Семей аймағындағы қой малына арналған қораның жобасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ
АГРАРЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТІ

Ветеринария оқу кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Семей аймағындағы қой малына арналған қораның жобасы

Орындаған: Саяшева А.
ВС- 803 топтың студенті

Тексерген: аға оқытушы Икимбаева Н.А.
(Т.А.Ә)
_____________ ___________
(бағасы) (күні)

Комиссия мүшелері ______________ Тлеубаева А.В.
(қолы) (Т.А.Ә)

______________ Асетова Г.К..
(қолы) (Т.А.Ә

Семей - 2021ж
Курстық жұмыстың жоспары:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1 Қойларды ұстау жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Қой малын ұстау жүйелері мен тәсілдеріне талдау жасау ... ... ... ... ... ... ..6
1.3 Қазақстандағы қой шарушылығы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
II Физиологиялық кесте ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1 Ауа алмастыру жүйесін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
A. Су буымен алмастыру жүйесін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
Б. Көмірқышқыл газының мөлшерімен есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.2 Жылу тепе - теңдігін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.3 Нөлдік балансты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.4 Қораның табиғи және жасанды жарықтандырылуын есептеу ... ... ... ... .24
III Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
IV Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 26

Кіріспе
Ауыл шаруашылығы саласының халықты тамақ өнімдерімен, ал өнеркәсіпті шикізатпен қамтамасыз етуде көп шаруашылығын атқаратын рөлі өте зор. Оның халық шаруашылығының басқа салаларымен салыстырғыанды өзіндік ерекшеліктері өте көп. Сондықтан оның технологиялық процестері биологиялық жағдайларымен тығыс байланысты болғандықтан өндіріс нәтижелері табиғи климат жағдайларға көбіне-көп тәуелді болып келеді. Қой шаруашылығының тиімділігін арттыру үшін, ең алдымен одан алынатын өнімдерді мүмкіндігінше молайту керек. Ол үшін оны өсіруге қолайлы жағдай туғызып қоражайын, жемшөп сапасын арттыруға ерекше көңіл бөлу керек.
Жер бетіндегі адамзат ерте заманнан жан-жануармен айналысқан, сол кезден малды бағу тәсілін үйрене бастаған, күтіп-бағу және ауырған малды емдеуді сол кезден бастап игерген. Ауырған малға ем жасасам деп; қолынан келген емін жасап жанын аман алып қалған кезде, үлкен жетістіктердің бірі екенін сезінген адам баласы осыны дамыта бастаған.
Қазіргі уақытта ауылдың болашағы қала болашағы екеніне толығынан көз жеткіздік десе артық болмас. Сондықтан да қазіргі ауыл шаруашылығын дамыту, мал басын көбейту басты мәселе.
Қазақстан - еліміздегі ең ірі қой шаруашылықты аудандардың бірі. Республикада еліміздегі барлық қой санының үштен біріне жуығы шоғырланған. Республикамызда алдағы жылдары қой шаруашылығын онан әрі өркендету жөніндегі көптеген ауқымды міндеттер белгіленген.
Көп жылдар бойы жинақталған озат тәжірибелер мен ғылым жетістіктеріне сүйене отырып, еңбекті барынша тиімді ұйымдастыруға шаруашылыққа технологияның дамыған түрін еңгізуге, қой санының ұдайы өсуін жақсартуға одан мол өнім алуға шопандар, мал дәрігерлері малды күтіп-бағудың, олардың қора жайларыныңтазалығы мен зоогигиеналық талаптарды жақсы білу керек.

ІІ Әдебиетке шолу
1.1 Қойларды ұстау жүйелері
Қойларды төрт түрлі жүйелерде ұстайды: тұрғызып-жайып, жайып-тұрғызып, жайып және жыл бойына тұрғызып қолда ұстайды.
Тұрғызып-жайып ұстау. Мұндай жүйеде қойларды жылдың ұзақ уақытын қолда тұрғызып, ал шамалы мезгілін жайып күтіп-бағады. Қолда тұрғызып көбінесе қойларды қыс айларында азықтандырып, серуендететін алаңы қаралған қораларда ұстайды. Ашық алаңдардың (база) ішінде азық науаларын орнатып, су ішетін астаулармен тұз салатын орындар белгіленеді. Ауа райының қолайлы кездерінде базаға шығарып азықтандырып, түнгі жатар кезде қораға қамайды. Ал күннің жылынған мезгілдерінде жайып-бағады.
Жайып-тұрғызып ұстау тәсілін - табиғи жайылымдары бар аймақтарда қолданады. Біздің еліміздің көптеген жерлерінде мал жаятын, әсіресе ұсақ малдар жайылатын жайылымдар жеткілікті кездеседі де оларды қыс кездерінде қар көп баспайды. Мұндай аймақтарда ауа райының қолайсыз кездерінде пайдалану үшін жеңіл, үш қабырғалы, төбесі жабылған қоралар немесе буылған қамыс, талдардан жасалған, төбесі қазақ үйше тоқылған-катондар тұрғызылады. Үш қабырғалы қораларда да, сол сияқты катондарда да қалың, құрғақ төсеніштермен қамтамасыз етілуі керек. Қысқы айларда нашар, әлсіз, ауру малдарды көректендіру үшін азық қорын дайындайды. Қысқы немесе ерте көктемгі мал төлдету кезінде саулықтарды қозылары мен алғашқы айда ұстау үшін, табындағы малдың 30-35 % шамалап жылыланған қора соғылады.
Жайып ұстау тәсілі - жайылым жерлерге бай аймақтарда қолданып, малды жыл бойына жайып тек қыстың суығында, ерте көктемде қоздаған малдарға қатаң және құрама азықтар дайындайды. Мұндай жыл бойы қойларды жаю мен күтіп-бағуға оңтүстік жылы аймақтар қолайлы болады.
Тұрғызып қолда ұстау тәсілі - егін шаруашылығымен шұғылданып, мал жаятын жерлері жоқ аймақтарда қолданылады. Мұндай жағдайда қойларды қораларда ұстап, ал оларға азықты жасанды, екпелі шөптерден дайындайды. Жайылымға малдары тек серуендеу үшін ғана бостады. Жазда оларды қоршалған алаңдарда азықтандырып, ал қыста қораларда көректендіреді. Қораларды қыстың жайсыз, суық мезгілдерінде және төл алатын кездерде пайдаланады. Қойларды жылы, ылғалды және тығыз қораларда ұстауға болмайды, өйткені ондай жағдайда малдар әлсізденіп, жүнінің өсуі бөгеліп, тұяқ аурулары пайда болып, резистентілігі төмендеп ауруға жиі шалдыққыш келеді.
Бағыты бойынша қой шаруашылықтары екіге бөлінеді: бірінші - тұқымдық, яғни малдардың бұрынғы тұқымын жақсартумен қоса жас тұқымды тоқтыларды өсіріп, жаңа тұқымды малдарды еңгізу, екінші - өнім алуға (жүн, ет, елтірі т.б.) негізделген. Алынатын негізгі өнімдеріне байланысты қойларды биязы, жартылай биязы, қылшық жүнді ет-жүн-сүт бағытындағы, каракул (елтірі) және тондық (сең-сең) терілер алуға арналғандар болып бөлінеді.

1.2 Қой қораларының және технологиялық бөлшектерінің размерлері (өлшемдері)
Ірілендірілген қой шаруашылықтарында бірнеше қоралардың түрлерін жобалап - тұрғызады. Оларға қысқы және ерте көктемде қоздайтын аналықтарға арналған жылыланған төл үйшігі бар қоралар: негізгі қошарларды (тұқымды) ұстайтын, әртүрлі жастағы және жынысты қойларға арналған қоралар, қаракул шаруашылықтарында төл үйшік және мал сою пункті қаралады. Қой қораларымен біріктіріліп немесе жеке ұрықтандыру пункті, қой қырқу орындары қаралады. Қой фермаларының территориясында ветеринариялық және мал өлшенетін орындар, су, жылу көздерінің ғимараттары, азық дайындайтын, сақтайтын, малдар тұратын ашық алаңдар т.б. болады.
Қой қоралар табиғи жасанды жайылымдардың маңайында орналастырылуы керек. Қой қоралардың сиымдылығы 1500 басқа дейін орналастыруға арналады. Кең тараған қой қоралардың сиымдылығы 600-800 басқа болады. Қой қораларды сол түстік және орталық аймақтарда көбінесе Г типті, ал оңтүстікте П тәрізді тұрғызылады. Бұл қоралардың сыртқы бұрышы жел өтін азайтып және қора ішінің суып кетпеуін қамтамасыз ету үшін, желдің басым соғатын жағына қаратып орналастырады. Ал ық жағынан биіктігі 1,5 м дейін қоршау жасап, малдардың серуендеп азықтанатын алаңын қалдырады. Олардың ішіне қатаң азықтарға және жемге арналған науалар қойылады. Қорадағы әр басқа арналған орындардың размері әртүрлі болып, олардың жасына, жынысына, ұстау тәсіліне, өніміне және физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты болады.
Әр түрлі типті қораларында қойларды орналастыру кезінде бір басқа шаққандағы еденнің ауданы саулықтарға көктемде қоздағанда - 1,0-1,2 м², қошқарларға жекелеме ұстағанда - 3-4 м², топта - 1,5-1,7 м².
Жартылай ашық күрке базаларда жас тоқты-түсақтарға - 0,3 - 0,4 м², ірі қойларға 0,5 м², тұрақты төл үйшіктер үшін - 2,0-2,5 м², ал роман тұқымды саулықтарға - 3,0 м² кем қаралмайды. Төл үйшік үшін қой қораның ортасынан, жылы жерден орын бөлінеді. Қой төлдеген кезде қосымша жылжымалы бөлгіштер мен (тор көзді щиттер) барлық қоздайтын саулықтың 30 % есептеп бірнеше бөліктерге бөлінген төл үйшіктер жасайды. Саулық саны 500 бастан артық болса, жеке төл үйшік қаралады. Сыртқы орта ауа температурасы - 30ºС төмен болса, төл үйшіктерді қосымша жылылайды. Еліміздің кей ауа райы жұмсақ аймақтарында жеңіл типті, жергілікті арзан материалдардан катондар-шатырлы немесе қазақ үй тәріздес қоралар тұрғызады. Катонның екі типі болады: читинді (шатырлы) және (қазақ үй тәріздес) орынборлы. Катондарды биіктігі 4 м ағаш тіреуіштерден (сырықтар) жасап, сыртын қалың қабатпен солома немесе қамыспен жауып жылылайды. 650 бас ірі қойларға арналған катондардың еденнің диаметірі 16 м, үстіңгі тесігі - 2 м, болып әрбір ірі қойға - 0,4 м², жас тоқтыларға - 0,25 м² қаралып, ені - 2,0-2,5 м қақпа қалдырады.
Мұндай катондарға төбедегі тесіктен таза ауа алмасып, ішінде улы газдар болмайды. Ауаның ең суық күндерінде де катон ішінің температурасы 2-7ºС болып, мал организміне пайдалы әсерін тигізеді. Қой фермаларында өндірістік және шаруашылық объектілерге мал тұратын қоралардан басқа изолятор (ауру малдарға) және жасанды ұрықтандыру пункті жатады. Ұрықтандыру пунктінің ауданы - 16 м², лабораториясы - 7,6 м², қошқарлар тұратын орын - 8 м² және екі бөлме - 16,6 м²-тан әрқайсысы ұрықтанған және ұрықтануға дайындалған саулықтарға арналады.
Қышыма, қотыр ауруларының алдын алып, сақтандыру үшін жайылымда немесе жайлауда малдарды ұстаған кездерде, жеңілдетілген, жинамалы, брезент немесе басқа су өтпейтін материалдардан қой тоғыту ваннасы купка жасалады.
Ірілендірген қой фермаларында тоғыту ванналарының орнына арнайы жасалған жанбырлататын құрылымдар пайдаланады.
Қойларды азықтандыру және күтіп-бағудың гигиенасы
Қойларды биологиялық құнарлы азықтар мен қамтамасыз ету, олардың аман сақталуы мен өнімінің молаюының бірде-бір кепілі болып саналады. Рационда неғұрлым күкірті бар аминқышқылдары (цистеин, цистин, метионин) көп болса, солғұрлым қой жүні өседі. Азықтағы протейннің мөлшері емес, сапасы мал өніміне айтарлықтай әсерін тигізеді. Басқа малдармен салыстырғанда, қойлардың қатаң азықтың түрі, құрамы мен сапасына сезімталдығы жоғары болады. Мысалы, қойларды тарының соломымен көректендіру олардың жүннің түсуіне соғады. Сол сияқты, қойлардың жүнінің сапасы оларды қыша (горчица) шөптері мен және ірі сабақты, қышқылдары дәнді шалғындар мен азықтандырғанда төмендейді.
Биязы және жартылай биязы жүнді қойларды селеулі шөптер мен көректендіруге болмайды, әсіресе дәні піскеннен кейін, селеудің басы қатайып, жүн арасына кіреді де, біртіндеп теріні, тесіп етке өтіп, кейде тіпті ішкі өкпе, жүрекке дейін жетеді де, малды жүдетіп, ауруға ұрындырады. Сол сияқты түйе ошаған (репей) араласқан шөппен де азықтандыруға болмайды.
Қойлардың рациондарында минералдық заттардың жетіспеушілігіде олардың денсаулығына үлкен әсерін тигізеді. Әсіресе, қыс айларында, қозыларда минералды заттар мен витаминдердің жетіспеушілігінен бірін-бірі еміп, жүнін сорып, соның салдарынан ұлтабарының аузына жеке ішек жолына жүн-жұрқа жиылып, ауруға ұшырап, кейде жаппай өлім-жітімге шалдығады. Бұдан сақтандыру үшін саулықтар мен қозыларға арналған азықтарға сәбіз, сүйек ұны, тұз қосып береді. Қойлардың арасындағы арық, әлсіз малдарды іріктеп бөліп алып, жеке күтім жасау қажет. Қыс аяғында, көктемнің басында азықтың тапшылығынан, немесе құнарсыздығынан қойлардың жүнінің жіңішкеруі, сынауы көбейіп, экономикалық шығынды арттырады. Қойларды арнайы азық науаларын пайдаланып, ашық жерлерде - аландарда көректендірген дұрыс болады. Ондай жағдайда қатаң, құрама және сулы азықтар үшін екі жақты немесе бір жақты науалармен қамтамасыз етіледі.
Бір жақты науаларды қораның немесе базаның ұзын қабырғаларының бойымен сырт бетін қабаттасытырып орнатады.
Екі жақты азық науаларын қораның, алаңның ортасына қояды да екі жағында малдардың еркін келіп тұруына мүмкіндік жасалады. Мұндай науалардың жалпы ұзындығы 2-3 м болып, әр ірі малға - 0,25 м, қозыларға - 0,15 орын қаралады. Рештак-науаны тақтайдан төрт бұрышты жасап, 30-40 см биіктікте аяққа орнатып, енін - 25-30 см, тереңдігін - 10-12 см жасап, екінші қабатына қатаң азық салынатын сирек сырықшалардан, төбесі ашық, науа қалдырады.
Ұрықтандырудың алдында 1,5-2 ай бұрын арпа жармасы, жүгері, сұлы ұнтақтары т.б. құнарлы азықтармен көректендіру (протейндері мол) қоздауын 10-30 % арттырады. Күйлі саулықтар ірі қозылар туып, сүті мол болады. Сол сияқты қойларды сүрлеммен азықтандырған сүтін 15-22 %, жүнін - 20 % жоғарлатады.
Буаз саулықтар минералды заттарға сұранысы жоғары болып, туардың алдында, әсіресе кальции және фосфорға тәуліктік сұранысы 10 есе артады. Рационда кальций, фосфор, кобальт, мыс, йод, жез, темір, марганец және витаминдер А, Д, Е жетіспеушілігі өте әлсіз қозылардың тууына және саулықтың сүтінің кемуіне апарып соғады.
Қойларға арналған азықтар сапалы болып, ас қорту жүйелерінің ауруларына ұшыратпайтын, әсіресе ұнтақты азықтар тыныс жолдарына тұрып, өкпесіне кетіп, әртүрлі ауру тудырмас үшін дымқылдап берген дұрыс. Ас тұзы мен зат алмасу процесстерінің жұмысын бұзып уланбас үшін, тәуліктік мөлшерін ірі қойлар үшін - 10-15 г, қозыларға - 5-8 г аспауы керек.
Қойларды таза сумен қамтамасыз ету керек, әсіресе олардың жаз айларында суға сұранысы жоғары болады да тәулігіне кем дегенде екі рет, таңертең және кешке суарылуы қажет.
Қойлардың күтімі жақсы болып, таза жерлерде ұстаған жағдайда жүннің өсуі жақсарып, сапасы артады, іші таза емес, ылғалдығы жоғары, асты сыз жерлерде ұстағанда, олардың жүндерінде, әсіресе бауыр жүндеріне нәжістер қатып, оның түсін сарғайтып, серпінділігі төмендеп, сыңғыш болып, сапасы нашарлайды. Қойлардың жүндерінің сапасын төмендетпеу жолында, сол сияқты оларды тікенек шөптердің ішіне жібермей маяларды қоршап қояды.
Қойлардың басқа малдардан артық биологиялық ерекшеліктері, олардың ірі топтармен жайылып, көптеген жерлерде жыл бойына, қар астынан керек көректерді тауып жейді (тебіндеп). Олар тауылы, шөлейт, жартылай шөлейт жерлерде жайылып көректенеді, әсіресе жаз айларында шөбі қысқа қыратты жерлерде жайылса, қысқы кездерде шөбі қалың, шалғынды аймақтарда қар астынан тебіндеп азықтанады.
Егер ауа құрғақ болса, ірі қойлар суықтан қорықпайды, бірақ қатты желді, ылғалды-жауынды күндері суыққа төзімсіз болады. Буаз сулықтарды мұздақ қарлы жерлерге жаюға болмайды. Ондай жағдайда олардың тұяқтары қыйылып, мұз қабыршақтарын жұтып, іш тастауға апарып соғады.
Буаз саулықтарды қоздар алдында 20-30 күн бұрын, және туғаннан соң 5-7 күндер бойы жайылымға шығармай қолда тұрғызып күтеді. Саулықтарды қозыларымен бірге 20-30 күннен кейін құрғақ, шөбі мол жерлерге жаяды.
Қойларды көбінесе 0º дейінгі температурада, бірақ ауа құрғақ кездерінде 5-6ºС жоғары болмаған жөн. Жылы сызды қораларда ұстағанда олардың тұяқтары ауруға ұшырап (айырма болып), жүні нашар өсіп, түсіп өнімі төмендетеді. Сондықтан қой қоралар құрғақ, ауа температурасы 5-6ºС, ылғалдығы 80 % және газдардың, әсіресе аммиактың концентрациясының көбейіп кетпес үшін қалыпты желдетілуі керек.
Қойларға арналған қораларға құрылыс материалдарын әрбір аймақтың жер орайы, ауа райына байланыстырып алады.
Қойлар өте қорқақ болып, әрбір тосын жағдайлардан үркіп, қаты күйзеліске ұшырағыш келеді. Әсіресе қорада, шарбақ қорғандарда қамауда тұрғанда үріксе бір-бірінің үстіне шығып кетіп, бастығырылып өлім-жітімге ұшырайды. Үріккен қойлар күйзелісті жағдайдан өте жай (1-2 ай) шығады да, күйін төмендетіп, өнімін азайтады.
Қошқарлардың гигиенасы
Мал басын өсіруде қошқарлардың тұқымы мен қатар күйі, ұстау жүйесі және одан алынатын ұрықтың сапасы оларды азықтандыру мен күтіп-бағуына тікелей байланысты болады. Сондықтан қошқарларды мезгіл-мезгіл әртүрлі ауруларға, әсіресе ұрық арқылы тарайтын бруцеллез, инфекциялық эпидидимит, вирусты іш тастау т.б. тексеру жүргізіп отырады. Жаңа шаруашылыққа әкелінген қошқарларды 30 күн карантинге ұстайды. Карантин кезінде оларды инфекциялық және инвазиялық жұқпалы аурулардың барлығына мұқият зерттеулер жүргізеді. Егер қошқарларда жұқпалы аурулар байқалса оларды изоляторға жекелеп ауыстырып, емдеу жұмыстарын жасайды. Карантин аяқталған соң, инфекциялық ауруларға (3-айда бір реттен кем емес) қайталап тексеруден өткізеді де, нәтижелерін арнайы жұрналға тіркейді.
Қошқарларды шағылысқа 1,0-1,5 жасынан бастап пайдалана бастайды. Шағылысу кезінде ірі қошқарлар үшін тәулігіне 3-4, жас қошқарларға - 2 рет шағылысқа түсуіне рұқсат етіледі. Ұрықты қошарлардан таңғы және кешкі мерзімдерде алу керекте, күндіз дем алыс беріледі. Асыл тұқымды қошқарлар қалыпты күтім мен құнарлы азықтандырған кездерде жыл, әсіресе шағылыс және шағылысу мерзімдердің алдында күніне 5-6 рет шағылыстан өткізе алады да, ұрықтың сапасын төмендетпейді.
Қошқарға артық салмақ түсіріп пайдалану кезінде, олардың рационына 3-4 шикі тауық жұмыртқаларын және 2-3 л сүт береді. Тәулік ішінде кем деген 6 сағат бойы серуен аланыңда жүргізіп немесе жаю қажет. Мацион жетіспегенде қошқар семіріп, қозғалысы бояуланып, шағылысқа бармай, еріншек келеді.
Саулықтар мен табиғи шағылысқа қосқан кезде қошқарлардың 2-3 аптадан кейін жыныстық активтігі (қарқыны) төмендеп кетеді. Жасанды ұрықтандыру тәсілін пайдаланғанда әр қошқарға жыл ішінде 5 000 саулыққа дейін бекітіліп, ұрықтандырылады.
Қошқарлардың үрпі маңайының жиырылған тері араларындағы микроорганизмдерден (кокки, стрептококки, ішек таяқшалары т.б.) тазартып, әр он күнге бір рет 1:1000 қатысындай фуразолидон ертіндісімен жуып отырады. Жылына кем дегенде 3 рет тұяғының өскен жерлерін кесіп, түзетіп отырады.
Қошқар қораларда ауа температурасын 5ºС, салыстырмалы ылғалдықты 80 % жоғарлатпай, жарық коэффициентін 1:20 шамада болуы керек. Аса тұқымды қошқарларды жеке клеткаларда әр басқа 4 м² еден ауданынан есептеп, ал басқа қошқарларды клеткаларда топтап (4-10 басқа дейін) әр басқа 1,5-1,8 м² еденнен есептеп ұстайды.

1.3 Қазақстандағы қой шаруашылығы
Қой шаруашылығы ет - жүн бағытындағы және биязы, жартылай биязы жүн бағытындағы болып бөлінеді. Ет-жүн бағытындағы қой шаруашылығы ылғалы жеткілікті және климаты біршама жұмсақ аудандарда, ал биязы жүнді қой шаруашылығы неғұрлым құрғақ аудандарда таралған. Дүниежүзі бойынша қой саны 1,2 млрд басқа жетіп отыр. Қой шаруашылығының ет-жүн бағытындағы тауарлы өндірісі Солтүстік және Оңтүстік Американың, Аустралия мен Оңтүстік Еуропаның, Орталық және Орта Азияның, Оңтүстік Африканың қоңыржай және субтропиктік белдеулерінің құрғақ аудандарында жақсы дамыған. Биязы жүнді қойлар өте сапалы жүн береді, ол жүн маталарын жасау, кілем тоқу мен тері-былғары өнеркәсібінде қолданылады. Алдыңғы Азия, Орта Азия және Оңтүстік Африка елдерінде қаракөл елтірісін дайындау жолға қойылған. Дүниежүзіндегі қойы ең көп ел -- Аустралия (130 млн астам), одан кейін Қытай (112 млн-нан астам). ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.