күрделі мәселе. Көркем әдебиеттегі психологизм жайлы ғалым Б.Майтанов: Көркем шығармадағы өмір шындығының кепілі - психология да, соны жеткізу амал-тәсілдерінің жиынтығы немесе идеялық-эстетикалық шығарма феномен - психологизм [1; 232 б.],- деп мәселенің ең түйінді тұсын жіті пайымдап анықтама берген. Көркем әдебиеттегі психологизм дегеніміз- шығарма кейіпкерінің тек сыртқы пішінін, жүріс-тұрысын ғана суреттеп қоймай,ішкі жан дүниесін де жеткізе білу. Психологиялық туындыларда кейіпкердің ішкі жан дүниесі - сан түрлі иірімдерден тұрады.Жазушы кейіпкердің ішкі сезім иірімдерін әсерлі етіп жеткізбесе, туынды оқырманға мүлде әсер ете алмай, өз бағасын жоғалтып жатады.Шығармадан ешқандай әсер ала алмаған оқырман кейіпкермен бірге қуана да қайғыра да алмайды. Көркем шығарма қаншалықты әсем, көрікті тілмен жазылғанымен, ешқандай әсер бере алмаса, оқырман шығарманы қарапайым тілде ғана түсінеді.Психологиялық туындыларда кейіпкер мініз-құлқы өмірдегідей дәл беріледі.Яғни, шығарма кейіпкері қуанады, жылайды, күледі,болмашы дүниелерге де ашуланып күйіп-пісіп жатады.Жеке өміріндегі қуанышты не күйінішті сәттеріне рефлекция жасап отырады.Шынайы өмірдегі адам мен көркем шығарма кейіпкерінің өмірінде орын алып жатқан психологиялық ахуалдардың бір ғана айырмашылы бар.Ол- көркем шығарма авторы өз кейіпкерінің сол сәттегі психологиялық күйін көркем тілмен суреттеуі. Психологизм мәселесін зерттеуші ғалымдардың бірі Б.Майтановтың психологизм сөз жоқ реализмге апарар сүрлеу деген сөзін ескерсек,жоғарыдағы пікіріміздің толыққанды дұрыс екеніне көз жеткізе аламыз. Бүгінде реалистік психологизм, романтикалық психологизм, психологиялық шындық реалистік шындық, психологиялық реализм тәрізді тіркестерді ғылыми еңбектерден көп кездестіріп жатамыз. Бұдан аңғаратынымыз, психологизм көптеген әдеби бағыттар мен әдістерге ортақ сонымен қоса, олардың негізгі принциптеріне тәуелді болып келеді. Психологизмнің әдебиет әлеміндегі қызметі зор. Ол- өмір шындығы мен көркем шындықтықтың тұтастығын, тамырластығын сақтау қызметі.
Зерттеу ауқымы кең мәселенің бірі психологизм - негізгі екі топқа бөлінеді. Олар - синтетикалық психологизм және аналитикалық психологизм. Синтетикалық психологизм дегеніміз - адамның психологиясын сыртқы болмысы арқылы танытату. Яғни, психологизмнің кейіпкер іс-әрекеті, бет жүзіндегі құбылулар, психологиялық деталь, заттық әлем, ым-ишараттар, портрет тәрізді бейнелеу құралдары арқылы көрінуі.Бұл жердегі заттық әлем деп отырғанымыз - кейіпкер өмір сүрген орта,үй-іші тұрмысы,ұстанған заттары, ал, психологиялық деталь - шығарманың тақырыбы мен идеясына құралған жеке бір ғана зат болып табылады. Портрет бәрімізге де белгілі әдебиеттегі кесікіндеме адамның бет-әлпетін, бой тұлғасын,өң-шырай өзгерісін,киімін, жүріс-тұрысын сипаттау болып табылады. Ал, аналикалық психологизм дегеніміз - керісінше кейіпкердің ішкі толғаныстарын көрсету, жан диалектикасына үңілу, автордың кейіпкеріне өзін-өзі талдауына мүмкіндік беруі. Аналитикалық психологизм ой мен сезім, сана тасқыны, түс көру, ішкі монолог, ішкі диалогтар арқылы шығармада көрініс тауып отырады. Толығырақ, түс-адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасын қалыптастыратын күрделі психикалық құбылыс, сана тасқыны-кейіпкер жасайтын іс-әрекет пен ойының кереқарлығы, жан сезімі мұңаю,аңсау,сағыну,қуану,ашулану т.б.әр түрлі эмоциялық белгілер. Ал, ішкі диалог - адамның іштей өз-өзімен сөйлесуі,сұхбат құруы. Ішкі диалогта да, ішкі монологта да сөйлеуші адам өзінің ішкі жан-жүниесіне тереңдей еніп,өз психологиясынан хабарлар береді. Сәтті психологиялық туындылардың басым бөлігі осы аналитикалық психологимге тән.
Психологизмнің тарихына жүгінер болсақ, алғашқы психологиялық шығарма ең алғаш XVIII Англияда жазылған екен. Лоренс Стерннің Тристам Шендидің, джентельменнің ғұмыры мен пайымдары романында адамды, адамның ойын, психологиясын және де мінездің толқыныстарын бейелеп жазады. Психологизмнің бірден аңғарыла бермейтін сыры мен сымбатын, көп қырлы әдеби бағыттың бірі екенін ескерсек, алғашқы психологимге тән туынды бұдан ерте жарыққа шыққан болуы да мүмкін.
Қазақ әдебиетіндегі психологизмнің алғашқы үлгілері лиро-эпостық жырларда, жыраулар поэзиясында кездеседі. Ал, Абай шығармашылығынан негізінен психологиялық паралеллизмді кездестіреміз.Психологиялық паралеллизм адамның мінез-құлқын табиғат арқылы суреттеп беру болып табылады.
Қазақ көркем әдебиетіндегі психологизм туралы әдебиет зерттеуші ғалымдарымыздың пікірлері әр түрлі.Біреулері психологизмдік сипаттар ауыз әдебиетінен қалыптасты десе, екінші біреулері хандық дәуір әдебиеті өкілдерінен бастау алып, Абай шығармаларымен жалғасын тапты деседі. Ал үшінші топ болса, қазақ прозасындағы алғашқы психологизмге тән тырнақ алды туынды Жүсіпбек Аймауытовтың Ақбілегі дейді. Біз жоғарыдағы үш пікірді де қолдаймыз. Өйткені, фольклорлық туындылардан да, хандық дәуір әдебиеті өкілдерінің шығармашылығынан да адамның ішкі жан толғанысын сөзсіз кездестіре аламыз.Ал,поэзияда адам жанының сан қилы құпияларын, сезімнің нәзік толғаныстарын бір шумаққа сыйдырған, қазақ әдебиетіндегі психологиялық бейнелеуді байытқан Абай екені даусыз. Ғалымдарымыздың психологиялық тырнақалды туынды деп Ақбілекті атауы да орынды. Психологизмнің стильдік құбылыс ретіндегі даралық қасиетін ескеріп, жоғарыдағы еңбектерді саралай түссек, оларда психологизмнің жалпылық қасиетінің басымдығын аңғарамыз. Бұл туралы әдебиет зерттеушісі, ф.ғ.д. Г.С.Пірәлиева өз еңбектерінде атап көрсеткен болатын:
Біріншіден, психологиялық прозада оқиға, кейіпкер, кезең, уақыт, тақырып, идея, т.б. деген мәселелер алдыңғы сапқа шыға қоймайды. Ол талап та етілмейді.
Екіншіден, мұнда ең бастысы - жеке адамның ішкі өмірі, өмір мен өлім арасындағы кезеңде адамзат бастан кешетін азапты тағдыр тәлкегі, кейіпкердің күрделі тұлғаға айналуы көркемдік назарға алынады. Шығармада шым-шытырық оқиғалар тізбегінен гөрі жеке адам санасындағы сапалық өзгеріс, рухани қопарылыс, ішкі сезімдік құбылыстар тереңдетіле талданады.
Үшіншіден, психологиялық прозаның эстетикалық, көркемдік әлемі өзінің жанрлық, көркемдік, стильдік талабына сай жеке санада жүріп жатқан ой мен сезім қайшылықтарын, сөз бен іс сәйкессіздіктерін тереңдеп талдап, көркемдік жүйеде саралайды [2, 10] . Демек, Ақбілек психологизмнің барлық талаптарына сай психологиялық туынды болғандықтан ғалымдарымыздың пікірін толық қуаттай аламыз.
Әдебиеттегі психологизмді зерттеудің алғашқы үлгісі Ахмет Байтұрсыновтың Әдбиет танытқыш еңбегінде кездесті.Осы еңбектің дарынды сөз деген тарауында көркем туындыдағы ішкі әлем көрінісін толғау деп атап, оған мынадай анықтама береді Толғағанда айтатын нәрсесін толғаушы тысқарғы ғаламнан алмай, ішкергі ғаламнан алады. Толғаушы ақын әуелі көңілінің күйін-мұңын, мүддесін, зарын, күйінішін, сүйінішін айтып, шер тарқату үшін толғайды. Екінші ішкергі ғаламында болған халдарды, нәрселерді тысқа шығарып, басқаларға білдіріп, басқаларды сол көңілдің күйіне түсіріп, халын түсіндіру мақсатпен толғайды. Толғау, қысқасын айтқанда, іш қазандай қайнаған уақытта шығатын жүректің лебі, көңіл құсының сайрауы, жанның тартатын күйі, ақындық жалғыз өз көңілінің күйін толғай білуде емес, басқалардың да халін танып, күйіне салып, толғай алуда [9, 104].
Бірқатар психология терминдерінің қазақша баламаларын да ғылыми айналымға енгізуге атсалысқан өзі психолог жазушымыз Ж.Аймауытов та психологиялық туындыларды тереңінен зерттеген адамдардың бірі. Оның Псиқолоғия және Жан жүйесі мен өнер таңдау (1926) еңбектері осы айтқандарымызға дәлел. Ол адам баласының психологиясын бақылау барысында бет-бейненің алатын орнын айқын бағдарлап, Кісінің қылығын қимылына қарап сынаймыз; көзге көрінетін қимыл беттікі [10, 104] дей келе, адамның сан қырлы сезім иірімдерінің сыртқы белгілеріне қарап ажыратуда көз әлпетінің беттің ым-ишараның , ауыздың құбылуының, сондай-ақ , қол сермеудің де мәні зор екендігіне тоқталып өткен. Нақтырақ синтетикалық психологизмді зерттеп, зерделеген.
Прозадағы психологизмді қалыптастыруда зор үлес қосқан, 60-80 жылдардағы әдебиеттің жаңашыл құбылысы, шоқжұлдыздар шоғырын жалғаушы алтын белес Мұхтар Әуезов екені даусыз. Классик жазушының қай шығармасын алып қарасаңыз да кейіпкер жанын тереңінен суреттеу, сыртқы ортасын рухани әлемімен астастыра сипаттайтынын аңғарамыз. Ал, бертін келе қазақ прозасындағы психологизді дамытуда сүбелі үлес қосқан жазушыларымыз: Т.Ахтанов, О.Бөкей, Т.Әбдікұлы, Ә.Кекілбаев, Д.Исабеков, М.Мағауин, С.Мұратбеков, Ә.Нұрпейісов, Т.Жароковтар болды. Аталған жазушылардың қазақ әдебиетіне нық қадаммен, шығармашылық жаңашылдығымен ену үшін көп ізденіс жасады. Әлем әдебиетінің, фольклордың озық үлгілерінен нәр алып, әрқайсысы өз стилінде қазақ прозасындағы психологизм мәселесін түбегейлі қалыптастырды.
Психологизм - тек қана көркем өнер үшін, әдебиет әлемі үшін десек қатты қателесеміз. Психологизм - адамзат рухани дүниесінің сырын ұғу үшін, сан қатпарлы тұңғиығына ене білу үшін де қажетті.Адам жаны ешкім бойлай алмайтын түпсіз тұңғиық, сонымен қоса бірін-бірі қайталамайтын оқшау әлем. Осы оқшау әлемді тану үшін психологизмге жүгінеміз. Адамның сан құбылған жан тебіренісін сөзбен өрнектеу - жазушыдан жоғары аңғарымпаздық пен тереңдікті талап етеді. Бүгінде прозадағы психологизмді зерттеп, оны дара құбылыс ретінде әдебиет сүйер қауымға жеткізуде зор үлес қосқан зерттеуші ғалымдарымыз- Г.Пірәлиева, Б.Майтанов, Г.Ержанова, А.Қалиева, Т.Рахымжановтар болып табылады. Енді осы зерттеушілердің бірқатар пікірлеріне тоқталсақ, Б.Майтанов Психологизм-адамның көңіл-күй, ой толғам болмысы төңірегіндегі нақты материалдық құбылыстар сырын түсінуге ұмтылу.Қаһарманның рухани әлемін, жансырын жеткізудің амал-тәсілдерінің жиынтығы., деп анықтама береді. Г.Піралиева Психологизм-кейіпкердің ойы мен іс-әрекетінің кереқарлығы,сана қақтығысынан тұратын ерекше көркемдік жүйе. Психологизм екі түрге бөлінеді. Кең мағынадағы барлық әдеби шығармаға тән. Тар мағынадағы психологизм жеке адам тағдырына тереңірек үңіледі., дейді. Ал, белгілі зерттеуші А.Қалиева Көркем шығармалардағы кейіпкерлердің рухани ішкі әлемінің көркем бейнеленуі:әдеби қаһарманның ой-санасының, эмоцияналдық көңіл-күйінің,сезімдерінің құбылуы, толқуы, өзгеруі сияқты құбылыстардың көркем шындыққа айналуы деп анықтама берген. Бұл пікірлерден шығарар түйінімізде нақты. Ол да, психологизмнің - көркем шығарманың жұлын жүйесі екендігі. Адам ағзасындағы жұлынның атқарар қызметі қаншалықты маңызды болса, көркем әдебиеттегі психологизмнің де бағасы сондай. Ғалым Б.Майтановтың психологизм - көркемдік әлемнің жұлын жүйесі деуі де сондықтан.
Қандай да көркем шығарма болмасын оның бағасы оқиға желісіне арқау болған кейіпкер жанының ішкі-сыртқы жан дүниесі толық көрініс беруімен құнды.Әрбір кейіпкер ашылмаған бір арал.Жазушы қарым-қабілетініне қарай жанды-жансыз кейіпкер туындаттырады.Жанды кейіпкер деп отырғанымыз сырт келбеті, жүріс-тұрысы кейіптелген кейіпкер ғана емес,сондай-ақ психологиялық ерекшелігі толық ашылған,яғни ішкі сезімі, жан дүниесі сырт келбетімен қоса суреттелген кейіпкер.Туындылардағы оқиғалардың оқырманға әсер ете алу-алмауы кейіпкерге байланысты, нақтырақ автордың шеберлігіне сын. Кейіпкер психологиясын ашу арқылы автор көркем шығармадағы психологизмді туындатады
Әңгіме жанрының қас шебері Төлен Әбдікұлының әңгімелері адам жанының құпия сырларына үңілуі, дүниенің мән-мағынасына философиялық тұрғыдан қарауымен оқшауланады.Әңгіме повесттері жалаң идеяның жетегінде кетпеген, сюжетінің өзіндік арнасы бар, тақырыбы мен идеясы айқын, мақсатты жазылған. Қаламгер өмірдің сыры мен шынын ыждаһаттылықпен зерттейді, өзін де өзгені де толғандырып жүрген сауалдар жабуабын іздейді. Шығарманың көркемдік сапасына көбірек мән беріп, өзі өмір сүріп жүрген қоғамның күрделі мәселелерін алға тартады. Оның байыпты ойлары мен түйінді сөз саптауы осы мазмұннан туындаған. Жазушының осы бағыттағы жетістігі ретінде Қайырсыз жұма әңгімесін атауға болады.
Біз адамның рухани болмысын, нәзік жан құбылыстарын, рухани тазалығын, адамгершілік қасиеттерін ішкі ой-сезімдерімен астастыра бейнелеу бойынша оқ бойы озық тұрған Төлен Әбдікұлы шығармалары деп білеміз. Торғай топрағынан түлеп ұшқан Төлен Әбдікұлы шығармашылығы өзіндік дара стилімен ерекшеленеді. Т.Әбдікұлы шығармаларының ерекшелігі адам психологиясын тереңінен суреттей алуы, кейіпкерді сезініп оны сыртқы болмысымен ғана есмес ішкі жан дүниесі мен сана тасқынымен қоса оқырманына таныту. Оның шығармаларымен таныса келе, кейіпкер ішкі әлемін суреттеу әдістері де жақсы жолға қойылғанын аңғару қиын емес. Мысалы, кейіпкердің ішкі диалог, маналогтары барысында, түс көру, сана кереғарлығы тәрізді көпшілік батыл қадам жасай бермейтін жолдарды таңдауы да оның оқ бойы оқық екендігінің дәлелі іспетті. Мысалы, Оң қол әңгімесі. Әңгіме дәрігердің айтуымен баяндалады.Оқиға орны психиатриялық аурухана. Дәрігер жігіт табиғатынан елгезек,емделушілерін жанындай жақсы көретін, жұмысына ынталы жігіт. Бір күні ауруханаға жасы он жетілер шамасындағы қыз түседі. Қыздың есімі Алма. Ауру деуге қимастай ұзын бұрымды, бұйра кекілі бар ару қыз. Сұлу қыздың өмірі тек қана үрей мен қорқыныштан тұрады. Ауруханаға қабылдау кезінде ата-анасы қыздың өзін-өзі бірнеше рет өлтірмек болғанын айтады. Ал, қыздың өзі басқаша баяндайды: Маған қастандық жасаған мынау, бұл менікі емес, мүлде бөтен қол, мені өлтіргісі келіп жүр[1,4 б.], - деп өзінің оң қолын көрсетеді. Мұндай аурудың түрін ішкі тұлғаның екіге жарылуы деп атайды. Яғни, бір денеде екі түрлі жан иесінің кезектесіп немесе қатар өмір сүруі. Жас дәрігер өзіне ғылыми нысан табылғанына қуанып, психологиялық дертке шалдыққан қызды бақылауға күнделік те арнайды. Оң қол шынында да өз бетінше ақылға сыймайтын әрекеттер жасайды. Оң қолы кеңірдегін тас қылып ұстап алады, сол қолымен жанталасып ажыратпақ болады, қысқасы қыз өмір үшін күн сайын өзінің оң қолымен арпалысқа түсуге мәжбүр. Бір қызығы оң қол тек қыз қалың ұйқыға кеткенде ғана шабуыл жасайды. Қызға қанша беймәлім болғанымен, оның санасында өзін-өзі өлтіру ниеті бар. Бұл ниеттің кімнен және қайдан келгені тағы белгісіз. Дәрігер Алманың бүкіл өмірін, мінез-құлқын, адамдармен қарым-қатынасын зерттей келіп, мұны өз басынан туған ниет деуге ешбір себеп таба алмайды. Бұл қызға тұқым қуалау арқылы келген дерттің бірі деп топшылайды. Науқастың әкесі немесе шешесі немесе әкесінің әкесі бір кездері өз-өздерін өлтіру ниетінде болған. Сол ниет қандай да бір тылсым күш арқылы Алманың санасынан орын алып өзін өлтіргілері келеді. Бірақ, олар жоқ. Сананың иесі қыз - өлуі тиіс. Әлгі ниет қыздың ағзасы толық тыныштыққа енген кезде оянып оң қолға сигнал береді. Кейіпкердің өмір үшін арпалысы осылай туындаған.
Үрей мен қорқыныштан, ұйқысыздықтан әбден жүдеген қыздың психологиясына анасы келіп баяндап беретін үйіндегі қызық оқиғалар шаншудай қадалады.Анасы үйіне қонақтар келгенін, жақын құрбысының теледидардан өлең оқығанын айтып, өзі аңғармаған халде қызының көңіліне қаяу түсіріп отырады. Әсіресе, анасы келіп кеткен күндері Алманың дерті үдей түседі. Анасының Алманың алдында жылап-сықтауы, көңілін аулайын деп айтқан әңгімелері көңіл күйіне кері әсерін тигізумен болады. Ал, дәрігер жігіт болса, тез арада жазылатынын, тіпті ауруханадан шыққан соң оны киноға түсуге жібереміз деп көңілін көтеріп қояды. Дәл осы сюжеттер барысынан психологизмнің синтетикалық түрін аңғару қиын емес. Автордың Алманың сыртқы болмысындағы өзгерістері арқылы ішкі жан дүниесінде орын алып жатқан сезім иірімдерін ашуға тырысқанын байқаймыз.
Күн сайынғы бақылаудың нәтижесінде қыздың жағдайы едәуір жақсара түседі. Жалғыздық Алманың жан серігіне айналады. Автор бұл туралы былай дейді: Дүниедегі ең қиыны жалғыздық қой. Төңірегіңде іштегі қайғың мен қуанышыңды өзіңмен бөлісе алатын жан серік адамдар барда тірліктің де, өлімнің де бір мағынасы болуы хақ. Бұдан әрине, өлімнің салмағы жеңілденіп кетпейді. Өлім қашан да қорқынышты. Бірақ, сенің өлімнен қашып, тіршілікке ұмтылуыңның өзі сол тіршіліктің мағынасы барын дәлелдейді. Ал жер бетінде бүкіл тіршілік атаулы жойылып, әлемде жалғыз қалған сәтіңді елестетіп көрші. Мұндайда өлім қорқынышты емес, керісінше тірлігің қорқынышты болмақ. Алманың бойындағы рухани жалғыздық та, осыған ұқсас бірдеңе еді...[2]. Алманың рухани жалғыздығы денсаулық жағдайын нашарлата түсетінін аңғарған дәрігер енді, Алмаға дәрігер ғана емес жақын дос болуға да тырысады.Дәрігер қалайда Алманы дертінен айықтырғысы келеді.Ойға алған мақсатына берілгені сонша өзі сұранып түнгі кезекшіліктің бәрін атқарып жүрді. Алмаға оң қолы қай уақытта шабуылдайтынын анықтап, қолын тас қылып ұстап отырады. Қыздың рухани жалғыздығы жанына қатты батады. Дәрігердің тағы бір байқағаны: оң қол қызға көңіл-күйі жақсы болған күндері мазаламайды.Дәрігер мұны қыздың анасы келіп кеткен сәттерде аңғарады. Әр келгенінде қыздың анасы үйіндегі жақсы жаңалықтарымен бөліседі.Бұл өзін жалғыз сезініп жүрген қыздың жүрегіне менде бірге болғым келеді деген сияқты пікірлер туындатады. Бірақ, Алмада мұндай мүмкіндік жоқ. Дәрігер толығымен Алманы өз бақылауында ұстайды.Бірнеше рет өлімнен арашалап қалады.Алма дәрігерді өзіне жақын тарта бастайды.Бір күні қыз дәрігерден өзін сыртқа алып шығуын қалада көшеде жүріп серуендесі келетінін жеткізеді.Алманың тілегінің қаншалықты орынсыз екенін біле тұра,қыздың көңілі үшін дәрігер келісімін береді. Қыз үшін арнайы киімдер сатып алып екеуі түнгі қалада қыдырып қайтады. Сол серуенде дәрігер жігіттің ішінен Алмаға деген сезім шырағы жанғандай болады. Содан бастап дәрігер ендігі Алманы бір науқас қыз емес өз болашағы етіп елестетіп, дертін емдеу үшін жанталасады. Жан-жақты зерттеу дәлелдемелерінің арқасында, дәрігер бас дәрігерден Алмаға ота жасап, жан азабы оң қолын кесіп тастауға рұқсат алады. Өкініштісі, дәрігер үйіне кеткен сол түні оң қол қызды өлтіріп тынады. Әңгіменің басты идеясы - бір адамның ішінде екі жанның өмір сүруі яғни, әлі де құпиясы ашылмаған тылсым өмірдің жұмбағы. Сана кереғарлығы, тасқыны. Өмірімізде әлі де болса құпиясы ашыла қоймаған, қалтарыс-бұлтарысы мол тылсым күштер жетерлік. Аталмыш әңгіме идеясы да осыған қарапайым мысал бола алады. Біздің пікірімізше, жас қыздың өліміне кінәлі қылмыскер - ой. Ол ой мейлі, өзіне тиесілі болмасын ықпалын жүргізеді. Біздің барлық әрекетіміз өз бастауын ойдан алады. Жаман ой түптің-түбінде дегеніне жетеді. Алманың санасына генетикалық тұқым қуалаушылық арқылы орнаған өзін өлтіру ойының орындалуы да ең алдымен ойлаудан бастауын алған. Осы орайда, ағылшын жазушысы Бернард Шоудың:"Оптимистердің арманы орындалады, ал пессимистердің жаман ойлары"[3], - деген пікірі ойымызды дәлелдей түскендей.
Автордың өзі бұл туралы былай дейді: Студент кезімде Италия елінің психиаторының кітабы қолыма түсіп танысқанмын. Сол еңбекте психиаторлардың өмірлерінен келтірген қолжазбалар бар. Қолжазбаны парақтай отырып, ауруханада болған оқиғаны кезіктірдім. Қалың ұйқыда жатқан қыздың сол қолы өз бетінше, жеке бір адам ретінде қимылдар жасайды екен. Қыздың үстіндегі көрпе жерге түсіп кетсе, сол қолы көрпені алып қыздың үстіне жабады. Егер қолы жетпесе, жанындағы анасын түртіп көрпені көрсетеді екен. Әрине, бұл толық сыры ашылмаған дүние. Бұл арада ең үлкен мәселе - бір адамның ішінде екі тұлғаның өмір сүруі. Осы мәселені қызық көріп көп зерттедім. Психиаторлармен сұхбаттасып, өмірдегі осыған ұқсас оқиғаларды салыстыра отырып ақырында Оң қол әңгімесі жазылды [5;] . Төл әдебиетімізге жаңа толқын алып келген "ішкі тұлғаның екіге жарылуы" төңірегінде қалам шерту үшін терең ізденіс пен қажырлы еңбекті тоғыстыра отырып жұмыс жасау асқан шеберлікті қажет етері анық. Мұндай тың туындылар қазіргі қазақ прозасында саусақпен санарлық. Автор осы бір әңгімесімен-ақ, қазақ оқырман қауымын дүр сілкінтті. Жалпы, мұндай күрделі әңгіме жазуды екінің бірі ептей алмасы анық. Бұл әңгімеде кейіпкер психологиясы көбірек диалог арқылы ашылған. Әңгіме толығымен психологизмдік сипаттарға құрылған. Әңгіме кейіпкерлерінің санасындағы, ойлау жүйесіндегі әр түрлі психологиялық, сезімдік, философиялық құбылыстар, монолог, диалог, ой ағыны сондай-ақ, әр түрлі психологиялық сыртқы детальдарға (ым-ишараттар,дауыс,ырғақ т.б.) да мән берілген. Кез-келген психологизм төңірегінде қалам шертемін деген азаматқа Төлен Әбдікұлының шығармашылығы үлгі бола алады. Автор шығармашылығымен таныса отыра,оның үлкен парасат иесі екендігіне көзіміз анық жетеді.Төлен-өзіндік көзқарасы қалыптасқан сезім ақыны,ерекше талант иесі.
Төлен Әбдікұлы Парасат майданы повеснде жазушы ізгілік пен зұлымдықтың, жақсылық пен жамандытың, өлім мен өмірді жүйке ауыруына шалдыққан адамның күнделігі арқылы парасат майданында айқастырады. Жазушының бұл туындысында да адам жанының екіге жарылуы сөз болады. Оң қолда кейіпкер өрімдей жас қыз болса, Парасат майданындағы кейіпкер өмірдің дәмін татып, ауыртпалықтан жүйкесі тозған адам. Өмірдегі қарама - қайшылықты бір-біріне қарсы қойып, бұл екі түрлі өмір кешетін адамның күнделігі сюжет желісіне арқау болады. Анығында, адам жанының бір күнде сан құбылары баршамызға белгілі. Бірақ ешкім де осыған мән беріп, өзін - өзі зерттей қоймайтыны тағы бар. Повесть жайында автор былай дейді: Парасат майданындағы оқиға өмірден алынған. Адам ұйықтайды, үш күннен соң басқа адамға айналады. Сол адам бірақ өзін басқамын деп айтады.Бұл ауруды дәрігерлер ұзақ зерттеген. Нәтижесінде адам санасының екіге жарылу құбылысын байқаған [6].Повесте кейіпкер белгісіз құрбысымен хат жазысып тұрады. Бейтаныс құрбысы оны өмірде зұлым күштердің басым тұратынына сендіру үшін барын салады, оның мысалға алған дәлелдері де өте орынды пайдаланылады. Қарсыласы парасат тауының асқарына көтерілген биік рухтың адамы болғандықтан, бейтаныс хат жазушының айтқанына көнгісі келмей, жан азабын тартады. Ізгіліктің ғана әлемді құтқарып қалатынына кәміл сенетін ол байғұс, зұлымдықтың жамылғысын жұлып тастау үшін, бейтаныс хат иесімен жиі талас-тартысқа түседі. Онымен жүзбе-жүз кездесіп, райынан қайтармақ болғанымен, ол әрекетінен еш нәтиже шықпайды. Бейтаныс құрбысы кездесуге келмей қояды. Әрбір адамның рухани өмірінде дәл осы повесть кейіпкеріндегідей таластар өтіп жатуы мүмкін, бірақ біз оған аса мән бере бермейміз. Бұл повесттің басқа шығармалардан басты айырмашылығы - шығармада бас кейіпкердің есімі аталмайды. Бұдан аңғаратынымыз автор кейіпкер есімін құпия ұстауды жөн көрген. Шығармада: Тіршіліктің мағынасын іздеу деген бір қиын іске бел буған екенсіз. Мұның өзі, шындап келгенде, рух деп аталатын ұлы әлемге сапар шегу ғой... Менің ойымша, адам өмірі - жақсылық пен жамандықтың мәңгілік қақтығысы деген қалыптасқан тұжырым әлі де ойлануды қажет етеді. Себебі, жаңағы Жақсылық пен Жамандықты жеке-жеке бұлғалықтап екі жаққа бөліп қоя алмайсың[7.7 б.]. Жақсылық пен Жамандық - бір-біріне кереғар болғанымен, бір-бірінсіз күні жоқ, өзектес, сабақтас егіз ұғымдар. Бұл екі қасиетті кез-келген адамның бойынан кездестіре аламыз, тіпті, бір мезетте. Оны автор да мысалға келтіреді: "Біреу жақсы отағасы, ұқыпты қызметкер, ал түнгі сағат 12-ден кейін кісі өлтіруі мүмкін. Ол бұл іспен бірнеше жыл шұғылданып жүргенін ешкім де білмеуі мүмкін"[8] Мұндай мысалдар өмірде аз емес.
Шығармадағы екіге жарылған адам жанының бірінші бөлігі Құдайға сенеді, ізгілікті құптайды. Жер бетіндегі жауыздыққа қарсы қалқан болу үшін адам баласы өнер мен білімге иек артуы керектігін алға тартады. Оның ойынша өмірде адам баласын өнер мен махаббат, ар мен ұят қана биік етеді. Адам бойындағы жауыздық атаулыға көз жұма қарау үлкен әділетсіздік деп есептеп, адамның өмірдегі бар мұраты жауыздық атаулымен алысу екенін атап көрсетеді. Ал, екінші зұлымдыққа бейім бөлік болса, ізгілік атаулыны жоққа шығарып, өмір тек қана зұлымдықтан құралғандығына екінші бөлігін сендіру үшін барын салып бағады.
Жазушы жүйкесі тозған адамның бейнесі арқылы осы кезеңдегі әрбір адамды жеке, табиғатын аша отырып, мысалға алып тұрғандай. Медициналық психологиядағы тұлғаның екіге жарылу мәселесін шебер көрсету арқылы әрбір оқырман өміріне қажетті өзекті мәселелерді философиялық тұрғыдан болсын, я психологиялық тұрғыдан болсын, тіпті адамгершілік хақында болсын үлгі етіп ұсынған. Бір адамның бойындағы екі жанды яғни, ізгілікке құмар адам мен зұлымдық жаршысын парасат майданында қақтығыстыру арқылы адам психологиясының сан қырлылығын таныта түскен бұл туынды қазақ прозасындағы психологизмді жаңа қырынан анықтап берді. Парасат майданы - қазақ әдебиетіне жаңашылдық алып келген психологиялық туындылардың бірегейі. Мұндай тың туынды оқырмандар қауымын бей-жай қалдырмады, әрине. Белгілі әдебиет зерттеушісі, сыншы Амангелді Кеңшілікұлы автордың осы туындысы туралы: Парасат майданы - көркем шығарма ғана емес, жазушының адамзат баласына айтқан ескерту аманаты, философиялық туынды. Бұл повесінде басқа шығармаларымен салыстырғанда жазушының жанын кемірген ой толғаныстары, үміті мен күдігі, ар азабын кешкен шақтағы уайымы, қоғамның келешегін ойлаған мазасыз қайғысы, жүрегін жаншыған ауыр сезімі бояуы қанық, айшығы анағұрлым анық етіп суреттелген деп жазады. Жазушы бұл шығармасы арқылы адам баласын жақсылығы мен жамандығы қатар жүретін өмір көшінде ізгілік отын сөндірмеуге шақырады. Шығарманың алғашқы беттерінен бастап-ақ, адам жанының күйініші мен сүйінішінің, сан түрлі ішкі толғаныстарының куәсі боламыз. Жазушының бұл шығармасы да оқырмандар арасында үлкен қызығушылық тудырып, жас ғалым, зерттеушілер үшін таптырмас зерттеу объектісіне айналып үлгерді.
Жазушы Төлен Әбдікұлы адам баласы рухын кемелдендіруде бек шебер. Есі бар жанды ойландырмай қоймайтын парасат суреткері. Оны оқушы сүйіспеншілігіне бөленген жеңісті жолға терең ізденушілігі, көркем жазғаны үшін жетті десек, қателесеміз. Төлен Әбдікұлын биікке көтерген өнер мен білімге деген асқан махаббат пен адамдық биік парасаты.Нағыз жазушыға ғана тән сезім, парасат, байқағыштық, шебер шабыт тәрізді қасиеттің бәрі де тұла бойнан төгіле, сіз бен біз оқып жүрген тың туындыларында көрініс тапқан.
Психологизмнің өзіне тән көптеген ауыртпашылығы мен артар жүктері бар. Кез-келген жазушы бұл тақырыпқа тән қалам тартып та кете алмайды. Төлен Әбдікұлының әрбір повесінен, әңгімесінен психологизмдік сипаттарды кездестіре аламыз. Бір кейіпкері ақ жүрек адалдығымен тәнті етсе, ендігі бір кейіпкері бар сезімін ішіне бүккен тұңғиықтығымен таңғалдырады. Кейіпкер психологиясын ашудағы өзіндік стильі қалыптасқан Төленнің түгелдей дерлік туындылары лайықты бағасын алыпта үлгерді. Төлен Әбдікұлы шығармаларының тағы бір ерекше тұсы - тақырып тосындығы. Мысалы, Қайырсыз жұма, Оң қол, Бассүйек, Тозақ оттары жымыңдайды тағысын тағы..
Ғалым Г.Пəрілиева тағы бір тоқталар жай -- Т.Əбдіковтің тілі. Оның қай туындысын алмаңыз, артық-ауыз əңгімеге, жалған сезім, жылтырауық теңеуге кездеспейсіз. Немесе ділмарсыған кейіпкер не автор жоқ. Мүмкіндігінше аз сөзге көп мағына сыйдыруға жəне əр сөзінің əйтеуір бір роль атқаруына аса жауапкершілікпен қарайтындығы -- қаламгердің өзіндік қолтаңбасы, өзіндік əдіс- тəсілі [5] десе, қазақ романдарының стилі мен типологиясын зерттеуші ғалым М.Хамзин асылы, Т.Əбдіковтың барлық ірілі-ұсақты шығармаларында байқалатын жайт -- автордың стильдік бедеріндегі салмақтылық, орнықтылық. Көп ретте өзге шығармаларындағы сияқты авторлық баяндау мен кейіпкер монологы жарасымды үйлесім тауып жатады [6] деген пікірін ұсынған. Расында да Төлен Әбдікұлы аз жазса да саз жазатын өзіндік стильі қалыптасқан қаламгерлердің бірі. Көтерген тақырыбы қаншалықты өзекті, қаншалықты оқырман қауымға тосын болса, соншалықты қысқа да нұсқа әрі түсінікті. Абай айтқан қиыннан қиыстырар ер данасының дәл өзі осы - Төлен Әбдікұлы. Бір ғана Алма характері арқылы үрей мен уайымнан өмірінің соңына дейін айрыла алмаған әлжуаз қыз, рұқсатсыз парктен гүл үздіріп дәрігер жігіттің сезімін сынаған тәкәппар ару, адам жанын қас-қабығынан аңдайтын ойлы, есті ару, өмір мен өлім арасындағы жан толғанысы барлығы бір кейіпкер бойында асқан шеберлікпен тоғыстыра білген жазушы шеберлігі осы болса керек. Төлен Әбдікұлы сөзсіз - сезім суреткері. Тағы бір әңгімесінен мысал келтірейік, Бір күндік ашудағы Ордабек образы да таңдай қақтырмай қоймайды. Ордабектің өзі мәңгілік сәбидей көретін қарындасына қаладан келген студент жігіттің бірі сөз салып жүр дегенді естіп бұлқан-талқан болуы, күнімен студент жігітке жазасын беріп, масқара еткенін ойлап масаттануы, Айгүлді нәрестедей уылжыған аңқау көріп, аяй түсуі ақыр соңында сөз салып жүрген Айгүлдің өзі екенін естігенде ет жүрегі езіліп, өмірінде алғаш рет құшақтап жұбатқысы келуі психологизмнің тізбекті арабасы тәрізді. Адам жанының сан-қырлы сезімі суреттелген бұл әңгіме аналитикалық психологизмге тән. Ішкі диалог пен ішкі монологқа қатар құрылған бұл туынды бізге бір күнде мың құбылған адам баласын, оның қым-қуыт көңілін толық таныта білгендей.
Психологизмнің ең бір күрделі тұсы - кейіпкердің жан сырын талдау болып табылады. Психологизмнің ең жоғары үлгісінде еңбек ету үшін қаламгерде дүниетаным, көркемдік әлем, тіл, образ жасау шеберлігі, байқампаз парасат, сезім қасиеттері қатар тоғысуы қажет. Суретке бүкіл саналы өмірінде көрген-түйгенін, дәуірінің елеулі оқиғаларын арқау етіп көркем шығармаларды туындатып жатады. Алайда, көбіненесе қыл көпірден сақтықпен өткен жолаушыдай рухани шындық, өмір шындығы ауыр да жемісті жолын қатар қаламгерлік абыроына сай алып жүретіндердің қатары аздау болып жатады. Мұның себебі де біреу ол да кейіпкер жанына ене білмегендіктен. Жан сырын талдай отыра суреттемегендіктен. Көркем шығармаларда кейіпкер жан сыры әр түрлі сипатта көрініс тауып отырады. Көп жағдайда түс арқылы көрініс табады. Көбінесе түс - адамның жиі ойлайтын немесе секем алып, үрейленіп жүретін тақырыбы төңірегінде болады. Мысалы, Т.Әбдікұлының Оң қол әңгімесіндегі Алманың түсінде оң қолының қылғындыруы. Бұл жерде қыздың үрейі түсіне еніп отыр. Жазушының Парасат майданы, Оң қол, Ақиқат Тозақ оттары жымыңдайды Әке тәрізді т.б туындыларында кейіпкер жан сырын тереңінен толғау арқылы қазақ прозасында көшбасшы буынының арасында шоқтықғы биіктей түсті. Əбдікұлы алдыңғы буын ағаларының, тұрғыластарының шығармашылық ізденістерінен үйрене, дамыта жүре, қалыптаса түсіп, қаламгерлік шеберлігін шыңдауда өзгелерге дара үлгі жолын салды. Кешегі дəстүрді өзінше шығармашылық тосындығымен, жаңалығымен жаңғыртты. Жазушы шығармашылығында жаңалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.