Сыни ойлау технологиясымен етістікті оқыту
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті КЕ АҚ
Қорғауға жіберілді
____ _________ 2020ж.
Кафедра меңгерушісі
__________Ш.Қыяхметова
Жоба
Тақырыбы: Етістік категориясын сын тұрғысынан ойлау технологиясымен оқыту
5В011700 - Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша
Орындаған: Төлеуғазы Гүлжұпар,
Наурызбай Ақжан, Сезім Бегадилқызы
Ғылыми жетекшісі Чалтикенова Л.А
ф.ғ.к., аға оқытушы
Талдықорған 2021
Қыздар осы жоспардан ауытқымай өз сөздеріңізбен жазыңыздар. Жинақтаған материалдарың жеткілікті. Кітаптан алған сөздеріңізге сілтеме беріңіздер, сілтеин берілмегеннен кейін антиплагиаты төмен болып жатыр. Бағдарламаны құрастыру үлгісін саламын, соған қарап жасаңыздар, кішкене болса да өзгеріс енгізіңіздер.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Етістік категориясын мектепте оқытудың теориялық негіздері
Етістікті оқытудағы әдіс-тәсілдер түрлері ..
Жаңа педагогикалық технологиялар арқылы етістік категорияларын оқытуды тиімділігі
2. Сыни ойлау технологиясымен етістікті оқыту
2.1 6 - сыныпта етістік категорияларын оқытудың әдістері
2.2 7 - сыныпта етістік категориясын оқытудың бағдарламасы
2.3. 8-сыныпта етістік категориясын оқытудың жеке, жұптық, топтық жұмыс түрлері
2.4 Қыска мерзімді сабақ жоспарлары мен ықшам сабақ жоспарлары
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49-52
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
Мен көрсетіп берген кіріспе бөлімінен ауытқымаңыздар
5-7 сынып.
Ықшам сабақ жоспары
Сынып:
Күні:
Мұғалімнің ат-жөні:
Қатысқандар: Қатыспағандар:
Пәні:Жетісу өлкесіндегі сакральді топонимдерді оқыту
Сабақтың тақырыбы: Балқаш көлі
Сабақ мақсаты:Балқаш көлі жайлы ақпартпен танысу, атуының шығу тегіне зер салу
Бағалау критерийі:Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпаратты анықтайды.
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Орындалатын тапсырмалар
Әдіс-тәсілдер
Ресурстар
Сабақтың басы
Ұйымдастыру кезеңі
Топқа бөлу
Менің досым әдісі. Ортаға төрт оқушы шығып, өзінің бір-бір досын шақырады. Шыққан келесі оқушылар, өзінің достарын атайды, сөйтіп төрт топ қалыптасады. Әр топ өзіне ат қояды.
Сабақтың ортасы
Миға шабуыл: Суреттер Не болды?,
Суреттен не көріп отырсыңдар?
-Сабақтың тақырыбын болжайық?
Жарайсыңдар,балалар, біздің бүгінгі сабағымыздың тақырыбын айқындап алдық,оқу мақсатымыз(таныстырып кетемін)
(3 минут)
1-тапсырма
Мәтінмен танысу
Көл не себепті Балқаш деп аталады?
Көл атауына байланысты аңыз тараған. Ертеде бірнеше ғасырлар бұрын бір бай көлдің батыс жағалауын мекендеген екен. Оның сұлу да сымбатты, ақылды Балқия атты қызы болыпты. Жұрт оны Балқаш деп атап кеткен екен.
Балқия он жетіге келгенде , Ерден атты жігіт оның жүрегінде махаббат отын оятады. Бір кедергі қызды ата-анасы бір бай баласына атастырып қойған еді. Бұны білген екі ғашық ауылдан қашады. Елден біраз алыстап , қалың қамыс арасында отырып тынығады. Демалып отырғандары сол еді, аттарын қабандар тап беріп талай бастайды. Ерден қабандармен айқаста жан тәсілім етеді. Үркіген аттар ауылға қаша жөнеледі. Қыздың әкесі хабар алған сәтте-ақ ашуға булығады, қашқындарды қолға түсіріп әкелуді бұйырады. Қыз қуғыншыларды көріп , бақытсыз өмірден өлімді артық көріп, жардан көлге секіріп кетеді. Сол оқиғадан кейін жұрт көлді Балқаш деп атап кетеді.
Қазақ тілінің сөздіктерінде балқаш сөзіне берілген түсініктемелер , біздің ойымызша, семантикалық дериваттар. Балқаш сөзіндегі бал түбірінің түпкі мағынасы 《су, ылғал》ұғымдарымен сәйкес болған көрінеді. Осы синкретикалық түбір үндіеуропа, семит -хамит және алтай тілдерінде жолығады.
Топтық жұмыс
Мәтіннен екі негізгі және екі қосымша ақпаратты анықтаңыз. (жазылым)
№
Негізгі ақпарат
1
2
Кері байланыс: Толтырылған кесте бойынша смайлик беремін.. (ауызша)
Дескриптор:
1.Мәтіндегі қажетті ақпаратты түртіп белгілей алады.
2. Мәтіннен екі негізгі және екі қосымша ақпаратты таба алады.
3. Кейбір оқушы кестедегі ақпараттың дұрыс-бұрыстығын белгілей алады.
4.Топпен бірлесе жұмыс жасай алады.
А4 форматындағы суреттер
Мәтін жазылған қима қағаздар
3.Кестемен жұмыс
Қ.Б
Смайликпен бағалау
Сабақтың соңы
Жеке оқушымен жұмыс.
(үлгерімі төмен екі оқушыға беремін)
Дұрыс +, Бұрыс -әдісі.
(тыңдалған мәтін негізінде) сұрақтар қойылады.
Кері байланыс: Толтырылған кесте бойынша смайлик беремін
Қ.Б
Смайликпен бағалау
Кері байланыс
Бес саусақ (оқушылардың кері байланыстарындағы ұсыныстарды келесі сабақта ескеремін.)
1.Бас бармақ - дамытқан дағдым -
2.Сұқ саусақ-кедергі -
3.Ортан терек- қиын сөз-
4.Шылдыр шүмек-көңіл күйім-
5.Кішкене бөбек-кімге көмектестім?-
Қысқа мерзімді сабақ жоспары
Сабақ :
Пән:
Мектеп:
Күні:
Қатысқандар:
Сынып: 8
Қатыспағандар:
Сабақтың тақырыбы:
Ақешкі және Алтынемел өңірлері.
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға Жетісу өңірінің киелі жерлері туралы мағұлмат беру және оқушылар бойында отансүйгіштік қасиетін қалыптастыру
Бағалау критерийі
Ой қозғау стратегиялары арқылы берілген тапсырмаларды орындай алады;
Киелі өңірлер туралы берілген мәліметтерді түсіне алады
Дескриптор
Сұрақтарға жауап беріп, талқылауға қатысады;
Өз көзқарасын білдіріп эссе жазады;
Құндылықтарды игерту:
Өзіне және айналадағы адамдарға құрмет;
Ынтымақтастық;
Жауапты азаматтық позиция;
Ұлттық және адами құндылықтарға деген құрмет;
Шығармашылық.
Аталған құндылықтар сабақ тақырыбы арқылы және оқушылардың жеке, жұптаса, топтаса жұмыс жасаулары, сын тұрғысынан ойлауы арқылы бағалау дағдылары негізінде жүзеге асады.
Пәнаралық байланыс:
Қазақ тілі, экология
АКТ-ны қолдану дағдылары:
Презентация
Тілдік мақсаттар:
Осыған дейін меңгерілген білім
Жоспар
Жоспарла-натын уақыт
Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер
Дереккөздер
Сабақтың басы
5 минут
5минут
Сабақтың ортасы 20 минут
Сабақтың аяғы 10минут
Амандасу, түгендеу, топқа бөлу. Қызығушылығын ояту Барлаушы оқушыларға сабаққа қатысты коментарийлер беріледі оларды дауыстап оқиды. Барлаушы деген каментарий кімге түседі сол сабақ соңына дейін барлығын қадағалап шешім шығарады. Ол оқушының басына көк қалпақ кигізіледі.
Сабаққа белсене қатыс
Барлаушы
Сен мықтысың
Бестік баға ал
Сен сабақта шуылдайсың
Тыныш отырмайсың
Үй тапсырмасын орындамайсың
Тәртіпті бол
Досыңа көмектес
Сен кереметсің
Шатасқан әріптер
Тақтада берілген кесте бойынша шатасқан әріптерді орнына дұрыс қою арқылы сабақтың тақырыбын анықтаймыз.
а
М
л
қ
ж
з
е
у
ф
ш
я
Ч
к
и
б
і
й
в
а
р
о
Л
ы
ц
т
с
м
ы
а
г
н
Ғ
ә
е
ю
д
м
х
ү
е
ө
Ф
л
в
ж
ң
қ
а
ұ
з
Жаңа білімді меңгерту
Ақешкі - Алматы облысы, Ақсу ауданына қарасты өңір. Халық арасында осы ауылдың атауымен байланысты аңыз бар: Баяғыда бір бай жайлауға көшіп бара жатып, Ақешкі ауылының маңындағы тауға тоқтайды. Оның қарамағындағы екі жігіт байдың малдарын сол жерге жайылтады. Ал, күзде қайтадан қыстауға айдап әкетеді. Байдың малы өте көп еді. Қыстауға келген соң малдарын санап жүріп, 4-5 ешкісінің жоғалғанын байқайды, бірақ іздемейді.Келесі жылы көктемде жайлауға көшіп, таудың маңынан жайылып жүрген өз ешкілерін бірден танып қояды. Олардың лақтары пайда болыпты және саны шамамен 10 шақты. Мұны көріп қуанған бай барлық достарына: Бұл жер ешкі өлмейтін киелі, берекелі жер екен депті. Осыдан бері бұл тау Ешкіөлмес деп аталыпты. Ауылдың қазіргі атауы- Ақешкі.
Алтынемел- Алматы облысы, Кербұлақ және Панфилов ауданында орналасқан. Аумағы 469620 га. Бақтың құрамына Қапшағай бөгенінің солтүстігі бөлігі мен Іле өзенінің оң жағалауы, Жетісу (Жоңғар) сілемдері: Кіші және Үлкен Қалқан, Ақтау, Қатутау, Дегерес, Матай, Шолақ, Қояндытау таулары және өте сирек кездесетін табиғат ескерткішінің бірі - Әнші құм (Айғай құм) кіреді. Қапшағай бөгенінің оң жағалауындағы тау етегі жазықтығында көптеген қорғандар (мысалы, сақ хандарының қабірі - Тигрхауда, 7 - 4 ғасырлар), тау сайларында әр түрлі жануарлардың суреті салынған жартас көрмесі бар. Бақтың климаты қатаң континенттік, қысы суық, жазы ыстық. Жылдық жауын-шашын мөлшері 330 мм-ден аспайды. Қаңтардың орташа температурасы - 8,6°С, шілденің орташа температурасы 26°С. Қар аз түседі, ол жабайы жануарлардың қыстап шығуына қолайлы жағдай туғызады.
Бейнежазба арқылы Ақешкі және Алтынемел өңірінің табиғатын оқушыларға көрсету
1-тапсырма. Өз туған жеріңнің атауының шығу тегі туралы эссе жазыңыз .
Рефлексия:
Өз орныңды белгіле әдісі.
Бағалау
Екі жұлдыз, бір тілек әдісі арқылы бағалаймын.
Үйге: Көпшілікке таныс емес Қазақстандағы өңірлер туралы мәлімет жинақтау
Сабақ: №
Пән: Жетісу өлкесіндегі сакральді топонимдерді оқыту
Мектеп:
Күні:
Қатысқандар:
Сынып:
Қатыспағандар:
Бөлім:
Сабақтың тақырыбы:
Тасқа тұңған тарих (Таңбалы тас)
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға Жетісу өңірінің киелі жерлері туралы мағұлмат беру және оқушылар бойында отансүйгіштік қасиетін қалыптастыру
Құндылықтарды игер ту:
Т Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы
Құрмет;
Өзіне және айналадағы адамдарға құрмет;
Ашықтық;
Қазақстандық патриотизм;
Азаматтық жауапкершілік;
Ынтымақтастық;
Жауапты азаматтық позиция;
Ұлттық және адами құндылықтарға деген құрмет;
Шығармашылық.
Аталған құндылықтар сабақ тақырыбы арқылы және оқушылардың жеке, жұптаса, топтаса жұмыс жасаулары, сын тұрғысынан ойлауы арқылы бағалау дағдылары негізінде жүзеге асады.
Пәнаралық байланыс:
Қазақ тілі, экология
АКТ-ны қолдану дағдылары:
Презентация, бейнематериал
Тілдік мақсаттар:
Тамшыбұлақ, Қашқарияға сапар
Осыған дейін меңгерілген білім
-
Жоспар
Жоспарла-натын уақыт
Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер
Дереккөздер
Сабақтың басы
5 минут
5минут
Сабақтың ортасы 20 минут
Сабақтың аяғы 10минут
Қызушылықты ояту
Жақсылық тамшысы
Әр бала тамшыға өзі жасаған жақсы істерін немесе өзінің бойындағы жақсы қасиеттерін стикерге жазып жеткізеді. Іліп жатқанда әрқайсысы өзгелерге, айналасына өзі жасаған жақсылықтарын, қасиеттерін жария етеді.
Тақырыпты тану
1 - тапсырма Бес сөйлем әдісі. Қобыз әуені баяу қойылады. Мәтінді мұғалім оқиды.
Тапсырма:
Оқушылар тыңдалым дағдысы бойынша мәтінді тыңдайды
Тыңдалған мәтіннен негізгі ақпараттарды түртіп жазып алады
Жоспар құрады
Алынған ақпараттарды пайдаланып, 5 сөйлемнен тұратын шағын мәтін жазады
Қалыптастырушы бағалау: Кең құшақ әдісімен бір-бірін бағалайды. Қолдарын тек алға созса- қанағаттанарлық, құшақтарын жартылай ашса жақсы, толық ашып, кең құшақ жайса өте жақсы дегенді білдіреді.
Мәтін
ТАМШЫБЛҰАҚ - Ақсу аул- дағы Қапал а-ның орталығын- да орналасқан шипалы бұлақ. Т-ты алғаш рет зерттеп, сол туралы тарихи деректерді 1859-65 ж. атақты саяхатшы, этнограф Ш.Уәлиханов жазған. Бұл бұлақтың суын көне заманнан бері жергілікті халық әр түрлі ауруларды (көз, асқазан, сүйек-буын, жүйке аурулары және т. б.) емдеуге қолданған. Т. табиғаты өте шұрайлы жерде орналасқан. Қыстаа да, жазда да бұлақ бастауынан су тамшылап ағып тұрады. Бұлақтың аты осыдан шыққан. Бұлақтың емдік қасиеті, бойға қуат берер күші бар деп Қапал ауылына халық әлі де үзілмей келіп жатыр.
Қысы-жазы бірқалыпты ағатын су көзі туралы әр түрлі аңыздар көп. Ол туралы әйгілі зерттеуші, саяхатшы Шоқан Уәлиханов та өз күнделігінде жазған. Қашқарияға бара жатқан сапарында, тоқтап ауыл ақсақалдарынан бұл судың шығу тегін сұрайды екен. Сондағы алған жауабы: кезінде шопанның баласы мен байдың қызының қосыла алмағандығы жайлы аңызды ел аузында. Бұл тамшылар осы екі ғашықтың көз жасы, -депті.
2 - тапсырма
Тамшыбұлақ жайлы бейнематериалға зер саламыз.
https:www.youtube.comwatch?v=5WF Okg_-yFg
Әңгімелесетін әріптестер әдісі.
Бейнематериалды жасау мақсатында әр оқушы көршілес оқушымен:
жаңа оқылған 3 факті туралы;
оларға жеңіл болып көрінгендер туралы;
оларға қиын болып көрінгендер туралы;
алдағы уақытта оқығысы келген нәрселер туралы ақпарат алмасады.
Қалыптастырушы бағалау: оқушылар бір-бірін коментарий айту арқылы бағалайды.
АКТ
Қобыз әуені қойылады
https:www.youtube.comwatch?v=5u2 HYHPHb-c
https:www.youtube.comwatch?v=5WF Okg_-yFg
КІРІСПЕ
Өзектілігін де нақтылап жазыңыздар, тақырыптан ауытқымаңыз.
Дипломдық жобаның өзектілігі: Етістік категориясын сын тұрғысынан оқыту технологиясымен оқыту деп алғандықтан сыни тұрғыдан ойлау - Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Қазіргі таңдағы оқулықтардың ерекшелігі әр сабақ құрылысы бір негізгі тақырыптарды қамти отырып, нәтижеге жету. Біз сол берілген тақырыптарды етістікпен байланыстыра отырып, жан жақты ақпарат беріп, қазіргі технологияларды қолданып түсіндіреміз. Бұл қазіргі педагогтарға артылған жүктің ауыр екенін көрсетеді. Осы тақырыптарға жоба барысында жеке жеке тоқталып өтетін боламыз.Бұл жасалған оқулықтар балалардың да, педагогтардың да сыни тұрғындан ойлап, саналы оймен қабылдауды көздейді. Мысалы: 7- сыныпта тұйық етістікті өтеміз делік, біз бұл сабақты қазіргі таңдағы белең алған Ғаламтор және әлеуметтік желілер тақырыбын өте отырып түсіндіреміз. Осы сабақ арқылы балаларға әлеуметтік желінің пайдасын, шығу тарихын, зияны атамыз. АКТ ны қолдана отырып, сын тұрғысынан ойлау технологияларды пайдалана отырып, сабаққа ерекше мән береміз. Аталған сыныптарға жеке жеке тоқталып, атап көрсетеміз. Оқушылар ғаламтор және әлеуметтік желілер тақырыбын түсіне отырып, біз сабақта ой қозғай отырып, етістік тарауын оқушының өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп, тұжырым жасауға бағыттап, өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс жасауға дағдыландырамыз. Осы арқылы балалар сабаққа деген қызығушылығын арттырып, өз ойын еркін және зерттей талпынып, тұжырым жасай алады. Міне осын сын тұрғысынан ойау технологиясы дейміз.
Ал бұл технологияның басты мақсаты - дамыта оқыту негізінде Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқу мен жазуды дамыту бағдарламасын іске асыру, балаларға терең білім беру екенін түсіндік.
XX ғасырдың басында Жүсіпбек Аймауытов Сабақ беру - үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер деген. Бұл - сөз әлі де маңыздылығын жойған жоқ. Қазіргі таңда мектеп оқушыларының мұғалімнен күтері көп. Оқушыларды сабаққа белсене қатыстыру үшін әр сабақ барысын жеке формада, жаңа әдісте жүргізу шарт. Ал сабақтың тиімділігіне және бір-бірімен тығыз байланысты болу үшін мынадай екі жағдай әсер етеді. Бұл - мұқият дайындалу мен шеберлікпен өткізу. Әр өтетін сабаққа мұқият, тиянақты дайындалу керек. Осы орайда оқыту технологияларының берері мол. Солардың бірі - Сын тұрғысынан ойлауға үйрету оқытудың инновациялық технологияларын айту - зерттеу жұмыстың өзектілігін ашады.
Дипломдық жобаның мақсат-міндеттері: Мектептегі оқу ісіне қойылатын бүгінгі заман талабы-өзіндік ой-тұжырымы бар, логикалық ойлау қабілеті дамыған, өз көзқарасы мен пікірін ашық айта алатын, ақпараттар ағымынан қажетін іріктеп ала білетін, қоғамдық ортаға икемді, өз жолын дұрыс таңдай алатын жас ұрпақ тәрбиелеу. Ендеше бұл міндетті жүзеге асыруда барлық оқу пәндерінің қосар үлесі аз болмауға тиіс. Әсіресе, адам дүниетанымының кілті, ойлаудың формасы, қарым-қатынастың ең басты құралы ана тілі болғандықтан, мектеп пәндерінің ішінде қазақ тілінің атқарар қызметі ерекше болмақ. Осы жайттарды айқындау үшін біз оқулықтарға тоқтала кетейік.
Бүгінгі күні білім беру ісінде қандай ұстанымдарды басшылыққа алуымыз керек? деген сұрақтардың төңірегінде 7-сынып оқулығындаға білім берудің ұстанымдары да өзгерді. Соларға жоба барысында толығырақ тоқталамыз.
Олар: 1. Өмірлік білім ұстанымы. Өмірлік білім-барлық адамға, барлық қоғамға тән, жалпыға ортақ игілікті қамтиды. Өмірлік білім деп отырғанымыз - адамзаттың күнделікті тіршілігінде сәт сайын қолданылатын білімдер жиынтығын атаймыз.
2.Тарихи сана ұстанымы. Бұл дегенімізі-білім алушылардың, ғасырлар бойы адамзат мәдениетінде өмір сүріп, өткен ұрпақтардың танымымен, еңбігімен танысып, ата-баба мәдениетімен сусындау, ұлттық құндылықтарды саналы түрде игеруін айтамыз.
3.Ғылыми-философиялық ойлау ұстанымы. Бұл дегенміз-тілді тек қарым қатынас құралы ғана емес, таным құралы деп қарау. Бұл арқылы білім алушылар неге, қалай деген сан түрлі сұрақтарға жауап іздеп, білмейтінін біліп, әлемде болып жатқан сан түрлі жаңалықтармен танысып, ой түюге ұмтылады. Адамды рухани кемелдікке, данышпандыққа бастайтын жол деп білуге болады.
4.Көш басшылық ұстанымы: Көшбасшылық деп өзін - өзі таныған, өзгеге өзін таныта алатын, топта мідірмей сөйлеп, жұмыс істей алатын, адамгершілігі бол адамды айтамыз. Яғни өзін жеке тұлға деп көрсете алуы.
5.Эмоционалды интелект ұстанымы. Бұл дегеніміз сыртта болып жатқан құбылыстарды эмоциян қабылдау, бақылау және бағалау. Бұл туа бітетін қасиет емес, оны дамыту болады.
Міне осы бөлімдерді, біз әр сабақ өту кезінде тақырыпты ашып, саналы да салиқалы ұрпақтарды тәрбиелейміз.
Аталған бөлімдерді педагогикалық технологияларды байланыстырып, ұйымдастырамыз. Сабақ кезеңін 3 бөлікке бөліп өтеміз:
I. Ой шақыру.
II. Мағынаны тану.
III. Ой толғаныс.
Осы кезеңдерге жеке жеке тоқталып, мектептерде етістікті өтудің әдіс тәсілдерімен бөлісіп, нақты мәлімет беретін боламыз
Зерттеу пәні: Жаңартылған бағдарлама бойынша 5-8 сыныптарда етістік сөз табын оқыту,етістіктерді сыни-ойлау технологиясымен оқыту бағдарламасы, бағдарламаны іске асыру үшін әдістемелік нұсқаулық.
Зeрттeу жұмыcының әдicтeрi: Жоба жұмысын oрындaу бaрыcындa тaлдaу, жинaқтaу-тoптaу және жаңартылған бағдарлама бойынша оқытудың тиімді әдicтeрін психологиялық-педагогикалық тұрғыда негіздеп, АКТ технологияларын қoлдaндық.
Дипломдық жобаның ғылыми жаңашылдығы: Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Бұл жұмыстың жаңашылдығы 6-8 сыныптарда етістікке қатысты материалдарды жинақтау, бағдарлама жасау, сыни ойлау технологиясының түрлерін пайдалану, тақырыпқа қатысты қандай түрлерін пайдаландыңыз соны жинақтап көрсету, етістікті игертуге қатысты оқу тиімділігін арттыру.
Яғни, қазіргі таңда жасалынып, жазылып жатқан оқулықтар балалардың сан түрлі тақырыптармен танысып, ойлау жүйесін дамытуға арналып жасалған. Біз жоба барысында сол арналған тарауларға тоқталып, қазіргі таңдағы Ұзақ мерзімді және Қысқа мерзімді сабақ жоспарлырмен таныстатын боламыз. Мысалға алатын болсақ, 6-сынып етістік және оның мағыналық түрлері деген сабақты біз, Спорт-өнер деген тақырыппен байланыстыра өтеміз. Мұнда мұғалімге де біраз ізденіс керек болады. Спортшылар туралы мағлұматтар жинақтап, оны етістікпен ұштастыра өтеміз. Бізге осы тұста кітап, газет журналадар ақпарат құралдары көмекке келеді. Білім беру реформаларын жүзеге асыру үшін бізге жаңартылған бағдарламалар мен дидактикалық материалдар мен сын тұрғысынан ойлау технологияларымен сабақты іске асырамыз.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Олар мыналар: Лысенкованың алдын ала оқыту, Шаталовтың интенсивті оқыту тірек сигналдарын пайдалану арқылы, Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқыту, оқытудың белсенді әдісі.
Одан кейін де өмір кешкен халықтың әдебиеті, әлі күнге шейін өмір сүруі, кемелденуі, дамуы туралы айтсақ, бұдан тақырыптың ғылыми жаңашылдығын танытары хақ.
Осы аталған бөлімдерді жоба барысында ашып, айқын көрсетуге тырысамыз.
Дипломдық жобаның дереккөздері: Етістікті оқыту туралы ғалымдардың ғылыми еңбектері, мектеп оқулықтары, сыни ойлау технологиясының маңыздылығы, топтық, жұптық , жеке жұмыс түрлері, жаңартылған оқу бағдарламаларына сәйкес қысқа мерзімді, ұзақ сабақ жоспарлары мен ықшам сабақ түрлері.
Жұмыстың басты дереккөздері есебінде, 6- 7-сынып оқулығы, Г.Қосымова, Р.Рахметова, Алматы Атамұра баспасы 2017; 8
оқушының әрекет субъектісі ретіндегі рөлін жоғары бағалайды, яғни оқушының білімі де, меңгеретін машық- дағдылары да танымдық белсенділігі нәтижесінде оның біліктілігін арттыруға қызмет етуге тиіс. Осы тақырыпқа қатысты ғаламтор желілері мен әдебиеттерді пайдаланып, қарастыруға көңіл қойдық. Айталық, А.Байтұрсыновтың сөзімен айтқанда, кезекшіліктен шығатын нәрсе-әдістің жақсы, жаман болғаны жұмсалатын орнының керек қылуына қарай. Көрнекі педагогтар анықтап, мұғалім мен оқушылардың тәжірибесінде әбден қалыпқа түскен, сыннан өткен әдістер мыналар: 1 мұғалімнің баяндау не түсіндіру әдісі; 2 әңгіме әдісі; 3 көрнекілік әдісі; 4 кітапты пайдалану әдісі; 5 жаттығу әдісі; 6 байқау әдісі; 7 грамматикалық талдау әдісі т.б.
Дипломдық жобаның маңызы мен жаңалығы: Қазақ тілінен етістікті оқытқанда грамматикалық талдау ауызша да, жазбаша да жасатып отырылады.
6 сынып бағдарламасында 3 тоқсан, 7-бөлімде етістік тарауын: Спорт. Белгілі спорт жұлдыздары. Морфология. Етістік, оның мағналық түрлер. Етіс түрлеріне тоқталамыз. Сабақ жоспарын; тақырыптар, топтық, жеке, жұптық жұмыстар сыни ойлау технологиясымен байланыстыра жазамыз. .
7-сынып бағдарламасында 3-тоқсанда, 30 сағат берілген, соның ішінде 10сағаты етістікке арналған. 6 бөлім; Ғаламтор және әлеуметтік желілер тарауы бойынша: тыңдалым, айтылым, тілдік бағдар, жазылым, оқылым, Ой таразы осы бөліктермен қарастырылып, осы бойынша сабақ құрылымы жасалады.
8 - сыныпта 4-бөлімде Ғарышты игеру жетістіктері тарауы бойынша Синтаксис бөлімін қарастырамыз. Сол бөлімде Ғарышты зерттеген астрономдар тақырыбына 3 сағат берілген. Оқушылар Сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістік сөз тіркестерін ажыратып қолдануды үйренеді.
Осы сыныптарда етістікті жаңаша өту, сын тұрғысынан ойлау, пән аралық байланыстарды топтастыра отырып жоба жұмысын жазамыз.
Дипломдық жобаның құрылымы: Жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады.
I. Етістікті мектепте оқытудың мақсаты мен міндеттері
Мектептегі оқу ісіне қойылатын бүгінгі заман талабы-өзіндік ой-тұжырымы бар, логикалық ойлау қабілеті дамыған, өз көзқарасы мен пікірін ашық айта алатын, ақпараттар ағымынан қажетін іріктеп ала білетін, қоғамдық ортаға икемді, өз жолын дұрыс таңдай алатын жас ұрпақ тәрбиелеу. Ендеше бұл міндетті жүзеге асыруда барлық оқу пәндерінің қосар үлесі аз болмауға тиіс. Әсіресе, адам дүниетанымының кілті, ойлаудың формасы, қарым-қатынастың ең басты құралы ана тілі болғандықтан, мектеп пәндерінің ішінде қазақ тілінің атқарар қызметі ерекше болмақ. Сондықтан жаңа кезеңнің талабына сай білім берудің негізгі сатысында қазақ тілін оқытудың мақсаты - ана тілінің қоғамдық әлеуметтік мәнін түсінген, тілдің қызметін жүйелі меңгерген, коммуникативтік компетенциясы, қарым-қатынас жасау біліктілігі дамыған дара тұлға даярлауға мүмкіндік туғызу алға қойылды. Бұл кез келген грамматикалық ереже тек білім қоры қалпында қалмай, баланың өмірлік танымының, айналамен тіл табысуының басты базасына айналуы қажет екендігін көрсетеді. Тіл арқылы баланың логикалық ой жүйесін дамытудың жолдарын белгілеудің маңызын айқындайды. Тілдің ғылыми негізін меңгерту оның қоғамдық-әлеуметтік мәнімен, рухани құндылығымен қоса берілгенде ғана жас ұрпақ бойында пәнге деген шынайы құрмет сезімін тәрбиелеуге болатыны бағамдалған. Өз ана тілінің даралық ерекшеліктеріне көз жеткізу ғана тілдің эстетикалық талғамын арттыруға негіз қалайтыны дәйектелді. Тілдің адам болмысымен байланысы, санаға қатыстылығы туралы тұжырымдардың білім жүйесінен орын алуы - коммуникативтік біліктілікті қалыптастырудың тетігі.
Міне осы түйіндеулер қазақ тілін оқытудың тұғырнамалық негізі етіп алынған. Әрі олар қай сыныпта, қай саланы оқыту кезінде де ескерілуге тиіс. Сондықтан морфологияны оқыту, соның ішінде көсемшені оқыту етістік тарауын өткенде осыған сәйкестендіріле отырып анықталады. Жаңа бағдарламаға сәйкес морфологияның ғылыми негіздері 6 және 7 - сыныптарға бөлініп берілген.
6-сыныпта сөздің түрлері мен сөз құрамы жайында мағлұмат берілгеннен кейін сөз таптары оқытылғанда етістік, оның түрлері және категориялары туралы тақырыптар оқытылады. Мұнда етістікті мағыналық жағынан қарастырса, ал 7- сыныпта оның түрлену жүйесі, сөйлемдегі синтаксистік қызметі туралы білім беріледі.
6-сынып қазақ тілінен толық 102 сағат өтеміз, соның ішінде етістікті 3-тоқсан, 7-бөлімнен бастаймыз. 10 сағат берілген.
7-бөлім:
Спорт. Белгілі спорт жұлдыздары.
Морфология
Етістік, оның мағыналық түрлері.
Етіс түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Спорт - өнер
6.1.2.1 әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тақырыптарға байланысты диалог, монологтердегі (нұсқаулық, өмірбаян) көтерілген мәселені талдау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.4.4.2 етістіктің түрлерін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Ұлттық ойындар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.2.1.1 мәтіннен негізгі және қосымша, детальді ақпаратты анықтау, түсіндіру;
6.4.4.2 етістіктің түрлерін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Олимпиада - спорт шыңы
6.2.1.1 мәтіннен негізгі және қосымша, детальді ақпаратты анықтау, түсіндіру;
6.4.4.2 етістіктің болымды болымсыз түрлері мен салт-сабақты етістіктердің тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. Тезірек, биігірек, Күштірек!
6.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай құрылымын сақтай отырып, мінездеме құрастырып жазу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. Қазақ балуандары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.2.4.1 ауызекі және ресми стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік ерекшелігін салыстыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6. Тұңғыш олимпиада чемпионы атанған қазақ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7. Бокс саңлақтары
6.1.3.1 тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, детальді ақпаратты анықтау;
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8. Сидней олимпиадасының чемпиондары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.2.4.1 ауызекі және ресми стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік ерекшелігін салыстыру;
6.3.1.1 әртүрлі жанрдағы мәтіндерді жазу үшін құрылымын ескере отырып, қарапайым жоспар құру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9. Халықаралық спорт күні
6.1.2.1 әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тақырыптарға байланысты диалог, монологтердегі (нұсқаулық, өмірбаян) көтерілген мәселені талдау;
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10. Жүзу спорты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
БЖБ
6.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай құрылымын сақтай отырып, мінездеме, өмірбаян құрастырып жазу;
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
Келесі кезекте 7 - сыныпқа толқталсақ. Ұзақ мерзімді жоспар оқу бағдарламасының құрамына енгізілді және ұзақ мерзімді жоспарда әр сынып бойынша оқылатын шығармалар, сағат саны, оқу мақсаттары нақты көрсетіледі.
Қазақ тілі пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
7 - сынып - аптасына 3 сағат, оқу жылында - 102 сағат.
Қазақ тілі пәнін оқыту мақсаты - жалпы білім беретін негізгі мектептерде ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру және қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету. Оқу мақсаттары мұғалім мен білім алушыларға болашақ қадамдары туралы өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады және олардың жүйесі бірізді, оңайдан қиынға қарай, шиыршық принципі сақталып жасалған:
тыңдалым және айтылым;
оқылым;
жазылым;
әдеби тіл нормаларын сақтау.
Қазақ тілі пәнінің 7-сыныптағы базалық мазмұны бойынша білім алушылар:
1) тыңдалым және айтылым дағдылары бойынша мәтін негізінде оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжайды; әлеуметтік-қоғамдық, оқу-еңбек тақырыптарына байланысты диалог, монолог, полилогтердегі (интервью, пікірталас, жаңалық, ән, көркем әдеби шығармалардан үзінді) автор көзқарасы мен көтерілген мәселені талдайды; факті мен көзқарасты ажыратады; дауыс ырғағы мен сөйлеу мәнері арқылы негізгі ойды анықтайды; дәлелді жауап береді, салыстырады, талқылайды; коммуникативтік жағдаятқа сай көркем бейнелеуіш, эмоционалды-экспрессивті сөздерді және мақал-мәтелдер мен тұрақты тіркестерді еркін қолданып, диалогке қатысады, пікірталаста тез және дұрыс шешім қабылдай білуді үйренеді;
2) оқылым дағдысы бойынша мәтіндік және графиктік ақпаратты интерпретациялайды; тілдік құралдар арқылы публицистикалық және ресми стиль ерекшеліктерін таниды; хроника, хабар, очерктердің және кеңсе құжаттарының қызметтік жазбалардың құрылымы мен рәсімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажыратады; мәтіннің тақырыбын, құрылымын, мақсатты аудиториясын, тілдік ерекшеліктеріне талдау жасайды; мәтін
негізінде проблемалық сұрақтар құрастырады; комментарий жасауды, іріктеп оқу, зерттеп оқу; сілтеме жасауды үйренеді.
3) жазылым дағдысы бойынша күрделі жоспар құруды; шағын мақала, нұсқаулық, әңгіме құрастырып жазуды; графиктік мәтін түрінде берілген процесті сипаттап жазуды; дискуссивті эссе жазуды; жинақы мәтін жазуды; мәтін негізінде лексикалық түзетулер енгізуді, редакциялауды үйренеді.
4) әдеби тіл нормалары дағдысы бойынша :
1) орфографиялық норма бойынша жалғаулар мен шылаулардың ерекшелігін ескере отырып, үндестік заңына сәйкес орфографиялық нормаға сай жазады;
2) орфоэпиялық норма бойынша сөйлеу тіліндегі интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп қолданады;
3) лексикалық норма бойынша фразеологизм, мақал-мәтелдердің эмоционалды мәнін, көркемдік ерекшеліктерін түсініп қолданады;
4) грамматикалық норма бойынша есімше; көсемше; тұйық етістік; шақ, рай түрлерін; еліктеу сөздер; шылау түрлерін; одағай; оқшау сөздер туралы білімдерін кеңейтеді;
5) пунктуациялық норма бойынша сөйлем соңында және сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін (даралаушы және ерекшелеуші) дұрыс қолдануды үйренеді.
Осы күнтізбелік жоспарды жасауда төмендегі баспа оқулықтары басшылыққа алынды:
7-сынып қазақ тілі Т.Н.Ермекова, Н.Ә.Ильясова, Г.Б Тоқтыбаева
3-тоқсан 30 сағат бөлінген, соның ішінде 10-сағат етістік бөліміне арналады.
6. Ғаламтор және әлеуметтік желілер
1.
Бүкіләлемдік ғаламтор желісі
7.2.1.1. Мәтіндік және графиктік (кесте, диаграмма, сурет, шартты белгілер) ақпаратты интерпретациялау.
7.4.4.1. Етістіктің есімше, көсемше, шақ, рай түрлерін тілдесім барысында қолдану.
2.
Айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызған
7.2.1.1. Мәтіндік және графиктік (кесте, диаграмма, сурет, шартты белгілер) ақпаратты интерпретациялау.
7.4.4.1. Етістіктің есімше, көсемше, шақ, рай түрлерін тілдесім барысында қолдану.
3.
Қазақстанда ғаламтордың пайда болуы
7.1.1.1. Мәтін үзінділерін тыңдай отырып, оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау.
7.2.6.1. Оқылым стратегияларын қолдану: комментарий жасау, іріктеп оқу, зерттеп оқу
4.
Әлеуметтік желілер
7.4.4.1. Етістіктің есімше, көсемше, шақ, рай түрлерін тілдесім барысында қолдану.
7.2.6.1. Оқылым стратегияларын қолдану: комментарий жасау, іріктеп оқу, зерттеп оқу.
5.
Ең көп қолданыстағы желілер
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін (шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу.
6.
Компьютердің адам ағзасына әсері және ғаламтордың зияны
7.4.4.3. Шылау түрлерін ажырата білу, орынды қолдану.
7.1.1.1. Мәтін үзінділерін тыңдай отырып, оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау.
7.
Ғарыш пен ғаламтор
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін (шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу.
8.
Ғаламтор және кітап
7.4.4.3. Шылау түрлерін ажырата білу, орынды қолдану.
9.
Ғаламтор және мен
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін (шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу.
10.
Ғаламтордың пайдасы мен зияны
Жиынтық бағалау
20 минут
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін(шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу;
8-сынып ІІ тоқсан 16 сағат
4-бөлім:
Ғарышты игеру жетістіктері
Синтаксис
1.Ғалымның пайда болуы
8.1.3.1 мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжау;
8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
2. Ғалымның пайда болуы
8.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай ғылыми және халықаралық терминдерді, ғылыми деректерді орынды қолданып, диалог, монолог, полилогта өз ойын дәлелді, жүйелі жеткізу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
3.Ғарышты зерттеген астрономдар
8.2.2.1 публицистикалық және ғылыми стиль ерекшеліктерін қолданылған тілдік құралдар арқылы тану;
8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
4. Ғарышты зерттеген астрономдар
8.2.3.1 мақала, презентация құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
5. Ғарышқа бастаған жол жерден басталады
8.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, аннотация, тезис құрастырып жазу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
6. Жер серіктері
8.3.5.1 оқылым және тыңдалым материалдары бойынша мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттардан жинақы мәтін (аннотация, тезис) жазу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
7.Жер серіктері
Бөлім бойынша жиынтық бағалау
8.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, аннотация, тезис құрастырып жазу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
8. Тоқсандық жиынтық бағалау
Алған білімдерін қайталау
Осы мақсаттан туындайтын міндеттер:
- етістіктің және оның категорияларының өзара байланысы мен ерекшеліктерін таныту арқылы тілдік машықтарын арттыру;
- оқушыларға етістіктің жалпы тіл жүйесіндегі орнын таныта отырып, олардың лингвистикалық дүниетанымын кеңейту;
- етістікті оқыту барысында оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін шыңдау;
- етістіктен алған білімдерін күнделікті қарым-қатынас жасауда қолдана білуге үйрету;
- етістіктен алған білімдерін ауызша, жазбаша сөйлеу тілдерінде орынды қолдануға төселдіру;
- оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- оқушылардың әдеби тіл нормасына сай сөйлеу дағдыларын жетілдіру.
Мектепте қазақ тілі грамматикасынан оқушылардың игеретін білімдері екі деңгейге бөлініп анықталады: міндетті және мүмкіндік деңгейлер. Міндетті деңгей оқушылардың білім дәрежесінің ең төменгі қажетті мөлшерін белгілесе, мүмкіндік деңгей баланың шығармашылық бағыттағы белсенді іс-әрекетіне бағдар болатын білім көлемін көрсетеді. Бұл екі деңгей көлемі бойынша қазақ тілінің оқытылу процесінде етістік бойынша мынадай болып белгіленеді:
1. Міндетті деңгей:
- етістікті өзге сөз таптарынан ажырата білу;
- етістіктің және оның категорияларының сөйлеудегі атқаратын ролін тану;
- етістікті сөйлеу тілінде орынды жұмсай білу;
- етістіктің жіктік формаларын айыру, қызметін білу, оларды қатыстырып сөйлемдер құрау;
2. Мүмкіндік деңгей:
- етістік және оның категориялары мен үстеудің, етістік және оның категориялары мен еліктеуіш сөздердің арақатынасын сөйлеу тілінің мақсатына сай айқындай алу;
- етістік және оның категорияларының сөйлемдегі қызметін зат есімдермен, сын есімдермен салыстыра талдап, түрленуіндегі өзгешеліктерді айқындау:
Сонымен 6- 7-сыныпта морфология тарауы бойынша білім берудің мақсаты - оқушыларға морфорлогияның үлкен бір күрделі де өте жиі қолданылатын саласы - етістік екенін, оның орны мен рөлін таныту, оның қазақ тіліндегі алатын орнын, етістіктің жасалу жолдарын, жіктелу ерекшелігін, сөйлемдегі қызметін айыруды үйрету және осы білімді оқушылардың қарым-қатынас қабілеті мен сөйлеу мәдениетін қалыптастырудың негізі ретінде игерту.
Осы мақсаттар мен міндеттерді айқындау арқылы етістікті мектепте оқытуды тиімді жүзеге асыруға болады.
Осы курстық жұмысты жазудағы мақсатым - мектепте етістіткті оқытудың мақсаты мен міндеттерін айқындап, етістікті қазақ тілінің заңдылықтары мен принциптеріне сай оқытып, етістікті оқытудағы әдіс-тәсілдер мен жаңа технологияларды іріктеп, оларды оқушылардың жас және дербес ерекшеліктеріне сай таңдап алу арқылы етістікті оқытудың тиімділігін пайымдау.
ЖАҢА ӘДІСТЕРДІ ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
Етістікті оқытудағы әдіс-тәсілдер
Сабақтың дұрыс өтуіне, нәтижелі болуына әсер ететін бірнеше факторы бар. Олардың барлығы да мұғалім сабақтың мазмұнына сай оқушылардың іс- әрекетін қаншалықты үйлестіре алуына қарай өзіндік тиісті мәнге ие болады. Ал, сыныптағы балалардың білім, білік өрісіне сәйкестендірілмеген оқыту формалары жасанды жұмыс түрінен аса алмайтыны анық. Сондықтан жаңа нәрселер жат болып қабылданбас үшін, әр жаңаның бойында осыған дейін қолданылып келген әдіс - тәсілдердің белгілі бір элементтері орын алып келгенін ескеру қажет. Әдетте, орта сыныптарда оқушылардың пәнге қызығушылығын тудырудың бір тәсілі ретінде грамматикалық ойындарды ұйымдастыру жиі аталып жүр. Дегенмен, ендігі жерде ойын түрлерінің ой қалыптастыруға бейімделе жүргізілгені тиімді. Ребустар мен сөзжұмбақ түзу, морфологиялық ұғымдар үздіксіз сөзтізбек жасату, қызықты диаграммалар жасату, кестелер жасату, арнайы картотекалар жасату т.б. сыныптағы жұмыстарда оқушының жарысуы мен ой тұжырымын беруі қатар қамтылады. Әрі оқушылардың өіндік әрекеттеріне негізделе орындалады.
Оқушылардың қазақ тілі сабағына ынта қоюын қалыптастырудың, яғни тілдік тақырыптарды саналы түрде меңгеруінің басты қозғаушы күштерінің бірі - пәннің практикалық мәніне үнемі назар аударып оқыту. Бұл оқушылардың оқу мотивтерін оятудың, дамытудың мәйегі болып табылады. Ал, мотив бар жерде әрекеттің де нәтижелі болары сөзсіз. Мотив оқушылардың білуге құштарлығынан, зейінінен және сабақтағы белсенділіктерінен байқалады. Сондықтан, олардың қызығушылығын қалыптастыру мынадай баспалдақтар арқылы жүргізілгені тиімді:
1) Сабақтың қызықты болуы;
2) Тілдік білім - машықтардың қажеттіліктеріне көз жеткізу;
3) Тілдік білімге, машықтарға деген ішкі қажеттілікті дамыту.
Бұл үшеуін өзара үнемі байланыстыра отырып берілсе білім әрқашан да сапалы болады. Пәнге деген қызығушылық тақырыптағы жаңашылдық элементтердің қамтылуымен байланысты да туындап отырады. Мысалы, сөз таптары туралы оқушының алған жалпы түсініктерін қызықты детальдармен толықтыруға болады. Оған морфологияның етістік саласын оқытқанда көз жеткізуге болады. Етістіктің өзіне тән көптеген ерекшеліктері бар: көсемше тұлғалы етістіктер жеке тұрып толық мағыналы сөз есебінде қолданылмайды, көсемшелерге көптік, септік, тәуелдік жалғаулары жалғанбайды; көсемшелер тек етістік сөздермен ғана тіркесіп қолданылады; есімше тұлғалы етістіктер және тұйық етістіктер заттанады, есім сөздер сияқты түрленеді. Етістіктер көсемше тұлғасында тек пысықтауыш, баяндауыш бола алады, есімше тұлғасында келіп анықтауыш, тұйық етістік тұлғасында зат есім қызметін атақарады: Күрделі етістіктер құрамы көсемшелерден тұрады. Осыларға назар аударту оқушылардың қызығушылығын арттырады.
Оқушылардың қазақ тіліне қызығушылығын тудырудың, саналы түрде түсінуін қалыптастырудың тағы бір жолы - тілдік терминдердің мағынасын аша отырып оқыту. Әуелде мұғалімнің басшылығы мен жүргізілетін мұндай жұмыс бірте - бірте тілдік ұғымдарды оқушылар өз бетімен тануына алып келеді. Сөзжасамдық, морфологиялық тақырыптардың қай-қайсысы да бұлай оқытуға әбден қолайлы. Мысалы, түбір, қосымша, дара сөз, күрделі сөз, біріккен сөз, қос сөз, шылау, қысқарған сөз, негізгі, көмекші, одағай сөздері, сөз таптары, зат есім, сын есім, сан есім, есімдік, етістік, есімше, көсемше, үстеу, еліктеу сөз деген терминдердің қай-қайсысының да мағынасы өзі білдіретін грамматикалық ұғымының табиғатын, даралық сипатын айқындап тұрған жоқ па? Олай болса, оқушы үшін оның қызықтылық қасиетінің өзі де осы байланыстылықтан өрбитіні анық. Тек оны тиянақты меңгерту үшін сөз төркінін тани білуге үйрету басты шарт болып табылады. Мысалы, етістіктің көсемше категориясын оқытқанда "көсемше" сөзін А.Байтұрсынұлы енгізгенін, көсем тәрізді үнемі алдыда тұрады дегенді білдіреді, есімше заттанғандықтан түбірі есім деген сөзден туған дегенді айта кету оқушылардың тақырыпқа деген қызығушылықтарын арттыра түседі.
Оқушылар игерген білімнің қажеттілігіне көз жеткізудің бір жолы - тақырыпаралық, салааралық, пәнаралық байланыстарды үнемі ескеріп отыру. Бұл, бір жағынан, оқушыларды тілді бір тұтас құбылыс ретінде тануға негіз болса, екінші жағынан, үйреніп отырған білімнің ендігі сыныптарда өтілетін тақырыптарға тірек болатынын саналы түсіне бастайды. Оқушының лингвистикалық дүниетанымы мен тілдік компоненттілігін қалыптастыру бағытындағы жаңа талаптардың жүзеге асуында бұл жол елеулі маңызға ие болады. Мысалы, етістікті зат есіммен, сын есіммен байланыстыра оқыту қазақ тіліндегі тақырыпаралық байланысты жүзеге асырса, етістікті оқытқанда әдебиетпен, тарихпен, педагогикамен байланыстыра оқыту қазақ тіліндегі пән аралық байланысты жүзеге асырған болар еді. Осы мәселелердің барлығы білімнің тиянақтылығының кепілі бола алады. Оқушылардың бойында білім қорының мол болуының пайдалылығына деген сенім қалыптаса бастайды. Фактілер - ұғымдар - заңдар - жеке теориялар - тілдің жалпы адамзат дамуымен байланысы секілді тізбектің құрамына енген бөліктердің әр қайсысының өзіндік ерекшеліктерін айқындала дәлелденуі оқушы логикасын дамыта түсумен қатар негізгі, қосалқы білімдердің ара қатынасын танытады. Ақпараттар ағымынан өзіне қажеттісін екшеу, саралау, жүйелеу, қорыту дағдыларын жетілдіреді.
Бұрынғы кездері әдістемеші - ғалымдардың еңбектерінде оқытудың әдіс-тәсілдерін жетілдіру мәселесі көбірек орын алса, соңғы жылдары оның орнын білім беру ісін оқушылар сол білімді түсінуі, меңгеруі тұрғысынан ұйымдастыру мәселесі кең өріс алуда. Оқу процесін оқушының белсенді әрекеттерінің педагогикалық - психологиялық заңдылықтарын дәйектілікпен есепке ала отырып жүргізуге назар аударып қажеттілігі айқындалды.
Баланың оқу мотивтерін, оның ішінде қызығушылығын қалыптастырудың бір жолы ретінде пәнді оқытуда эвристикалық тәсіл арқылы оқу материалын оқушының өздігінен түсінуі мен шешуі атап көрсетіледі. Мұнда білім мазмұнын меңгертуде баланың ынта-ықыласын жұмылдыру мақсаты көзделеді. Грамматикалық ережелер мен анықтамаларды, оның заңдарын бала өзіндік ой қорытулары арқылы түйіндейді. Мұндай сабақтарды мұғалім алдын ала жоспарлап, онда мынадай міндеттерді белгілейді:
- грамматикалық материалдарды оқушыға түсіндіру жолын ықшамдап, өнімді әрі баланың қабылдануына, ақыл - ойына қонымды болу жағын қарастыру;
- меңгерілуге тиіс материалдардың түйінді мәселелерін оқушының өздері ашатындай жағдай тудыру, олардың түсіну дағдыларын қалыптастыру.
Бұл жағдайда мұғалімнің міндеті оқушының әрекетін ұйымдастыру, оның жолын көрсету Д.Б. Эльконин, Оқытуды түсіндірусіз, нұсқаусыз жүргізу Т.Я. Гальперин болып табылады. Ал, оқушы сол тапсырмаларды шешудің жолдарын өздері табады, бұл олардың ақыл-ой белсенділігін дамытуға бағытталады.
Бала ұғымына ауырлық келтірмейтіндей деңгейдегі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті КЕ АҚ
Қорғауға жіберілді
____ _________ 2020ж.
Кафедра меңгерушісі
__________Ш.Қыяхметова
Жоба
Тақырыбы: Етістік категориясын сын тұрғысынан ойлау технологиясымен оқыту
5В011700 - Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша
Орындаған: Төлеуғазы Гүлжұпар,
Наурызбай Ақжан, Сезім Бегадилқызы
Ғылыми жетекшісі Чалтикенова Л.А
ф.ғ.к., аға оқытушы
Талдықорған 2021
Қыздар осы жоспардан ауытқымай өз сөздеріңізбен жазыңыздар. Жинақтаған материалдарың жеткілікті. Кітаптан алған сөздеріңізге сілтеме беріңіздер, сілтеин берілмегеннен кейін антиплагиаты төмен болып жатыр. Бағдарламаны құрастыру үлгісін саламын, соған қарап жасаңыздар, кішкене болса да өзгеріс енгізіңіздер.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Етістік категориясын мектепте оқытудың теориялық негіздері
Етістікті оқытудағы әдіс-тәсілдер түрлері ..
Жаңа педагогикалық технологиялар арқылы етістік категорияларын оқытуды тиімділігі
2. Сыни ойлау технологиясымен етістікті оқыту
2.1 6 - сыныпта етістік категорияларын оқытудың әдістері
2.2 7 - сыныпта етістік категориясын оқытудың бағдарламасы
2.3. 8-сыныпта етістік категориясын оқытудың жеке, жұптық, топтық жұмыс түрлері
2.4 Қыска мерзімді сабақ жоспарлары мен ықшам сабақ жоспарлары
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49-52
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
Мен көрсетіп берген кіріспе бөлімінен ауытқымаңыздар
5-7 сынып.
Ықшам сабақ жоспары
Сынып:
Күні:
Мұғалімнің ат-жөні:
Қатысқандар: Қатыспағандар:
Пәні:Жетісу өлкесіндегі сакральді топонимдерді оқыту
Сабақтың тақырыбы: Балқаш көлі
Сабақ мақсаты:Балқаш көлі жайлы ақпартпен танысу, атуының шығу тегіне зер салу
Бағалау критерийі:Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпаратты анықтайды.
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Орындалатын тапсырмалар
Әдіс-тәсілдер
Ресурстар
Сабақтың басы
Ұйымдастыру кезеңі
Топқа бөлу
Менің досым әдісі. Ортаға төрт оқушы шығып, өзінің бір-бір досын шақырады. Шыққан келесі оқушылар, өзінің достарын атайды, сөйтіп төрт топ қалыптасады. Әр топ өзіне ат қояды.
Сабақтың ортасы
Миға шабуыл: Суреттер Не болды?,
Суреттен не көріп отырсыңдар?
-Сабақтың тақырыбын болжайық?
Жарайсыңдар,балалар, біздің бүгінгі сабағымыздың тақырыбын айқындап алдық,оқу мақсатымыз(таныстырып кетемін)
(3 минут)
1-тапсырма
Мәтінмен танысу
Көл не себепті Балқаш деп аталады?
Көл атауына байланысты аңыз тараған. Ертеде бірнеше ғасырлар бұрын бір бай көлдің батыс жағалауын мекендеген екен. Оның сұлу да сымбатты, ақылды Балқия атты қызы болыпты. Жұрт оны Балқаш деп атап кеткен екен.
Балқия он жетіге келгенде , Ерден атты жігіт оның жүрегінде махаббат отын оятады. Бір кедергі қызды ата-анасы бір бай баласына атастырып қойған еді. Бұны білген екі ғашық ауылдан қашады. Елден біраз алыстап , қалың қамыс арасында отырып тынығады. Демалып отырғандары сол еді, аттарын қабандар тап беріп талай бастайды. Ерден қабандармен айқаста жан тәсілім етеді. Үркіген аттар ауылға қаша жөнеледі. Қыздың әкесі хабар алған сәтте-ақ ашуға булығады, қашқындарды қолға түсіріп әкелуді бұйырады. Қыз қуғыншыларды көріп , бақытсыз өмірден өлімді артық көріп, жардан көлге секіріп кетеді. Сол оқиғадан кейін жұрт көлді Балқаш деп атап кетеді.
Қазақ тілінің сөздіктерінде балқаш сөзіне берілген түсініктемелер , біздің ойымызша, семантикалық дериваттар. Балқаш сөзіндегі бал түбірінің түпкі мағынасы 《су, ылғал》ұғымдарымен сәйкес болған көрінеді. Осы синкретикалық түбір үндіеуропа, семит -хамит және алтай тілдерінде жолығады.
Топтық жұмыс
Мәтіннен екі негізгі және екі қосымша ақпаратты анықтаңыз. (жазылым)
№
Негізгі ақпарат
1
2
Кері байланыс: Толтырылған кесте бойынша смайлик беремін.. (ауызша)
Дескриптор:
1.Мәтіндегі қажетті ақпаратты түртіп белгілей алады.
2. Мәтіннен екі негізгі және екі қосымша ақпаратты таба алады.
3. Кейбір оқушы кестедегі ақпараттың дұрыс-бұрыстығын белгілей алады.
4.Топпен бірлесе жұмыс жасай алады.
А4 форматындағы суреттер
Мәтін жазылған қима қағаздар
3.Кестемен жұмыс
Қ.Б
Смайликпен бағалау
Сабақтың соңы
Жеке оқушымен жұмыс.
(үлгерімі төмен екі оқушыға беремін)
Дұрыс +, Бұрыс -әдісі.
(тыңдалған мәтін негізінде) сұрақтар қойылады.
Кері байланыс: Толтырылған кесте бойынша смайлик беремін
Қ.Б
Смайликпен бағалау
Кері байланыс
Бес саусақ (оқушылардың кері байланыстарындағы ұсыныстарды келесі сабақта ескеремін.)
1.Бас бармақ - дамытқан дағдым -
2.Сұқ саусақ-кедергі -
3.Ортан терек- қиын сөз-
4.Шылдыр шүмек-көңіл күйім-
5.Кішкене бөбек-кімге көмектестім?-
Қысқа мерзімді сабақ жоспары
Сабақ :
Пән:
Мектеп:
Күні:
Қатысқандар:
Сынып: 8
Қатыспағандар:
Сабақтың тақырыбы:
Ақешкі және Алтынемел өңірлері.
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға Жетісу өңірінің киелі жерлері туралы мағұлмат беру және оқушылар бойында отансүйгіштік қасиетін қалыптастыру
Бағалау критерийі
Ой қозғау стратегиялары арқылы берілген тапсырмаларды орындай алады;
Киелі өңірлер туралы берілген мәліметтерді түсіне алады
Дескриптор
Сұрақтарға жауап беріп, талқылауға қатысады;
Өз көзқарасын білдіріп эссе жазады;
Құндылықтарды игерту:
Өзіне және айналадағы адамдарға құрмет;
Ынтымақтастық;
Жауапты азаматтық позиция;
Ұлттық және адами құндылықтарға деген құрмет;
Шығармашылық.
Аталған құндылықтар сабақ тақырыбы арқылы және оқушылардың жеке, жұптаса, топтаса жұмыс жасаулары, сын тұрғысынан ойлауы арқылы бағалау дағдылары негізінде жүзеге асады.
Пәнаралық байланыс:
Қазақ тілі, экология
АКТ-ны қолдану дағдылары:
Презентация
Тілдік мақсаттар:
Осыған дейін меңгерілген білім
Жоспар
Жоспарла-натын уақыт
Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер
Дереккөздер
Сабақтың басы
5 минут
5минут
Сабақтың ортасы 20 минут
Сабақтың аяғы 10минут
Амандасу, түгендеу, топқа бөлу. Қызығушылығын ояту Барлаушы оқушыларға сабаққа қатысты коментарийлер беріледі оларды дауыстап оқиды. Барлаушы деген каментарий кімге түседі сол сабақ соңына дейін барлығын қадағалап шешім шығарады. Ол оқушының басына көк қалпақ кигізіледі.
Сабаққа белсене қатыс
Барлаушы
Сен мықтысың
Бестік баға ал
Сен сабақта шуылдайсың
Тыныш отырмайсың
Үй тапсырмасын орындамайсың
Тәртіпті бол
Досыңа көмектес
Сен кереметсің
Шатасқан әріптер
Тақтада берілген кесте бойынша шатасқан әріптерді орнына дұрыс қою арқылы сабақтың тақырыбын анықтаймыз.
а
М
л
қ
ж
з
е
у
ф
ш
я
Ч
к
и
б
і
й
в
а
р
о
Л
ы
ц
т
с
м
ы
а
г
н
Ғ
ә
е
ю
д
м
х
ү
е
ө
Ф
л
в
ж
ң
қ
а
ұ
з
Жаңа білімді меңгерту
Ақешкі - Алматы облысы, Ақсу ауданына қарасты өңір. Халық арасында осы ауылдың атауымен байланысты аңыз бар: Баяғыда бір бай жайлауға көшіп бара жатып, Ақешкі ауылының маңындағы тауға тоқтайды. Оның қарамағындағы екі жігіт байдың малдарын сол жерге жайылтады. Ал, күзде қайтадан қыстауға айдап әкетеді. Байдың малы өте көп еді. Қыстауға келген соң малдарын санап жүріп, 4-5 ешкісінің жоғалғанын байқайды, бірақ іздемейді.Келесі жылы көктемде жайлауға көшіп, таудың маңынан жайылып жүрген өз ешкілерін бірден танып қояды. Олардың лақтары пайда болыпты және саны шамамен 10 шақты. Мұны көріп қуанған бай барлық достарына: Бұл жер ешкі өлмейтін киелі, берекелі жер екен депті. Осыдан бері бұл тау Ешкіөлмес деп аталыпты. Ауылдың қазіргі атауы- Ақешкі.
Алтынемел- Алматы облысы, Кербұлақ және Панфилов ауданында орналасқан. Аумағы 469620 га. Бақтың құрамына Қапшағай бөгенінің солтүстігі бөлігі мен Іле өзенінің оң жағалауы, Жетісу (Жоңғар) сілемдері: Кіші және Үлкен Қалқан, Ақтау, Қатутау, Дегерес, Матай, Шолақ, Қояндытау таулары және өте сирек кездесетін табиғат ескерткішінің бірі - Әнші құм (Айғай құм) кіреді. Қапшағай бөгенінің оң жағалауындағы тау етегі жазықтығында көптеген қорғандар (мысалы, сақ хандарының қабірі - Тигрхауда, 7 - 4 ғасырлар), тау сайларында әр түрлі жануарлардың суреті салынған жартас көрмесі бар. Бақтың климаты қатаң континенттік, қысы суық, жазы ыстық. Жылдық жауын-шашын мөлшері 330 мм-ден аспайды. Қаңтардың орташа температурасы - 8,6°С, шілденің орташа температурасы 26°С. Қар аз түседі, ол жабайы жануарлардың қыстап шығуына қолайлы жағдай туғызады.
Бейнежазба арқылы Ақешкі және Алтынемел өңірінің табиғатын оқушыларға көрсету
1-тапсырма. Өз туған жеріңнің атауының шығу тегі туралы эссе жазыңыз .
Рефлексия:
Өз орныңды белгіле әдісі.
Бағалау
Екі жұлдыз, бір тілек әдісі арқылы бағалаймын.
Үйге: Көпшілікке таныс емес Қазақстандағы өңірлер туралы мәлімет жинақтау
Сабақ: №
Пән: Жетісу өлкесіндегі сакральді топонимдерді оқыту
Мектеп:
Күні:
Қатысқандар:
Сынып:
Қатыспағандар:
Бөлім:
Сабақтың тақырыбы:
Тасқа тұңған тарих (Таңбалы тас)
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға Жетісу өңірінің киелі жерлері туралы мағұлмат беру және оқушылар бойында отансүйгіштік қасиетін қалыптастыру
Құндылықтарды игер ту:
Т Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы
Құрмет;
Өзіне және айналадағы адамдарға құрмет;
Ашықтық;
Қазақстандық патриотизм;
Азаматтық жауапкершілік;
Ынтымақтастық;
Жауапты азаматтық позиция;
Ұлттық және адами құндылықтарға деген құрмет;
Шығармашылық.
Аталған құндылықтар сабақ тақырыбы арқылы және оқушылардың жеке, жұптаса, топтаса жұмыс жасаулары, сын тұрғысынан ойлауы арқылы бағалау дағдылары негізінде жүзеге асады.
Пәнаралық байланыс:
Қазақ тілі, экология
АКТ-ны қолдану дағдылары:
Презентация, бейнематериал
Тілдік мақсаттар:
Тамшыбұлақ, Қашқарияға сапар
Осыған дейін меңгерілген білім
-
Жоспар
Жоспарла-натын уақыт
Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер
Дереккөздер
Сабақтың басы
5 минут
5минут
Сабақтың ортасы 20 минут
Сабақтың аяғы 10минут
Қызушылықты ояту
Жақсылық тамшысы
Әр бала тамшыға өзі жасаған жақсы істерін немесе өзінің бойындағы жақсы қасиеттерін стикерге жазып жеткізеді. Іліп жатқанда әрқайсысы өзгелерге, айналасына өзі жасаған жақсылықтарын, қасиеттерін жария етеді.
Тақырыпты тану
1 - тапсырма Бес сөйлем әдісі. Қобыз әуені баяу қойылады. Мәтінді мұғалім оқиды.
Тапсырма:
Оқушылар тыңдалым дағдысы бойынша мәтінді тыңдайды
Тыңдалған мәтіннен негізгі ақпараттарды түртіп жазып алады
Жоспар құрады
Алынған ақпараттарды пайдаланып, 5 сөйлемнен тұратын шағын мәтін жазады
Қалыптастырушы бағалау: Кең құшақ әдісімен бір-бірін бағалайды. Қолдарын тек алға созса- қанағаттанарлық, құшақтарын жартылай ашса жақсы, толық ашып, кең құшақ жайса өте жақсы дегенді білдіреді.
Мәтін
ТАМШЫБЛҰАҚ - Ақсу аул- дағы Қапал а-ның орталығын- да орналасқан шипалы бұлақ. Т-ты алғаш рет зерттеп, сол туралы тарихи деректерді 1859-65 ж. атақты саяхатшы, этнограф Ш.Уәлиханов жазған. Бұл бұлақтың суын көне заманнан бері жергілікті халық әр түрлі ауруларды (көз, асқазан, сүйек-буын, жүйке аурулары және т. б.) емдеуге қолданған. Т. табиғаты өте шұрайлы жерде орналасқан. Қыстаа да, жазда да бұлақ бастауынан су тамшылап ағып тұрады. Бұлақтың аты осыдан шыққан. Бұлақтың емдік қасиеті, бойға қуат берер күші бар деп Қапал ауылына халық әлі де үзілмей келіп жатыр.
Қысы-жазы бірқалыпты ағатын су көзі туралы әр түрлі аңыздар көп. Ол туралы әйгілі зерттеуші, саяхатшы Шоқан Уәлиханов та өз күнделігінде жазған. Қашқарияға бара жатқан сапарында, тоқтап ауыл ақсақалдарынан бұл судың шығу тегін сұрайды екен. Сондағы алған жауабы: кезінде шопанның баласы мен байдың қызының қосыла алмағандығы жайлы аңызды ел аузында. Бұл тамшылар осы екі ғашықтың көз жасы, -депті.
2 - тапсырма
Тамшыбұлақ жайлы бейнематериалға зер саламыз.
https:www.youtube.comwatch?v=5WF Okg_-yFg
Әңгімелесетін әріптестер әдісі.
Бейнематериалды жасау мақсатында әр оқушы көршілес оқушымен:
жаңа оқылған 3 факті туралы;
оларға жеңіл болып көрінгендер туралы;
оларға қиын болып көрінгендер туралы;
алдағы уақытта оқығысы келген нәрселер туралы ақпарат алмасады.
Қалыптастырушы бағалау: оқушылар бір-бірін коментарий айту арқылы бағалайды.
АКТ
Қобыз әуені қойылады
https:www.youtube.comwatch?v=5u2 HYHPHb-c
https:www.youtube.comwatch?v=5WF Okg_-yFg
КІРІСПЕ
Өзектілігін де нақтылап жазыңыздар, тақырыптан ауытқымаңыз.
Дипломдық жобаның өзектілігі: Етістік категориясын сын тұрғысынан оқыту технологиясымен оқыту деп алғандықтан сыни тұрғыдан ойлау - Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Қазіргі таңдағы оқулықтардың ерекшелігі әр сабақ құрылысы бір негізгі тақырыптарды қамти отырып, нәтижеге жету. Біз сол берілген тақырыптарды етістікпен байланыстыра отырып, жан жақты ақпарат беріп, қазіргі технологияларды қолданып түсіндіреміз. Бұл қазіргі педагогтарға артылған жүктің ауыр екенін көрсетеді. Осы тақырыптарға жоба барысында жеке жеке тоқталып өтетін боламыз.Бұл жасалған оқулықтар балалардың да, педагогтардың да сыни тұрғындан ойлап, саналы оймен қабылдауды көздейді. Мысалы: 7- сыныпта тұйық етістікті өтеміз делік, біз бұл сабақты қазіргі таңдағы белең алған Ғаламтор және әлеуметтік желілер тақырыбын өте отырып түсіндіреміз. Осы сабақ арқылы балаларға әлеуметтік желінің пайдасын, шығу тарихын, зияны атамыз. АКТ ны қолдана отырып, сын тұрғысынан ойлау технологияларды пайдалана отырып, сабаққа ерекше мән береміз. Аталған сыныптарға жеке жеке тоқталып, атап көрсетеміз. Оқушылар ғаламтор және әлеуметтік желілер тақырыбын түсіне отырып, біз сабақта ой қозғай отырып, етістік тарауын оқушының өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп, тұжырым жасауға бағыттап, өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс жасауға дағдыландырамыз. Осы арқылы балалар сабаққа деген қызығушылығын арттырып, өз ойын еркін және зерттей талпынып, тұжырым жасай алады. Міне осын сын тұрғысынан ойау технологиясы дейміз.
Ал бұл технологияның басты мақсаты - дамыта оқыту негізінде Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқу мен жазуды дамыту бағдарламасын іске асыру, балаларға терең білім беру екенін түсіндік.
XX ғасырдың басында Жүсіпбек Аймауытов Сабақ беру - үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер деген. Бұл - сөз әлі де маңыздылығын жойған жоқ. Қазіргі таңда мектеп оқушыларының мұғалімнен күтері көп. Оқушыларды сабаққа белсене қатыстыру үшін әр сабақ барысын жеке формада, жаңа әдісте жүргізу шарт. Ал сабақтың тиімділігіне және бір-бірімен тығыз байланысты болу үшін мынадай екі жағдай әсер етеді. Бұл - мұқият дайындалу мен шеберлікпен өткізу. Әр өтетін сабаққа мұқият, тиянақты дайындалу керек. Осы орайда оқыту технологияларының берері мол. Солардың бірі - Сын тұрғысынан ойлауға үйрету оқытудың инновациялық технологияларын айту - зерттеу жұмыстың өзектілігін ашады.
Дипломдық жобаның мақсат-міндеттері: Мектептегі оқу ісіне қойылатын бүгінгі заман талабы-өзіндік ой-тұжырымы бар, логикалық ойлау қабілеті дамыған, өз көзқарасы мен пікірін ашық айта алатын, ақпараттар ағымынан қажетін іріктеп ала білетін, қоғамдық ортаға икемді, өз жолын дұрыс таңдай алатын жас ұрпақ тәрбиелеу. Ендеше бұл міндетті жүзеге асыруда барлық оқу пәндерінің қосар үлесі аз болмауға тиіс. Әсіресе, адам дүниетанымының кілті, ойлаудың формасы, қарым-қатынастың ең басты құралы ана тілі болғандықтан, мектеп пәндерінің ішінде қазақ тілінің атқарар қызметі ерекше болмақ. Осы жайттарды айқындау үшін біз оқулықтарға тоқтала кетейік.
Бүгінгі күні білім беру ісінде қандай ұстанымдарды басшылыққа алуымыз керек? деген сұрақтардың төңірегінде 7-сынып оқулығындаға білім берудің ұстанымдары да өзгерді. Соларға жоба барысында толығырақ тоқталамыз.
Олар: 1. Өмірлік білім ұстанымы. Өмірлік білім-барлық адамға, барлық қоғамға тән, жалпыға ортақ игілікті қамтиды. Өмірлік білім деп отырғанымыз - адамзаттың күнделікті тіршілігінде сәт сайын қолданылатын білімдер жиынтығын атаймыз.
2.Тарихи сана ұстанымы. Бұл дегенімізі-білім алушылардың, ғасырлар бойы адамзат мәдениетінде өмір сүріп, өткен ұрпақтардың танымымен, еңбігімен танысып, ата-баба мәдениетімен сусындау, ұлттық құндылықтарды саналы түрде игеруін айтамыз.
3.Ғылыми-философиялық ойлау ұстанымы. Бұл дегенміз-тілді тек қарым қатынас құралы ғана емес, таным құралы деп қарау. Бұл арқылы білім алушылар неге, қалай деген сан түрлі сұрақтарға жауап іздеп, білмейтінін біліп, әлемде болып жатқан сан түрлі жаңалықтармен танысып, ой түюге ұмтылады. Адамды рухани кемелдікке, данышпандыққа бастайтын жол деп білуге болады.
4.Көш басшылық ұстанымы: Көшбасшылық деп өзін - өзі таныған, өзгеге өзін таныта алатын, топта мідірмей сөйлеп, жұмыс істей алатын, адамгершілігі бол адамды айтамыз. Яғни өзін жеке тұлға деп көрсете алуы.
5.Эмоционалды интелект ұстанымы. Бұл дегеніміз сыртта болып жатқан құбылыстарды эмоциян қабылдау, бақылау және бағалау. Бұл туа бітетін қасиет емес, оны дамыту болады.
Міне осы бөлімдерді, біз әр сабақ өту кезінде тақырыпты ашып, саналы да салиқалы ұрпақтарды тәрбиелейміз.
Аталған бөлімдерді педагогикалық технологияларды байланыстырып, ұйымдастырамыз. Сабақ кезеңін 3 бөлікке бөліп өтеміз:
I. Ой шақыру.
II. Мағынаны тану.
III. Ой толғаныс.
Осы кезеңдерге жеке жеке тоқталып, мектептерде етістікті өтудің әдіс тәсілдерімен бөлісіп, нақты мәлімет беретін боламыз
Зерттеу пәні: Жаңартылған бағдарлама бойынша 5-8 сыныптарда етістік сөз табын оқыту,етістіктерді сыни-ойлау технологиясымен оқыту бағдарламасы, бағдарламаны іске асыру үшін әдістемелік нұсқаулық.
Зeрттeу жұмыcының әдicтeрi: Жоба жұмысын oрындaу бaрыcындa тaлдaу, жинaқтaу-тoптaу және жаңартылған бағдарлама бойынша оқытудың тиімді әдicтeрін психологиялық-педагогикалық тұрғыда негіздеп, АКТ технологияларын қoлдaндық.
Дипломдық жобаның ғылыми жаңашылдығы: Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Бұл жұмыстың жаңашылдығы 6-8 сыныптарда етістікке қатысты материалдарды жинақтау, бағдарлама жасау, сыни ойлау технологиясының түрлерін пайдалану, тақырыпқа қатысты қандай түрлерін пайдаландыңыз соны жинақтап көрсету, етістікті игертуге қатысты оқу тиімділігін арттыру.
Яғни, қазіргі таңда жасалынып, жазылып жатқан оқулықтар балалардың сан түрлі тақырыптармен танысып, ойлау жүйесін дамытуға арналып жасалған. Біз жоба барысында сол арналған тарауларға тоқталып, қазіргі таңдағы Ұзақ мерзімді және Қысқа мерзімді сабақ жоспарлырмен таныстатын боламыз. Мысалға алатын болсақ, 6-сынып етістік және оның мағыналық түрлері деген сабақты біз, Спорт-өнер деген тақырыппен байланыстыра өтеміз. Мұнда мұғалімге де біраз ізденіс керек болады. Спортшылар туралы мағлұматтар жинақтап, оны етістікпен ұштастыра өтеміз. Бізге осы тұста кітап, газет журналадар ақпарат құралдары көмекке келеді. Білім беру реформаларын жүзеге асыру үшін бізге жаңартылған бағдарламалар мен дидактикалық материалдар мен сын тұрғысынан ойлау технологияларымен сабақты іске асырамыз.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Олар мыналар: Лысенкованың алдын ала оқыту, Шаталовтың интенсивті оқыту тірек сигналдарын пайдалану арқылы, Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқыту, оқытудың белсенді әдісі.
Одан кейін де өмір кешкен халықтың әдебиеті, әлі күнге шейін өмір сүруі, кемелденуі, дамуы туралы айтсақ, бұдан тақырыптың ғылыми жаңашылдығын танытары хақ.
Осы аталған бөлімдерді жоба барысында ашып, айқын көрсетуге тырысамыз.
Дипломдық жобаның дереккөздері: Етістікті оқыту туралы ғалымдардың ғылыми еңбектері, мектеп оқулықтары, сыни ойлау технологиясының маңыздылығы, топтық, жұптық , жеке жұмыс түрлері, жаңартылған оқу бағдарламаларына сәйкес қысқа мерзімді, ұзақ сабақ жоспарлары мен ықшам сабақ түрлері.
Жұмыстың басты дереккөздері есебінде, 6- 7-сынып оқулығы, Г.Қосымова, Р.Рахметова, Алматы Атамұра баспасы 2017; 8
оқушының әрекет субъектісі ретіндегі рөлін жоғары бағалайды, яғни оқушының білімі де, меңгеретін машық- дағдылары да танымдық белсенділігі нәтижесінде оның біліктілігін арттыруға қызмет етуге тиіс. Осы тақырыпқа қатысты ғаламтор желілері мен әдебиеттерді пайдаланып, қарастыруға көңіл қойдық. Айталық, А.Байтұрсыновтың сөзімен айтқанда, кезекшіліктен шығатын нәрсе-әдістің жақсы, жаман болғаны жұмсалатын орнының керек қылуына қарай. Көрнекі педагогтар анықтап, мұғалім мен оқушылардың тәжірибесінде әбден қалыпқа түскен, сыннан өткен әдістер мыналар: 1 мұғалімнің баяндау не түсіндіру әдісі; 2 әңгіме әдісі; 3 көрнекілік әдісі; 4 кітапты пайдалану әдісі; 5 жаттығу әдісі; 6 байқау әдісі; 7 грамматикалық талдау әдісі т.б.
Дипломдық жобаның маңызы мен жаңалығы: Қазақ тілінен етістікті оқытқанда грамматикалық талдау ауызша да, жазбаша да жасатып отырылады.
6 сынып бағдарламасында 3 тоқсан, 7-бөлімде етістік тарауын: Спорт. Белгілі спорт жұлдыздары. Морфология. Етістік, оның мағналық түрлер. Етіс түрлеріне тоқталамыз. Сабақ жоспарын; тақырыптар, топтық, жеке, жұптық жұмыстар сыни ойлау технологиясымен байланыстыра жазамыз. .
7-сынып бағдарламасында 3-тоқсанда, 30 сағат берілген, соның ішінде 10сағаты етістікке арналған. 6 бөлім; Ғаламтор және әлеуметтік желілер тарауы бойынша: тыңдалым, айтылым, тілдік бағдар, жазылым, оқылым, Ой таразы осы бөліктермен қарастырылып, осы бойынша сабақ құрылымы жасалады.
8 - сыныпта 4-бөлімде Ғарышты игеру жетістіктері тарауы бойынша Синтаксис бөлімін қарастырамыз. Сол бөлімде Ғарышты зерттеген астрономдар тақырыбына 3 сағат берілген. Оқушылар Сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістік сөз тіркестерін ажыратып қолдануды үйренеді.
Осы сыныптарда етістікті жаңаша өту, сын тұрғысынан ойлау, пән аралық байланыстарды топтастыра отырып жоба жұмысын жазамыз.
Дипломдық жобаның құрылымы: Жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады.
I. Етістікті мектепте оқытудың мақсаты мен міндеттері
Мектептегі оқу ісіне қойылатын бүгінгі заман талабы-өзіндік ой-тұжырымы бар, логикалық ойлау қабілеті дамыған, өз көзқарасы мен пікірін ашық айта алатын, ақпараттар ағымынан қажетін іріктеп ала білетін, қоғамдық ортаға икемді, өз жолын дұрыс таңдай алатын жас ұрпақ тәрбиелеу. Ендеше бұл міндетті жүзеге асыруда барлық оқу пәндерінің қосар үлесі аз болмауға тиіс. Әсіресе, адам дүниетанымының кілті, ойлаудың формасы, қарым-қатынастың ең басты құралы ана тілі болғандықтан, мектеп пәндерінің ішінде қазақ тілінің атқарар қызметі ерекше болмақ. Сондықтан жаңа кезеңнің талабына сай білім берудің негізгі сатысында қазақ тілін оқытудың мақсаты - ана тілінің қоғамдық әлеуметтік мәнін түсінген, тілдің қызметін жүйелі меңгерген, коммуникативтік компетенциясы, қарым-қатынас жасау біліктілігі дамыған дара тұлға даярлауға мүмкіндік туғызу алға қойылды. Бұл кез келген грамматикалық ереже тек білім қоры қалпында қалмай, баланың өмірлік танымының, айналамен тіл табысуының басты базасына айналуы қажет екендігін көрсетеді. Тіл арқылы баланың логикалық ой жүйесін дамытудың жолдарын белгілеудің маңызын айқындайды. Тілдің ғылыми негізін меңгерту оның қоғамдық-әлеуметтік мәнімен, рухани құндылығымен қоса берілгенде ғана жас ұрпақ бойында пәнге деген шынайы құрмет сезімін тәрбиелеуге болатыны бағамдалған. Өз ана тілінің даралық ерекшеліктеріне көз жеткізу ғана тілдің эстетикалық талғамын арттыруға негіз қалайтыны дәйектелді. Тілдің адам болмысымен байланысы, санаға қатыстылығы туралы тұжырымдардың білім жүйесінен орын алуы - коммуникативтік біліктілікті қалыптастырудың тетігі.
Міне осы түйіндеулер қазақ тілін оқытудың тұғырнамалық негізі етіп алынған. Әрі олар қай сыныпта, қай саланы оқыту кезінде де ескерілуге тиіс. Сондықтан морфологияны оқыту, соның ішінде көсемшені оқыту етістік тарауын өткенде осыған сәйкестендіріле отырып анықталады. Жаңа бағдарламаға сәйкес морфологияның ғылыми негіздері 6 және 7 - сыныптарға бөлініп берілген.
6-сыныпта сөздің түрлері мен сөз құрамы жайында мағлұмат берілгеннен кейін сөз таптары оқытылғанда етістік, оның түрлері және категориялары туралы тақырыптар оқытылады. Мұнда етістікті мағыналық жағынан қарастырса, ал 7- сыныпта оның түрлену жүйесі, сөйлемдегі синтаксистік қызметі туралы білім беріледі.
6-сынып қазақ тілінен толық 102 сағат өтеміз, соның ішінде етістікті 3-тоқсан, 7-бөлімнен бастаймыз. 10 сағат берілген.
7-бөлім:
Спорт. Белгілі спорт жұлдыздары.
Морфология
Етістік, оның мағыналық түрлері.
Етіс түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Спорт - өнер
6.1.2.1 әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тақырыптарға байланысты диалог, монологтердегі (нұсқаулық, өмірбаян) көтерілген мәселені талдау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.4.4.2 етістіктің түрлерін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Ұлттық ойындар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.2.1.1 мәтіннен негізгі және қосымша, детальді ақпаратты анықтау, түсіндіру;
6.4.4.2 етістіктің түрлерін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Олимпиада - спорт шыңы
6.2.1.1 мәтіннен негізгі және қосымша, детальді ақпаратты анықтау, түсіндіру;
6.4.4.2 етістіктің болымды болымсыз түрлері мен салт-сабақты етістіктердің тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. Тезірек, биігірек, Күштірек!
6.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай құрылымын сақтай отырып, мінездеме құрастырып жазу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. Қазақ балуандары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.2.4.1 ауызекі және ресми стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік ерекшелігін салыстыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6. Тұңғыш олимпиада чемпионы атанған қазақ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7. Бокс саңлақтары
6.1.3.1 тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, детальді ақпаратты анықтау;
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8. Сидней олимпиадасының чемпиондары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.2.4.1 ауызекі және ресми стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік ерекшелігін салыстыру;
6.3.1.1 әртүрлі жанрдағы мәтіндерді жазу үшін құрылымын ескере отырып, қарапайым жоспар құру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9. Халықаралық спорт күні
6.1.2.1 әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тақырыптарға байланысты диалог, монологтердегі (нұсқаулық, өмірбаян) көтерілген мәселені талдау;
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10. Жүзу спорты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
БЖБ
6.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай құрылымын сақтай отырып, мінездеме, өмірбаян құрастырып жазу;
6.4.4.2 етістіктің етіс түрлерін, тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
Келесі кезекте 7 - сыныпқа толқталсақ. Ұзақ мерзімді жоспар оқу бағдарламасының құрамына енгізілді және ұзақ мерзімді жоспарда әр сынып бойынша оқылатын шығармалар, сағат саны, оқу мақсаттары нақты көрсетіледі.
Қазақ тілі пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
7 - сынып - аптасына 3 сағат, оқу жылында - 102 сағат.
Қазақ тілі пәнін оқыту мақсаты - жалпы білім беретін негізгі мектептерде ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру және қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету. Оқу мақсаттары мұғалім мен білім алушыларға болашақ қадамдары туралы өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады және олардың жүйесі бірізді, оңайдан қиынға қарай, шиыршық принципі сақталып жасалған:
тыңдалым және айтылым;
оқылым;
жазылым;
әдеби тіл нормаларын сақтау.
Қазақ тілі пәнінің 7-сыныптағы базалық мазмұны бойынша білім алушылар:
1) тыңдалым және айтылым дағдылары бойынша мәтін негізінде оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжайды; әлеуметтік-қоғамдық, оқу-еңбек тақырыптарына байланысты диалог, монолог, полилогтердегі (интервью, пікірталас, жаңалық, ән, көркем әдеби шығармалардан үзінді) автор көзқарасы мен көтерілген мәселені талдайды; факті мен көзқарасты ажыратады; дауыс ырғағы мен сөйлеу мәнері арқылы негізгі ойды анықтайды; дәлелді жауап береді, салыстырады, талқылайды; коммуникативтік жағдаятқа сай көркем бейнелеуіш, эмоционалды-экспрессивті сөздерді және мақал-мәтелдер мен тұрақты тіркестерді еркін қолданып, диалогке қатысады, пікірталаста тез және дұрыс шешім қабылдай білуді үйренеді;
2) оқылым дағдысы бойынша мәтіндік және графиктік ақпаратты интерпретациялайды; тілдік құралдар арқылы публицистикалық және ресми стиль ерекшеліктерін таниды; хроника, хабар, очерктердің және кеңсе құжаттарының қызметтік жазбалардың құрылымы мен рәсімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажыратады; мәтіннің тақырыбын, құрылымын, мақсатты аудиториясын, тілдік ерекшеліктеріне талдау жасайды; мәтін
негізінде проблемалық сұрақтар құрастырады; комментарий жасауды, іріктеп оқу, зерттеп оқу; сілтеме жасауды үйренеді.
3) жазылым дағдысы бойынша күрделі жоспар құруды; шағын мақала, нұсқаулық, әңгіме құрастырып жазуды; графиктік мәтін түрінде берілген процесті сипаттап жазуды; дискуссивті эссе жазуды; жинақы мәтін жазуды; мәтін негізінде лексикалық түзетулер енгізуді, редакциялауды үйренеді.
4) әдеби тіл нормалары дағдысы бойынша :
1) орфографиялық норма бойынша жалғаулар мен шылаулардың ерекшелігін ескере отырып, үндестік заңына сәйкес орфографиялық нормаға сай жазады;
2) орфоэпиялық норма бойынша сөйлеу тіліндегі интонация, кідіріс, логикалық екпіннің мәнін түсініп қолданады;
3) лексикалық норма бойынша фразеологизм, мақал-мәтелдердің эмоционалды мәнін, көркемдік ерекшеліктерін түсініп қолданады;
4) грамматикалық норма бойынша есімше; көсемше; тұйық етістік; шақ, рай түрлерін; еліктеу сөздер; шылау түрлерін; одағай; оқшау сөздер туралы білімдерін кеңейтеді;
5) пунктуациялық норма бойынша сөйлем соңында және сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін (даралаушы және ерекшелеуші) дұрыс қолдануды үйренеді.
Осы күнтізбелік жоспарды жасауда төмендегі баспа оқулықтары басшылыққа алынды:
7-сынып қазақ тілі Т.Н.Ермекова, Н.Ә.Ильясова, Г.Б Тоқтыбаева
3-тоқсан 30 сағат бөлінген, соның ішінде 10-сағат етістік бөліміне арналады.
6. Ғаламтор және әлеуметтік желілер
1.
Бүкіләлемдік ғаламтор желісі
7.2.1.1. Мәтіндік және графиктік (кесте, диаграмма, сурет, шартты белгілер) ақпаратты интерпретациялау.
7.4.4.1. Етістіктің есімше, көсемше, шақ, рай түрлерін тілдесім барысында қолдану.
2.
Айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызған
7.2.1.1. Мәтіндік және графиктік (кесте, диаграмма, сурет, шартты белгілер) ақпаратты интерпретациялау.
7.4.4.1. Етістіктің есімше, көсемше, шақ, рай түрлерін тілдесім барысында қолдану.
3.
Қазақстанда ғаламтордың пайда болуы
7.1.1.1. Мәтін үзінділерін тыңдай отырып, оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау.
7.2.6.1. Оқылым стратегияларын қолдану: комментарий жасау, іріктеп оқу, зерттеп оқу
4.
Әлеуметтік желілер
7.4.4.1. Етістіктің есімше, көсемше, шақ, рай түрлерін тілдесім барысында қолдану.
7.2.6.1. Оқылым стратегияларын қолдану: комментарий жасау, іріктеп оқу, зерттеп оқу.
5.
Ең көп қолданыстағы желілер
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін (шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу.
6.
Компьютердің адам ағзасына әсері және ғаламтордың зияны
7.4.4.3. Шылау түрлерін ажырата білу, орынды қолдану.
7.1.1.1. Мәтін үзінділерін тыңдай отырып, оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау.
7.
Ғарыш пен ғаламтор
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін (шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу.
8.
Ғаламтор және кітап
7.4.4.3. Шылау түрлерін ажырата білу, орынды қолдану.
9.
Ғаламтор және мен
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін (шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу.
10.
Ғаламтордың пайдасы мен зияны
Жиынтық бағалау
20 минут
7.3.3.1. Мәтін құрылымын (кіріспе бөлім, жалпы мәлімет беру, детальді мәлімет беру) сақтай отырып, графиктік мәтін(шартты белгі, сурет, сызба) түрінде берілген процесті сипаттап жазу;
8-сынып ІІ тоқсан 16 сағат
4-бөлім:
Ғарышты игеру жетістіктері
Синтаксис
1.Ғалымның пайда болуы
8.1.3.1 мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжау;
8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
2. Ғалымның пайда болуы
8.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай ғылыми және халықаралық терминдерді, ғылыми деректерді орынды қолданып, диалог, монолог, полилогта өз ойын дәлелді, жүйелі жеткізу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
3.Ғарышты зерттеген астрономдар
8.2.2.1 публицистикалық және ғылыми стиль ерекшеліктерін қолданылған тілдік құралдар арқылы тану;
8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
4. Ғарышты зерттеген астрономдар
8.2.3.1 мақала, презентация құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
5. Ғарышқа бастаған жол жерден басталады
8.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, аннотация, тезис құрастырып жазу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
6. Жер серіктері
8.3.5.1 оқылым және тыңдалым материалдары бойынша мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттардан жинақы мәтін (аннотация, тезис) жазу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
7.Жер серіктері
Бөлім бойынша жиынтық бағалау
8.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, аннотация, тезис құрастырып жазу 8.4.4.1 сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату, қолдану
8. Тоқсандық жиынтық бағалау
Алған білімдерін қайталау
Осы мақсаттан туындайтын міндеттер:
- етістіктің және оның категорияларының өзара байланысы мен ерекшеліктерін таныту арқылы тілдік машықтарын арттыру;
- оқушыларға етістіктің жалпы тіл жүйесіндегі орнын таныта отырып, олардың лингвистикалық дүниетанымын кеңейту;
- етістікті оқыту барысында оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін шыңдау;
- етістіктен алған білімдерін күнделікті қарым-қатынас жасауда қолдана білуге үйрету;
- етістіктен алған білімдерін ауызша, жазбаша сөйлеу тілдерінде орынды қолдануға төселдіру;
- оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- оқушылардың әдеби тіл нормасына сай сөйлеу дағдыларын жетілдіру.
Мектепте қазақ тілі грамматикасынан оқушылардың игеретін білімдері екі деңгейге бөлініп анықталады: міндетті және мүмкіндік деңгейлер. Міндетті деңгей оқушылардың білім дәрежесінің ең төменгі қажетті мөлшерін белгілесе, мүмкіндік деңгей баланың шығармашылық бағыттағы белсенді іс-әрекетіне бағдар болатын білім көлемін көрсетеді. Бұл екі деңгей көлемі бойынша қазақ тілінің оқытылу процесінде етістік бойынша мынадай болып белгіленеді:
1. Міндетті деңгей:
- етістікті өзге сөз таптарынан ажырата білу;
- етістіктің және оның категорияларының сөйлеудегі атқаратын ролін тану;
- етістікті сөйлеу тілінде орынды жұмсай білу;
- етістіктің жіктік формаларын айыру, қызметін білу, оларды қатыстырып сөйлемдер құрау;
2. Мүмкіндік деңгей:
- етістік және оның категориялары мен үстеудің, етістік және оның категориялары мен еліктеуіш сөздердің арақатынасын сөйлеу тілінің мақсатына сай айқындай алу;
- етістік және оның категорияларының сөйлемдегі қызметін зат есімдермен, сын есімдермен салыстыра талдап, түрленуіндегі өзгешеліктерді айқындау:
Сонымен 6- 7-сыныпта морфология тарауы бойынша білім берудің мақсаты - оқушыларға морфорлогияның үлкен бір күрделі де өте жиі қолданылатын саласы - етістік екенін, оның орны мен рөлін таныту, оның қазақ тіліндегі алатын орнын, етістіктің жасалу жолдарын, жіктелу ерекшелігін, сөйлемдегі қызметін айыруды үйрету және осы білімді оқушылардың қарым-қатынас қабілеті мен сөйлеу мәдениетін қалыптастырудың негізі ретінде игерту.
Осы мақсаттар мен міндеттерді айқындау арқылы етістікті мектепте оқытуды тиімді жүзеге асыруға болады.
Осы курстық жұмысты жазудағы мақсатым - мектепте етістіткті оқытудың мақсаты мен міндеттерін айқындап, етістікті қазақ тілінің заңдылықтары мен принциптеріне сай оқытып, етістікті оқытудағы әдіс-тәсілдер мен жаңа технологияларды іріктеп, оларды оқушылардың жас және дербес ерекшеліктеріне сай таңдап алу арқылы етістікті оқытудың тиімділігін пайымдау.
ЖАҢА ӘДІСТЕРДІ ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
Етістікті оқытудағы әдіс-тәсілдер
Сабақтың дұрыс өтуіне, нәтижелі болуына әсер ететін бірнеше факторы бар. Олардың барлығы да мұғалім сабақтың мазмұнына сай оқушылардың іс- әрекетін қаншалықты үйлестіре алуына қарай өзіндік тиісті мәнге ие болады. Ал, сыныптағы балалардың білім, білік өрісіне сәйкестендірілмеген оқыту формалары жасанды жұмыс түрінен аса алмайтыны анық. Сондықтан жаңа нәрселер жат болып қабылданбас үшін, әр жаңаның бойында осыған дейін қолданылып келген әдіс - тәсілдердің белгілі бір элементтері орын алып келгенін ескеру қажет. Әдетте, орта сыныптарда оқушылардың пәнге қызығушылығын тудырудың бір тәсілі ретінде грамматикалық ойындарды ұйымдастыру жиі аталып жүр. Дегенмен, ендігі жерде ойын түрлерінің ой қалыптастыруға бейімделе жүргізілгені тиімді. Ребустар мен сөзжұмбақ түзу, морфологиялық ұғымдар үздіксіз сөзтізбек жасату, қызықты диаграммалар жасату, кестелер жасату, арнайы картотекалар жасату т.б. сыныптағы жұмыстарда оқушының жарысуы мен ой тұжырымын беруі қатар қамтылады. Әрі оқушылардың өіндік әрекеттеріне негізделе орындалады.
Оқушылардың қазақ тілі сабағына ынта қоюын қалыптастырудың, яғни тілдік тақырыптарды саналы түрде меңгеруінің басты қозғаушы күштерінің бірі - пәннің практикалық мәніне үнемі назар аударып оқыту. Бұл оқушылардың оқу мотивтерін оятудың, дамытудың мәйегі болып табылады. Ал, мотив бар жерде әрекеттің де нәтижелі болары сөзсіз. Мотив оқушылардың білуге құштарлығынан, зейінінен және сабақтағы белсенділіктерінен байқалады. Сондықтан, олардың қызығушылығын қалыптастыру мынадай баспалдақтар арқылы жүргізілгені тиімді:
1) Сабақтың қызықты болуы;
2) Тілдік білім - машықтардың қажеттіліктеріне көз жеткізу;
3) Тілдік білімге, машықтарға деген ішкі қажеттілікті дамыту.
Бұл үшеуін өзара үнемі байланыстыра отырып берілсе білім әрқашан да сапалы болады. Пәнге деген қызығушылық тақырыптағы жаңашылдық элементтердің қамтылуымен байланысты да туындап отырады. Мысалы, сөз таптары туралы оқушының алған жалпы түсініктерін қызықты детальдармен толықтыруға болады. Оған морфологияның етістік саласын оқытқанда көз жеткізуге болады. Етістіктің өзіне тән көптеген ерекшеліктері бар: көсемше тұлғалы етістіктер жеке тұрып толық мағыналы сөз есебінде қолданылмайды, көсемшелерге көптік, септік, тәуелдік жалғаулары жалғанбайды; көсемшелер тек етістік сөздермен ғана тіркесіп қолданылады; есімше тұлғалы етістіктер және тұйық етістіктер заттанады, есім сөздер сияқты түрленеді. Етістіктер көсемше тұлғасында тек пысықтауыш, баяндауыш бола алады, есімше тұлғасында келіп анықтауыш, тұйық етістік тұлғасында зат есім қызметін атақарады: Күрделі етістіктер құрамы көсемшелерден тұрады. Осыларға назар аударту оқушылардың қызығушылығын арттырады.
Оқушылардың қазақ тіліне қызығушылығын тудырудың, саналы түрде түсінуін қалыптастырудың тағы бір жолы - тілдік терминдердің мағынасын аша отырып оқыту. Әуелде мұғалімнің басшылығы мен жүргізілетін мұндай жұмыс бірте - бірте тілдік ұғымдарды оқушылар өз бетімен тануына алып келеді. Сөзжасамдық, морфологиялық тақырыптардың қай-қайсысы да бұлай оқытуға әбден қолайлы. Мысалы, түбір, қосымша, дара сөз, күрделі сөз, біріккен сөз, қос сөз, шылау, қысқарған сөз, негізгі, көмекші, одағай сөздері, сөз таптары, зат есім, сын есім, сан есім, есімдік, етістік, есімше, көсемше, үстеу, еліктеу сөз деген терминдердің қай-қайсысының да мағынасы өзі білдіретін грамматикалық ұғымының табиғатын, даралық сипатын айқындап тұрған жоқ па? Олай болса, оқушы үшін оның қызықтылық қасиетінің өзі де осы байланыстылықтан өрбитіні анық. Тек оны тиянақты меңгерту үшін сөз төркінін тани білуге үйрету басты шарт болып табылады. Мысалы, етістіктің көсемше категориясын оқытқанда "көсемше" сөзін А.Байтұрсынұлы енгізгенін, көсем тәрізді үнемі алдыда тұрады дегенді білдіреді, есімше заттанғандықтан түбірі есім деген сөзден туған дегенді айта кету оқушылардың тақырыпқа деген қызығушылықтарын арттыра түседі.
Оқушылар игерген білімнің қажеттілігіне көз жеткізудің бір жолы - тақырыпаралық, салааралық, пәнаралық байланыстарды үнемі ескеріп отыру. Бұл, бір жағынан, оқушыларды тілді бір тұтас құбылыс ретінде тануға негіз болса, екінші жағынан, үйреніп отырған білімнің ендігі сыныптарда өтілетін тақырыптарға тірек болатынын саналы түсіне бастайды. Оқушының лингвистикалық дүниетанымы мен тілдік компоненттілігін қалыптастыру бағытындағы жаңа талаптардың жүзеге асуында бұл жол елеулі маңызға ие болады. Мысалы, етістікті зат есіммен, сын есіммен байланыстыра оқыту қазақ тіліндегі тақырыпаралық байланысты жүзеге асырса, етістікті оқытқанда әдебиетпен, тарихпен, педагогикамен байланыстыра оқыту қазақ тіліндегі пән аралық байланысты жүзеге асырған болар еді. Осы мәселелердің барлығы білімнің тиянақтылығының кепілі бола алады. Оқушылардың бойында білім қорының мол болуының пайдалылығына деген сенім қалыптаса бастайды. Фактілер - ұғымдар - заңдар - жеке теориялар - тілдің жалпы адамзат дамуымен байланысы секілді тізбектің құрамына енген бөліктердің әр қайсысының өзіндік ерекшеліктерін айқындала дәлелденуі оқушы логикасын дамыта түсумен қатар негізгі, қосалқы білімдердің ара қатынасын танытады. Ақпараттар ағымынан өзіне қажеттісін екшеу, саралау, жүйелеу, қорыту дағдыларын жетілдіреді.
Бұрынғы кездері әдістемеші - ғалымдардың еңбектерінде оқытудың әдіс-тәсілдерін жетілдіру мәселесі көбірек орын алса, соңғы жылдары оның орнын білім беру ісін оқушылар сол білімді түсінуі, меңгеруі тұрғысынан ұйымдастыру мәселесі кең өріс алуда. Оқу процесін оқушының белсенді әрекеттерінің педагогикалық - психологиялық заңдылықтарын дәйектілікпен есепке ала отырып жүргізуге назар аударып қажеттілігі айқындалды.
Баланың оқу мотивтерін, оның ішінде қызығушылығын қалыптастырудың бір жолы ретінде пәнді оқытуда эвристикалық тәсіл арқылы оқу материалын оқушының өздігінен түсінуі мен шешуі атап көрсетіледі. Мұнда білім мазмұнын меңгертуде баланың ынта-ықыласын жұмылдыру мақсаты көзделеді. Грамматикалық ережелер мен анықтамаларды, оның заңдарын бала өзіндік ой қорытулары арқылы түйіндейді. Мұндай сабақтарды мұғалім алдын ала жоспарлап, онда мынадай міндеттерді белгілейді:
- грамматикалық материалдарды оқушыға түсіндіру жолын ықшамдап, өнімді әрі баланың қабылдануына, ақыл - ойына қонымды болу жағын қарастыру;
- меңгерілуге тиіс материалдардың түйінді мәселелерін оқушының өздері ашатындай жағдай тудыру, олардың түсіну дағдыларын қалыптастыру.
Бұл жағдайда мұғалімнің міндеті оқушының әрекетін ұйымдастыру, оның жолын көрсету Д.Б. Эльконин, Оқытуды түсіндірусіз, нұсқаусыз жүргізу Т.Я. Гальперин болып табылады. Ал, оқушы сол тапсырмаларды шешудің жолдарын өздері табады, бұл олардың ақыл-ой белсенділігін дамытуға бағытталады.
Бала ұғымына ауырлық келтірмейтіндей деңгейдегі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz