Сұлтанәлі Балғабаев пьесаларының қазақ театр өнерін дамытудағы рөлі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Айгерім Турганбаева

Сұлтанәлі Балғабаев шығармашылығындағы әйел бейнесі.

Мазмұны:

1. әйелдер бейнесі . проблема . Әйел бейнесі. Алғашқы кезең. Трансформацияға ұшырауы. Ерекшеліктері. Мақалалары.

1. 1 Сұлтанәлі Балғабаев пьесаларының қазақ театр өнерін дамытудағы рөлі

1. 2 Сұлтанәлі Балғабаев пьесаларының сахналық шешімдері

Бірінші тарау бойынша тұжырым

2. Қазіргі қазақ драматургиясындағы Сұлтанәлі Балғабаевтың көркемдік әлемі: жаңа заман, жаңарған қоғам, бүгінгі кейіпкер бейнесі

2. 1. С. Балғабаевтың ең әдемі келіншек пьесасының экрандық көрінісінің ерекшеліктері.

2. 2 С. Балғабаев драматургиясындағы қазақ әйел бейнесі және психологизм мәселелерінің сомдалуы.

Екінші тарау бойынша тұжырым

Қорытынды.

Тарих методологиясы. Объектінің оны тану, тақырыптың зерттелу деңгейіне байланысты зерттеу əдістері əр түрлі болып келеді: теориялық, эмпирикалық, жалпы, дара, салыстырмалы, қосалқы, көркемсуретті жəне т. б. Методология осы жəне басқа əдістердің жалпылама, əр түрлі болулары туралы ғана ілім болып табылмайды. Ғылыми жұмысты жүргізудің əдіс-тəсілдерінің көмегі арқылы анықталатын əдістің функциялары жəне оларды пайдалану методология үшін жеткіліксіз, өйткені олардың құрамынан ғылыми ақиқаттың жалпылама жетістігін қамтамасыз етуге бағытталған құрылымдық элементтер орын алмаған. Сонымен қатар əдістің өз бетінше əрекет етуі де относителді, себебі ол зерттеу жүргізілмесе, қолданылмайды.

Əдістің функциялары туралы келтірілген пікірлер мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік береді: біріншіден, методология бүкіл танымдық процеске бағыт беруші «əдіс» ұғымынан əлдеқайда кең əрі ауқымды, өйткені ол дүниетанымның жалпы құбылыстарын бейнелейді, əдістің ғылыми қолданысын қамтамасыз етеді жəне ғылыми танымның барлық жүйесінде байланыстырушы рөл атқарады. Екіншіден, ғылымда да дүниетанымдық рөл атқарады.

Методология мен əдісті теңестіру əдіснаманы гносеология позициясына түсіріп, таным теориясындағы онтологиялық, аксиологиялық аспектлерді əлсіретеді. Тарих ғылымы методологиясының мəнін ашуға бағытталған осындай жалпы бағыт əдіс пен əдіснаманың субординациялық өзара қарым-қатынасын ашуға мүмкіндік береді. Осы турасында ғалымдар арасында «егер методология танымдағы басты жол болса, əдістер осы жолмен қалай жүруді анықтап береді жəне методология талдаудың құралы, бірақ ол сол талдауды алмастырмайды» деген қағида қалыптасқан.

Сахна қалай пайда болды?

Сахна -мультимедиалық қосымша программалар әрекеті болатын ұсыну ортасында жоспарланған логикалық кеңістік. Театр ойын-сауықтары көрсетілетін орын. Қазіргі Сахна үлгісі драматургияның эволюциялық даму жолымен байланысты қалыптасты. Ол Ежелгі Грекия театрларында орхестра, эллинизм дәуірінде проскений, Ежелгі Рим театрында нросцениум деп аталды. Орта ғасырда қала мен деревнядағы ашық алаңдарда Сахна сияқты діни жанрларының тууымен байланысты Сахнаның алуан түрі (педжент, т. б. ) дүниеге келді. 17 ғ-да Англия театрларында Шекспир сахнасы деп аталатын Сахна түрі пайда болды. Қайта өркендеу дәуірінде Италияда сахна төрін кеңейте түсетін нерспективалық планшеттер қолданылып, оған декорациялар орнатылды. 1539 ж. Виченцада (Италия) Сахнасы алдыңғы және артқы бөліктерге бөлінген театр ғимараты (арх. СахнаСерлио) түрғызды. Осы театр Сахнасы кейінен пайда болған қораб-сахнаның негізін құрады. Бертін келе: кулисалық жабдықтау, кулисалық машиналар, Пармадағы Фар- незе театры), айналмалы сахна сияқты дамыған Сахна түрлері туды. Қалыптасқан классик. Сахна түрі көрермендер залы жағы ашық тұйық қорап іспетті болып келеді. Сахнаның үлкен-кіші болуы сахна айнасының көлеміне байланысты. Сахна алаңы: ойын алаңы, авансцена, аръерсцена және екі қапталдағы кулисалардан тұрады. Сахнаның қаптал-қабырғаларына бірнеше қабатты жұмыс галереялары орнатылады да, оған Сахнаға жарық түсіретін электр техникасы, түрлі механизмдер және оларды басқару тетіктері қойылады. Бұл екі қапталдағы жұмыс галереяларына аспалы көпір арқылы қатынайды. Әдетте драма театрлары Сахнасының еденіне айналмалы шеңбер алаңдар жасалады. Қазіргі кездегі театрлардың көбінің Ссында сахна қалталары бар. Оған көтергіш механизмдер арқылы спектакль декорациялары қойылады. Бұл спектакльді үздіксіз жүргізуге мүмкіндік береді.

Экранизациялану.

Экранизациялану - бұл басқа өнер түрінің, көбінесе әдебиеттің туындыларын кино арқылы түсіндіру. Әдеби шығармалар өзінің пайда болуының алғашқы күндерінен бастап киноның экрандық бейнелерінің негізі болды. Сонымен, алғашқы бейімделулердің бірі - Свифт, Дефо, Гетенің шығармаларын экранға ауыстырған көркем кинематографияның негізін қалаушылардың - Джордж Мелиестің, Викторин Яссенің, Луи Фельладенің жұмыстары.

Фильмді бейімдеудің негізгі проблемасы - әдеби немесе басқа бастапқы дереккөздердің таза иллюстрациясы, оны сөзбе-сөз оқу және үлкен көркемдік тәуелсіздікке жету арасындағы қайшылық. Түсірілім кезінде режиссер екінші реттік сюжеттерден, детальдардан және эпизодтық кейіпкерлерден бас тарта алады, немесе керісінше, сценарийге өзіндік шығармада болмаған, бірақ режиссердің пікірінше шығарманың негізгі идеясын жақсы жеткізетін эпизодтарды енгізе алады. кино арқылы. Мысалы, М. А. Булгаковтың «Иттің жүрегі» әңгімесінің фильмдік бейімдеуінде, Шариковтың ғылыми дәріс кезінде би билеген көрінісін режиссер В. Бортко таныстырды . Фильмге бейімделу идеясы түпнұсқа туындымен полемикалануы мүмкін, мысалы Матайдың Ізгі хабары және Христостың соңғы азғыруы сияқты христиандық мәтіндерді интерпретациялау.

Балғабаев Сұлтанәлі Базарбайұлы - белгілі жазушы-драматург және қоғам қайраткері, профессор. Ол 1946 жылы Қызылорда облысы Шиелі ауданындағы Сұлутөбе ауылдық округіне қарасты «1-май» ауылында дүниеге келген. 1971 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін бітіріп, «Білім және еңбек», «Мәдениет және тұрмыс» журналдарында, «Жалын» баспасында, Қазақстан Жазушылар одағында қызмет істеген. Он жылға жуық Ғ. Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрында әдебиет бөлімінің меңгерушісі болған. 1992 жылдан бастап ширек ғасыр Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы Төралқа төрағасының орынбасары қызметін атқарған. 2002 жылдан шетел қазақтарына арналған «Алтын бесік» журналын шығарған. 2008 жылдан бері Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры, кинотеледраматургия мамандығы бойынша курс жетекшісі. 1980 жылдан Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі. Жазушылардың кейінгі төрт Құрылтайында Одақтың басқарма мүшесі болып сайланған. Қазір Қазақстан Жазушылар Одағының хатшысы, Драматургия кеңесінің төрағасы. Қазақстан Театр қайраткерлер одағы мен Қазақ ПЕН-клубының және Қазақстан авторлар қоғамының басқарма мүшесі. «Нұр Отан» партиясы жанындағы мәдениет пен өнерді дамыту мәселелері жөніндегі «Мирас» қоғамдық кеңесі мен Мәдениет және спорт министрлігінің театр өнері жөніндегі көркемдік кеңесінің мүшесі.

Алғашқы өлеңдері «Көктем тынысы» атты жас ақындар жинағына енген. 1977 жылы «Жалын» баспасынан «Тұңғыш» атты өлеңдер жинағы жарық көрді. Содан бері «Жұлдызың жансын!», «Алтын сағым», «Құм мен қызғалдақ», «Шөл», «Дала мен дария», орыс тілінде «Красная гармонь», атты прозалық кітаптары жарық көрді. 2009 жылы «Сырдария кітапханасы» сериясы бойынша «Сыр мен Сарысу», «Ғажайып көктем» атты екі томдық таңдамалы шығармалар жинағы басылып шықты. 2016-2020 жылдары «Ан Арыс» баспасынан үш томдық шығармалар жинағы жарық көрді.

Қаламгер қазақ халқының ұлттық-рухани мәселелері, ана тілдің тағдыры, әдебиет пен өнердің бүгіні мен болашағы туралы көптеген публицистикалық мақалалар жазған. Бұл шығармалары «Қазақтың қызыл кітабы» деген атпен жеке жинақ болып шыққан.

С. Балғабаев 80-ші жылдардан бастап драматургия жанрында жемісті еңбек етіп келеді. Оның қаламынан туған «Қыз жиырмаға толғанда», «Ең әдемі келіншек», «Тойдан қайтқан қазақтар», «Ғашықсыз ғасыр», «Қазақша күрес», «Біз де ғашық болғанбыз», «Сағыныш пен елес», «Өтірік айтпайтын адам», «Әйелдер әлемі немесе ең жақсы еркек», «Бостандық алар күн туса», «Қыл үстіндегі ғұмыр», «Мәңгілік махаббат әні», «Құдағилар хикаясы», «Жұлдызың жансын, жаным!», «Жымбала, Мико және қасқыр», «Менің әжем сиқыршы», «Айпадтан шыққан алтын сақа» атты пьесаларының басым көпшілігі Қазақстан мен көршілес елдердің театрларында сахналанған. Сондай-ақ, қаламгер атақты драматург М. Камолеттидің «Отбасы ойыны», О. Жанайдаровтың «Құсжастықтың құпиясы» пьесаларын қазақ тіліне аударған. Драмалық шығармалары «Ең әдемі келіншек», «Біз де ғашық болғанбыз» деген атпен екі кітап болып жарық көрген.

«Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағының иегері, халықаралық әдеби «Алаш» және Қазақ ПЕН-клубы сыйлықтарының лауреаты, «Құрмет» орденімен, көптеген мерекелік медальдермен және Қазақстан халқы Ассамблеясының қоғамдық «Бірлік» және Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің алтын медальдерімен марапатталған.

Шиелі ауданының Құрметті азаматы.

ШЫҒАРМАЛАРЫ:

Кітаптары: «Көктем тынысы» (жинақ), «Жұлдызың жансын!»,

«Тұңғыш», «Алтын сағым», «Құм мен қызғалдақ», «Шөл», «Дала мен дария», «Красная гармонь», «Цветы и камень» (жинақ) , екі томдық шығармалар жинағы («Сыр мен Сарысу», «Ғажайып көктем»), «Қазақтың қызыл кітабы», «Ең әдемі келіншек», «Біз де ғашық болғанбыз», Үш томдық шығармалар жинағы («Сыр мен Сарысу», «Алтын сағым», «Ауыл мен Алматы») .

Қаламгердің алғысөздері мен естеліктері «Алаш тарихының ақиқаты» (2-том), «Театр тынысы», «Ақиқатын айтқанда», «Өшпес өмір», «Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы - 15 жыл», «Елу жыл өткен соң», «Әлем қазақтары Астанада бас қосты» және басқа жа жинақтарға енген.

Пьесалары: «Қыз жиырмаға толғанда», «Ғажайыптың

қазынасы», «Ең әдемі келіншек», «Біз де ғашық болғанбыз», «Әйелдер әлемі немесе ең жақсы еркек», «Тойдан қайтқан қазақтар», «Ғашықсыз ғасыр», «Сағыныш пен елес», «Өтірік айтпайтын адам», «Бостандық алар күн туса», «Қыл үстіндегі ғұмыр», «Ой бөлістім халқыммен» (радиопьеса, М. Қасымбековпен бірлесіп) , «Мәңгілік махаббат әні», «Жұлдызың жансын, жаным!», «Құдағилар хикаясы», «Мико, Жымбала және қасқыр», «Менің әжем - сиқыршы», «Айпадтан шыққан алтын сақа», «Енелер мен келіндер», «Сағындым сені», «Қызылорданың қыздары», «Мәңгілік өмір - махаббат», «Бағаналы батыр Тауасар».

Сондай-ақ, қаламгер Марк Камолеттидің «Отбасы ойыны» (Играем в дружную семью) , О. Жанайдаровтың «Құсжастықтың құпиясы» (Душа подушки) атты пьесаларын қазақшаға аударған.

Драмалық шығармалары

С. Балғабаев өткен ғасырдың сексенінші жылдарынан бастап драматургия жанрымен түбегейлі айналыса бастады. Бұл салада ол өзіндік үні, ерекше қолтаңбасы бар драматург ретінде көрінді. С. Балғабаевтың пьесалары автордың өз кейіпкерлерінің ішкі жандүниесіне терең үңіле білуімен, олардың болмыс-бітіміндегі, психологиясындағы, көзқарастары мен ұғым-түсініктеріндегі қарама-қайшылықтарды жан-жақты ашып көрсетуімен және сыршылдығымен ерекшеленеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.