Заңды тұлғаларды таратудың жалпы ережелері

Жоспар

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

I. Заңды тұлғаларды таратудың жалпы ережелері
1.1. Заңды тұлғаларды тарату ұғымы, негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Заңды тұлғаларды тарату тәртібі. Несие берушілердің талаптарын қанағаттандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

II. Заңды тұлғалардың кейбір жекелеген түрлерін тарату ерекшеліктеріне жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.1. Акционерлік қоғамдар мен шаруашылық серіктестіктерді тарату ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.2. Өндірістік кооперативтер мен мемлекеттік кәсіпорындарды тарату ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
2.3. Коммерциялық емес ұйымдарды таратудың азаматтық.құқықтық
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .47

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I. Заңды тұлғаларды таратудың жалпы ережелері
1.1. Заңды тұлғаларды тарату ұғымы,
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 5
1.2. Заңды тұлғаларды тарату тәртібі. Несие берушілердің талаптарын
қанағаттандыру ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 14

II. Заңды тұлғалардың кейбір жекелеген түрлерін тарату ерекшеліктеріне
жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.1. Акционерлік қоғамдар мен шаруашылық серіктестіктерді тарату
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
2.2. Өндірістік кооперативтер мен мемлекеттік кәсіпорындарды тарату
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
2.3. Коммерциялық емес ұйымдарды таратудың азаматтық-құқықтық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...60

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .61

Кіріспе

Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы Қазақстан Республикасы заңнамасы
бойынша заңды тұлғаларды тарату тәртібі деп аталады.
Заңды тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандары мәселесі азаматтық
құқықта және салалық заң ғылымдарында кеңінен зерттелуде. Жұмыстың негізгі
және басты міндеті заңды тұлғаларды таратудың себептерін, негіздерін
заңдылылықтарын қамтамасыз ету. Осы тақырыпта екі аса маңызды әлеуметтік
міндет тұжырымдалады: біріншіден, заңды тұлға құрған кез келген азаматтар
заңды тұлғаның жұмысын тоқтатып немесе таратқанда құқықтары мен заңмен
қорғалатын мүдделеріне нұқсан келмейтініне сенімді болу керек. Екіншіден,
заңды тұлғаларды таратқан кезде немесе жұмысын тоқтатқан кезде бұл
әрекеттердің барлығы заңға қайшы келмейтін негізде тек қана заң бойынша
жүзеге асырылуы тиіс.
Заңды тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандары мәселелері жөнінде
көптеген мақалалар, жинақтар және монографиялар жарияланған. Заңды
тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандары тақырыбы бойынша зерттеулер
бірқатар жетістіктерге жеткен. Бірақ бұл тақырып бойынша проблемалық пәндік
мәселелер әртүрлі пікір – таластар туғызуда. Бұдан шығатын қорытынды заңды
тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандары тақырыбы маңызды, сонымен қатар
қызықты болып табылады.
ХІХ ғасырдың ортасы мен аяғында экономиканың күрт дамуы заңды
тұлғалар туралы көп танып білуге түрткі болды.
Заңды тұлғалардың тарату тәртібі мен нысандары мәселелерін
зерттейтін осы институттың қазіргі түсінігінің негізін салушы авторлар:
Савиньи, Неринг, Гирке, Дернбург, Саллейл және басқа да неміс, француз
цивилистері пайда болды.
XX ғасырда жаңа ақпарат технологиясының пайда болуымен, мемлекеттің
экономикаға бұрынғыдан да бетер араласуы, инфра құрылым мен кәсіпкерлік
қызметтің интернационалды болуы салдарынан заңды
Заңды тұлға институты кәсіпкерлік қызметтің әр түрлі саласында бір
адамға, (сондай – ақ мемлекетке) тиісті капиталды икемдікпен қолдануға
негіз береді. Заңды тұлғалар туралы қалыпқа келген заңдар (алдымен –
акционерлік заңдар) бүкіл ел көлемінде капиталдармен басшылық ету құралы
болып табылады. Сондықтан өзін - өзі реттеу, нарықтық экономиканы құруда
күшті фактор болып табылып, шаруашылық өмірде интерноционалдандыруға әсерін
тигізеді.
Осы жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасы аумағында қызмет етіп
жатырған ұйымдар мен кәсіпорындардың таратылу ерекшеліктерін зерделеу болып
табылады.
Осы жұмыстың міндеттері, шет елдер заңдарына талдау жасап, Қазақстан
Республикасының коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдарының
қызметтеріне байланысты заңдарды зерделеу болып табылады.
Қазақстан әлеуметтік экономикаға кіру үшін тиімді ұйымдар мен
кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысанын таңдап, экономиканы тұрақтандыру
мен реформалық жүйе арқылы бәсекелестікті дамытып, бюрократизімді жою
қажет.
Азаматтық құқық заңды тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандарын
зерттейді және олардың әрқайсысына жеке-жеке түсініктер береді. Сондықтан
дипломдық жұмыста қажетті ұғымдар, қағидалар, түрлер қарастырылады.
Мақалаларды, жинақтарды, оқу әдебиеттеріндегі әртүрлі қайнар көздерді оқу
Заңды тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандарын тақырыбы бойынша кең түрде
зерттеуге мүмкіндік береді.
Бұдан дипломдық жұмыстың төмендегідей мақсатын шығарамыз:
- Заңды тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандары тақырыбы бойынша жеке
зерттеу;
- Практикалық материалдарды зерттеу бойынша тәжірибелер алу (талдау және
қорытындылау);
- Заңды тұлғаларды тарату тәртібі мен нысандары мәселелері бойынша
өзіндік тәсіл қалыптастыру;
- Тақырыпты зерттеу барысына байланысты ұсыныстар енгізу.
Аталған мақсаттарға сәйкес дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан
және қорытынды бөлімнен тұрады. Бірінші тарау Заңды тұлғаларды таратудың
жалпы ережелері деп аталады. Оның өзі екі бөлімнен тұрады. Бірінші тарауда
заңды тұлғаны тарату ұғымы, негіздері,тарату тәртібі қарастырылған. Екінші
тарау Заңды тұлғалардың кейбір жекелеген түрлерін тарату ерекшеліктеріне
жалпы сипаттама деп аталады. Ол заңды тұлғалардың жекелеген түрлеріне
арналған.
Осы дипломдық жұмысты жазу барысында Қазақстан Республикасының
Азаматтық кодексін, азаматтық заңнамаларды жасауға өз үлесін қосқан
Ғ.Төлеугалиевтің Азаматтық құқық, А.Т. Сулейменов, Ю.Г. Басиннің
Азаматтық құқық, С.П. Гришаевтің Гражданское право, Қазақстан
Республикасының Заңдарын және тағы да басқа көптеген оқулықтарды кеңінен
қолдандым.

I. Заңды тұлғаларды таратудың жалпы ережелері

1.1. Заңды тұлғаларды тарату ұғымы, негіздері

Заңды тұлға анықтамасы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің
33-бабының 1 тармағында көрсетілген. Заңды тұлға деп меншік, шаруашылық
жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен
өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік
емес жеке құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жузеге асыра алатын,
сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйымды айтады [1:13]. Кез келген
заңды тұлға статусы бар ұйымның бекітілген белгілері болуы керек. Заңды
тұлғаның бірінші белгісі – оның (ұйымдастырушылық бірлігі) ортақ құрылымы.
Азаматтық кодекс, заңды тұлғаны ұйым ретінде тек адамдар тобы емес, белгілі
бір қызмет ету мен қарым-қатынас тәртібіне бағынатын адамдар ұжымы деп
түсіндіреді.
Заңды тұлғаны көп адамдардан тұратын, тыс жерде ортақ бір ерік
білдіріп, азаматтық-құқықтық қатынастарда бір ауыздан сөз сөйлейтін ұйымдық
бірлестік ретінде түсінеміз. Сонымен қатар ұйымдық бірлестікте әрқашанда
көп адам болуы міндетті емес.
Заңды тұлғаның құрылымдық бірлігі заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында
да көрсетіледі. Заңды тұлғалар жарғысы мен құрылтай шарты негізінде қызмет
етеді. Кәсіпорын жарғысы кәсіпорын құрылтайшысымен бекітіледі, ал құрылтай
шарты құрылтайшылармен келісіледі. Жарғыда заңды тұлғаның аты, мекен-жайы,
қызмет мақсаты, басқа да қажет белгілері көрсетілуі қажет.
Екінші белгісі ретінде мүліктік жайын айтқан болар едім. Заңды
тұлғаның осы негізгі белгісінен өз алдына мүліктік міндеттеме туындайды.
Заңды тұлғаның мүліктік оқшаулануы оның заңды тұлға билік ететін мүлкінің
болуында. Ю. К. Толстой заңды тұлғаның белгісі оның оқшауланған мүлкі емес,
ұйымның мүлікті оқшаулап қызмет ету принципі, ал ол екеуі екі бөлек нәрсе
деп дұрыс айтқан. Мұндай заңды тұлғаның мүлкін оқшаулау тіркелген уақытта
ұйғарылады [2:162].
Заңды тұлғаларды оқшаулау деңгейі әр түрлі. Ол мүліктің меншік
нысанына (мемлекеттік, жеке) байланысты.
Егер ол мемлекеттік кәсіпорын болса, онда мүлік, оған
шаруашылық жүргізу құқығымен бекітіледі және осымен басқа кәсіпорын
мүліктерінен оқшауланады. Өз қызметiнiң негiзгi мақсаты ретiнде табысын
келтiрудi көздейтiн не мұндай мақсат ретiнде пайда келтiре алмайтын және
алынған таза табысын қатысушыларына үлестiрмейтiн ұйым заңды тұлға бола
алады. Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға мемлекеттiк кәсiпорын,
шаруашылық серiктестiк, акционерлiк қоғам, өндiрiстiк кооператив
нысандарында ғана құрылуы мүмкiн. Заңды тұлғалар бiрлестiк құра алады.
Заңды тұлға Азамаық Кодекстiң, заңды тұлғалар нысандарының әрқайсысы туралы
Заңның, өзге де заң құжаттары мен құрылтай құжаттарының негiзiнде жұмыс
iстейдi. Заңды тұлғаның азаматтық құқықтары болып өз қызметiне байланысты
мiндеттердi Азаматтық Кодекске сәйкес мойнына алуы мүмкiн. Мемлекеттiк
кәсiпорындарды қоспағанда, коммерциялық ұйымдардың азаматтық құқықтары
болуы және заң актiлерiнде немесе құрылтай құжаттарында тыйым салынбаған
кез-келген қызмет түрiн жүзеге асыру үшiн қажеттi азаматтық мiндеттердi
атқаруы мүмкiн.
Тарату – заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттерін мирасқорлыққа
өткізбей тоқтату тәсілі. Тарату ерікті түрде немесе ықтиярсыз жүргізілуі
мүмкін.
Заңды тұлғаның мүлкін меншіктенушінің немесе меншік иесінің уәкілдік
берген органның шешімі бойынша, сондай-ақ құрылтай құжаттарында шешім
қабылдауға уәкілдік берілген заңды тұлға органның шешімі бойынша заңды
тұлға кез-келген негіз бойынша таратылуы мүмкін.
Соттың шешімі бойынша заңды тұлға:
1) банкрот болған;
2) заңды тұлғаны құру кезінде заңдардың түзетуге келмейтін сипатта
бұзылуына жол берілуіне байланысты оны тіркеу жарамсыз деп танылған;
3) заңды тұлғаның жарғылық мақсаттарына қайшы келетін қызмет үнемі
жүзеге асырылған;
4) тиісті рұқсат алынбаған қызметті, соның ішінде заңда белгіленген
табыс ету мерзімінен кейін бір жыл өткен соң корпорациялық табыс салығы
туралы декларация немесе оңайлатылған декларация табыс етпеген, заңды
тұлғаның кредиторлары, заңды тұлға орналасқан жері бойынша немесе нақты
мекен-жайы бойынша болмаған, сондай-ақ заңды тұлға бір жыл ішінде оларсыз
жұмыс істей алмайтын құрылтайшылар және лауазымды адамдар болмаған;
5) заң құжаттарында көзделген басқа да жағдайларда таратылуы мүмкін.
Жоғарыда атап өткеніміздей заңды тұлғаны банкрот болған жағдайда тарату,
яғни, борышкердің сотқа өтініші негізінде сот арқылы жүзеге асырылады
[1:20].
Банкроттық кредиторлардың немесе Заңмен уәкiлдiк берiлген өзге
адамдардың сотқа берген өтiнiшi негiзiнде мәжбүр етiп белгiленедi.
Қазақстан Республикасының 2006 жылы 1 қаңтарда қабылданған банкроттық
туралы заңына сәйкес белгiленген жағдайларда борышкер өзiн банкрот деп тану
туралы сотқа өтiнiш беруге мiндеттi.
Егер:
- кредитордың салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
жөнiндегi салықтық берешегi бойынша талабы тиiстi қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда белгiленген жүз елу айлық есептiк
көрсеткiштен кем болмайтын соманы құрайтын болса;
- өзге кредиторлардың борышкерге қоятын талабы тиiстi қаржы жылына
арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген жүз елу айлық
есептiк көрсеткiштен кем болмайтын соманы құрайтын болса, онда банкроттық
туралы iстердi сот қарайды. Сот тәртiбiмен не соттан тыс тарату рәсiмдерiн
өткiзумен борышкердi банкрот деп жариялауға оның дәрменсiздiгi негiз болып
табылады [3:16].
Дәрменсiздiк фактiсiн анықтау кезiнде борышкердiң орындау мерзiмi
жеткен, сондай-ақ орындауға қабылданған және орындалып жатқан
мiндеттемелерi ескерiлуге тиiс. Кредиторлардың борышкердi банкрот деп тану
туралы сотқа не соттан тыс тарату рәсiмдерiн өткiзу туралы уәкiлеттi
органға арыз берiп өтiнiш жасауына борышкердiң төлем қабiлетсiздiгi негiз
болып табылады.
Егер борышкер мiндеттемесiн орындау мерзiмi жеткен кезден бастап үш ай
iшiнде орындамаса, ол төлеуге қабiлетсiз деп есептеледi. Борышкердiң өзiн
банкрот деп тану туралы сотқа не соттан тыс тарату рәсiмдерiн өткiзу туралы
уәкiлеттi органға арыз берiп өтiнiш жасауына оның дәрменсiздiгi негiз болып
табылады.
Борышкер мүлкiнiң иесі, заңды тұлға-борышкердiң құрылтайшысы немесе
лауазымды адамдары борышкердi әдейi төлем қабiлетсiздiгiне (әдейi
банкроттыққа) жеткiзгенi үшiн дәрменсiз борышкер кредиторлар алдында өзiне
тиесiлi мүлiкпен субсидиялық жауапқа тартылады. Банкрот болған заңды
тұлғаның лауазымды адамы борышкердi төлем қабiлетсiздiгiне әдейi жеткiзгенi
үшiн оның мүлкiнiң меншiк иесiне шығындарды өтейдi.
Егер банкроттықты тану туралы өтiнiштi борышкер сотқа кредиторлардың
талаптарын толық көлемiнде қанағаттандыруға мүмкiндiгi болған кезде берсе,
кредиторлар борышкерден осы арқылы келтiрiлген шығындарды өтеуiн талап
етуге құқылы.
Конкурстық басқарушы әдейі немесе жалған банкроттық жасау белгілерін
тапқан жағдайда, ол лауазымды адамдарды Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген жауапкершілікке тарту үшін құқық қорғау органдарына
жүгінуге міндетті. Борышкердiң өзiн банкрот деп танылғанға дейiн не соттан
тыс тарату рәсiмiн өткiзу туралы шешiм қабылданғанға дейiн жасаған
мәмiлелерi мынадай жағдайларда:
1) азаматтық заңдарда көзделген негiздер болғанда;
2) егер борышкердiң жеке кредиторлармен немесе өзге тұлғамен жасаған
мәмiлесi банкроттық туралы iс қозғалғаннан не соттан тыс тарату рәсiмiн
өткiзу туралы шешiм қабылдағаннан кейiн бiр кредиторлардың басқа
кредиторлар алдындағы талаптарын бұрын қанағаттандыруға әкеп соқса,
уәкілетті органның, кредиторлардың, оңалтуды немесе конкурсты
басқарушылардың өтiнiшi бойынша;
3) заң актiлерiнде көзделген өзге негiздер болған кезде жарамсыз деп
танылуға тиiс.
Конкурстық және оңалтуды басқарушылар, кредиторлардың немесе уәкілетті
органның мәлімдемесі бойынша санацияға қатысушы банкроттық туралы істі
қозғауға немесе соттан тыс тарату рәсімінің бастамасына дейінгі үш жыл
кезең ішінде мәмілелерді жарамсыз деп тануды және борышкер берген, соның
ішінде жалға немесе бұдан бұрын жасалған мәмілелер бойынша орындауын
қамтамасыз етуге берген мүлікті қайтаруды бұл мүлікті өтеусіз, нарық
бағаларынан едәуір төмен бағалармен не кредиторлардың мүдделеріне нұқсан
келтіріле отырып жеткілікті негіздерсіз алған адамдардан талап етуге
міндетті.
Конкурстық және оңалтуды, басқарушылар, кредиторлардың немесе
уәкілетті органның мәлімдемесі бойынша санацияға қатысушы банкроттық туралы
істі қозғауға немесе соттан тыс тарату рәсімінің бастамасына дейінгі үш
жылға дейінгі кезең ішінде борышкердің өздеріне берген мүлкін қайтаруды
олардың алдындағы міндеттемелер басқа кредиторлардың мүдделеріне нұқсан
келтіріле отырып мерзімінен бұрын орындалған кредиторлардан талап етуге
міндетті. Бұл жағдайда кредиторлардың құқықтары банкроттық туралы заңның
ережелерімен қамтамасыз етіледі [3:18].
Өз өкiлеттiктерiн жүзеге асырған кезде оңалтуды немесе конкурсты
басқарушы осы бапта көзделгендерден басқа, заң актiлерiнде көзделген
негiздер бойынша борышкердiң мүлкiн үшiншi тұлғалардан талап ету туралы,
борышкер жасасқан шарттарды бұзу туралы талап қоюға және азаматтық заңдарда
көзделген, борышкердiң мүлкiн қайтаруға бағытталған өзге де әрекеттер
жасауға құқылы.
Мүлiктiң жоғалуына, бүлiнуiне не оны кейiннен үшiншi тұлғалардың адал
жолмен сатып алуына байланысты көзделген жағдайларда мүлiктi талап ету
мүмкiн болмаған кезде талап етiлетiн мүлiктiң бастапқы сатып алушылары
борышкердiң алдында осыған байланысты туындаған зиянды жоғалған, бүлiнген
не үшiншi тұлғалар адал жолмен сатып алған мүлiктiң құны шегiнде өтеу
жөнiнде жауапты болады.
Банкроттық туралы iстердi соттар борышкердiң заңға сәйкес белгiленетiн
тұрған жерi бойынша қарайды.
Банкроттық рәсімдерінде төлем қабілеті жоқ борышкерлердің мүлкі мен
істерін басқару жөніндегі қызметті жүзеге асыруға уәкілетті орган беретін
лицензиясы бар жеке тұлға - жеке кәсіпкер оңалтуды, конкурстық басқарушылар
болып тағайындалады.
Аталған ұйымдардың банкроттығы рәсімдерін жүзеге асыру кезінде
уәкілетті орган оңалтуды басқарушыны тиісінше тауар нарығында үстем
жағдайға ие болған табиғи монополиялар субъектілері немесе нарық
субъектілері болып табылатын ұйымдардың қызметін реттеуге уәкілетті
органмен және тиісті орталық атқарушы органмен келісім бойынша, ал қала
негізін қалаушы кәсіпорындар бойынша - тиісті облыс (республикалық маңызы
бар қала, астана) әкімімен келісім бойынша тағайындайды. Банкроттық
рәсімдерінде төлем қабілеті жоқ борышкерлердің мүлкі мен істерін басқару
жөніндегі қызметті лицензиялау ережесін Қазақстан Республикасының Үкіметі
бекітеді.Талап ету құқығын қоса алғанда, борышкердiң мүлкiн сатуды
уәкiлеттi органмен келiсiлген және кредиторлар комитетi бекiткен мүлiктi
сату жоспарына сәйкес сауда-саттық жүргiзу арқылы конкурстық басқарушы
жүзеге асырады [4:84].
Борышкердiң сатуға ұсынылған, бiрақ мүлiктi сату жоспарына сәйкес
сатылмай қалған мүлкi тиiстi кезектегi өз талаптарына толық көлемде
қанағаттана алмаған кредиторларға, олардың келiсiмiмен ортақ үлестiк
меншiкке берiлуге тиiс.Кредиторлардың талаптары қанағаттандырылғаннан кейiн
қалған ақша конкурсты басқарушы заңдарға немесе борышкердiң басқа құрылтай
құжаттарына сәйкес борышкер мүлкiнiң меншiк иесiне не оның құрылтайшыларына
(қатысушыларына) бередi. Кредиторлардың талаптары қанағаттандырылғаннан
кейiн қалған борышкердiң сатуға ұсынылған, бiрақ сатылмай қалған, сондай-ақ
кредитор талаптарды қанағаттандырудың есебiне қабылдамаған заттай мүлкi,
меншiк иесiне немесе борышкер - азаматтық заңдарда көзделген жағдайларды
қоспағанда, заңды ұйымның қатысушыларына берiледi.
Кредиторлармен есеп айырысу аяқталған соң банкрот атқаруға қойылған
және заңды ұйымды банкрот деп тану кезiнде ескерiлген мiндеттемелерi мен
өзге талаптарды орындаудан босатылады.
Егер банкрот деп тану туралы өтiнiш берiлген кезге дейiнгi үш жыл
iшiнде өз мүлкiнiң бiр бөлiгiн жасырса немесе жасыру мақсатында басқа
тұлғаға берсе, бухгалтерлiк кiтаптарды, шоттарды, құжаттарды қоса алғанда,
қажеттi есептiк ақпаратты жасырып қалса немесе бұрмаласа, банкрот
қарыздардан босатылмайды.Оңалтуды, конкурсты басқарушы болып осындай
қызметтi жүзеге асыруға уәкiлеттi орган беретiн лицензиясы бар жеке немесе
заңды тұлға тағайындалады. Мыналарды оңалтуды және конкурсты басқарушылар
етiп тағайындауға болмайды:
1) борышкер немесе кредиторлар әкiмшiлiгiнiң лауазымды адамы;
2) заңды тұлғаны банкрот деп тану туралы шешiм қабылданғанға дейiн бiр
жылдан астам басқа заңды тұлғаның басшысы болған адам.
3) егер шаруашылық серіктестік, акционерлік қоғам не кооператив
дәрменсіз борышкер немесе оның кредиторы болса, осындай серіктестікке
қатысушылар, акционерлік қоғамдардың акционерлері,кооператив мүшелері;
4) жұбайы, тiкелей өзiнен тараған және шыққан тегi бойынша туыстары,
аталған адамдардың туған аға-iнiлерi мен апа-сiңлiлерi;
5) заңда белгiленген тәртiппен өтелмеген немесе алынбаған соттылығы
бар адам [3:19].
Оңалтушы және конкурстық басқарушылар лицензияның қолданылуы тоқтатыла
тұрған жағдайда, борышкердің істерін және мүлкін басқаруға қандай тәртіппен
тағайындалған болса, аталған функцияларды жүзеге асырудан сондай тәртіппен
шеттетілуге тиіс.
Лицензиясынан айыру сот тәртібімен жүзеге асырылады.
Борышкерден ақша сомасын өндiрiп алу туралы заңды күшiне енген соттың
шешiмi немесе атқару құжаттары бар талаптар даусыз болып табылады.
Банкроттық рәсiмдерiн немесе соттан тыс тарату рәсiмiн енгiзгеннен
кейiн кредиторлардың талаптарын негiздi деп тануды тиiсiнше оңалтуды не
конкурсты басқарушылар жүзеге асырады.
Кредиторлардың талаптарын тізілімге енгізу не олардың талаптарының
сомасы туралы кредиторлар және оңалтуды немесе конкурстық басқарушылар
арасында туындайтын келіспеушіліктерді тиісті кредитордың мәлімдемесі
бойынша уәкілетті орган не сот қарайды.
Соттың немесе уәкілетті органның шешімі талапты тізілімге енгізу үшін
негіз болып табылады.
Уәкілетті органның шешіміне сот тәртібімен шағым берілуі мүмкін.
Банкроттық туралы iс бойынша сотта борышкердiң, кредитордың өтiнiшi,
прокурордың өтiнiшi негiзiнде iс қозғалады.
Борышкердi банкрот деп тану туралы кредитордың өтiнiшiн сотқа беру
құқығына салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерге қатысты
салық және өзге де уәкілетті мемлекеттік орган, сондай-ақ заңды және жеке
тұлғалар - азаматтық-құқықтық мiндеттемелер жөнiндегi кредиторлар ие
болады. Банкроттық туралы iс бойынша сот борышкердi банкрот деп тану туралы
өтiнiштi iске қабылдау туралы ұйғарым шығарған кезден бастап iс қозғалды
деп есептеледi [5:54].
Борышкердiң өзiн банкрот деп тану туралы берген өтiнiшi соттың тиiстi
шешiмiнсiз қайтарылып алынбайды.
Банкроттық туралы iске қатысушы адамдар мыналар бола алады:
1) борышкер;
2) кредиторлар;
3) кредиторлардың еңбекке ақы төлеу жөніндегі өкілі;
4) прокурор;
5) борышкер мүлкiнiң иесi немесе ол уәкiлдiк берген орган;
6) уәкiлеттi орган.
Борышкер өзiн банкрот деп тану туралы:
-заңды тұлғаның құрылтай құжаттарымен уәкiлдiк берiлген органның;
-борышкер мүлкi иесiнiң немесе ол уәкiлдiк берген органның шешiмдерi
негiзiнде сотқа жүгiнуге құқылы.
Борышкер мүлкiнiң иесi, ол уәкiлдiк берген орган, заңды тұлғаның
құрылтайшылары немесе құзыреттi органы, оны тарату туралы шешiм қабылдаған,
ал мүлiк кредиторлардың талаптарын толық көлемiнде қанағаттандыруға
жеткiлiксiз болған жағдайда, борышкер өзiн банкрот деп тану туралы сотқа
немесе уәкiлеттi органға жүгiнуге мiндеттi.
Борышкердiң өтiнiшi сотқа жазбаша түрде берiледi. Оған борышкердiң -
заңды тұлғаның басшысы немесе құрылтай құжаттарына сәйкес оның орнындағы
адам қол қояды.
Борышкердiң өтiнiшiнде мыналар болуға тиiс:
1) өтiнiш берiлетiн соттың атауы;
2) азаматтық-құқықтық міндеттемелер бойынша кредиторлардың, олардың
тұрғылықты жері және борышкерге қойған талаптарының сомасы көрсетілген
тізбесі;
3) моральдық нұқсанның орнын толтыру туралы талаптарды қоспағанда,
өмiр мен денсаулыққа келтiрiлген зиян үшiн борышкердiң өзi жауап беретiн
азаматтардың талап етуi бойынша берешегiнiң сомасы;
4) борышкердiң қызметкерлерiне төленуге тиiстi еңбекақы мен өтемақылар
бойынша берешек сомасы; Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына әлеуметтiк
аударымдарды төлеу бойынша берешек сомасы; авторлық шарттар бойынша төлеуге
есептелген сыйлықақы сомасы;
5) салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша
берешек сомасы;
6) кредиторлардың талабын қанағаттандыру мүмкiн еместiгiне негiздеме;
7) борышкерге талап-арыздарды соттардың iске қабылдап алғаны туралы,
сондай-ақ даусыз есептен шығаруға қойылған талаптар туралы мәлiметтер;
8) борышкерде бар мүлiк, оның iшiнде жалдаудағы және лизингтегi
кепiлге берiлген мүлiк туралы, банктiк шоттарда жатқан ақша туралы
мәлiметтер; шоттардың нөмiрлерi және банктердің тұрғылықты жері,
дебиторлардың тұрғылықты жері және олардың берешегінің сомасы көрсетілген
тізбесі туралы мәлiметтер;
9) борышкердiң өтiнiштi берген күннен бастап бiр жыл iшiнде орындалуы
керек болатын мiндеттемелерi туралы мәлiметтер;
10) банкроттық туралы iске қатысу үшiн еңбек ұжымының өкiлi
(қызметкерлердiң өкiлi) туралы мәлiметтер;
11) қоса тiркелетiн құжаттар тiзбесi [3:20].
Егер банкроттық туралы iстi қарауға қажет болса, борышкердiң
өтiнiшiнде өзге де мәлiметтердiң, сондай-ақ өтiнiш берушiде бар өтiнiштер
көрсетiлуi мүмкiн.
Борышкер уәкiлеттi органға өтiнiштiң және оған қоса берiлетiн
құжаттардың көшiрмесiн жiберуге мiндеттi. Борышкердің өтінішінде өтiнiш
берiлетiн соттың атауы, азаматтық-құқықтық міндеттемелер бойынша
кредиторлардың, олардың тұрғылықты жері және борышкерге қойған талаптарының
сомасы көрсетілген тізбесі, моральдық нұқсанның орнын толтыру туралы
талаптарды қоспағанда, өмiр мен денсаулыққа келтiрiлген зиян үшiн
борышкердiң өзi жауап беретiн азаматтардың талап етуi бойынша берешегiнiң
сомасы, борышкердiң қызметкерлерiне төленуге тиiстi еңбекақы мен өтемақылар
бойынша берешек сомасы; Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына әлеуметтiк
аударымдарды төлеу бойынша берешек сомасы; авторлық шарттар бойынша төлеуге
есептелген сыйлықақы сомасы, салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер бойынша берешек сомасы, кредиторлардың талабын
қанағаттандыру мүмкiн еместiгiне негiздеме, борышкерге талап-арыздарды
соттардың iске қабылдап алғаны туралы, сондай-ақ даусыз есептен шығаруға
қойылған талаптар туралы мәлiметтер, борышкерде бар мүлiк, оның iшiнде
жалдаудағы және лизингтегi кепiлге берiлген мүлiк туралы, банктiк шоттарда
жатқан ақша туралы мәлiметтер; шоттардың нөмiрлерi және банктердің
тұрғылықты жері, дебиторлардың тұрғылықты жері және олардың берешегінің
сомасы көрсетілген тізбесі туралы мәлiметтер, борышкердiң өтiнiштi берген
күннен бастап бiр жыл iшiнде орындалуы керек болатын мiндеттемелерi туралы
мәлiметтер, банкроттық туралы iске қатысу үшiн еңбек ұжымының өкiлi
(қызметкерлердiң өкiлi) туралы мәлiметтер, қоса тiркелетiн құжаттар тiзбесi
[6:87] .
Прокурор мынадай жағдайларда банкрот деп тану туралы мәлімдеме жасауға
құқылы:
-өзi әдейі банкроттық белгiлерiн анықтағанда;
-кредитор Қазақстан Республикасының, мемлекеттiк органдардың
мүдделерiн көздеп;
-жоқ борышкердiң кредиторларының мүдделерiн көздеп борышкердi банкрот
деп тану туралы мәлiмдеме жасауға құқылы.
Егер заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе немесе құқықтық қатынастардың
мәнiнен туындамаса, прокурордың мәлiмдемесi сотқа банкроттық туралы заңда
кредитордың өтiнiшiне қатысты көзделген талаптарды сақтай отырып берiледi.
Борышкердi банкрот деп тану туралы заңдарда белгiленген талаптарға
сәйкес келетiн өтiнiштi ала отырып, сот өтiнiш түскеннен кейiн бес күннен
кешiктiрмей iс қозғау туралы ұйғарым шығарады.
Сот банкроттық туралы іс қозғау жөніндегі сот ұйғарымының көшірмесін
борышкерге, мәлімдеушіге, уәкілетті органға және борышкердің тұрғылықты
жері бойынша аумақтық атқарушы іс жүргізу органына жібереді.
Алдын ала дайындау аяқталғаннан кейiн, бiрақ iс қозғалған соң бiр
айдан кешiктiрiлмей, банкроттық туралы iс соттың қарауына тағайындалуға
тиiс, ол туралы сот ұйғарым шығарады.
Банкроттық туралы iс сотқа өтiнiш түскен күннен бастап екi айдан
аспайтын мерзiмде сот отырысында қаралуға тиiс. Егер кредиторлардың қойған
талаптарына борышкер қарсылықтарын сот дәлелдi деп таныса, сот борышкердi
банкрот деп танудан бас тарту туралы шешiм қабылдайды.
Соттың борышкердi банкрот деп танудан бас тарту туралы шешiмi
кредиторларды iс жүргiзу заңдарында көзделген тәртiп бойынша борышкерге өз
талаптарын қою құқығынан айырмайды.
Жалған банкроттық белгiлерi болған кезде кiнәлi лауазымды адамдардан
барлық сот шығындарын өндiрiп ала отырып, сот борышкердi банкрот деп
танудан бас тарту туралы шешiм шығарады.
Сот шешiмiнде жалған банкроттықтан келтiрiлген шығындарды борышкерден
өтеудi талап етуге кредиторлардың құқығы көрсетiлуге тиіс.
Борышкердi банкрот деп тану және оны тарату туралы сот шешiмi
қабылданған кезден бастап мынадай салдары болады:
1) банкроттың мүлiктi иелiктен айыруына және уақытша беруiне тыйым
салынады;
2) банкроттың барлық қарыз мiндеттемелерiнiң мерзiмдерi өткен деп
есептеледi;
      3) банкрот берешектерiнiң барлық түрлерi бойынша айып ақылар
мен сыйақылар есептеу тоқтатылады;
4) егер банкроттың қатысумен сотта қаралатын мүлiктiк сипаттағы даулар
бойынша қабылданған шешiмдер заңды күшiне енбесе, олар қысқартылады;
      5) банкротқа мүлiктiк талаптар тек конкурс жүргiзу шеңберiнде
ғана қойылуы мүмкiн.
Егер конкурстық масса құрамында жылжымайтын мүлiк болса, банкроттың
жылжымайтын мүлкiн иелiктен айыру және оны өзге тұлғаларға пайдалануға беру
жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу органдарында тіркелуге тиiс.
Заңды тұлғаны құру кезінде заңдардың түзетуге келмейтін сипатта
бұзылуына жол берілуіне байланысты оны тіркеу жарамсыз деп танылған
негіздер бойынша заңды тұлғаны тарату туралыталапты заң актілерінде осындай
талап қоюға құқық берілген мемлекеттік орган, ал банкрот болған жағдайда –
несие берушілер де сотқа беруі мүмкін.
Заңды тұлғаны тарату туралы сот шешімімен заңды тұлғаны таратуды
жүзеге асыру жөніндегі міндеттер оның мүлкін меншіктенушіге, меншік иесі
уәкілдік берген органға, заңды тұлғаны таратуға оның құрылтай құжаттарында
уәкілдік берілген органға, не сот тағайындаған басқа органға жүктелуі
мүмкін.
Егер заңды тұлға жөнінде заңды тұлғаның мүлкін меншіктенушінің немесе
меншік иесі уәкілдік берген органның шешімі бойынша, сондай-ақ құрылтай
құжаттарында шешім қабылдауға уәкілдік берілген заңды тұлға органының
шешімі бойынша заңды тұлға кез-келген негіз бойынша тарату туралы шешім
қабылданып, оның мүлкінің құны несие берушілердің талаптарын қанағаттандыру
үшін жеткіліксіз болса, ондай заңды тұлға банкроттық туралы заңдарда
белгіленген тәртіппен таратылуы мүмкін.
Соттың немесе уәкілетті органның шешімі талапты тізілімге енгізу үшін
негіз болып табылады.
Уәкілетті органның шешіміне сот тәртібімен шағым берілуі мүмкін.
  Банкроттық туралы iс бойынша сотта борышкердiң, кредитордың өтiнiшi,
прокурордың өтiнiшi негiзiнде iс қозғалады.
Борышкердi банкрот деп тану туралы кредитордың өтiнiшiн сотқа беру
құқығына салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерге қатысты
салық және өзге де уәкілетті мемлекеттік орган, сондай-ақ заңды және жеке
тұлғалар - азаматтық-құқықтық мiндеттемелер жөнiндегi кредиторлар ие
болады.
Кредиторлармен есеп айырысу аяқталған соң банкрот атқаруға қойылған
және заңды ұйымды банкрот деп тану кезiнде ескерiлген мiндеттемелерi мен
өзге талаптарды орындаудан босатылады.
Егер банкрот деп тану туралы өтiнiш берiлген кезге дейiнгi үш жыл
iшiнде өз мүлкiнiң бiр бөлiгiн жасырса немесе жасыру мақсатында басқа
тұлғаға берсе, бухгалтерлiк кiтаптарды, шоттарды, құжаттарды қоса алғанда,
қажеттi есептiк ақпаратты жасырып қалса немесе бұрмаласа, банкрот
қарыздардан босатылмайды.Оңалтуды, конкурсты басқарушы болып осындай
қызметтi жүзеге асыруға уәкiлеттi орган беретiн лицензиясы бар жеке немесе
заңды тұлға тағайындалады [7:31].

1.2. Заңды тұлғаларды тарату тәртібі

Құқықтар мен міндеттердің иесі бола білу, азаматтық айналымда
құқықтың дербес субъектісі ретінде қатысу, жеке тұлғаға ғана емес заңды
тұлғаларға да тән. Жалпы заңды тұлға бұл – Меншік, шаруашылық жүргізу
немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз
міндеттемелері бойынша жауап беретін өз атынан мүліктік және мүліктік емес
құқықтар мен міндеттерге ие болып оларды жүзеге асыра алатын сотта талапкер
және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлға деп танылады. Заңды тұлғаның
дербес балансы немесе сметасы болуға тиіс. Заңды тұлғаның өз атауы жазылған
мөрі болады [1:13]. Сонымен қатар, заңды тұлғалар заң құжаттарына, сондай-
ақ құрылтай құжаттарына сәйкес жұмыс істейтін өз органдары арқылы азаматтық
құқықтарға ие болып, өзіне тиесілі міндеттерді алады. Заңды тұлға
органдарының түрлері, тағайындалу немесе сайлану тәртібі және олардың
өкілеттігі заңдар мен құрылтай құжаттарында белгіленеді.
Заңды тұлғаның мүлкін меншіктенуші немесе заңды тұлғаны тарату туралы
шешім қабылдаған орган бұл туралы заңды тұлғаларды тіркеуді жүзеге асыратын
әділет органына дереу жазбаша түрде хабарлауға міндетті. Заңды тұлғаның
мүлкін меншіктенуші немесе заңды тұлғаны тарату туралы шешім қабылдаған
орган тарату комиссиясын құрады және заңға сәйкес тарату тәртібі мен
мерзімін белгілейді. Тарату комиссиясы құрылған кезден бастап заңды
тұлғаның мүлкін және істерін басқару жөнінде өкілеттік соған ауысады.
Тарату комиссиясы сотта таратылатын заңды тұлға атынан әрекет етеді.
Тарату комиссиясы заңды тұлғаны тарату туралы, сондай-ақ оның несие
берушілерінің талаптарын мәлімдеу тәртібі мен мерзімі туралы ақпаратты
орталық әділет оранының ресми баспасөз басылымдарында жариялайды.
Талаптарды мәлімдеу мерзімі тарату туралы жарияланған кезден бастап екі
айдан кем бола алмайды. Тарату комиссиясы несие берушілерді анықтау және
қарыздарын алу үшін шаралар қолданады, сондай-ақ несие берушілерге заңды
тұлғаның таратылғандығы туралы жазбаша хабарлайды [8:137].
Несие берушілер талаптарын қоюға арналған мерзім аяқталғаннан кейін
тарату комиссиясы аралық тарату балансын жасайды, онда таратылатын заңды
тұлға мүлкінің құрамы, несие берушілер қойған талаптар тізбесі, сондай-ақ
оларды қарау нәтижелері туралы мәліметтер болады. Аралық тарату балансын
заңды тұлғаның мүлкін меншіктенуші немесе заңды тұлғаны тарату жөнінде
шешім қабылдаған орган бекітеді. Аралық тарату балансын жасаған кезде
таратылатын заңды тұлға мүлкінің құрамына ипотекалық облигациялар бойынша
мынадай қамтамасыз ету болып табылатын кепіл мүлкі: ипотекалық тұрғын үй
қарызы шарттары бойынша талап ету құқығы, сондай-ақ аталған облигацияларды
ұстаушыларға оларға меншік құқығы туындаған немесе мәмәлелер бойынша не
Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген өзге де негіздер
бойынша оларға ауысқан жағдайларда Қазақстан Республикасның мемлекеттік
бағалы қағаздары енгізілмейді. Тарату комиссиясы аталған мүлікті Қазақстан
Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы заңдарына сәйкес кредиторлар
мен ипотекалық облигацияларды ұстаушылармен есеп айырысу үшін ипотекалық
облигацияларды ұстаушылардың өкіліне береді.

Заңды тұлғалардың жекелеген түрлерін тарату мемлекет уәкілдік еткен
тиісті органның шешімімен, заң құжаттарында қаралған негіздер бойынша
жүзеге аса алады. Заңды тұлғаны тарату оның мүлкінің меншік иесінің немесе
заңды тұлғаның тиісті органының тағайындаған тарату комиссиясымен жүзеге
асырылады, ал басқа жағдайларда сот арқылы таратылады. Тарату жөніндегі
комиссия тарату кезеңінде заңды тұлғаны басқарады және оның атынан әрекет
етеді.
Заңды тұлғаны қайта құру дегеніміз заңды тұлғаның құқықтары мен
міндеттерінің мирасқорлыққа өтуіне байланысты тоқтатылу тәсілі болып
табылады. Қайта құрудың бес түрі бар: қосу, біріктіру, бөлу, бөліп шығару,
өзгерту. Заңдарда қайта құрудың басқа да нысандары көзделуі мүмкін. Қайта
құру ерікті түрде немесе ықтиярсыз жүргізілуі мүмкін. Ерікті қайта құру
заңды тұлғаның мүлік меншік иесінің немесе құрылтай құжаттары бойынша қайта
құруға өкілеттігі бар заңды тұлғаның органының шешімі бойынша жүзеге
асырылады. Заңды тұлғаны қайта құру оның мүлкінің меншік иесінің немесе заң
құжаттарымен уәкілдік ететін органның шешімімен, немесе құрылтай құжатымен
немесе заңда қаралған жағдайларда сот органдарының шешімімен жүзеге
асырылады. Заңды тұлғаны қайта құру жөніндегі шешім әдетте оның жоғары
органымен қабылданады. Мысалы, Ресейдің Азаматтық кодексінде заңда қаралған
ретте, заңды тұлғаны қайта құру құзыреті мемлекеттік органның келісімімен
жүргізіледі. Аталған норма бәрінен бұрын монополияға қарсы заңның
ережелерін басшылыққа алады.
Ықтиярсыз қайта құру заң құжаттарында көзделген реттерде сот
органдарының шешімі бойынша жүзеге асырылуы мүмкін. Заңды тұлғаларды
ықтиярсыз таратуды сот тәртібімен ғана реттейді.
Ықтиярсыз тарату тәртібіне тоқталатып өтетін болсақ, егер заңды
тұлғаның мүлкін меншіктенуші, ол уәкілдік берген орган, құрылтайшылар
немесе заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында қайта құруға уәкілдік берілген
органы заңды тұлғаны қайта құруды сот органының шешімінде белгіленген
мерзімде жүзеге асырмаса, сот заңды тұлғаның басқарушысын тағайындайды және
оған осы заңды тұлғаны қайта құруды жүзеге асыруды тапсырады. Басқарушы
тағайындалған кезден бастап заңды тұлғаның ісін басқару жөніндегі өкілеттік
соған ауысады. Басқарушы сотта заңды тұлғаның атынан әрекет етеді, бөлу
балансын жасайды және оны заңды тұлғаны қайта құру нәтижесінде туындайтын
құрылтай құжаттарымен бірге соттың бекітуіне береді. Аталған құжаттарды
соттың бекітуі жаңадан пайда болған заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу
үшін негіз болады [9:46].
Заңды тұлға, біріктіру нысанасында қайта құрылатын реттерді
қоспағанда, жаңадан пайда болған заңды тұлғалар тіркелген кезден бастап
қайта құрылған деп есептеледі. Заңды тұлғаны оған екінші бір заңды тұлғаны
біріктіру жолымен қайта құрған кезде, заңды тұлғалардың мемлекеттік
регистрінде біріктірілген заңды тұлға қызметінің тоқтатылғандығы туралы
жазба жасалған кезден бастап олардың біріншісі қайта құрылған деп
есептеледі.
Заңды тұлғаларды қосқан кезде олардың әрқайсысының құқықтары мен
міндеттері өткізу құжатына сәйкес жаңадан пайда болған заңды тұлғаға
ауысады. Заңды тұлғаны екінші бір заңды тұлғаға біріктірген кезде
біріктірілген заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттері өткізу құжатына
сәйкес соңғысына ауысады. Заңды тұлғаны бөлген кезде оның құқықтары мен
міндеттері бөлу балансына сәйкес жаңадан пайда болған заңды тұлғаларға
ауысады. Заңды тұлғаның құрамынан бір немесе бірнеше заңды тұлғаларды бөліп
шығарғанда, бөлу балансына сәйкес олардың әрқайсысына қайта құрылған заңды
тұлғаның құқықтары мен міндеттері ауысады.
Қайта құрылған заңды тұлғаның мүліктік құқықтары мен міндеттері
жаңадан пайда болған заңды тұлғаға қосылған немесе біріктірілген кезде -
өткізу актісіне сәйкес, бөлінген және бөліп шығарылған жағдайда-бөлу
балансына сәйкес ауысады. Өткізу актісі мен айыру балансында қайта құрылған
заңды тұлғаның барлық несие берушілері мен борышқорларына қатысты, барлық
міндеттемелері бойынша, соның ішінде тараптар дауласқан міндеттемелер
бойынша да құқықты мирасқорлығы туралы ережелер болуға тиіс. өткізу актісі
мен бөлу балансын заңды тұлғаның мүлкін меншіктенуші немесе заңды тұұлғаны
қайта құру туралы шешім қабылдаған орган бекітеді және құрылтай
құжаттарымен бірге жаңадан пайда болған заңды тұлғаларды тіркеуге немесе
нақтылы бар заңды тұлғалардың құрылтай құжаттарына өзгерістер енгізу үшін
олар құрылтай құжаттарымен бірге тапсырылады. Құрылтай құжаттарымен бірге
тиісті өткізу актісінің немесе бөлу балансының тапсырылмауы, сондай-ақ
оларды қайта құрылған заңды тұлғаның міндеттемелері бойынша құқықты
мирасқорлығы туралы ережелердің болмауы жаңадан пайда болған заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеуден бас тартуға әкеліп соқтырады. Егер заң
құжаттарында немесе қайта құру туралы шешімде өзгеше көзделмесе, мүлік
құқықты мирасқорына ол тіркелген кезден бастап ауысады [1:18].
Заңды тұлға заң құжаттары мен құрылтай құжаттарына сәйкес жұмыс
істейтін өз органдары арқылы ғана азаматтық құқықтарға ие болып, өзіне
міндеттер қабылдайды. Заңды тұлға органдарының түрлері, тағайындалу немесе
сайлану тәртібі және олардың өкілеттігі заңдар мен құрылтай құжаттарында
белгіленеді.
Заңды тұлғаның оны басқа заңды тұлғалардан айыруға мүмкіндік беретін
өз атауы болады. Заңды тұлғаның атауы оның қалай аталатынын және ұйымдық-
құқықтық ныманын көрсетуді қамтиды. Ол заңдарда көделген қосымша мағлұматты
қамтуы мүмкін. Заңды тұлғаның атауы оның құрылтай құжаттарында көрсетіледі.
Заңды тұлғаның атауында заң талаптарына немесе қоғамдық мораль қалыптарына
қайшы келетін аттарды, егер жеке адамдардың есімдері қатысушылардың
есімдеріне сәйкес келмесе не қатысушылар бұл адамдардың есімін пайдалануға
олардан рұқсат аламаса, олардың есімдерін пайдалануға жол берілмейді. Заңды
тұлғаның фирмалық атауды пайдалануға байланысты құқықтары мен міндеттері
заңдарда белгіленеді. Тарату комиссиясы болатын тарату жөнінде Әділет
органдарына хабарлайды, тарату комиссиясы заңды тұлғаның таратылғаны туралы
және оның несие берушілерінің талаптарын мәлімдеу тәртібі мен мерзімі
туралы ресми баспасөзде жариялайды. Бұл мерзім тарату туралы хабар
жарияланған кезден бастап екі айдан кем болмауы керек.
Несие берушілердің талаптарын қанағаттандыру тәртібі.
Егер таратылатын заңды тұлғаның ақшасы несие берушілердің талабын
қанағаттандыру үшін жеткіліксіз болса, тарату комиссиясы заңды тұлғаның
мүлкін сот шешімдерін орындау үшін белгіленген тәртіп бойынша жария матуды
жүзеге асырады.
Несие берушілермен есеп айырысу бекіткеннен кейін тарату комиссиясы
тарату балансын жасайды, оны заңды тұлғаның мүлкін меншіктенуші немесе
заңды тұлғаны тарату туралы шешім қабылдаған орган бекітеді. Несие
берушілердің талаптары қанағаттандырылғаннан кейін қалған мүлік құрылтай
құжаттарында көрсетілген мақсаттарға жұмсалады. Несие берушілердің
талаптарын қанағаттандыру үшін таратылатын қазыналық кәсіпорынның – мүлкі,
ал таратылатын мекеменің ақшасы жеткіліксіз болған жағдайда, несие
берушілер талаптарының қалған бөлігін осы кәсірорынның немесе мекеменің
мүлкін меншіктенуші есебінен қанағаттандыру туралы талап қойып сотқа
жүгінуге құқылы [6:185].
Заңды тұлғалардың мемлекеттік регистріне тиісті жазба жасалғаннан
кейін заңды тұлғаның таратылуы аяқталады, ал заңды тұлғаның өмір сүруі
тоқтатылды деп есептеледі.
Заңды тұлға таратылған кезде оның несие берушілерінің талаптары
мынадай кезек бойынша қанағаттандырылады:
бірінші кезекте – таратылатын заңды тұлға өміріне немесе денсаулығына
залал келтіргені үшін жауапты болған азаматтың талаптары тиісті мерзімді
төлемдерді капиталға айналдыру жолымен қанағаттандырылады.
екінші кезекте – банкроттық мәселелерін реттейтін заң актісіне сәйкес
талаптар сомасының бір бөлігі бесінші кезекте қанағаттандырылатын
жағдайларды қоспағанда, еңбек шарты бойынша жұмыс істеген адамдардың
еңбегіне ақы төлеу және өтем төлеу, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
қорына әлеуметтік аударымдар бойынша, еңбекақыдан ұсталатын алименттерді
және міндетті зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі берешектерді өтеу,
сондай-ақ авторлық шарттар бойынша сыйақы төлеу жөнінде есеп айырысулар
жұргізіледі;
үшінші кезекте – кредиторлардың таратылатын банкроттың кепілмен
қамтамасыз етілген мүлкінің міндеттемелері жөніндегі талаптары,
кредиторлардың – ипотекалық тұрғын үй қарызы шарттары бойынша талап ету
құқықтары кепілімен қамтамасыз етілген ипотекалық облигацияларды, сондай-ақ
аталған облигацияларды ұстаушыларда оларға меншік құқығы туындаған немесе
мәмілелер бойынша не Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген
өзге де негіздер бойынша оларға ауысқан жағдайларда Қазақстан
Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарын ұстаушылардың талаптарын
қоспағанда, қамтамасыз ету сомасы шегінде қанағаттандырылады;
төртінші кезекте – бюджетке және бюджеттен тыс қорларға міндетті
төлемдер жөніндегі берешек өтеледі;
бесінші кезекте – заң құжаттарына сәйкес басқа да несие берушілермен
есеп айырысылады.
Әр кезектің талаптары оның алдындағы кезек талаптары толық
қанағаттандырылып болғаннан кейін қанағаттандырылады.
Таратылған заңды тұлғаның мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда, егер
заңда өзгеше белгіленбесе, ол несие берушілер арасында тиісті кезекпен
қанағаттандырылуға жататын талаптардың сомаларына қарай бөлінеді.
Тарату комиссиясы несие берушінің талаптарын қанағаттандырудан бас
тартқан не оларды қараудан жалтарған жағдайда, несие беруші заңды тұлғаның
тарату балансы бекітілгенге дейін тарату комиссиясына талап қойып сотқа
жүгінуге құқылы. Соттың шешімі бойынша несие берушінің талаптары таратылған
заңды тұлғаның қалған мүлкі есебінен қанағаттандырылуы мүмкін.
Заңды тұлғаның несие берушілердің талаптары қанағаттандырылғаннан
кейін қалған мүлкі, егер заңдарда немесе заңды тұлғаның құрылтай құрылтай
құжаттарында өзгеше көзделмесе, оның бұл мүлікке заттық құқықтары бар
немесе заңды тұлға жөнінде міндеттемелік құқықтары бар меншік иесіне немесе
құрылтайшыларына беріледі. Заңды тұлғаларды қосқан кезде олардың
әрқайсысының құқықтары мен міндеттері өткізу құжатына сәйкес жаңадан пайда
болған заңды тұлғаға ауысады. Заңды тұлғаны екінші бір заңды тұлғаға
біріктірген кезде заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттері өткізу құжатына
сәйкес соңғысына ауысады. Заңды тұлғаны бөлген кезде оның құқықтары мен
міндеттері бөлу балансына сәйкес жаңадан пайда болған заңды тұлғаларға
ауысады. Заңды тұлғаның құрамынан бір немесе бірнеше заңды тұлғаларды бөліп
шығарғанда, бөлу балансына сәйкес олардың әрқайсысына қайта құрылған заңды
тұлғаның құқықтары мен міндеттері ауысады [10:98].
Заңды тұлғаның мүлкін меншіктенуші немесе заңды тұлғаны қайта құру
туралы шешім қабылдаған орган бұл туралы қайта құрылатын заңды тұлғаның
несие берушілеріне жазбаша түрде хабарлауға міндетті.
Бөлінген және бөліп шығарылған кезде құрылатын заңды тұлғаның несие
берушісі осы заңды тұлға борышқоры болып табылатын міндеттемелердің
мерзімінен бұрын тоқтатылуын және келтірілген залалдың орны толтырылуын
талап етуге құқылы.
Егер бөлу балансы қайта құрылған заңды тұлғаның құқықты мирасқорын
анықтауға мүмкіндік бермесе, жаңадан пайда болған заңды тұлғалар, сондай-ақ
құрамынан басқа заңды тұлға бөлініп шыққан заңды тұлға, қайта құрылған
заңды тұлғаның міндеттемелері бойынша рның несие берушілерінің алдында
ортақ жауапты болады.
Конкурстық іс қозғалған кезден бастап:
- шамасы жоқ борышқордың мүлікті иеліктен шығаруына егер иеліктен
шығаруға несие берушілердің жиналысы рұқсат еткен кезден басқа
жағдайда, біреуге беруіне және міндеттемелерді өтеуіне тыйым
салынады;
- шамасы жоқ борышқордың барлық борыштылық міндеттемелерінің мерзімі
өткен деп саналады;
- шамасы жоқ борышқор берешектерінің барлық түрлері бойынша айыпақы
мен сыйақыны есептеу тоқтатылады;
- шамасы жоқ борышқор мүлкінен ақы өндіріп алуға заңдармен қойылған
шектеулердің бәрі алынып тасталады;
- егер шамасы жоқ борышқор қатысатын мүліктік сипаттағы сотта
қаралып жатқан даулар туралы шешім заңды күшіне енбеген болса,
олар тоқтатылады.
Осы кезден бастап мүліктік сипаттағы барлық талаптар борышқорға тек
конкурстық істі жүргізу шеңберінде ғана қойылады. Заңды тұлғаның оны басқа
заңды тұлғалардан айыруға мүмкіндік беретін өз атауы болады. Заңды тұлғаның
атауы оның қалай аталатынын және ұйымдық-құқықтық ныманын көрсетуді
қамтиды. Ол заңдарда көделген қосымша мағлұматты қамтуы мүмкін. Заңды
тұлғаның атауы оның құрылтай құжаттарында көрсетіледі. Заңды тұлғаның
атауында заң талаптарына немесе қоғамдық мораль қалыптарына қайшы келетін
аттарды, егер жеке адамдардың есімдері қатысушылардың есімдеріне сәйкес
келмесе не қатысушылар бұл адамдардың есімін пайдалануға олардан рұқсат
аламаса, олардың есімдерін пайдалануға жол берілмейді. Заңды тұлғаның
фирмалық атауды пайдалануға байланысты құқықтары мен міндеттері заңдарда
белгіленеді. Тарату комиссиясы болатын тарату жөнінде Әділет органдарына
хабарлайды, тарату комиссиясы заңды тұлғаның таратылғаны туралы және оның
несие берушілерінің талаптарын мәлімдеу тәртібі мен мерзімі туралы ресми
баспасөзде жариялайды. Бұл мерзім тарату туралы хабар жарияланған кезден
бастап екі айдан кем болмауы керек .
Мүлікті сатқаннан кейін және сатудан түскен ақшаны несие берушілердің
арасында бөлгеннен кейін дәрменсіз борышқор қалған міндеттемелер мен
орындауға ұсынылған және заңды тұлғаны банкрот деп тану кезінде есепке
алынған өзге де талаптарды орындаудан босатылады.
Дәрменсіз борышқор, егер өзінің мүлкінің бір бөлігін тарату іс
басталғанға дейінгі екі жыл ішінде жасырса немесе жасыру мақсатымен басқа
адамға беріп жіберсе, бухгалтерлік кітаптарды, шоттарды, құжаттарды қоса
алғанда, қажетті есеп-қисап ақпаратын жасырса немесе қолдан жасаса
міндеттемелерін орындаудан босатылмайды [1:24].
Таратылатын заңды тұлға мүлкінің жеткіліксіз болуына байланысты несие
берушілердің қанағаттандырылмаған, сондай-ақ тарату балансын бекіткенге
дейін мәлімделмеген талаптары өтелген деп есептеледі.
Егер несие беруші талап қойып сотқа жүгінбесе, несие берушілердің
тарату комиссиясы мойындамаған талаптары да, сот шешімімен несие берушіге
қанағаттандырудан бас тартылған талаптар да өтелген деп есептеледі.
Таратылған заңды тұлғаның мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда, егер
заңда өзгеше белгіленбесе, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.