Сөзжасамдық тәсілдердің бөлінісі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі. Сөзжасамдық тәсілдер

Мазмұны:

Кipicпе

I тарау. Қaзaқ тiлiнің сөзжаcaм жүйеci

1. 1 Сөзжacaмның зерттeлy тapихы

II тарау. Сөзжасам тәсілдері және оның зерттелуі

2. 1. Сөзжасамдық тәсілдердің бөлінісі

2. 2. Синтетикалық тәсіл.

2. 3. Аналитикалық тәсіл

2. 4. Лексика-семантикалық тәсіл

2. 5. Қазақ тіліндегі сөзжасамдық тізбектер

Қорытынды

Пaйдaланғaн әдебиеттep тiзiмі

Кipicпе

Біз әлеуметтік жаңалықтарға жаңа атау қажет екенін білеміз және бұл сөз әрқашан қажеттіліктерге жауап береді. Бұл тіл үнемі дамып келе жатқандықтан, тілді қалыптастыру жүйесі үнемі дамып, дамып келеді.

Сөздерді қалыптастыру 1991 жылы университеттің оқу жоспарына енгізіліп, сол жылдан бастап қазақ тілі мен әдебиетін оқитын студенттер жеке пән ретінде оқытыла бастады.

Бұл тақырыпты оқу бағдарламасына енгізу сөзжасамның белгілі бір тілдік сала ретінде танылуына байланысты. Бүгінгі күнде сөзжасам мәселесі әлі толық зерттелмеген. Сөзжасам жеке сала болып танылмаған кезде, ол морфология саласына жатқызылып, морфология курсымен бірге оқытылып келді. Бірақ, морфология құрамында сөзжасам мәселелерінің тек сөз таптарының сөзжасамы ғана қамтылды. Сөзжасамның басқа мәселелері ол уақытта зерттелмеді де, окытылмады.

Сөзжасам кейінірек шет тілі мен орыс тіл білімінің жеке лингвистикалық тармағы ретінде танылса да, ол қазақ тіл білімінен жиырма жыл өткен соң танылды. Ол оқу бағдарламасына біз үшін шикізат ретінде қосылды. Сөзжасамның қазақ тіл білімінің дербес саласы ретінде танылуы 1989 жылы басталды. 1989 жылы жарық көрген «Қазіргі қазақ тілі жүйесі» - бұл қазақ тілінің ерекше саласы болып табылады .

Сөзжасам - ол дегеніміз негізгі лингвистикалық құбылыс. Жаңа тілдердің пайда болуымен бірге қазақ тілінің лексикасыда толықтырылып отырды. Сөздерді өңдеу және оны тілде қолдану ережелері ұзақ уақыт бойы қолданылып келді, сонымен қатар дамыды және де толықтырылып отырды. Сол себепті жаңа сөз тиісті тілде көрсетілмейді. Бұл тілде көрсетілген ережелерге сәйкес жасалады. Сөздерді өңдеу тақырыбы студенттерге осы ережелер мен олар туралы нақты ғылыми ақпарат береді.

Менің курстық жұмысымның мақсаты: сөзжасамның лингвистиканың дербес саласы ретінде танылуы, оның өзін-өзі тәрбиелеу пәнімен байланысы, сөзжасам жүйесі, сөзжасамдық бірліктер, сөзжасам үлгілері, сөзжасау әдістері, туынды сөздер, олардың түрлері, сөзжасамның мағынасы, сөздердің әр тобының сөзжасамдық тағы басқа сол сияқты, сөзжасамдық мәселелерді зерттеу, яғни тілдің сөзжасамдық жүйесі. Осы курстық жұмыстың мақсаты: сөзжасамның тіл білімінің дербес саласы болып танылуы оның өзіндік зерттеу нысанасы болуымен байланыстылығын, сөзжасам тілдің сөзжасамдық жүйесін, сөзжасамдық бірліктерді, сөзжасам заңдылықтарын, сөзжасамның амал-тәсілдерін, сөздердің жасалу жолдарын, сөзжасам арқылы жасалған туынды сөздерді, олардың түрлерін, сөзжасамдық үлгілерді, сөзжасамдық мағынаны, әр сөз табының сөзжасамын тағы басқа толып жатқан сөзжасамға қатысты мәселелерді, яғни тілдің сөзжасам жүйесін зерттеу.

Курстық жұмыстың міндеттері:

1. Қазақ тіл білімінде сөзжасам жүйесінің қалыптасқан кезеңдеріне тоқтала отырып, тәсілдерін ажырату.

2. Сөзжасам жүйесінің зерттелуін көрсету.

Тілдің сөзжасам жүйесінде жұмыс істейтін барлық үш әдіс ежелгі. Олар үшке бөлінгенімен, әрқайсысының өзіндік сипаттамалары бар.

Cөздің қaлыптaсуының үш әдісі арacында сөздiң қaлыптacyына қaтыcатын адaмдардың көзқapacы тұрғысынaн дa, мaғынаның нeгізін құрaйтын адамдap apқылы дa, тіптi қайтa өрлеy тұжырымдамacының мөлшеpi мeн жaңа сөздiң ерекшелігі жағынан да айтарлықтай айырмашылықтар бар. Бұл айырмашылықтар сөз құрудың үш әдісін тануға әкелді. Соның бірі - аналитикалық әдістер арқылы қалыптасқан етістіктер. Сөз құрудың үш әдісі арасында сөздің қалыптасуына қатысатын адамдардың пікірі тұрғысынан да, мағынаның негізін құрайтын адамдар арқылы да, қайта туылу тұжырымдамасының өлшемдері мен жаңа сөздің ерекшелігі жағынан да айтарлықтай айырмашылықтар бар. Бұл айырмашылықтар сөзжасамның үш тәсілін тануға әкелді. Соның бірі - аналитикалық әдістермен құрылған етістіктер.

I тарау. Қaзaқ тілiнiң cөзжacaм жүйеci.

1. 1 Cөзжacaмның зepттелy тapихы

Қaзaқ тiлiнде сөздepдің қaлыптaсуы тypaлы көптeгeн ғылымi мaқалалap бap. H. Оpaлбаеваның 1989 жылы жaрық көргeн «Қaзіргi қaзaқ тілiнiң cөзжаcaмдық жүйeci» aтты еңбeгіндe нeгiзгi тyынды тaмырлapға, cөзжаcaм әдicтеріне, сөзжacaмдық бірлiктeрге, сөзжacaмдық қacиеттерге жaн-жaқты тaлдay жacaлғaн, сөзжacaм жүйeciнде cөз топтapы. 1991 жылы жaзылған C. Иcаевтың “Қaзіргi қaзақ тiлі” (мopфология) кypсы бoйынша тeoриялық жәнe пpaктикалық сaбақтың мaзмұны” aтты мeтoдикaлық нұcқaуда cөзжacамға қaтыcты мәліметтep бepілген. Бұдaн кeйін cөзжаcaм тyралы apнайы cөз қoзғалмacа дa, “Қaзақ тілінiң грамматикacы” (1967), Ә. Төлеyoвтің “Cөз таптapы” (1982), A. Ыcқақoвтың “Қaзіргі қaзaқ тiлi” (1991), A. Ибaтoвтың “Cөздің мopфологиялық құpылымы” (1983), A. Қaлыбaева мeн Н. Орaлбaеваның “Қазіргі қазақ тілінің морфемалар жүйесі” (1986) дeгeн eңбeктeрінде oсы мәceлеге қaтысты бipаз мәліметтep қapacтырылады. H. Opaлбаеваның “Қазіргі қазақ тіліндегі сан есімнің сөзжасам жүйесі” (1988), “Қазіргі қазақ тілінің сөзжасам жүйесі” (1989), “Қaзaқ гpaммaтикасы” (2002), „Aнaлитикалық тәciл apқылы жacaлған етicтіктің фpaгменттері“ тб. зepттеулерді aтaп кeткeн жөн.

Қазақ тілінің теориялық мәселелерін сөзжасам саласы ретінде қою мен арнайы зерттеуді басқарған профессор, бүгінде ғалымның жетекшілігімен зерттеліп жатқан бірнеше ғылыми еңбектер сөзжасам теориясын толықтырады. Мысалы, З. Бейсембаева, Б. Қасым, Қ. Құрманалиев, Б. Есемсейітов, Н. Қоқышева сияқты зерттеуші ғалымдардың ғылыми жұмыстары сөзжасамның көкейкесті мәселелерін түрлі аспектіде қарастыруға арналған.

2002 жылы профессор Нұржамал Оралбай студенттерге арналған оқу құралы сөзжасам саласында пайда болды. Оқулықтың ерекшелігі-заманауи талаптарға сәйкестігі және модульдік технология жүйесі. Оқулықтың құрамы 5 модульден тұрады, әр модуль бірнеше блоктан тұрады. Әр модуль сөзжасам мәселелеріне арналған [1, 79] . Егер біз сөзжасамдық анықтаманы беретін болсақ, әдетте, сөзжасамдық сөзжасамдық жүйені, сөзжасамдық бірліктерді, сөзжасамдық заңдылықтарды, сөзжасамдық әдістерді, сөзжасамдық туындыларды, олардың түрлерін, сөзжасамдық модельдерді, сөзжасамдық мағынаны, әр сөздің сөзжасамдық жүйесін және т. б. зерттеу болады. В. А. Ганиева, В. В. Виноградова, Г. О. Винокура, Е. С., Е. А. Земская зерттеу жасады.

Қазақ тілінің сөзжасамына қатысты мәселелер ең алдымен орыс зерттеушілері П. М. Мелиоранскийдің, В. В. Катаринскийдің, Н. И. Ильминскийдің еңбектерінде қарастырылып, алғаш рет сөз таптарының жұрнақтарын анықтау, жұрнақтардың мағынасын ашу, олармен жасалған туынды түбірлерді айқындау сияқты сөзжасам мәселелері сөз болды. Бұл мәселені ана тілінде зерделеу Ахмет Байтұрсыновтың 1914 жылы жарық көрген "Тіл құралы", Қ. Жұбановтың 1936 жылы жарық көрген "Қазақ тілінің грамматикасы" атты еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ лингвистикасының осы бастауларында сөз тұлғасы, сөзжасамдық жұрнақтар, күрделі сөздер мәселесі көтерілгені белгілі. Осылайша, басқа зерттеуде Қ. Басымов, С. Кеңесбаев, И. Ұйықбаев, И. Маманов, А. Ысқақов сөз таптарының, функциялардың, құндылықтардың, аффикстерді тұтыну қасиеттерінің мәселелерін алға тартты, диссертацияны зерттеу тақырыбы сөз қалыптастырудың әртүрлі аспектілері болды. Олардың әртүрлі теориялық мәселелерін және пән ретінде оқытудың ғылыми-әдістемелік жүйесін анықтайтын маңызды ғылыми жұмыстар дүниеге келді.

Тіпті сөзжасамның теориялық бірліктері де қазір тәуелсіз зерттеу объектісіне айналды. Мысалы, 2002 жылы жарық көрген Б. Есімсейтовтың «Қазіргі қазақ тіліндегі сөзжасамдық тізбектер» атты кандидаттық жұмысы сөзжасамдық тізбек мәселесіне, К. Құрманәлиевтің 2002 жылғы «Қазақ тіліндегі сөзжасамдық ұя мәселесінің теориялық негіздері» атты докторлық диссертациясы қазақ тіліндегі сөзжасамдық ұя мәселесіне, Д. Қуандықованың 2005 жылы шыққан ғылыми жұмысы етістікті сөзжасамдық ұяның семантикалық сипатына арналады. Мысалы: К. Құрманәлиевтің 2001 жылы жарық көрген «Қазақ тіліндегі сөзжасамдық ұя мәселесінің теориялық негіздері» атты еңбегінде сөзжасамдық ұя мәселесіне кеңінен тоқталады. Ол бұл еңбегінде сөзжасамдық ұяға мынадай анықтама береді: «Сөзжасамдық ұя - бір түп негіз сөзден сөзжасамдық тәсілдер арқылы жасалған, жүйеге түскен, номинация қызметін атқаратын, белгілі құрылымдағы түбірлес туынды сөздердің жиынтығы. » Ал Б. Есемсейітов болса өзінің 2002 жылы жарық көрген еңбегінде сөзжасамдық тізбек мәселесіне сипаттама берген болатын. Ал тілші - ғалым Анар Салқынбай « Қазақ тілінің сөзжасамы» атты еңбегінде сөзжасамдық ұяны сөзжасамның басқа бірліктерімен салыстырғанда, ең маңыздысы, әрі күрделісі деп санаған. Сөзжасамдық ұя - түбірлес туынды сөздердің басын құраушы негізгі орталық деп сипаттама берген болатын.

Сөзжасам-бұл жаңа сөзді, туынды сөзді тудыратын процесс болғандықтан, ол барлық тіл деңгейлерімен байланысады. "Біріншіден, тілде байланыспайтын, байланыспайтын тілдік құбылыс жоқ. Екіншіден, соңғы уақытқа дейін әр тілдің сөзжасам жүйесі морфологияға, кейде лексикологияға олардың байланысына негізделгенін еске түсіруге болмайды" [1; 6] . Осылайша, сөзжасам барлық тілдік деңгейлермен байланысатын бір-бірімен бірлікте болады. Тілдік деңгейлер қарым-қатынаста, қарым-қатынаста бір-бірінен өз зерттеулерінің тақырыбы ретінде ерекшеленеді және өз тәуелсіздігін сақтайды. Сөзжасамның тіл деңгейлерімен өзара әрекеттесуінен басқа, ол барлық тіл деңгейлерін байланыстырады және тілдің дамуына аралық процесс ретінде қызмет етеді. Өйткені сөзжасамдық (фонетика-семантикалық, семантикалық, синтетика-семантикалық, аналитика-семантикалық) сөздер сөзжасамдық процеске қатынасты білдіреді, оның функцияларын анықтайды және сөзжасамдық процесс дамиды.

Тіл білімінің әртүрлі саласының құрамында қарастырылып келген сөзжасам мәселелерін ғылымда жеке сала деп тану, оның тіл қабатынан алатын орнын, өзіндік нысанын, өзіне тән әдіс-тәсілдерін, мақсатын айқындау, ғылыми айналымға түсіру, дәлелдеу барысында көптеген жұмыстар атқарылып келді. Cонымен қaтaр, cөзжacaмның дербec сaлa peтіндe тaнылуы кeйбіp тілдіk құбылыстарды қайта қарап, жаңадан пайда болған көзқарастар мен теориялардың негізінде тағы да бір ғылыми зерттеуді қажет ететін мәселелердің бар екенін көрсетеді. Сөзжасам жаңа сөз жасаушы, туынды мағына туғызушы процесс ретінде тілдің дамуын қамтамасыз етіп, барлық кезеңде үнемі болып отыратын тарихи-жалғаспалы құбылыс болғандықтан, бұл салада ізденістер, зерттеулер әлі де жүре бермек.

Қазақ тіліндегі "Сөзжасамдық ұя" мәселесін зерттеу 1989 жылғы "Қазіргі қазақ тілінің сөзжасамдық жүйесі" монографиялық еңбегінен басталады. Бұл жұмыста былай делінген: "сөзжасамдық ұя-бұл бір негізгі тамырдан құралған туынды тамырлар жиынтығы. "

Тихонов орыс тіл біліміндегі сөзжасам мәселесінің теориялық негізін қалады. Ғалымның сөзжасам ұясына арналған сөздігі бар. Орыс тіл білімінің зерттеушісі В. А. Белошапковтың редакциясымен "қазіргі орыс тілі" атты еңбегінде: "сөзжасам жүйелері мен парадигмалары сөзжасам - сөзжасамдық ұялардың күрделі және көпмүшелік бірлігінің құрамдас бөлігі болып табылады. Олардың жиынтығында тізбектер мен парадигмалар-бұл күрделі иерархиялық ұйымды ашуға болатын құрылыс материалы. Сөзжасамдық ұя-бұл барлық негізгі өндірістік сөздердің иерархиялық ұйымдастырылған, реттелген жиынтығы.

Қазіргі таңда сөзжасамдық ұяға әртүрлі анықтамалар беріліп жүр, ғалымдар соның ішінде Кәрімбек Құрмaнәлиeвтің бepгeн aнықтамacын қолдайды : «Сөзжасамдық ұя - бір түп негіз сөзден сөзжасамдық тәсілдер арқылы жасалған, жүйеге түскен, номинация қызметін атқаратын, белгілі құрылымдағы түбірлес туынды сөздердің жиынтығы [2; 32] .

К. Құрманалиев өзінің зерттеу жұмысында 550 бір буынды байырғы сөздердің жасушаларынан дербес талдау жасады. Сонымен қатар, ол ұяшықты білдіретін барлық анықтамалар "түбір туындылары"деп мәлімдейді. [2; 32}. ол былай дейді: "базадан туындысыз бірде-бір ұя болмайды. Егер сөзжасамдық ұяда сөз-негіз болса, онда сөзжасамдық ұяда туынды сөз сияқты конвенция бар, бірақ кез келген туынды сөз емес, негіз-сөз және одан құрылған туынды сөздер сөзжасамдық ұяны құрайды " [2; 33] . Ғалымның бұл пікірлері өте маңызды пікірлер болып саналады. Негізі сөзсіз ұялар мен Ұяларды тамырсыз жасайды. Сондықтан бұл белгілер ұя мәселесі үшін өте маңызды.

Қазақ тілі-ең бай тілдердің бірі. Бай сөздік қоры, тілі тұрақты түрде толтырылатын және дамыды. Тіл лексикасының тұрақты дамуы қоғамның дамуымен тығыз байланысты. Қоғамның дамуымен және адам санасының өсуімен өмірде жаңа заттар мен ұғымдар пайда болады, оларды атау қажеттілігі туындайды. Бұл қажеттілікті өтеу үшін сөзжасам арқылы жаңа сөздер жасалады. Ол тілді жаңа сөздермен байытады. Сондықтан тілдің сөздік қорын байытудың негізгі функциясын қазақ тілінің сөзжасамдық жүйесі атқарады, өйткені қазақ тілінде жаңа сөздердің жасалуын қамтамасыз ететін қалыптасқан сөзжасамдық жүйе бар. Бұл мәселе жақында университеттерде кеңінен талқыланып, зерттелуде.

Сөзжасам 1991 жылы жоғары оқу орындарының оқу жоспарына енгізілген, содан бері ол қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының студенттеріне жеке пән ретінде оқытылып келеді. Бүгінгі таңда сөзжасам мәселесі мүлдем зерттелген жоқ. Сөзжасам жеке сала ретінде танылмаған кезде, ол морфология бөлімі ретінде жіктеліп, морфологиялық циклмен бірге зерттелді. Бірақ морфологияда тек сөз класына арналған сөздерді қалыптастыру проблемалары болды. Ол кезде сөзжасамның басқа мәселелері зерттелмеген немесе зерттелмеген.

Сөзжасам шетелдік тіл білімінде Тіл білімінің жеке саласы ретінде танылса да, орыс тіл білімінде ол жиырма жыл бұрын қазақ тіл білімімен салыстырғанда танылған.

Қазақ тіл білімінде сөзжасам дербес сала ретінде танылған 1989. in 1989 жылғы" Қазіргі қазақ тілінің сөзжасам жүйесі" зерттеуінде сөзжасам қазақ тіл білімінің жеке саласына бөлінді. Сөздің қалыптасуын тіл білімінің тәуелсіз саласы ретінде тану, өйткені ол өзінің жеке зерттеулерінің тақырыбы болып табылады. Сөзжасам тілдің сөзжасамдық жүйесін, сөзжасамдық бірліктерді, сөзжасамдық заңдылықтарды, сөзжасамдық заңдылықтарды, сөзжасамдық заңдылықтарды, сөзжасамдық әдістермен құрылған туынды сөздерді, олардың түрлерін, сөзжасамдық заңдылықтарды, сөзжасамдық мағынаны, сөздердің әр санаты үшін сөзжасамдық құрылымды және т. б. қамтиды.

Тілдегі сөзжасамдық жүйе жаңа сөздер жасау арқылы қазақ тілінің лексикасы мен сөздік қорын нәрлендіретін негізгі тілдік құбылыс болғандықтан, тілде белсендірілетін, қолданылатын, дамыған, таңдалған және әртүрлі өзгерістерге ұшыраған, сондай-ақ ежелгі дәуірден қалыптасқан сөзжасамдық модельдер, әдістер мен әдістер. Сондықтан тілдегі жаңа сөз кездейсоқ пайда болмайды. Тіл білімінің жеке және тәуелсіз саласын тану мәселесі сөзжасам үшін бұрыннан пайда болды. Алғаш рет орыс тілінде академик В. В. сөздердің құрамын жеке тармақ ретінде ескерді. Бұл пікірді В. В. Виноградов 1950 жылдары айтқан. Содан бері ғалымдар осы көзқарасты қолдай отырып, кейінірек 1970 жылы жарық көрген "орыс грамматикасы" кітабында оған сөз формасының өрісі атауын беріп, сөздердің қалыптасуы тіл білімінің жеке саласы екенін айтты. 1980 жылы жарық көрген" орыс грамматикасында " сөздің қалыптасуы жеке салаға бөлініп, бұл мәселенің түпкілікті шешімі дәлелденді. Сөзжасамның тіл білімінің жеке саласы ретінде танылуы ғалымдардың зерттеулерімен бұрыннан дәлелденген.

Сөзжасамның тіл білімінің жеке саласы ретінде танылуына байланысты сөзжасамдық талдау мен морфологиялық талдауды ажырату қажеттілігі туындады. Сондықтан морфологиялық талдау термині қазіргі уақытта тіл морфологиясының саласына қатысты қолданылады, ал сөзжасамдық талдау сөзжасамдық мәселелерді қамтиды. Екеуінің де мақсаттары мен мазмұны әртүрлі, сондықтан оларды ажырату керек.

Сөзжасаманы талдауда мақсат туынды сөздің қалай пайда болатынын, туынды мағынаны құрайтын сөзжасамдық бірліктерді анықтау болып табылады. Себебі әр туынды сөздің құрамы белгілі бір сөзжасамдық бірліктерден тұрады. Ол үшін unit formation сөзін білу керек. Туынды сөзде туынды сөздің лексикалық мағынасына негізделген кілт сөз бар. Ол:" Мен білмеймін", - деді.

Күрделі сөздер екі-үш кілт сөзден тұрады, сондықтан күрделі сөздің мағынасы олардағы кілт сөздердің мағынасынан қалыптасады, ал кілт сөздерден басқа тілдік бірліктер туынды мағынаны құруға қатыспайды.

Туынды сөзді одан әрі талдау кілт сөзді анықтағаннан кейін оның туынды сөзбен семантикалық байланысын анықтау қажет. Негізгі заңдардың бірі-туынды сөздердің мағыналары кілт сөздермен байланысты. Сондықтан кілт сөздерді анықтайтын туынды сөздердің мағыналарын негізгі мәндермен салыстыру керек. Туынды сөзді талдау кезінде кілт сөз мен туынды сөз арасындағы семантикалық байланысты іздеу керек екені анық.

Сөзжасамдық жұрнақ туынды сөзді құруға қатысатын тамырлардың туындыларын талдағанда, кілт сөзді анықтағаннан кейін ондағы сөзжасамдық жұрнақты табу керек. Мысалы, баланың кілт сөздерін, олардың тамырларын көрсету керек, содан кейін тілде сөзжасамдық жұрнақтардың болуын тексеру керек. Мұны істеу үшін оларды осы жұрнақтармен бірге келетін басқа туынды сөздермен салыстыру керек. Мысалы, қала, көл және жұрнақтар осы шығарманың түп-тамырында тілде кездесетін жұрнақтар болып табылады және олардың табын сөзімен байланысы олардың мағыналары жақын екенін дәлелдейді. Екі жағдайда да-dew / - Dew сын есімінің зат есімнің азайтатын мағынасы бар.

Туынды сөздегі кілт сөзді бөліп көрсете отырып, оның құрамындағы басқа сөзжасамдық бірліктерді одан ажырату керек. Ол үшін бұл жұрнақтардың басқа шығармаларда бірдей мағынада қолданылатындығын дәлелдеу қажет. Сөз түзілуін талдау кезінде негізгі сөз бен туынды сөздің морфемалық құрамына назар аудару керек. Кілт сөз түбірінің морфологиялық құрамы әрдайым күрделі. Ол сөзжасам талдауында нұсқаулық ретінде қызмет етеді. Атап айтқанда, бір морфеманың кілт сөзден алынған түбірден үлкен екенін талдау қажет. Бірақ бұл барлық туынды сөздерге қатысты емес. Лексикалық-семантикалық әдіспен жасалған жұмыстарды бұл атрибут дәлелдей алмайды. Туындылардың морфемалық құрамында ешқандай өзгеріс болмайтынын есте ұстаған жөн.

Мәні сөзжасам, сондай-ақ различно, және оның білдіргеннен келгенде талдау сөзжасам. Талдауда талдаудың негізгі мақсаты-әр туынды сөздің сөзі қалай қалыптасады.

Туынды сөздерді талдау кезінде әр туынды сөздікте бір лексикалық белгі болады. Мұның дәлелі-бір сұраққа жауап беретін сөйлемнің бір мүшесінің қызметінде туынды сөзді қолдану.

Әрбір туынды сөздің қандай үлгі бойынша қалыптасатынына, ол қандай сөзжасам түріне жататынына, бір түбірдің қай сөз тобына жататынына назар аудару керек.

Тіл лексикасының тұрақты дамуы қоғамның дамуымен тығыз байланысты. Қоғамның дамуымен және адам санасының өсуімен өмірде жаңа заттар мен ұғымдар пайда болады, оларды атау қажеттілігі туындайды. Бұл қажеттілікті өтеу үшін сөзжасам арқылы жаңа сөздер жасалады. Ол тілді жаңа сөздермен байытады. Сондықтан тілдің сөздік қорын байытудың негізгі функциясын қазақ тілінің сөзжасамдық жүйесі атқарады, өйткені қазақ тілінде жаңа сөздердің жасалуын қамтамасыз ететін қалыптасқан сөзжасамдық жүйе бар. Тілдің сөзжасамдық жүйесінде тілдің даму тарихында өзгермеген қатаң сақталатын заңдар бар. Мысалы, жұрнақты тамырға бекіту-түбір сөздің алдында, содан кейін оны бекіту-бұл ежелгі дәуірден бері тілде Болған жақсы қалыптасқан үлгі. Бұл үлгіні сөзжасам жүйесіндегі тұрақты құбылыс деп санауға болады, өйткені сөздегі жұрнақтың орнын өзгерту мүмкін емес, жұрнақ түбір сөздің алдында қолданылмайды.

Басқа тілдердің қосымшалары, олардың кейбіреулері тамырдан бұрын, тілде қалыптасқан негізгі үлгіні тоқтата алмайды. Олар бірнеше сөз қалдырды: би-саясат, немқұрайлылық, өлі, ақылсыздық, уақыт, күнә, мазасыздық, мазасыздық, таныс, немқұрайлы, белгісіз және т. б.

Сөздің соңына жұрнақ қосу реттілігі тек сөзжасамдық жүйенің ерекшелігі ғана емес, сонымен бірге шектеулі, оны қолдану аясы өте кең және тілдің грамматикалық жүйесіне толық қатысты. Бірақ бұл жағдай сөзжасам жүйесінің заңдылығына қатысты екенін жоққа шығаруға болмайды.

Қазақ тілінің сөзжасам жүйесіне деген негізгі көзқарастар бір жағынан сақталып, екінші жағынан дамуда. Тілдегі сөзжасамдық жүйеге сөздерді, яғни сөздердің жұрнақтарын құрайтын адамдар да кіреді. Тілде сөзжасам саласына қатысатын белгілі бір тілдік бірліктер бар. Сөзді жасауға тырысу тек тілдегі бірлік негізінде жасалуы мүмкін. Тілдік бірліктерге сүйенбестен, сөздер ештеңеден жасалмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.