Ауыл шаруашылық мақсатындағы жердің мониторингі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім жӘне ғылым министрлігі
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті

______________Су шаруашылығы ,экология және құрылыс____________факультеті

___________________________________ ___________________________________

______________________Жерге орналастыру және кадастр______________кафедрасы

КУРСТЫҚ Жұмыс

Жер мониторингі пәні бойынша

Тақырыбы: Жер мониторингінің өнірлік жүйесі (Жамбыл облысы,мысалында)

Білімгер _Бақберген Аяулым Тобы: 6В07311 __________________
аты-жөні қолы
Жетекші: _________Профессор______ ___Әзберген Мейірбек Іңкәрбекұлы___
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ _____________________
қолы

Жұмыс қорғалды __________________20__ж. бағасы ____________________
жазбаша
Комиссия мүшелері: _________________________ _____ ______________________
аты-жөні қолы

______________________________ ___ ___________________
аты-жөні қолы

Тараз 2020

Мазмұны
Кіріспе
1. Жер мониторингі туралы жалпы түсінік.
1.1. Жер мониторингтің жүргізілу реті.
1.2. Жер мониторинг жүргізудегі қызметтік құрылымы.
2. Агроэкологиялық мониторинг.
3. Кешенді топырақ мониторингі.
4. Геоэкологиялық мониторинг.
5.ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫНЫҢ ӨСІМДІК, ТОПЫРАҚ-КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЫ
5.1. Жамбыл облысының нклиматы.
5.2. Жамбыл облысының топырақтары.
5.3. Жамбыл облысының өсімдік жамылғысы.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе
Өнірлік мониторинг - бұл процестер мен құбылыстар табиғи сипатқа, барлық биосфераға тән базалық аянан антропогендік әсерлерге байланысты ерекшеленетін қандай да бір ірі аймақ шегіндегі процестер мен құбылыстарды қадағалау.Қазақстан Республикасындағы жер мониторингі "Қазақстан Республикасында жер мониторингін жүргізу және оны пайдалану ережесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 19 қыркүйектегі N956 қаулысына сәйкес жүзеге асырылады.Жер мониторингі - болып жатқан өзгерістерді уақытқа сай анықтау, оларды бағалап, одан әрі дамуын болжау және кері әсері бар үдерістерді болдырмау мен оның зардаптарын жою жөнінде ұсыныстарды әзірлеу мақсатында жүргізілетін жер қорының сапалық және мөлшерлік жай - күйін базалық бастапқы, жедел мерзімді байқау жүйесін білдіреді.
Жердің сапалық жағдайына әсер ететін үдерістерді дамытудың сандық сипаттамасын сенімді қол жетерлік алу үшін Республикамызда бақылаудың мемелекеттік территориялдық - зоналдық тармақ пунктері қалыптасты, ол стационарлық және жартылай стационарлық экологиялық алаңдардан тұрады.
Стационарлық экологиялық алаңдарға бақылау жердің сапасына әсер ететін топырақ параметрлеріндегі өзгерістермен жүргізіледі. Сонымен бірге антропогендік және табиғи факторлар: онда дефляция, су эрозиясы, топырақтың тұздануы және сортаңдану, таксикологиялық заттармен ластануы, топырақтың қара шірік мөлшері, азот, азықтық қозғалыс элементтері, топырақтың су физикалық жане физико-химиялық қасиеттерінің дамуы үдерістерінің зертеулері. Бақылаудың мерзімділігі, бақыланатын көрсеткіштер динамикасына тәуелді. Тұрмыстық қатты қалдықтар полигонына жер мониторингі бойынша жұмыстар жалғастырылуда. Қоқыс тастайтын жер жақын маңындағы елді мекендер қоқыстарын тастауын азайтқан жоқ.
Стационарлық экологиялық алаңдардағы байқау нәтижесі аудандағы табиғи ортаның ластануына көп көңіл бөлу керектігін көрсетеді.
Жер мониторингін жүргізу ұйымдастыруды жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілеті орган жүзеге асырады.
Жер мониторингiн техникалық қамтамасыз ету жер ресурстарын басқару жөнiндегi тиiстi аумақтық органдарда ақпаратты жинау, өңдеу және сақтау пункттерi бар автоматтандырылған ақпараттық жүйе арқылы жүзеге асырылады. Жер мониторингiнен алынған нәтижелер автоматтандарылған ақпараттық жүйенiң мұрағаттарында (қорларында) және деректер банкiнде жинақталады. Азаматтар, кәсiпорындар мен мекемелер, халықаралық ұйымдар, шетелдiк заңды және жеке тұлғалар жер мониторингiнiң мәлiметтерiн белгiленген тәртiппен пайдаланады.
Жер мониторингi бойынша мемлекетаралық және халықаралық бағдарламаларды iске асыру Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттермен жасасқан келiсiмдерi мен шарттарында айқындалатын тәртiппен және жағдайларда жүзеге асырылады.
1. Жер мониторингі туралы жалпы түсінік.
1.1. Жер мониторингтің жүргізілу реті.
Жер мониторингі бойынша мемлекетаралық және халықаралық бағдарламаларды іске асыру Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттермен жасасқан келісімдері мен шарттарында айқындалатын тәртіппен және бекітілген жағдайларда жүзеге асырылады.
Жер мониторингін жүргізу және оның деректерін пайдалану тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
Жер мониторингі мына жұмыстарды құрайды.
1. Жүйелі бақылауларды, іздестіруді, суретке түсіруді орындау;
2. Жердің жай - күйін талдау мен бағалауды жүргізу;
3.Жердің құнарлығына антропогенді әсер етуді реттеу жөніндегі
ұсыныстарды әзірлеу;
4. Белгілі бір уақыт кезеңінде жердің сапалық жай - күйін болжау;
5. Жер туралы деректер жинағын ұйымдастыру.
Жер мониторингінің құрылымы жердің негізгі нысаналы мақсаты мен аумақтық ауқымы бойынша айқындалады. Жер санатына сәйкес келе отырып жер мониторингі мына жүйелерге бөлінеді:
1. Ауыл шаруашылық мақсатындағы жердің мониторингі;
2.Өнеркәсіп, көлік байланыс, қорғаныс және өзгеде ауыл шаруашылығына жатпайтын жердің мониторингі;
3. Елді - мекен жерлерінің мониторингі;
4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы жерлердің сауықтыру мақсатында және тарихи, мәдени мақсатындағы жердің мониторингі;
5. Орман қоры жерлерінің мониторингі;
6. Су қоры жерлерінің мониторингі;
7. Босалқы жерлердің мониторингі.
Орындалатын жұмыстар түрлері, әдістері, орындау технологиялары зерттеліп, анықталған кемшіліктерді жою жолдары қарастырылған.
Жер мониторингінің құрылымы Қазақстан Республикасының аумақ бірлігімен анықталады. Жеке аумақтық бірлік бойынша жер мониторингінің құрылымы мына деңгейлерден тұрады:
::Қазақстан Республикасының жер мониторингі;
:: Облыстық жер мониторингі;
:: Аудан және аудан жерлерінің мониторингі.Мониторингтің кешенді ақпараттық жүйесі 3 негізгі бағыт бойынша жүргізіледі:
:: Шаруашылық субьектілерінің және елді мекен шаруашылығының
мониторингі
:: Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер мониторингі
:: Ауылдың әлеуметтік сферасының мониторингі
Ауыл шаруашылығын реттеу - ауыл шаруашылық мекемелерін, шаруа фермер қожалығын үздіксіз бақылауды және талдауды қажет етеді.Ауыл шаруашылығында өндірістің негізі жер болғандықтан, оның пайдалану тиімділігін бақылау және топырақ құнарлығын сақтау, жоғарылату қажеттілігі туады. Республикадағы елді мекендердің 44% ауылда тұрғандықтан және ауыл шаруашылығы өндірісіне байланысты ауылдың дамуы, ауылдың әлеуметтік сферасы мониторингін құруды көздейді.Оның обьектісі ауылдың елді мекен пункті және әлеуметтік инфрақұрылымы болып табылады.
:: Шаруашылық субьектілерінің және елді мекен шаруашылығының мониторингі-ол ауыл шаруащылығы өндірісінің өнімі (өсімдік жүргізу және мал шаруашылығын жүргізу) материалды техникалық базасы, елді мекендегі шаруашылық өндірісі, өнімнің қаражатты-экономикалық көрсеткіштері, ресурстар және ауыл шаруашылығы өнімінің негізгі түрлерін пайдалану
:: Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлердің мониторингі-ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлердің ауданы, ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлердің жағдайы, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің иелену формалары және пайдалану.
:: Ауылдың әлеуметтік сферасының мониторингі-ауылдық елді мекен, ауылдық елді мекендегі еңбек нарығы, өмір сүру деңгейі, ауылдағы білім және мәдениет, денсаулықты сақтау.

1.2. Жер мониторинг жүргізудегі қызметтік құрылымы
Жер мониторингінің жүйесі мыналарға бөлінеді:
1. Алып жатқан аумағына байланысты мониторинг жүргізу;
2. Болып жатқан өзгерістердің сипаты бойынша мониторинг жүргізу;
3. Бақыланып жатқан процесстерге байланысты мониторинг жүргізу; Аумақтық ауқымына қарай жердің республикалық, өңірлік және жергілікті мониторингі жүзеге асырылады:
- Республикалық - Қазақстан Республикасының бүкіл аумағын қамтиды;
- өңірлік - физикалық географиялық, әкімшілік, экономикалық және өзге де шекаралармен шектелген аумақтарды қамтыйды;
- жергілікті - жекеленген жер учаскелері мен ландшафтық экологиялық кешендердің қарапайым құралдарына дейінгі өңірлік деңгейден төмен аумақтық объектілерде жүргізіледі.
Жер мониторингі - жерді пайдалану нысанына байланысты жүргізіледі, сондықтан ол ішкі жүйелерге, жер сипаттарына сәйкес бөлінеді.Жер мониторингінің мәліметтері - жүйелі бақылау, түсіру, зерттеу нәтижелері, инвентаризациялау, жерді пайдалануды және қорғауды.Физико- географиялық, әкімшіліктік, экономикалық шекаралармен шектелген аумақты қамтиды
Регионды объектілерден төменгі объектілерден бастап жеке учаскелерге дейінгі аумақты қамтиды
Антропологиялық әсерлерге ұшырамайтын жер жағдайын бақылау жүйесін көрсетеді
Антропогендік факторлардың жер жағдайының бақылау кезеңдігіне тигізетін әсерін көрсетеді.
Жер мониторингінің жүйесі мыналарға бөлінеді:
1. Алып жатқан аумағына байланысты мониторинг жүргізу;
2. Болып жатқан өзгерістердің сипаты бойынша мониторинг жүргізу;
3. Бақыланып жатқан процесстерге байланысты мониторинг жүргізу;
4. Бақылау жүргізу мерзімімен кезектілігіне байланысты мониторинг жүргізу.
1-кесте.Қазақстан Республикасының жер мониторингінің құрылымы
2-кесте. Бақылау жүргізу мерзіміне байланысты мониторинг түрлері
Жер мониторингінің құрылымы жердің негізгі нысаналы мақсатымен және аумақтық ауқымымен айқындалады.Мониторинг жердің нысаналы мақсатының ерекшелігі ескеріле отырып жүргізіледі және жердің санаттарына сәйкес келетін мынандай қосымша жүйелерге бөлінеді:
-ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердің мониторингі;
-елді - мекендер (ауданлар, кенттер мен аудандық елді - мекендер) жерінің мониторингі;
-өнеркәсіп, көлік, байланыс,қорғаныс және өзгеде ауыл шаруашылығы мақсатына арналмаған жердің мониторингі;
-ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы жердің, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи - мәдени мақсатындағы жерлердің мониторингі;
-орман қоры жерінің мониторингі;
-су қоры жерлерінің мониторингі;
-босалқы жерлердің мониторингі.
Аумақтық ауқымына қарай жердің республикалық, өңірлік және
жергілікті мониторингі жүзеге асырылады:
- Республикалық - Қазақстан Республикасының бүкіл аумағын
қамтыйды;
- өңірлік - физикалық географиялық, әкімшілік, экономикалық және
өзге де шекаралармен шектелген аумақтарды қамтыйды;
- жергілікті - жекеленген жер учаскелері мен ландшафтық - экологиялық
кешендердің қарапайым құралдарына дейінгі өңірлік деңгейден төмен аумақтық объектілерде жүргізіледі.
Жер мониторингін жүргізудің мерзімдері мен кезеңділігіне қарай жердің жай - күйін бақылаудың мынадай:
- базалық (бастапқы жер мониторингін жүргізуді бастау сәтіндегі бақылау объектілерінің жай - күйін бақылайды);
- жедел (ағымдағы өзгерістерді тіркейтін);
- кезеңдік (бір және одан көп жылдан кейін) түрлері жүзеге асырылады. Жер мониторингін жүргізгенде келесі іс-әрекеттер орындалады:
- жүйелі байқауларды, іздестірулерді, суретке түсірулерді, тексерулерді
(қайта тексерулерді және түзетулерді) орындау;
- жердің жай - күйін талдау мен бағалауды жүргізу;
- жердің құнарлығына антропогенді әсер етуді реттеу жөніндегі
ұсыныстарды әзірлеу ;
- белгілі бір уақыт кезеніңде жердің сапалық жай - күйін болжауды
әзірлеу
Жердің жай - күйін бағалау жүргізілетін байқауларды (кезеңдік,
маусымдық, тәулікті) талдау, алынған көрсеткіштерді нормативтермен салыстырғандағы өзгерістердің бағыттылығы қарқындылығын зерттеу арқылы орындалады.
Жер мониторингі қоршаған табиғи ортаның жай-күйі мониторингінің
құрам бөлігі және онымен бір уақытта басқа да табиғи орталарға мониторинг жүргізуге арналған база болып табылады. Ол мемлекеттік жер кадастрын, жерге орналастыруды, жердің пайдалануына және қорғалуына бақылау жасауды және жер ресурстарын мемлекеттік басқару саласындағы өзге де фунцияларды жүргізуді тиісті ақпаратпен қамтамасыз етеді.
Жер мониторингінің объектісі жалпы Қазақстан Республикасының жер қоры - жерге меншік иелігіне, пайдалану мақсатына және пайдалану мазмұнына байланысты.
Қазақстан Республикасында жер мониторингін жүргізу және оның деректерін пайдалану ережесі Қазақстан Республикасы жер мониторингінің мазмұнын, құрылымын, оны жүргізу және деректерін пайдалану тәртібін белгілейді.
Мониторингі әдістемелік - қолданбалы бағытына: геоботаникалық зерттеулердің бастапқы материалдардын жалпылау және жүйелеу; типологиялық тізімді жалпылау, дәлдігін анықтау және құру және мал азықтық алқаптарды классификациялауды жасау; барлық геоботаникалық жұмыстарға әдістемелерді жасау және жаңарту; азықтық алқаптарды сапалық, экономикалық, экологиялық және басқа бағалау әдістемелерін және әдістік жолдарын анықтау; мал азықтың алқаптарын жүктендіру нормасын анықтау жатады

2. Агроэкологиялық мониторинг.
Агроэкологиялықмониторинг - табиғитты пайдаланушылардың қоршаған ортаның жағдайымен оның шаруашылық немесе басқада әдістер арқылы өзгеруін жүйе шаралары арқылы жүзеге асады. Қоршаған ортаны қорғау , табиғи ортаның , қоғамның материалдық және рухани байлықтың бірі табиғи рессурстарды пайдалану ОС қорғаныс заңына, және экологиялық нормативтік талаптарын, өндіріс мониторингіне, құжаттама нәтижелерімен сәйкес болу керек. Жоспардың орындалулар мен қоршаған ортаны жақсарту туралы тексерістер жүргізу керек.

Сурет 2.1.Агроэкологиялық мониторинг
Агроэкологиялық мониторингмақсаттары:
- Қоршаған ортаның жағдайын, өндірістік процесстердегі құрылғыларды қадағалау,қоршаған ортаға әсер ететіндерге мағлұматтар алу, табиғатты қорғау экологиялық политиканың шешім қабылдау мақсатында қолданылады.
- Экологиялық жағдайы Қазақстан Республикасының заңына сәйкес болу қажет.
- Өндіріс технологиялардың қоршаған орта жағдайына және адам денсаулығына минимум әсер етуі туралы мағлұмат.
- Табиғи және энергетикалық ресурстарды жоғары тиімді пайдалануы.
- Кездейсоқ аппатты құбылыстарды алдын алу жағдайларға жауап беруі.
- Табиғатты пайдаланушылардың жетекшілері мен жұмысшыларына жоғары дәрежелі экологиялық ақпараттандыру және жауапкершілікті қалыптастыру.
- Өндірістік орындарының экологиялық жағдайларын және тұрғындардың денсаулығына әсер ететінің халықты ақпараттандыру.
- Экологиялық талаптарға сәйкес дәрежені көтеру.
- Қоршаған ортаны қорғаудағы жүйені өндіріс орындарындағы экологиялық жағдайдың дәрежесін көтеру.
- Инверстік және кредиттік жағдайдағы экологиялық қауіптілікті санау жүргізу.
Агроэкологиялық мониторингтәртібі.
- Агроэкологиялық мониторингтабиғи пайдаланушының арасында өндірістік экологиялық бақлау бағдарламаның негізінде өткізіледі. Бұл бағдарлама табиғи пайдаланушы мен қоршаған ортаны қорғау органдар арасында қарастырылады.
Агроэкологиялық мониторинг бағдарламада өлшемдік талаптар, негізгі талаптарын анықтау, инструментальды және саналмалы әдістер арқылы ұзақтығы мен өлшеу жиілігі өндірістік экологиялық бақылау барысында анықталады.
Агроэкологиялық мониторинг негізігі өлшем кезінде немесе қоршаған ортадағы қоспалардың дәрежесінің негізгі жалпы санында және фактикалық көлемдегі табиғи ресурстарды энергетикалық, және басқада ресурстарды пайдаланудағы өндірістік үрдіс барысында, экологиялық тиімділіктің бағасы шығарылады.
Агроэкология мониторинг құрамындағы бақылау замерлерін жүргізу барысында лицензиямен қоса қоршаған ортаны қорғау орталық органдарынан сол жұмысты өткізуге болат деген арнайы рұқсаттамасы бар мамандырылған өндірістік орын арқылы жүзеге асырылады.

3. Кешенді топырақ мониторингі.
Топырақ мониторингісі бірінші кезекте топырақтың пайдаға жарамдылық қызметтеріне жүргізілетін бақылауды қамтамасыз етуі керек. Ал ол қызметтер топырақта, атап өткеніміздей, бірегей ерекше. Топырақтың ең басты, құнды қызметі мен қасиеті - оның құнарлылығы. Сəйкесінше, антропогенді əсер ету жағдайларында топырақтың өз құнарлылығын қамтамасыз ететін физикалық, химиялық, биологиялық қасиеттерін сақтауын бақылау - топырақтың экологиялық мониторингісінің ең маңызды өзіндік ерекше міндеттерінің бірі.

Сурет 3.1.
Топырақ -- өсімдіктердің, жануарлардың (әсіресе микроорганизмдердің), климат жағдайларының және адамдардың әсерімен өзгерген жер бетінің үстіңгі борпылдақ қабаты. Топырақ бойында құнарлылық қасиеті, яғни өсімдіктерді сумен, басқа да қоректік элементтермен қамтамасыз ететін қабілеті болады. Механикалық құрамы (топырақ түйіршіктерінің мөлшері) бойынша топырақ құмды, құмдақ сазды және саз топырақ болып бөлінеді. Жасы мен генезисі бойынша -- қыртысты күлгін топырақ, батпақты топырақ, ормандық сұр топырақ, қара топырақ, қоңыр топырақ, күрең топырақ, тағы басқалар болып бөлінеді. Топырақтың жер бетінде таралуы зоналық (горизонтальды және вертикальды) заңдылыққа байланысты. Топырақ - литосфераның жоғарғы әуе қабатымен байланысатын қабат, бүкіл биосферадағы тіршіліктің тірегі. Топырақ ғасырлар бойы топырақ түзуші факторлардың үздіксіз әрекетінен пайда болған табиғаттың ерекше табиғи, әрі тарихи денесі. Топырақ - бұл Жердің өсімдік өсетін үстіңгі қабаты.
Топырақтың экологиялық қызметтері биосфера қызметтерінің жалпы үйлесімділігінде қарастырылады. Биосфераның негізгі қызметі - Жер бетінде тіршілікті қамтамасыз ету.
Топырақтың негізгі қызметі - тірі заттың тіршілігі мен қайта қалыптасуын қамтамасыз ететін, яғни біздің планетамыз- да тіршіліктің сақталуын қамтамасыз ететін биосфера режимін қалыптастыру. Бұл қызмет Жер шарының Ғаламшармен ұласу аймағындағы топырақтың алатын орнына, біздің планетамыздың тірі жəне өлі табиғатының байланысындағы оның алатын орнына негізделген. Топырақ - биосфераның негізгі құрамды бөлігі, оның маңызды қоры, сонымен қатар ол жалпы биосфера тіршілігінің əрі шарты, əрі факторы болып табылады. Құрлықта педосфера, тіршіліктің туындауымен жəне биосфераның қалыптасуымен қатар пайда болып, кембрийге дейінгі дəуірден бастап, əсіресе девоннан кейін, өсімдіктер құрлықты игере бастағаннан бері дамыған. Өткен жылдардың топырақтары геологиялық үдерістермен бірнеше қайтара көмілген немесе бұзылған, қазіргі кездегі топырақ қабатының абсолюттік жасы жүзжылдықтар мен бірнеше мың жылдықтардан бастап 1 - 2 млн. жылдарға дейінгі уақытты қамтиды. Педосфера - өзіндік даму қабілеттілігі бар, жал- пы планеталық биоэнергетикалық жəне биогеохимиялық жүйе.
Топырақтың экологиялық мониторингісі кезінде жоғарыда айтылғандардың барлығы топырақтың бүкіл аталған қызметтерінің іске асырылуын бақылау кешенді болу керектігін көрсетеді.
Сурет 3.2.

4. Геоэкологиялық мониторинг
Геоэкология - жоғарғы иерархиялық деңгейлердің (биосфераға дейін) экожүйесін зерттейтін экология ғылымының бір саласы. Геоэкологияны ландшафт экологиясы деп те атайды. Қазіргі кезде Геоэкологияның алдына қойған міндеттері: 1) ландшафтты сауықтыру, яғни табиғи ландшафтта әр түрлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.