Қазақстанның экономиканың қозғайтын күші шикізат

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Павлодар қаласындағы химия - биология бағытындағы
Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазіргі әлемдегі Қазақстан
Курстық жұмыс

Оқу бағдарламаға сәйкес тақырыптың бағыты: Геосаяси әлеуетті
Тақырып: Қазақстан экономикасының дамуындағы геосаясаттың әсері кандай?

2860 (сөз)

Орындаған: (аты-жөні, қолы)
Манин Игорь
Жетекші: (аты-жөні, қолы)
Тогайбаев Р.К.
Ішкі модератор: (аты-жөні, қолы)
Байханова Л. А.

Павлодар қаласы, 2020

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3
Негізгі бөлім 4
Зерттеу әдістері 7
Зерттеу нәтижелері 7
Бағалау 9
Қорытынды 10
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 10

Кіріспе

Қазіргі әлемде Қазақстанның экономикасы қаркынды дамуда. Бұл үрдісіне көп факторлар әсерін тигізеді, олардың бірі геосаясат болып табылады. Сондықтан экономикалық қауіпсіздікке геосаясат әсерін аңықтауға болады. Соңғы жылдарда Батыс және ТМД елдері бұл тақырыпқа көп назар аударады.
Қазақстан Еуропа мен Азия арасында орналасқан және олар арасында көпір рөлін атқарады. Бұл транзиттік жол арқылы Еуропа мен Азия елдері көп сауда-саттық қарым-қатынастар орнатылды. Сондықтан Қазақстан территориясында тауар айналымы мен тасымалы жоғары деңгейде тұр.
Халықаралық интеграция мемлекеттердің геосаяси бағытын анықтайды. Қазақстан әртүрлі халықаралық ұйымдардың мүшесі болып келеді. Қазақстан әлем деңгейдегі Дүниежүзілік Сауда Ұйымы, ОПЕК (мұнай елдер арасында) және Еуразиялық Экономикалық Одаққа кіреді. Сондай-ақ біздің мемлекет аймақтық деңгейдегі Кедендік Одақ және Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүшесі болып табылады. Сонымен қатар көрші мемлекеттермен ерекше қарым-қатынастар (Қазақстан-Қытай, Қазақстан-Ресей келесімдер) орнатылды.
2012 жылы Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында Біз Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығында бірінші болып жеке меншікке, еркін бәсекелестікке және ашықтық принциптеріне негізделген нарықтық экономиканың заманауи үлгісін жасадық. Біздің моделіміз шетелдік инвестицияларды тартудағы мемлекеттің белсенді рөліне негізделген деп айтты [1]. Яғни Елбасы экономика саласында енгізілген реформалар көрсете отырып, басқа елдердегі инвестияциялар тарту рөлін айтты, яғни интеграцияның маңыздылығын көрсетті.
Мен таңдаған тақырыбын әр түрлі экономикалық форумдарда қарастырылады. Сонды0тан тақырыпқа қатысты өткізген зеррттеулердің саны жеткілікті.
Тақырыптың өзектілігі - геосаясаттың экономикаға әсері анықтау арқылы дұрыс бағыты ұстануда көмектеседі. Жұмыстың мақсаты - Қазақстанның геосаясаттың экономикаға әсерін анықтау және талдау. Бұл зерттеу жұмыстың болжамы - геосаясаттың экономиканың дамуындағы маңызды рөлін аңықтау және де геосаясат арқылы басқа елдердің экономикаға әсер ету мүмкіндігін қарастыру.

Сондықтан экономикаға геосаясаттың әсері зерттеу үшін мынандай зерттеу сұрақтарға жауап беру керек.

1. Қазіргі Қазақстан экономикасының жағдайы қандай?
2. Қазақстан экономикасының дамуындағы геосаясаттың әсері кандай?
3. Геосаясаттың Қазақстан экономикасына берер мүмкіндігі қандай?

Негізгі бөлім

1. Қазіргі Қазақстан экономикасының жағдайы қандай?
Экономиканың жағдайы бірнеше экономикалық көрсеткіштері арқылы анықтауға болады. Олар ішкі және сыртқы экономикамен байланысты. Негізгі көрсеткіші ЖІӨ болып табылады. Сонымен қатар мемлекеттің жұмыссыздық деңгейі, жан басына шаққандағы ЖІӨ, мемлекеттік сыртқы борышы, құңсыздану деңгейі, мемлекеттік алтын қоры және мемлекеттік бюджет.
Жалпы Қазақстан нарықтық экономикасы жүргізетін мемлекет болып табылады. Нарықтық экономикасы деген еркін кәсіпкерлік, өндіріс құрал-жабдығына меншік нысандарының көптігі, нарықтық баға белгілеу, шаруашылық жүргізуші субъектілер арасындағы шарттық қатынастар, мемлекеттің шаруашылық қызметке шектеулі түрде араласуы қағидаттарына негізделген экономика, яғни тауарлар мен қызметтерді өндіру, бөлу, оны бағдарламалау және реттеу саласы нарықта біріктірілетін экономика [2].
Қазақстан Республикасы табиғи ресурстарға бай. Біздің елімізде ірі су қорлары бар. Мұхитқа шығу жоқ, алайда екі теңіз (көл) бар. Сондай-ақ өзендердің саны үлкен. Бірнеше ірі өзеңдер трансшекаралық болып табылады. Негізгі пайдалы қазбалар мұнай, көмір және темір болып келеді. Сондықтан өңдеу саласы өте дамыған. Елімізде үлкен ҚазМұнайГаз Интернэшнл (KMGI) компаниясының бірнеше филиалдар бар. Сондай-ақ біздің елімізде шетелдік компаниялар өзінің филиалдарын ашты. Қазақстанда 7 мұнай құбырлар жұмыс атқарады. Олармен еліміздің ішінде және шетелдік мемлекеттер пайдаланады.
Сонымен қатар Қазақстан логистикалық орталығы болып табылады. Сондықтан біздің мемлекетте көлік және темір жолдар орналасқан. Біздің елімізде 42 көлік жол бар. Олардан бесеуі халықаралық болып табылады. Сондай-ақ 9 темір жолдар жұмыс істейді.
Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының мәліметтер бойынша, өңдіріс әдісі бойынша жалпы ішкі өнім тәуелсіздік алғаннан бастап 2000 жылға 88 есеге өсті. Содан кейін 2019 жылға дейін бұл көрсеткіші тағы да 27 есеге өсті. Сондай-ақ бұл уақытта еліміздің жұмыс күші баяу өседі. 2019 жылда жұмыс күші (15 жастан бастап) жалпы халықтың саның жартысы құрады. Ал жұмыссыздықтың пайызы бұл уақытта тек қана төмендеді. Бүгінгі күнде бұл көрсеткіш 5 пайызға дейін төмендеді. Сонымен қатар негізгі капиталға салынған инвестициялар 2000 және 2013 жылдар арасында 7 есеге өсіп, содан кейін 1.5 есеге 2016 жылға дейін төмендеді және қазір бұл көрсеткіші көтереді [3].
Ұлттық Банк 2019 жылғы есебі бойынша Қазақстандағы жылдық құңсыздану 5,4%-ды (2018 жылы - 5,3%) құрады. Базалық құңсыздану 2019 жыл ішінде жалпы инфляциядан жоғары деңгейде сақталды. 2019 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының сыртқы борышы 156,8 млрд АҚШ долларын құрады. Қызмет көрсету саласы Қазақстанда орташа деңгейде тұр. 2019 жылда Ұлттық Банктің мәліметтер бойынша мемлекеттік қызметтерімен қанағаттану деңгейі 84,4%-ды құрады, ал орташа балл - 5-тен 4,93 болды [4].
Қазақстанның әлем бойынша 341,2 тонналық алтын қорымен 15-ші орынды алады. Алтын жөніндегі дүниежүзілік кеңестің (WGC) мәліметтеріне сүйенсек, бағалы металдың көлемі 2019 жылғы 1 қарашасында 377,5 тоннаны құрады [5]. 2014 - 2019 жылдар арасында Қазақстанның Ұлттық Банкі барлығы 215,2 тоннадан астам алтын сатып алған [6].
Біздің мемлекеттіміздің негізгі экономикалық индикаторларын талдап, Қазақстан Республикасының бəсекеге қабілеттілігінің орташа деңгейде тұратындығы аңықтауға болады. Әр даму индикатор бойынша тұрақты дамуын көруге болады. Солай қорытындысысына әр түрлі ғылыми конференцияларда келді. Мысалы ІХ Астана экономикалық форумда Махамбетжан А.Қ., Хойч А. мен Исаева Б.К., Сержан Б. жұмыстарда Қазақстанның эконономиканың деңгейі орташа деңгейде қорытынсына келеді [7].

2. Қазақстан экономикасының дамуындағы геосаясаттың әсері кандай?
Қазақстан территориясында Ұлы Жібек Жолы өтті. Бұл жолы арқылы Қытайдан Еуропаға және Еуропадан Қытайға әр түрлі тауарлар жеткізілді. Бұл сауданың дамуында үлкен әсерін тігізді. Бұл Қазақстанның оңтүстікте ірі қалалардың себеп болды. Ал үлкен қалалар елдің экономикаға жақсы әсер етеді.
Геосаясат ұлттық мүдделерді жүзеге асыру жүргізіледі. Геосаясат басқа елдермен интеграцияны көздейді. Қазіргі уақытта интеграциялық процестерде қатысу ұлттық экономиканың тұрақты дамуының кепілі болып табылады. Елбасы басқа елдермен интеграция жүзеге асыру үшін Еуразиялық Одақты құру идеясын ұсынып, басқа елдердің лидерлерді сендіріп, бастамасын іске қосылды. Қазақстан-2050 бағдарламасында қарастырылған сын-қатерледен бірі жаһандық дағдарысты мен әлемдік экономиканың тұрақсыздылығы төмендеу мақсаты туралы айтылады. Қазақстан жүргізетін көпвекторлы геосаясаттың төрт негізгі бағыттары бар. Олар Ресей, Қытай, Каспий манындағы елдер және оңтүстіктегі Орта Азия елдері. Сонымен қатар Қазақстан басқа елдермен интеграцияны жасайды.
Ресеймен Қазақстан ең үзін шекарасы бар, сондықтан Ресеймен интеграция болу мәжбүр. Бүгінгі күнде Ресеймен үлкен бір ынтымақтастық бар. Ол бірнеше ғасыр ішінде қалыптасты. Сонымен қатар, ҚСРО-ның құрамында болуы елдерді өте тығыз байланыстырады. Қазақстан Ресеймен бірге көп әлемдік және аймақтық ұйымдардың мүшелері болып келеді. Ресеймен тауарлардың айналымы өте жоғары. Ресей арқылы Қазақстанға Еуропадан импорттайтын тауарлары келеді. Сонымен қатар Ресей мен Қазақстан экономикалық көрсеткіштері өте тығыз байланысты. Мысалы, Ресейдің ЖІӨ өсімі 2013 жылғы 1,3 пайыздан 2015 жəне 2016 жылдары 0,5 пайызға төмендеп кеткен. Бұл Қазақстан экономикасының ЖІӨ көлемі өсімінің 0,5-1 пайыздық пунктіге төмендеуіне әкелді [7]. Сонымен қатар бұл ішкі және сыртқы инвестициялардың төмендеуіне әсерін тігізді. Ресей мен Қазақстанның экономикасына мұнай бағалары әсер етеді, себебі мемлекеттер мұнайдың қорларына бай. Сонымен қатар отын мен қуат саласында тығыз байланыс болғандықтан, экологияға әсері екі мемлекет үшін маңызды тақырып болып табылады. Сондықтан жасыл экономика жобасы жүзеге асырай отырып,
мемлекеттер арасында интеграция өткізіледі. Ғарыш зерттеу саласында да ынтымақтастық бар. Қазақстанданың Байконұр ғарыш айлағы Ресей үшін өте құнды болып табылады. Сондай интеграция Қазақстанның ғылым саласына өте пайдалы. Жалпы Ресеймен интеграция жасағандықтан, Қазақстанның экономикасы тез дамып келеді.
Шығыста Қазақстан Қытаймен үлкен шекарасы бар. Қытай көп тауарларды шығаралатын мемлекет болып келеді . Сондықтан көп тауарлады Қазақстан Қытайдан сатып алады. Қазақстан Еуропа мен Азия арасында орналасуынан логистикалық қызметтері орнатады. Қытаймен Бір белдеу - бір жол бағдарламасы бар. Ол транзит- көлік жобасы ғана емес, ал инфрақұрылымды, өнеркәсіпті, сауда және қызмет көрсетуді дамытуға бағытталған. Бұл бағдарламасы бірқатар мемлекеттер үшін экономикалық дамудың кешенді жоспары. Яғни Қазақстан мен Қытай ғана емес, басқа да Еуропа мен Азия елдері бұл бағдарламада қатысады. Қазақстанның логистикалық потенциалы өте үлкен. Бұл Қытаймен интеграцияны күшейтуге көмектеседі. Соңғы жылдарда Aliexpress сайтынан көп тауарлады сатып алынады. Қытаймен интеграциялау бұл интернет-дүкен арқылы тауарлардың тегін жеткізу жүзеге асырылды. 2017 жылда AliExpress ғаламдық сауда алаңы Қазпошта ұлттық пошта операторымен бірлесіп, жаңа өнім - KazpostAliExpress кобрендингтік картасын жасады [8]. Соңғы 20 жылдарда Қытай Қазақстанға 19 миллиард долларға жуық инвестициялар салды. Сонымен қатар Шанхай Ынтымақтастық Ұйымның елдер арасында бәсекелестік әр жылда көтеріледі. Сондай-ақ Қытайда көп қазақтар мен ұйғурлар өмір сүреді. Қытаймен интеграция арқылы бұл ұлттарға Қазақстанның территориясына еркін көшуіне жол ашты. Бұл Қазақстанның демографияға жағымды әсерін әкеліп, экономика даму үшін жағдайын жақсартады. Жалпы Қытай Қазақстанның экономикаға үлкен әсері бар.
Оңтүстікте Қазақстан үш мемлекетпен шекарасы бар. Олар Өзбекстан, Қырғызстан және Түрікменстан. Қазақстан арқылы Қытай - Қазақстан - Түрікменстан - Иран теміржолы өтеді. Бұл Бір белдеу - бір жол бағдарлама арқылы Еуразиялық экономикалық одақты құру және Жібек жолы экономикалық белдеуін ұштастыру мақсатымен жүзеге асырылды. Сонымен қатар бұл теміржолы пайдаланып, Иранға дейін тасымалдау жолы ашты. Яғни бұл экспорттың жаңа бағыттары ашады. Сондықтан бұл экономикаға жағымды жағдайын құрастырады. Сондай-ақ бұл үш елдері өз тауарларды біздің нарыққа жеткізеді. Олар жеміс-көкөністер, киім экпорттайды. Сонымен қатар олардың тауарлары Қазақстан арқылы Ресейге жеткізіледі. Сонымен қатар бұл аймақта энергетика саласында ынтымақтастық бар. Алайда, шешілмеген су ресуртарына байланысты бар. 1998 және 2002 жылдарда Нарын-Сырдария су қоймасы каскадының су-энергетикалық ресур-старын тиімді пайдалануға бағытталған алғашқы әрекеттер жүргізілді, бірақ олар табысты әкелген жоқ [9].
Соңғы Қазақстанның негізгі геосаясаттың бағыты бұл Каспий теңізі. Бұл бағытта 2018 жылда Ақтау саммитта бес мемлекет арасында келісім жасаған. Бұл келісім Қазақстан үшін өте маңызды, себебі ол көп мүмкіндіктер ашады. Бұл инвесторладды тартады. Сондықтан бұл шетелдік мемлекеттердің Қазақстанда қызығушылығын арттырады. Соңғы жылдарда Германияның инвесторлары Қазақстанда қызығұшылығын көрсетті. Сонымен қатар бұл Қазақстанның логистикалық понтециалын көбейеді. Бұл инфрақұрылымның дамуына әкеледі, яғни экономиканың деңгейі көтереді. Қазақстан үшін Каспий теңізі өте маңызды стратегиялық объектісі болып келеді. Сондай жағдайы біздің мемлекеттің бірнеше мақсаттарға жету үшін қажет. Қазақстанның жанармай-энергетикалық жүйесін дамыту. Яғни шикізат өңдеу емес, өңдіру саласын дамытуға көмек көрсетеді. Сондай-ақ халықаралық аренада дипломатиялық мүмкіндігі мен позициясын кеңейту. Каспий теңізіне көп мемлекеттерде өз мүдделері бар. Бұл Қазақстан үшін үлкен мүмкіндік болып табылады, себебі Каспий теңізінде қызыққан мемлекеттермен интеграцияны жасауға болады. Тағы да Қазақстанның мүдделері басқа елдерге көрсетуге болады. Яғни келісім жасау кезінде басқа елдерге өз шарттарын ұсынуға болады. Қазақстан теңіз державасы ретінде қалыптаса алады. Бұл өз позициясын нығайтуға жол ашады. Сонымен қатар ұлттық қауіпсіздікті сақтауына маңызды қадам болып табылады. Және соңғы бағыты бұл биоресурсын сақтау және пайдалану. Яғни Каспий теңізде көп жануарлар мен балық турлері бар. Олар экология саласындағы мәселерді шешүге болады. Сондай-ақ балық аулау саласын дамуына үлкен мүмкіндігі бар.
Қорытындылай келе, Қазақстан геосаясаттың негізгі төрт бағытта белсенді жұмыс істейді. Ресей және Қытаймен жоғары деңгейдегі интеграция Қазақстанның экономикаға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.