СОЛТҮСТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАН

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Мaмaндық бойынша 6В05205-География

ТАҚЫРЫБЫ: СОЛТҮСТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАН

Орындаған: 2 курс студені Амангелді Е. Е.
Ғылыми жетекшісі: Мылкайдаров А.Т.

Алматы, 2021

Мазмұны

Кіріспе
3

1
СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАНЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ - ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА СИПАТТАМА
5

2
СОЛТҮСТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАНЫНЫҢ ТАБИҒАТ ЖАҒДАЙЛАРЫ МЕН БАЙЛЫҚТАРЫ
5

3
ӘКІМШІЛІК БӨЛІНІСІ
7

4
ХАЛҚЫ

5
ШАРУАШЫЛЫҒЫ:
10
5.1
Өнеркәсібі
10
5.2
Ауыл шаруашылығы
12
5.3
Көлік
15

6
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
19
6.1
Солтүстік Қазақстан ауданының топырақ құнарлығының төмендеуі мәселесі
19

Қорытынды
25

Пайдаланған әдебиеттер
26

Кіріспе

Қазақстан, жер аумағының кеңдігіне және табиғи ресурстарының молдығына, табиғат жағдайларының әр түрлілігі мен әлеуметтік-экономикалық даму ерекшеліктеріне қарай 5 ірі Экономикалық Ауданға (Батыс, Солтүстік, Орталық, Шығыс,Оңтүстік) бөлінген..
Жоғарыда аталған аудандар ішінде Солтүстік Қазақстан еліміздің қиыр солтүстігінде Есіл, Тобыл және Обаған өзендерінің бассейндерінде, шығыс бөлігі Ертіс өзенінің орта ағысында орналасқан. Ауданның құрамына Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Павлодар облыстары кіреді. Аумағы - 600,9 мың шаршы шақырым. Халқы - 4,6 млн адам. Солтүстік Қазақстан аумағының көлемі жөнінен Батыс және Оңтүстік Қазақстан аудандарынан кейін үшінші орын алып, оған еліміз аумағының 22% келіп, ауданы Украина жер көлеміндей.
Солтүстік Қазақстанның экономикалық - географиялық жағдайы салыстырмалы түрде қолайлы, республиканың шеткі және Ресеймен шекаралас ауданы. Біріншіден, Ресейдің Орал және Батыс Сібір экономикалық аудандарымен шектеседі. Екіншіден, аумағы арқылы ірі темір жол магистраль өтеді. . Бұл жолдар Солтүстік Қазақстанды Орталық Қазақстан және Орал, Кузбасс аудандарымен байланыстырып, сонымен бірге Ресейдің Европалық, Азиялық бөліктері және Оңтүстік Қазақстан ауданына шығуына мүмкіндік береді.
Аудан аумағы арқылы Ұлы Сібір, Орта Сібір, Оңтүстік Сібір және Қазақстанаралық Трансқазақстан темір жолы магистралдары өтеді. Бұл жолдар Солтүстік Қазақстанды Орталық Қазақстан және Орал, Кузбасс аудандарымен байланыстырып, сонымен бірге Ресейдің Европалық, Азиялық бөліктері және Оңтүстік Қазақстан ауданына шығуына мүмкіндік береді.
Солтүстік Қазақстан еліміздің ең басты астық шаруашылықты және етті - сүтті мал шаруашылықты ауданы. Қазіргі нарықтық экономикаға көшудің қиындық жағдайындағы мал санының азаюы, өнімнің төмендеу кезеңінде де Солтүстік Қазақстан елімізде дәнді дақылдардың егіс көлемі, әсіресе жаздық бидай, мүйізді ірі қара және шошқа майы, мал майы және ет т.б. тамақ өнімдері жөнінен жетекші орын алады.
Агроөнеркәсіп кешенімен бірге Солтүстік Қазақстанда темір рудасын, боксит, көмір, асбест, алтын т.б. кендер өндіру және байыту, оларды өндеу барысында ферроқорытпа, аллюминий балқытумен байланысты металлургия өнеркәсібі едәуір дамыған аудан.
Қазақтар көптеген ғасырлар бойы Солтүстік Қазақстанның ұлан - байтақ аумағын жазғы мал жайылымы ретінде пайдаланып келді. Сарыарқаның, Есіл мен Құлынды даласының бай, әрі шырынды өсімдіктер жамылғысы жеткілікті су көзімен ұштаса отырып мал шаруашылығына қолайлы болып келді. Қысқы мал жайылымы ретінде Торғай аңғары, Теңіз - Қорғалжын көлдер ауданы, тіпті бетпақдала арқылы сарысу және Шу өзендері бойы пайдаланылды.
XVIII ғасырдың аяғында бұл жерге сібір қазақтарының және әсіресе XIXғ. аяғымен XXғ. басында орыс - украин шаруалары көшіп келуден кейін егіншілік дами бастады. Қазан революциясы қарсаңында дәнді дақылдар егісі кең аумақты қамтыған және дамыған етті - сүтті мал шаруашылықты аудан болды. Астық мол жиналған қолайлы жылдары, оның басым бөлігі Ұлы Сібір темір жолы арқылы Ресейдің ішкі базарларына шығарылды. Ал ішкі аудандарда астық жергілікті қажеттілікке пайдаланылып, кейде Ақмола, Атбасар, Баянауыл т.б. жәрмеңкелерінде сатылды.
Солтүстік Қазақстанда революцияға дейін жеткілікті өнеркәсіп болмай, одан тек ауыл шаруашылық шикізаттарын өңдейтін кәсіпорындар ғана жұмыс істеді. Екібастұзда көмір, Степняк пен Жетіқара аудандарында алтын, Ертіс маңындағы көлдерде тұз өндіріліп, Павлодар мен Петропавлде жөндеу - механикалық шеберханалары жұмыс істеді. Революцияға дейін Солтүстік Қазақстан аграрлы бағытта ғана дамыған аудан болды.
Аудан өнеркәсібінде тамақ және жеңіл өнеркәсіп жетекші орын алады. Оның ішінде әсіресе тамақ өнеркәсібінің маңызы зор. Ет тамақ өнеркәсібінің маңызды, ежелгі саласының бірі болып, ет комбинаттары облыс орталықтары, Екібастұз, Рудный, Жетіқарада орналасқан. Аудан ет, ет консервісін, шұжық, тамақтық майы, т.б. өнімдер береді. Оның ішінде ең ірісі петропавл ет комбинаты.
Сүт және май шайқау маңызы жөнінен ет өнеркәсібінен кейін екінші орнында. Ол сары май, ірімшік, брынза, құрғақ сүт т.б. сүт өнімдерін шығарады. Оның ірілі - ұсақты кәсіпорындары мол болып, соның бірі Павлодар сүт - консерві зауыты, құрғақ сүт өнімінде шығарады.
Солтүстік Қазақстанда ауыр өнеркәсіптің әр түрлі пайдалы қазба өндіретін тау - кен өнеркәсібі елеулі орын алады. Қостанай темір рудасы бассейнінде соколов - Сарыбай, Лисаков,Қашар кен - байыту комбинаттары жұмыс істеп, темір рудасын баыта отырып, оның концентратын шығарып, онымен Қарағанда және Орталық, Оңтүстік оралдың қара металлургиялық комбинаттарын қамтамасыз етеді.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті: Солтүстік Қазақстанның географиялық - экономикалық жағдайына жалпы сипаттама беру. Солтүстік Қазақстанның аудандарын бөліп қарастыру және оған мәлімет жасау.
Жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, және негізгі мәселелелерді қамтитын VI тараудан тұратын, біріншісі - экономикалық - географиялық жағдайына, екіншісі - табиғат жағдайы мен байлықтарына сипаттама беру, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, қосымшалар мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен құралады.
Жұмыстың теориялық негізі: Бұл жұмысымда Е. А Ахметов пен Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік география оқулығы мен Ұлттық энциклопедия кітабын негізге ала отырып,қолдандым.

1 СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАНЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ - ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА СИПАТТАМА

Солтүстік Қазақстан еліміздің қиыр солтүстігінде Есіл, Тобыл және Обаған өзендерінің бассейндерінде, шығыс бөлігі Ертіс өзенінің орта ағысында орналасқан.
Солтүстік Қазақстан -- батыста Орал сырты үстіртінен, шығысында Ертіс маңы жазығына дейін, солтүстігінде Солтүстік қазақ жазығынан оңтүстіктегі Сарыарқаның ұсақ шоқылы қырқаларына дейін созылып жатқан өңір.
Құрамына Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Павлодар облыстары жатады. Аумағында Қазақстан Республикасының астанасы - Астана қаласы орналасқан. Аумағы - 600,9 мың шаршы шақырым. Халқы - 4,6 млн адам. Солтүстік Қазақстан аумағының көлемі жөнінен Батыс және Оңтүстік Қазақстан аудандарынан кейін үшінші орын алып, оған еліміз аумағының 22% келіп, ауданы Украина жер көлеміндей. Ірі қалаларына - Павлодар, Петропавл, Қостанай, Екібастұз, Көкшетау жатады.
Солтүстік Қазақстан қолайлы экономикалық - географиялық жағдайда орналасқан. Солтүстік Қазақстан солтүстігінде Ресейдің Орал, Батыс Сібір аудандарымен шектеседі.
Аудан аумағы арқылы Ұлы Сібір, Орта Сібір, Оңтүстік Сібір және Қазақстанаралық Трансқазақстан темір жолы магистралдары өтеді. Бұл жолдар Солтүстік Қазақстанды Орталық Қазақстан және Орал, Кузбасс аудандарымен байланыстырып, сонымен бірге Ресейдің Европалық, Азиялық бөліктері және Оңтүстік Қазақстан ауданына шығуына мүмкіндік береді.
Ертіс өзені арқылы түсті металлургиялы Кенді Алтай, Ресейдің мұнай - газды Батыс Сібір ауданымен байланыса алады. Ресейдің өнеркәсіпті аудандарымен көршілестігі Солтүстік Қазақстанда тау - кен, энергетика шаруашылықтарының дамуына елеулі әсері болады.
Солтүстік Қазақстан еліміздің ең басты астық шаруашылықты және етті - сүтті мал шаруашылықты ауданы. Қазіргі нарықтық экономикаға көшудің қиындық жағдайындағы мал санының азаюы, өнімнің төмендеу кезеңінде де Солтүстік Қазақстан елімізде дәнді дақылдардың егіс көлемі, әсіресе жаздық бидай, мүйізді ірі қара және шошқа майы, мал майы және ет т.б. тамақ өнімдері жөнінен жетекші орын алады.
Агроөнеркәсіп кешенімен бірге Солтүстік Қазақстанда темір рудасын, боксит, көмір, асбест, алтын т.б. кендер өндіру және байыту, оларды өндеу барысында ферроқорытпа, аллюминий балқытумен байланысты металлургия өнеркәсібі едәуір дамыған аудан.
Ал енді ауданның экономикасына келетін болсақ Үстіміздегі жылдың қаңтар-қазан айлары аралығында тұрғын үйді пайдалануға беру көрсеткіші - 18,5 пайызға, инвестициялар көлемі - 10,7, өнеркәсіп өндірісі - 5,2, ауыл шаруашылығы өнімін шығару көлемі 2,6 пайызға ұлғайды.
Негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі есепті кезең ішінде 144,2 миллиард теңгені құрады. Шаруашылық жүргізетін субъектілердің меншікті қаражаты негізгі капиталға салынған инвестицияларды қаржыландырудың басым көзі (62,5 пайыз) болып табылды. Оның көлемі 90 миллиард теңгеден асты. Негізгі капиталға салынған инвестицияларды игеру бойынша басымдылық танытқан салалар - ауыл, орман және балық шаруашылықтары - 41,9 пайыз, өнеркәсіп 21,5 пайызға тең.
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 461,1 миллиард теңгені құрады. Тірідей өткізілген мал мен құстың барлық түрлерінің жалпы салмағы 76,3 мың тонна болды. 492,5 мың тонна сиыр сүті сауылып, 579,2 миллион дана тауық жұмыртқасы алынды. Сүт пен кілегей өндірісі - 30,5 пайызға, ірімшік және сүзбе - 21,4, ал сарымай өндірісі 20,6 пайызға ұлғайды.
Облыстың өнеркәсіп кәсіпорындарында (шағын кәсіпорындар, қосалқы өндірістер, үй шаруашылықтары секторын қоса алғанда) 180 миллиард теңгенің өнімі өндірілді. Өнеркәсіптік өндіріс құрылымының 70,4 пайызын алатын өңдеу өнеркәсіптерінде 126,8 миллиард теңгенің өнімі шығарылды.
Машина жасау көлемі - 2,2 есе, жеңіл өнеркәсіп өндірісінің көлемі 1,5 есе өсті. Мұнай өнеркәсібіне арналған жабдықтар - 1,9 есе, ерлерге арналған жұмыс киімін шығару - 48 пайызға, бетоннан жасалған құрылыстық мақсаттағы бұйымдар шыға ру - 39,4 пайызға, асүй жиһазын жасау көлемі 27,5 пайызға өсті.
Барлық меншік нысанындағы құрылыс-монтаждау ұйымдары өз күштерімен 50 миллиард теңгенің мердігерлік жұмыстарын орындады.
Аталған мерзім ішінде 426 жаңа ғимараттың құрылысы аяқталды. Оның 388-і - тұрғын үй. Кәсіпорындар мен жекелей тұрғындар өңір аумағында жалпы ауданы 100 137 шаршы метр болатын тұрғын үй құрылысын аяқтады. Тұрғын үй құрылысының бір шаршы метріне кеткен орташа нақты шығын - 85,1 мың теңге (өткен жылдың қаңтар-қазан айларында 66,4 мың теңге болған).
Бөлшек сауда көлемі өткен жылдың сәйкес кезеңінен 11 пайызға артқан, яғни 171 миллиард теңгені құрап отыр. Саудамен айналысатын кәсіпорындар 726 миллиард теңгенің, жеке кәсіпкерлер 985 миллиард теңгенің тауарын өткізді. Көтерме сауда көлемі 227,5 миллиард теңгені құрады.
Үстіміздегі жылдың қаңтар-қыркүйек айларында қызметкерлердің орташа айлық жалақысы өткен жылдың сәйкес мерзімімен салыстырғанда 7,3 пайызға өсіп, 101 814 теңгеге жетті. Соның ішінде ірі және орта кәсіпорындардағы еңбекақы өсімі 9,8 пайызды құрады, яғни 109 416 теңге болып отыр. Жалақының ең жоғары мөлшері кен өндіру және ашық кендерді қазу кәсіпорындарында (235 890 теңге), қаржы және сақтандыру мекемелерінде (179 731 теңге), көлік саласында (165 321 теңге), ақпарат және байланыс саласында (140 703 теңге) тіркелді.
Қазан айында жан басына шаққандағы күнкөрістің ең төменгі деңгейі 23 693 теңгеге жетті, бұл өткен жылғы желтоқсанмен салыстырғанда 20,2 пайызға көп. Азық-түлік қоржынының құны 14 216 теңгені құрады.
Тұтыну бағаларының индексі былтырғы жылдың желтоқсанымен салыстырғанда 105,8 пайызға өскен. Азық-түлік тауарларының бағасы - 4 пайызға, азық-түлік емес тауарлардың бағасы - 6,4 пайызға, ақылы қызметтердің бағасы 7,5 пайызға өсті.
Азық-түлік бағасына тоқталсақ, жұмыртқа бағасы - 4,9 пайызға, алкогольді ішімдіктер мен темекі өнімдері - 1,5, майлар мен тоңмайлар - 1, ет және еттен жасалған өнімдер - 0,7 пайызға, ал сүт өнімдерінікі 0,6 пайызға көтерілгені байқалған. Қант - 7,6 пайызға, жармалар - 4,3, жеміс пен көкөністер 0,1 пайызға арзандаған.
Жуу, тазалау құралдарының бағасы - 2,5 пайызға, үй тұрмысына қажетті заттар мен тұрмыстық техника - 1,1, аяқкиім мен оның жекелеген түрлерінің және фармацевтикалық өнімдердің бағасы 0,8 пайызға артқан.
Бензин - 7,7, дизель отыны - 6,8, қатты отын 4,6 пайызға қымбаттап, темір жол жолаушылар көлігімен, жол жүру бағасы 1,2 пайызға көтерілді.

2. СОЛТҮСТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАННЫҢ ТАБИҒАТ ЖАҒДАЙЛАРЫ МЕН БАЙЛЫҚТАРЫ

Ауданның жер бедері негізінен жазық. Оңың солтүстік және шығыс бөлігін Солтүстік қазақ жазығы алып жатыр. Бұл далалы жазықтықта табақша тәрізді ойпаңдар және олармен алмасып келетін қырқалар көптеп кездеседі. Олардың көпшілігінде тұщы және тұзды көлдер орналасқан. Құрғақшылық жылдары олардың кейбіреулері құрғап қалады. Ауданның солтүстігі мен батысына орта биіктігі 100 - 120 метр Батыс Сібір ойпатының оңтүстік сілемдері еніп, бұл негізінде тегіс жазықты жыртуға қолайлы болып келеді. Еліміздің шығыс және оңтүстік Қазақстан аудандарындағыдай мұнда биік тау жүйелері болмағандықтан жер бедері Батыс Қазақстан сияқты жазық. Міне, сондықтанда Солтүстік Қазақстанның табиғат жағдайы Батыс Сібірдің табиғатына ұқсас, барлық жерінде біркелкілеу болып келеді. Кей жерлерінде ойлы - қырлы тұщы және ащы көлдер орналасқан ойыстарда кездеседі. Ауданның шығысында Құлынды даласы, ал оңтүстігінде Қазақтың ұсақ шоқысы - Сарыарқа созылып жатыр.
Солтүстік Қазақстанның климаты шұғыл континентальды, еліміздің басқа аудандарымен салыстырғанда жазы қоңыр салқын, қысы суық. Қыста аудан климатына қатаң солтүстік мұзды мұхиттың арктикалық, ал жазда Орта Азия мен Иранның ыстық тропикалық ауа массалары әсер етеді. Соған қарамастан температура жағдайлары дәнді, дәнді бұршақ тұқымдас және көкөніс бақша дақылдарының пісіп жетілуіне жеткілікті. Оған солтүстік аудандарындағы 160, ал оңтүстігіндегі 167 өсіп- өну кезеңі мүмкіндік береді.
Аудан аумағының көп бөлігінде жылына 350 - 400мм жауын - шашын түсіп, оның басымы жылдың жылы мезгілдеріне келеді де, ол суарылмайтын егіншілікті дамытуға мүмкіндік береді. Ал ауданның оңтүстігінде жауын - шашын мөлшері 150 - 200 мм-ге төмендеп, өзен аңғарларында ғана суарылмайтын, қалған жерлерінде егіншілік тек суармалы жағдайда ғана дами алады.
Солтүстік Қазақстан аумағы орманды дала, дала және шөлейт зоналарында орналасқан. Орманды дала ені 150-250 шақырым болып, ауданның солтүстік жиегін алып, бұған құрамындағы қара шірігі 10% шалғынды - қара топырақты Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Павлодар облыстарының солтүстігі жатады.
Ал дала зонасы солтүстігінде нағыз қара, ал оңтүстігінде оңтүстік қара топырақты Солтүстік Қазақстанның басым бөлігін алып жатыр. Мұндағы қара шіріктің үлесі 6-8% Дала зонасының оңтүстігі құрғақ далаға ауысып, қошқыл - каштан топырақ басым болып, әр жерінде мор, сортаңды жерлер кездеседі. Орманды дала, дала зоналары суарусыз тәлімі егіншіліктің дамыту мүмкін болып, бұл зона негізінде көктемгі және мал жайылымы ретінде пайдаланады. Сонымен ауданның топырақ - өсімдік зонасының сипаты егіншілікті кең көлемде дамытуға қолайлы. Аумағының басым бөлігін қара топырақты орманды дала және дала зонасы алып жатыр, ол толық жыртылып егіншілікке игерілген.
Жыл бойында Солтүстік Қазақстан аумағында оңтүстік - батыс, оңтүстік аңызақ жерлері басым болып жазда ауа мен топырақты құрғатып, ал қыста қарды ұшырып әкетіп қара боран туғызады. Мұндай табиғат жағдайларының зиянды әрекетін бәсендету және болдырмау үшін ауданда егіс қорғау алқаптары отырғызылып, топыраққа ылғал жинау мақсатында қар тоқтатылады, жайылым мен шабындықтар суландырылады.
Жер ресурсы - ауданның өте маңызды табиғи байлығы. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жер көлемі 50млн га, соның 24 млн га жыртылған жер, 26 млн га мал жайылымы,шалғындық және шабындық жерлер. Бірақ соңғы жылдары нарықтық экономикаға көшудің қиындықтарымен байланысты ұзақ жылдардан бері қалыптасқан жыртылған егістік жерлер толық пайдаланылмай, оның көлемі жылдан жылға азаюда. Соның салдарынан ауыл шаруашылығы өнім көлемі де төмендеуде.
Оңтүстікке және оңтүстік-шығысқа қарай Солтүстік қазақ жазығы біртіндеп биіктеп, Көкшетау қаласының оңтүстігінде әсемдігімен "Қазақстан Швейцариясы" деген теңеуге ие болған көркем қыратпен (Көкшетау қыраты) алмасады. Онша биік емес, бірақ құзды-жарлы, қырқалы және қарағайлы-қайыңды ормандармен көмкерілге тау жоталары ғажайып суретке ұқсайды.
Тауаралық ойыстардағы көлдер және олардың жағаларындағы әр түрлі пішіндегі дөңбек тастар мен шың-құздар ерекше ғажайып көріністер береді. Ауданның батысында Торғай үстірті созылып жатыр, ал солтүстігінде төбелі, көтеріңкі жонды жазықтар және тайыз көлді ойпаңдар, оңтүстігінде теп-тегіс қыраттар кездеседі. Торғай үстіртін солтүстіктен оңтүстікке қарай ені 20-75 км, табаны тегіс болып келетін Торғай қолаты кесіп өтеді
Солтүстік Қазақстан аумағы жер бедерінің жазық болып келуіне қарамастан пайдалы қазбаға бай. Ауданның солтүстік - батысында Қостанай темір рудасы, оның маңында Жітіқара асбест, Торғай қоңыр көмір басейні, ал оңтүстігінде Арқалық боксит кен орныдары бар. Көмір - Екібастұз, Майкүбі, Обаған алаптарында, темір кені шикізатының 83%-ы Қостанай мен Лисаков алаптарында шоғырланған.
Ауданда Қазақстандағы ірі алтын кен орындарына Василков, Жолымбет, Бестөбе, Ақбейіт (Ақмола облысы), Майқайың (Павлодар облысы) жатады. Боксит - Амангелді мен Қызыл Октябрь кен орындарында, мыс - Бозшакөлде, асбест - Жітіқарада, ас тұзы - Коряков, Тобылжан, Қалқаман кенінде, Солтүстік Қазақстан облысында Обухов титан кен орны зерттелініп, игеруге дайындауда.
Солтүстік Қазақстанның барлық жерінде құрылыс материалдары кездеседі - тас, саз, кварц құмы, отқа төзімді саз, әктас (Керегетас). Солтүстік Қазақстан сонымен бірге жер ресурсына бай аймақтың бірі. Жалпы жер ресурсының 90%-ы ауыл шаруашылығына қолайлы жерге жатса, оның 61%-ы жайылым; 37%-ы егіншілікке пайдаланылады. Табиғат жағдайынын, қолайлылығы аумағының барлық жерінде егіншілікпен және мал шаруашылығымен шұғылдануға мүмкіншілік береді.
Павлодар облысында Екібастұз тас көмір, Майкүбі қоңыр көмір, Бозшакөл мыс, Коряковск, Таволжан, Қалқаманда ас тұзы кездеседі. Солтүстік Қазақстанның әр жерінде, Жітіқара (Қостанай), Майқайын (Павлодар), Жолымбет, Ақбейіт, Степняк, Васильков, Бестөбеде (Ақмола) алтын кені кездеседі.
Аудан аумағында известняк, шыны құмы, отқа төзімді маз т.б. құрылыс материалдары бар.
Климаттың құрғақтығы, жазық жер бедерінің басымдығы Солтүстік Қазақстан аумағында су байлығының таралу ерекшелігін анықтап, өзен жүйесінің нашар дамып, ал көлдердің мол болуына мүмкіндік береді. Ертіс өзені, оның тек Есіл, Тобыл сияқты сол жақ салалары ғана мұхитқа құяды. Ал қармен қоректенетін Торғай, Сілеті, Шідерті, Шағалалы сияқты ұсақ өзендері ағынсыз көлдерге құяды. Олардың ағыны біркелкі болмай, кеме қатынасы, су электр стансалары салуға қолайсыз болып негізінде шабындық пен жайылымдарды лимандап (жайып жіберу) суаруға пайдаланылады.
Су ресурстарына жеткілікті аймақ. Аудан аймағында көлдер мен көптеген өзендер кездеседі. Ауданда бірнеше су қоймалары салынған. Оның ішінде ең ірілері Солтүстік Қазақстан облысындағы Сергеев су қоймасы (Есіл өзені, ауданы 117 км²) және Қостанай облысындағы жоғарғы Тобыл су қоймасы (Тобыл өзені, ауданы 87,4 км²). Аудандағы табиғаттың керікті жерлеріне Шортанды-Бурабай курорттық зонасы Қорғалжын және Наурызым қорықтары, Баянауыл және Көкшетау ұлттық саябақтары жатады. Табиғатының осындай әсем жерлерінде рекреациялық ресурс түрінде пайдалану үшін демалыс үйлері, санаторий, туристік базалар жұмыс істеп, туристердің сұранысына ие болып отыр.

3 ӘКІМШІЛІК БӨЛІНІСІ

Солтүстік Қазақстан негізінен 14 ауданға бөлінеді. Ал енді сол аудандарды көрсетіп, ол ауданның географиялық орны, халқы мен экономикасына жеке-жек тоқталып кететін болсам:
Айыртау ауданы
Ақжар ауданы
Аққайың ауданы
Мағжан Жұмабаев ауданы
Есiл ауданы
Жамбыл ауданы
Қызылжар ауданы
Мамлют ауданы
Ғабит Мүсірепов ауданы
Тайынша ауданы
Тимирязев ауданы
Уәлиханов ауданы
Шал ақын ауданы
Петропавл қ.
1. Айыртау ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстік-батысындағы әкімшілік аудан. 1928 жылы құрылған.
Ауданның аумағы 9,6 мың шаршы километр. Аудан орталығы - Саумалкөл ауылы. Аудан батысында Ғабит Мүсірепов және Шал ақын аудандарымен, солтүстiгiнде - Есiл ауданымен, шығысында Ақмола облысымен шектесiп жатыр.
Аудан тұрғындары негізінен егіншілікпен, мал өсірумен айналысады. Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жер көлемі 735,5 мың га, оның ішінде егістік жері 437,1 мың, шабындығы 13,4 мың, жайылымы 285,0 мың. Орманды алқап 142,0 мың га, 29,9 мың га жерді өзен-көл алып жатыр. Саумалкөл ауылы арқылы Қостанай -- Көкшетау -- Қарасу темір жолы өтеді.
Тұрғындар саны 36 951 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар -- 47,06%, қазақтар -- 39,02%, украиндар -- 3,95%, немістер -- 3,98%, татарлар -- 1,80%, беларустар -- 1,43%, поляктар -- 0,82%, ингуштар -- 0,37%, армяндар -- 0,13%, мордвалар -- 0,11%, басқа ұлт өкілдері -- 1,34%.
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 396 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 45 - орта, 349 - шағын кәсiпорындар. Олардан 169 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 227 - жеке меншiк нысанына жатады. Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 8,4 пайызыы (20 106,0 млн.теңге) өндiрiлген. Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 1 451,8 млн.теңгеге өнiм өндiрiлген, облыстағы үлесi 2,1%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 115,8% құрайды.
Бөлшек тауарайналымның көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 612,8 млн.теңге сомасын құрады. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 138,1%. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 16 788,3 млн.теңге соманы құрап, тозу деңгейi 35,6% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 1 983,5 млн.теңге құрады.
Пайдалануға 12,5 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 28,4 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 23,9% өсiп, 37 330 теңгенi құрады. Нақты жалақы 15,8% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 26 922 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 513 теңге құрады.

2. Ақжар ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысындағы аудан. Аудан орталығы Талшық кенті. Аудан 1997 жылы құрылды. Ақжар ауданы Ленин және Ленинград аудандарының қосылу нәтижесiнен құрылды.
Аудан аймағы - 8,04 мың шаршы километр. 2010 жылғы 1 қаңтарға халқының саны 21,4 мың адамды құрады. Халықтың тығыздығы (бiр шаршы километрге) 2,7 адам.
Әкiмшiлiк орталығы - Талшық ауылы, облыс орталығынан 285 шақырым қашықтықта орналасқан. Ауданда - 12 ауылдық округ, 25 ауылдық елдi мекен бар. Солтүстiгiнде Ресей Федерациясымен, батысында Тайынша ауданымен, оңтүстiгiнде Ақмола облысымен, оңтүстiк-шығысында Уәлиханов ауданымен шектесiп жатыр
Ауданның экономикасында 11,9 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 22,6% өсiп, 36 047 теңгенi құрады. Нақты жалақы 14,6% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 24 247 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 113 теңге құрады.

3. Аққайың ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының орталық бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан 1928 жылы құрылған. Аумағы 4,71 мың шаршы километр. Орталығы - Смирново ауылы, ол ауданның оңтүстiк-шығыс бөлiгiнде, темiр жол бойында, облыс орталығы - Петропавл қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 39 км-дей жерде.
Тұрғындары 18 972 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар (43,96%), қазақтар (33,36%), немістер (7,85%), украиндар (7,75%), татарлар (2,00%), поляктар (1,54%), беларустар (1,28%), басқа ұлт өкілдері (2,26%).
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 216 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 3 - iрi, 31 - орта, 182 - шағын кәсiпорын. Олардан 97 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 118 - жеке меншiк, 1 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады.Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 5,7%-ы өндiрiлген (13 520,0 млн.теңге).
Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 568,4 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 0,8%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 103,2% құрайды. Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 229,1 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 68,0% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 6 337,7 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 29,8% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 1 464,0 млн.теңге құрады. Пайдалануға 0,1 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi.
Ауданның экономикасында 15,7 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 16,3% өсiп, 33 895 теңгенi құрады. Нақты жалақы 8,7% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 25 472 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 195 теңге құрады.
Басты экономикалық саласы - дәндерді өсіру. 2011 жылғы астық 198196 га жерден алынды, оның ішінде: 185600 га дәнді және бұршақты дақылдар. 155640 га бидай, 5368 га майлы, 11462 га жемдік дақылдар, 1890 картофель, 484 га көкөністер. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 2011 жылы 16 374,9 млн тенге болды. Аудан аумағында 3 сүт өндіру, 1 шұжық цехі, 7 диірмен, 17 наубайхана, 3 ет өндіру мини-цехтері бар. Сонымен қатар төрт желілік элеватор жұмыс істейді: ЖШС Смирновты элеватор, ЖШС Иван Зенченко, ЖШС Қиялы-Астық, ЖШС Тоқуши-Астық.

4. Мағжан Жұмабаев ауданы -- Солтүстiк Қазақстан облысының солтүстiк-шығысында орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлініс. 1928 жылы құрылған. Жер аумағы 7,8 мың км².[5] 1997 жылы Возвышен ауданымен бiрiккен. 2000 жылы Булаев ауданы Мағжан Жұмабаев ауданы болып қайта аталды. Орталығы - Булаев қаласы (1893 жылы құрылған), 1969 жылы қалалық статус алды. Булаевтан облыс орталығына дейiнгi қашықтық 106 км.
Тұрғындары 29 924 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар (57,47%), қазақтар (28,54%), немістер (5,00%), украиндар (4,16%), татарлар (1,38%), поляктар (1,54%), беларустар (0,84%), поляктар (0,48%), литвалықтар (0,16%), шешендер (0,15%), чуваштар (0,14%), басқа ұлт өкілдері (1,06%).
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 313 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 25 - орта, 286 - шағын кәсiпорындар. Олардан 176 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 133 - жеке меншiк, 4 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады. 2009 жылдың қорытындысы бойынша: Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 10,5%-ы (25 101,6 млн.теңге) өндiрiлген.
Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 570,6 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 0,8%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 102,8% құрайды. Бөлшек тауар айналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 255,9 млн.теңге сомасын құрайды. Тауар айналымның физикалық көлемiнiң индексi 52,5% кұрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 6 146,9 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 37,3% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 1 558,5 млн.теңге құрады.
Пайдалануға 8,5 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 24,4 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 18,2% өсiп, 38 250 теңгенi құрады. Нақты жалақы 10,5% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 25 963 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 10 952 теңге құрады. Ауданның ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 637,2 мың га, жайылым мен шабындық 176,8 мың га.
Аудан арқылы Сібір темір жолы Мәскеу-Владивосток темір жолы, сондай-ақ Петропавл-Омбы-Новосібір автомобиль жолы, Булаев-Молодогвардейский, Қарақоға-Конюхов автомобиль жолдары өтеді.

5. Есiл ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстік-батыс бөлігіндегі әкімшілік аудан. 1997 жылдың 17 сәуіріне дейін Ленин, содан кейін Мәскеу ауданы аталып келді. Жерінің аумағы 5,14 мың км². Орталығы -- Явленка ауылы.
Тұрғындары 22 356 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар (54,16%), қазақтар (38,71%), немістер (2,84%), украиндар (1,66%), поляктар (0,57%), татарлар (0,49%), беларустар (0,27%), армяндар (0,21%), чуваштар (0,19%), басқа ұлт өкілдері (0,91%).
Аудан негізінен, ауыл шаруашылығымен айналысады. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерінің аумағы 454,9 мың га. Егіс аумағының 70%-ке жуығын дәнді дақылдар құрайды. Мал шаруашылығы сиыр, жылқы, қой және шошқа өсіруге маманданған. Ауданда өндірістік және тұрмыстық қызмет көрсету комбинаты, 2 май зауыты, ет-сүйек зауыты, нан комбинаты, баспахана, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 1 ауыл шаруашылық колледжі, 54 орта мектеп, 56 дәрігерлік пункт, 3 аурухана, 10 дәрігерлік амбулатория, 43 фельдшерлік-акушерлік пункт жұмыс істейді.

6. Жамбыл ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының солтүстік-батысындағы әкімшілік бөлініс. Бұрынғы Преснов және Жамбыл аудандарының қосылуынан (1997) пайда болып, 1928 жылғы шекара қалпына келтiрiлген. Жер аумағы 7,46 мың км². Аудан орталығы - Пресновка ауылы.
Тұрғындары 19 447 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (44,52%), орыстар (41,55%), украиндар (6,52%), немістер (3,60%), татарлар (1,16%), беларустар (0,57%), басқа ұлт өкілдері (2,08%).
Ауыл шаруашылығы жерінің аумағы 600 мың га, оның ішінде жыртылған жері 228,1 мың га, 69 мың га шабындық, 278,1 мың га жайылым. Негізінен егіншілік және мал ш-мен айналысады. Аудан жерімен батыстан шығысқа қарай мемлекеттік маңызы бар Қостанай - Петропавловск автомобиль жолы, солтүстіктен оңтүстікке қарай Қорған - Новоишим т. ж. өтеді.

7. Қызылжар ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының солтүстік бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан 1997 жылы Бескөл және Соколов аудандарының қосылу нәтижесiнде құрылған. Аумағы 6,15 мың км2. Орталығы - Бескөл ауылы, облыс орталығымен аралығы 12 км.
Тұрғындары 44 214 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар (57,26%), қазақтар (31,30%), немістер (3,19%), украиндар (2,27%), татарлар (1,67%), беларустар (0,76%), поляктар (0,46%), армяндар (0,40%), әзірбайжандар (0,28%), чуваштар (0,18%), башқұрттар (0,17%), литвалықтар (0,14%), өзбектер (0,17%), тәжіктер (0,11%), басқа ұлт өкілдері (1,63%).
Қызылжар ауданының дәстүрлі кәсібі - астық, ет, сүт өнеркәсібі. 1992 жылға дейін 16 кеңшар мен 6 ұжымдар, сондай-ақ 2 аудандық мамандандырылған шаруашылық бірлестігі, мемлекеттік асыл тұқымды станса, 2 ірі құс фабрикасы болған. Нарықтық экономикаға өтуге байланысты бұл шаруашылықтардың негізінде шаруа қожалықтары, жеке сауда-коммерциялық мекемелер мен акционерлік бірлестіктер құрылды. Қазір өндеу өнеркәсібі орындарының ішінде май және нан зауыттары, тұрмыстық қызмет көрсету мен жергілікті өнеркәсіп комбинаттары, көліктік және құрылыс-жөндеу ұйымдары жұмыс істеуде.
Бескөл ауылы аумағында Солтүстік Қазақстан Мал шаруашылығы және малдәрігерлік ғылыми-зерттеу институты, сондай-ақ тәжірибе шаруашылығы бар. Бескөл құс фабрикасы диеталық жұмыртқа мен құс етін шығарады.

8. Мамлют ауданы -- Солтүстiк Қазақстан облысының солтүстiк-батысында орналасқан әкімшілік бөлік. Аудан 1932 құрылған. Аудан аймағы 4,10 мың шаршы километр. Орталығы - Мамлют қаласы.
Тұрғындары 17 845 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар (58,35%), қазақтар (25,17%), татарлар (6,76%), немістер (3,60%), украиндар (2,14%), беларустар (0,72%), литвалықтар (0,40%), әзірбайжандар (0,31%), поляктар (0,17%), чуваштар (0,18%), басқа ұлт өкілдері (2,19%).
Аудан облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 3,9%-ын өндiрген (9 338,7 млн.теңге). Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 1 370,6 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 2,0%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 108,0% құрайды.
Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 962,2 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 109,2% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 4 629,4 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 28,7% болды.
Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 2 172,4 млн.теңге құрады. Пайдалануға 3,2 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 13,9 мың адам жұмыс iстейдi.Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 24,4% өсiп, 40 315 теңгенi құрады. Нақты жалақы 16,2% өстi.
Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 25 686 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 530 теңге құрады.

9. Ғабит Мүсiрепов ауданы -- Солтүстiк Қазақстан облысының оңтүстік-батысында Есiл жазығында орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан 1969 жылы құрылды. Аумағы 11,1 мың км2. Орталығы - Новоишим ауылы, облыс орталығынан қашықтығы 270 км.
Тұрғындары 40 850 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар (43,10%), қазақтар (32,80%), украиндар (10,50%), немістер (5,08%), беларустар (2,54%), татарлар (1,59%), поляктар (0,67%), әзірбайжандар (0,61%), ингуштар (0,53%), башқұрттар (0,35%), чуваштар (0,25%), армяндар (0,24%), мордвалар (0,22%), басқа ұлт өкілдері (1,52%).
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 383 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 9 - iрi, 48 - орта, 326 - шағын кәсiпорын. Олардан 150 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 231 - жеке меншiк, 2 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады. Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 13,7%-ы өндiрiлген (32 742,1 млн.теңге).
Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 5 918,1 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 8,6%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 110,7% құрайды.
Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 1 705,4 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 132,4% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 34 367,2 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 40,1% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 6 835,0 млн.теңге құрады. Пайдалануға 11,2 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi.
Ауданның экономикасында 28,1 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 13,5% өсiп, 41 195 теңгенi құрады. Нақты жалақы 6,0% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 28 174 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 810 теңге құрады.

10. Тайынша ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстік бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Аумағы 11,43 мың шаршы километр. Орталығы - Тайынша қаласы, облыс орталығымен аралығы 150 км.
Тұрғындары 43 140 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (28,30%), орыстар (24,30%), поляктар (20,67%), украиндар (11,29%), немістер (9,73%), беларустар (2,68%), татарлар (0,58%), ингуштар (0,48%), армяндар (0,30%), өзбектер (0,22%), әзірбайжандар (0,18%), шешендер (0,14%), чуваштар (0,11%), басқа ұлт өкілдері (1,02%).
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 475 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 8 - iрi, 60 - орта, 407 - шағын кәсiпорындар. Олардан 171 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 302 - жеке меншiк, 2 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады. Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 13,5%-ы (32 237,5 млн.теңге) өндiрiлген.
Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 6 355,0 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 9,3%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 123,0% құрайды.
Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 703,8 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 80,2% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 36 552,7 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 18,8% болды.
Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 3 825,3 млн.теңге құрады. Пайдалануға 7,7 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 34,2 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 13,1% өсiп, 35 807 теңгенi құрады. Нақты жалақы 5,7% өстi.
Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 26 863 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 375 теңге құрады.

11. Тимирязев ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстiк-батыс бөлігінде орналасқан бөлінісі. Аудан 1963 жылы құрылған. Аудан аймағы 4,51 мың шаршы километр. Орталығы - Тимирязевка ауылы, облыс орталығымен аралығы 236 км.
Тұрғындары 11 290 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (36,86%), орыстар (45,46%), украиндар (5,46%), немістер (2,59%), татарлар (1,82%), беларустар (1,71%), әзірбайжандар (0,18%), башқұрттар (0,54%), чуваштар (0,50%), поляктар (0,47%), литвалықтар (0,40%), басқа ұлт өкілдері (2,49%).
Аудан экономикасы: жалпы білім беретін 26 мектеп, 1 кәсіптік-тех. мектеп, 9 клуб, 22 кітапхана бар. Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 190 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 1 - iрi, 10 - орта, 179 - шағын кәсiпорындар. Олардан 97 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 93 - жеке меншiк нысанына жатады.
Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 5,2%-ы өндiрiлген (12 499,1 млн.теңге). Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 512,8 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 0,7%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 101,9% құрайды. Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 251,6 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 79,8% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 8 002,7 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 19,1% болды.
Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 2 172,4 млн.теңге құрады. Пайдалануға 1,5 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 9,6 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 14,8% өсiп, 36 363 теңгенi құрады. Нақты жалақы 7,3% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 25 987 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 820 теңге құрады.

12. Уәлиханов ауданы -- Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстiк-шығысында орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан 1928 жылы "Қызылту ауданының" негiзiнде құрылған. Аумағы 12,88 мың шаршы км. Орталығы - Кішкенекөл ауылы, облыс орталығы Петропавл қаласымен аралығы - 340 км.
Тұрғындары 16 293 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (89,95%), орыстар (5,54%), украиндар (1,45%), татарлар (1,13%), немістер (0,95%), беларустар (0,34%), басқа ұлт өкілдері (0,66%).
Ауданда 2019 жылғы 1 қаңтарға 192 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 12 - орта, 178 - шағын кәсiпорындар. Олардан 89 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 103 - жеке меншiк нысанына жатады.
Ауданда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.