Қаңқа бұлшық еттер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қарағанды медицина университеті

Реферат

Кафедра: Негізгі анатомиямен физиология

Тақырыбы: Қаңқа және біріңғай салалы бұлшықет физиологиясы

Орындады: Фармация 1-001 топ. Болгабекова Мадина Н.

Тексерді: Шайкина Саягүл Нұрмахановна

Қарағанды 2021 ж

Жоспары:

1. Кіріспе

2. Қаңқа бұлшық еттер

2. 1 Қаңқа бұлшық еттерінің физиологиялық ерекшеліктері

3. Біріңғай салалы бұлшық еттер

3. 1 Біріңғай салалы бұлшық еттердің физиолигялық ерекшеліктері

4. Синапс

5. Қорытынды

1. Кіріспе

Бұлшық еттер адам денесінің тірек қимыл аппаратының негізгі бөлімі. Бұлшық еттеің басты жмысының бірі ол жиырылғыштық қасиеті. Жалпы бұлшық ет жұмысы жйке жүйесімен реттеледі. Егер бұлшық еттер жиырылған кезде дене, бір орыннан екінші орынға ауысса динамикалық, ал егер бұлшық ет жиырылғанда, дене қозғалыссыз қалса-статикалық жұмыс деп атайды. Бұлшық еттер пішініне қарай әр түрлі қызмет атқарады. Оларың күші көлденең қимасына яғни ет талшықтарының санына олардың қалыңдығына байланысты өтеді. Жалпы айтақанда бұлшық ет адам денесінің басты қимылға алып келетін апппараты. Сонымен қатар ол организмде қорғаныштық және өткізгіштік қызметтерді де атқарады. Адам денесінде 600 ден астам бұлшық ет түрлері кездеседі. Оны түрі мен атқаратын қызметіне байланысты бірнеше топтарға бөлуге болады. Адам денесіндегі бұлшық еттер 3 топқа бөлінеді: 1) біріңғай салалы және 2) көлденең жолақты (қаңқа) 3) жүрек бұлшық етінен тұрады. Олардың пішініне сәйкес бұлшықеттер келесідей болуы мүмкін:

- Фузиформды немесе ұзартылған- тар ұштары және кеңірек орталықтары бар.

- Unpenniform: олар қауырсынның ортасына ұқсайды, яғни талшықтар өздері шыққан сіңірдің бір жағына перпендикуляр. - Бипенниформалар: олар пішіні жағынан қауырсынға ұқсас, өйткені олардың талшықтары олардың шығу тегінің екі жағында перпендикулярлы түрде «шығады».

- Көп формалы: бұл бұлшық еттердің талшықтары әртүрлі сіңірлерден пайда болады; Бұл бұлшық еттерде өте күрделі ұйым бар, мысалы, дельта тәрізді бұлшықет, ол иықта кездеседі.

- Ені: олардың барлық диаметрлері бірдей немесе аз мөлшерде.

- Жоспарлар: бұл бұлшықеттер желдеткіш тәрізді болып келеді. Бұл үлкен жіңішке бұлшықет сияқты өте жұқа және кең бұлшықеттер.

- ҚысқаОлар қысқа ұзындықтағы бұлшықеттер және созылу қабілеті аз. Жақсы мысал - бет бұлшықеттері.

- Бицепс: бұл бұлшықеттер, олар бір аяғында сүйекке сіңірді қосады, ал екіншісінде бұлшықеттің екі бөлігіне бөлінеді, олардың әрқайсысы оны сіңірге қосады; Сол сияқты, трицепс және квадрицептер бар, олардың екі сегменттерінің орнына үш-төртеу болады, олардың әрқайсысы ұштарында сіңірмен қосылады.

- Дигастрия: Олар бір сіңірге біріктірілген екі бұлшықет шоғырынан тұрады.

- Полигастрий: олардың бір ұшында сүйекке бірдей сіңір қосылған екіден көп бұлшықет шоғыры бар. Бұл бұлшықеттердің мысалы ретінде іштің тік бұлшық етін айтуға болады.

2. Қаңқа бұлшық еттері

Қаңқа бұлшық еттері жұп және тақ болып сүйектерге жабысып тұрады. Қаңқа бұлшық еттері бірнеше қабат болып жатады. Әрбір бұлшық еттің ортасын-денесі, ал екі шетін сіңірі дейді. Бұлшық ет құрамының 75-і су және 25-і тығыз заттан (белок, май, көмірсу, тұздардан) тұрады. Бұлшық ет майда миофибриялардан (ет талшықтары ) түзілген. Олар ядродан және сыртын қаптап жатқан сарколемма деген қапшықшасы болады. Миофибриялар бірігіп, жеке жиырыла алатын бұлшық ет бөліктерін құрайды. Олардың әрқайсысы дәнекер тканінен тұратын кілегей қабықшасымен қапталған. Қаңқа еттері мүше ретінде көлденең-жолақты ет талшықтары бірігіп, олар дәнекер ұлпа қабықшасымен қапталған, оны эндомизия дейді. Егер олардың бірнешесі бірігіп жуандау будалар құраса, оларды онда перимизия дейді, ал жалпы бұлшық ет тығыз қабықшамен қапталса-эпимизия немесе фасция дейді. Бұлшық еттердің түсі оның жұмысына қарай қызыл және боз ( ақшыл-қызғылт) болады. Егер бұлшық ет көп қызмет ететін болса қанның көп келу нәтижесінде күрең қызыл, ал аз жұмыс істесе ашықтау келеді. Бұлшық еттіңтүсі жасқа қарай өзгереді. Мысалы: жаңа туған нәрестеде ашық қызыл болады. Өйткені ересек болған сайын, қимылдау жұмысының артуы мен күрделенуіне байланысты қызыл бола бастайды. Бұлшық еттер негізінде сіңір арқылы сүйекке жабысады бірақ кейбір бұлшық еттер екінші ұшымен теріге, сіңірге, бұлшық етке, шеміршекке бекуі мүмкін. Көлденең-жолақты бұлшық еттердің қызметтері: 1) қозғалыс (динамикалық және статикалық) ; 2) тыныс алуды қамтамасыз ету; 3) мимикалық; 4) рецепторлық; 5) қор жинағыш; 6) жылу реттегіш.

2. 1 Қаңқа бұлшық еттерінің физиологиясы

Қаңқа бұлшық еттерінің физиологиялық қасиеттері:

1) қозғыштық (жүйке талшықтарынан төмен) ;

2) өткізгіштік (төмен, шамамен 10-13 м/с) ;

3) рефракторлық (жүйке талшықтарына қарағанда көп уақыт аралығын алады) ;

4) лабильділік (функционалдық қозғалғыштығы шамамен 250 имп. /с) ;

5) жиырлғыштық (қысқару қасиеті) ;

6) серпімділік (созылу қасиеті) .

Қаңқа бұлшық еттерінің құрылымды-қызметтік бірлігі көпядролы бұлшықет талшығы болып табылады (1 сурет) . Бұл талшықтар шоқтарға біріге отырып бұлшық етті құрайды. Жиырылу бұлшық еттің арнайы қасиеті болып табылады. Бұлшықеттік жиырылуы бұлшық еттің қысқаруынан және (немесе) оның механикалық кернеуді дамытуынан байқалады. Стимуляция жағдайларына және бұлшық еттің қызметтік жағдайына байланысты жеке, біріккен (тетаникалық) жиырылу немесе бұлшық еттің контрактурасы пайда болуы мүмкін.

1 сурет. Қаңқа бұлшық еті көлденең жолақты бұлшықет талшықтарынан тұрады. Бұлшықет талшықтарының айтарлықтай көлемін миофибриллалар алып жатыр. Бір-біріне параллельді миофибриллаларда ашық және қара дискілердің орналасуы сәйкес келеді, ол көлденең сызықтың пайда болуына әкеледі. Миофибриллалардың құрылымдық бірлігі - саркомер, ол жуан (миозин) және жіңішке (актин) жіпшелерден құралған. Саркомердегі жіңішке және жуан жіпшелердің орналасуы сол жақта және сол жақтың төменгі жағында көрсетілген. G‑актин - глобулярлы, F‑актин - фибриллярлы актин.

Қозу құбылысы бұлшықет жиырылуын алдын алады, оның электрографикалық көрінісі биопотенциал болып табылады. Өзінің даму уақытысымен биопотенциал бұлшықет жиырылуының латентті кезеңімен сәйкес келеді. Бұлшық еттің жеке жиырылуының амплитудасы жиырылған миофибриллалардың санына тәуелді. Бүтін бір бұлшық етті құрайтын жеке талшықтар топтарының қозғыштығы әртүрлі, осыған орай тоқтың бастама күші тек ең қозғыш бұлшықет талшықтарының жиырылуына алып келеді. Мұндай жиырылудың амплитудасы минимальды. Тітіркендіріштің күші жоғарылаған кезде қозу процесіне біртіндеп қозғыштығы төмен бұлшықет талшықтары қосыла бастайды, жиырылу амплитудасы жинақталады да, бұлшық етте қозу процесімен қамтылмаған талшықтар қалмағанынша өсе береді. Бұл жағдайда жиырылудың максимальды амплитудасы тіркеледі.

3. Біріңғай салалы бұлшық еттер

Біріңғай салалы еттер ішкі мүшелердің тамырлардың және терінің құрамын- да кездеседі. Бұл ұлпа жалпы еріксіз жиырылып, ішкі мүшелердің толқынды қимылын, қан тамырларының кеңейіп таралуын қамтамасыз етеді. Еріксіз жиырылатын еттерге жүрек бұлшық еті де жатады. Бірыңғай салалы бұлшық еттің функциональды өлшемі-миоцит тобы. бірыңғай салалы ет ұлпаның құрылыстық бірлігі болып миоцит клеткалары, ал қызметтік бірлігі болып миоцит тобы саналады. Миоцит дәнекер ұлпадан қоршалған олар жүйке талшықтарынан нервтеліп, ол жерде жүйкелер қозуы бір жасушадан екінші жасушаға жасушааралық тиіспемен беріледі. Миоциттер жіңішке актин, жуан миозин және аралық филаменттерден тұрады. Еттің жиырылуы осы актин және миозин филаменттің сырғанауына байланысты. Бүкіл дене бұлшық еттері көлденең жолақты бұлшық еттер адамның еркіне байланысты денені қозғап жүргізеді, теңдікті сақтауға қатысады т. б. қимыл қозғалыстары осы ерікті жиырылатын көлденең жолақты ет қызметіне байланысты. Сонымен бұлар бірыңғай салалы ет ұлпасынан айырмашылығы ерікті жиырыла алады. Әрбір бұлшық ет талшықтарын жүйке ұштығы қамтыған. Бұлшық ет саркоплазмасы миоглобин белогына бай. Миоглобин, гемоглобинге ұқсап оттегін байланыстырады. Бұлшық ет талшығының пішініне және саркоплазмалық миоглобиннің мөлшеріне қарай-күрең қызыл, ашықтау және аралық бұлшық ет талшықтары болады. Саркопазмасы көп талшықтар қызарып баяу жиырылады, ал саркоплазмасы аздарының ақшылданып өте тез жиырылатын қасиеті бар, бірақ тез шаршайды. Бірыңғай салалы бұлшық еттер баяу жиырылса да өте күшті жиырылады. Барлық бұлшық еттерді жүйке талшықтарымен қамтамасыз етіледі. Бірыңғай салалы бұлшық еттердің қызметтері: 1) қуыс мүшелеріндегі қысымның тұрақтылығын қамтиды; 2) қан тамырлардағы қысымды реттейді. Жүрек бұлшық еті - қан тамырлар арқылы қанның қозғалысын қамтамасыз ететін қызмет атқарады.

3. 1Бірыңғай салалы бұлшық еттердің физиологиясы

Бірыңғай салалы бұлшық еттер де қаңқа бұлшық еттері сияқты физиологиялық қасиеттерге ие, бірақ өзіне тән ерекшеліктері болады:

1) тонус кезінде бұлшық еттерді демеп тұратын тұрақты емес мембраналық потенциал;

2) өздігінен өндіретін автоматты белсенділік;

3) созуға жауап ретінде жиырылу;

4) иілімділік;

5) химиялық, сонымен қатар фармакологиялық заттарға жоғары сезімталдық.

4. Синапс

Синапс - жүйкелік импульстарды жүйке талшығынан эффекторлы клеткаларға (ет талшықтары, нейрон немесе секреторлық клеткалар) өткізетін арнаулы құрылым. (2 сурет) . «Синапс» ұғымын ғылымға 1897 жылы ағылшын физиологы Ч. Шеррингтон енгізді. Синапс құрылымы негізгі үш бөлімінен тұрады: пресинапстық жүйке ұшынан, жүйке ұшы мен эффекторлы клетка аралығындағы синапстық саңылау мен постсинапстық мембранадан тұрады. Пресинапстық және постсинапстық мембраналардың арасында синапс саңылау клетка аралық сұйыққа толы кеңістік (2 сурет) . Постсинапстық мембранасында биологиялық активті заттарды (медиаторлар, гормондар), емдік және улы заттарды сезе алатын хеморецепторлар бар. Постсинапстық мембрананың маңызды ерекшелігі - осы жерде орналасқан рецепторлар сәйкес медиатордың түрлерімен ғана биохимиялық әрекеттесуге қабілеттілігі.

Аксон талшылықтарының жасуша денесінде түзетін синапстарын қандай жасуша бөлімімен байланысуына қарай: аксоматикалық, аксо-дендриттік, аксо-аксональдық, одан басқа әр түрлі нейрондар дендриттерінің арасында дендро-дендриттік, нейрон денелерін бір-бірмен байланыстыратың сомато-соматикалық және клетка денесі мен дендриттер арасыңда сомато-дендриттік синапстар да болады.

Синапстар арқылы қозу өтудің екі механизмі болады: электрлік және химиялық. Ең көп тарағаны химиялық синапстар, содан соң -электрлік синапстар, ең азы - аралас синапстар.

Электрлік синапстардағы саңылау диаметрі 2- 4 нм-ден артпайды. Онымен қоса бұл саңылауларда диаметрі 1-2 нм-дей болатын белокты молекуладан тұратын, пресинапстық мембрана мен субсинапстық мембранаға бойлай еніп, оларды өзара байланыстыратын көпіршелер - каналдар болады. Каналдар біраз бейорганикалық иондардың, кейбір майда молекулалардың бір клеткадан екіншілеріне өтуіне көмектеседі. Осындай синапстарда электрлік кедергі өте аз болады да, пресинапстық ток күші әлсіреместен постсинапстық клеткаға өтеді. Электрлік механизмді синапстар қарапайым жүйке жүйесі бар жануарларда басым болады.

Химиялық синапстарға тән болатын бірнеше функциональдық ерекшеліктер бар:

1. Олар арқылы қозу кешігіп өтеді (сиапстық кешігу), мысалы, жылықандыларда 0, 2-0, 5 мс. Ал электрлік синапстарда мұндай кешігу болмайды.

2. Химиялық синапс арқылы қозу тек бір бағытта өтеді, өйткені тиісті сигналды жеткізуге тиісті медиатор пресинапстық звенода ғана орналасады. Электрлік синапстарда қозу көбінесе екі бағытта да өте алады.

3. Химиялық синапстардағы медиаторлар өздерінің табиғатына, қызметіне қарай, постсинапстық мембранада қозу да, тежелу де тудыра алады. Электрлік синапстар арқылы тек қозу ғана өте алады, өйткені пресинапстардан жүйке импульстары постсинапстық звеноға ылғи да деполяризация толқыны түрінде жетеді.

Әрбір жүйке клеткаларында көптеген тежеуші және қоздырушы синапстар болады. Бұл жүйке әрекеттерінің бір-бірімен байланысты қызмет атқаруын қамтамасыз етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.