Бастауыш сынып оқушыларының отансүйгіштік сезімін тәрбиелеу құндылықтарын белгілеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

С.БАИШЕВ УНИВЕРСИТЕТІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Қазақ халқының мқал-мәтелдері арқылы бастауыш сынып оқушылырын отансүйгіштікке тәрбиелеу
(Жаңартылған білім беру мазмұны аясында қазақ тілін оқыту әдістемесі)
6В01311 Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі - 201 топ

Орындаған: Аралбаева А.К
Жетекші: Сейтенова С.С

Қорғауға жіберілді (жіберілмейді)
Жалпы білім беру, әлеуметтік-
экономикалық пәндер бірлестігінің
жетекшісі________ Ситенова С.С
___ __________________2021 ж.

Ақтөбе - 2021

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I тарау. Бастауыш сынып оқушыларын ана тілі сабағы арқылы отансүйгіштікке тәрбиелеудің теориялық негізі.

Бастауыш сынып оқушыларына ана тілі сабағында отансүйгіштік тәрбие жайында жалпы түсінік беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Бастауыш сынып оқушыларының отансүйгіштік сезімдерін педагогикалық тұрғыдан қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13

II тарау. Бастауыш сынып оқушыларының отансүйгіштік тәрбие берудің әдіс-тәсілдері мен жолдары.

2.1. Бастауыш сынып оқушыларына ана тілі сабағында отансүйгіштік тәрбие берудің зерттеу деңгейі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
2.2. Бастауыш сынып оқушыларын ана тілі сабағында отансүйгіштікке тәрбиелеудің тәжірибелік-эксперимент нәтижесі ... ... ... ... .31

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..35

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі. Бастауыш буын - қайталанбайтын кезең, ақиқаты сол, білім негізі бастауыштан басталады. Бастауыш білім беру сатысы оның үздіксіз білім беру жүйесіндегі басқа буындармен тек сабақтас болуымен ғана емес, ең алдымен оқушы тұлғасы ұйытқысының қалыптасуы мен дамуы қуатты жүретін аса маңызды, құнды, қайталанбайтын буын екендігімен ерекшеленеді. Бастауыш сатыдағы білім берудің бағдарлы мақсаты - оқу әрекетін қалыптастыру; айналадағы дүниемен белсенді әрекеттестік тәрбие түрлеріне сай сезім қатынас қарым - қатынасқа дайындау; өзін қоршаған және өмір сүрген жаңа табиғи және әлеуметтік ортаны тануға, сүюге, қорғауға, өзін ұстай білуге үйрету болып табылады. Оны оқу, ойын, еңбек, қарым - қатынас сияқты түрлерін меңгерумен қамтамасыз етуге болады [1; 12-13].
Қазақстан - 2050 бағдарламасына қатысты Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Оқушыларды Қазақстандық патриотизмге, шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға ретінде тәрбиелеу қажет. Бүгіннен бастап ұлттық мінез - құлық, биік талғампаздық, тәкаппарлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс қасиеттерін сіңіріп қалыптастыруымыз керек, - делінген [2; 26-27].
Басты назар аударатын мәселелердің бірі - отансүйгіштік. Отаншылдық отансүйгіштік тәрбие құндылықтары арқылы жүзеге асатыны белгілі.
Бастауыш сынып оқушылары оқу сабағы, тәрбие сағаттары, сыныптан, мектептен тыс жұмыстар арқылы танымдық, тәрбиелік әрекеттерін қалыптастырады.
Оқу адамның жеке басы танынымының ерекше түрі. Оқи жүріп оқушылар өздерін қоршаған дүниені, елін, жерін, ұлтын, мәдениетін, тілін таниды. Өмір ағымы талап етіп отырған жаңа қоғамға лайықты саналы, білімді, жетілген жеке тұлғаны дайындау бүгінгі мектеп алдында тұрған негізгі міндет. Сондықтан мектептің бастауыш оқыту сатысындағы оқу - тәрбие жұмыстарын жан - жақты толықтырып, халықтық тәлім- тәрбиенің озық үлгілерімен сабақтастырып, бойында еліне, жеріне деген сүйіспеншілік сезімі дамыған азамат тәрбиелеу бүгінгі күн талабының өзекті мәселелерінің бірі болып отыр [3; 8-9].
Отаншылдыққа, туған жерін қорғауға баулу мектептің тәрбиелік жұмыстарының аса маңызды бөлігін құрайтындықтан, өмірде болып жатқан бетбұрыстар, қоғамдағы саяси көзқарастар, әлеуметтік - экономикалық өзгерістер - еліміздің тарихына, ұрпақтан - ұрпаққа жалғасқан салт - дәстүріне құрметпен қараумен қатар, оны бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне пайдалануға жол ашып отыр.
Отанды сүю, патриотизм, отаншылдық деген ұғымдар мектепке, үйге, жақынына, туған қаласына (ауылына) деген сүйіспеншіліктен басталады. Әрбір халық ел мен жер қадірін, ата - баба дәстүрін, ұрпағының құлағына кішкентайынан құюға тырысады. Бұл тұрғыда, қазақ халқының жаңа туған нәрестені бесікке салып, шілдехана тойынан бастау алып, тұсау кесу, қыз ұзату, үйлену тойы, тіпті адамды соңғы ақтық сапарға шығарып салу секілді сан - қилы ырымдар мен кәделерге толы салт - дәстүрлерінің маңызы ерекше.
Ұрпақты ата - салтымызбен ұлтжанды етіп тәрбиелеу ұстаздар қауымына үлкен талап қоюда. Себебі бала мектеп табалдырығынан көрсем - білсем деген алып - ұшпа құмарлық сезіммен келеді. Осы сәтті ұтымды пайдаланып, білімді ұлттық тәрбиемен ұштастыра білген мұғалім ғана жемісті жетістіктерге қол жеткізеді. Жас ұрпақты халқымыздың әдет - ғұрып, салт - санасымен сусындату ел ертеңін ойлайтын саналы азамат қалыптасуының бірден - бір кепілі [4; 32].
Мектепке келген баланың отбасында бойына сіңірген мейірімділік, сүйіспеншілік, бауырмалдық секілді қасиеттерін одан әрі шыңдап, соның негізінде патриоттық сезімді аша білу үшін әрбір мұғалім жүйе бойынша белгіленген нақты іс- шараларды аса шеберлікпен үйлестіріп жүргізуі тиіс.
Елдің елдігін оның тарихы, әдебиеті, салт - дәстүрі сақтайды деген ұғымды бастау етіп алатын болсақ, ана тілі сабағында отансүйгіштікке тәрбиелеу үрдісін шартты түрде мынандай іс - шараларға бөлуге болады:
тілді құрметтеу;
ұлттық салт - дәстүрді зерделеу;
елдің тарихы мен мәдениетін оқып зерттеу;
ата - бабалар өсиетін орындау;
жер байлығы мен табиғатты қастерлеу.
Яғни, отансүййгіштікке тәрбие беруде, ең алдымен ана тілі, табиғаттану, әліппе сияқты пәндер едәуір үлес қосады. Тарихты оқу үйрену, әсіресе Отанымыздың тарихын оқу еліміздің қаһармандық өткені мен теңдік алған қазіргі күніне сүйіспеншілік сезімдері нығаяды. Халқымыздың әдебиеті мен тіл өнері - бабаларымыздың бізге қалдырған бай мұрасы. Ана тілімен Отан деген ұғымдар - бір - біріне ажыратуға келмейтін түсініктер. Ана тілінің бүгіні мен болашағына немқұрайлы қарайтын кісі өз Отанының мүддесіне де дәл солай салғырт қарамақ [5; 13-15].
Табиғаттану сабақтары еліміздің жер байлығы мен әсем табиғаты туралы түсінік беріп қана қоймай, оқушылардың елі үшін мақтаныш сезімін оятып, мұндай байлықты қорғау қажеттігін көрсетуі тиіс.
Ана тілі сабақтарында жазушыларымыздың айтқан өсиеттері арқылы оқушыларда отаншылдық сезімін оятуға болады. Ел болам десең, бесігінді түзе, - дейді ұлы жазушымыз Мұхтар Әуезов. Халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан салт - дәрсүр, әдет - ғұрып үлгілері мен өнегелері соның айғағы. Елін сүйген адам сол елдің салт - санасын, мәдени мұрасын қастерлеп, өнеге тұтуы тиіс. Оқушыларды өз елін, туған жерін қорғауға және оны сүюге баулып, оларға сонау Абылай бабамыздан бастап кешегі желтоқсанға дейін азаттық үшін алысқан ұлы тұлғалардың ел тәуелсіздігі жолындағы ерлік істерін ұғындыру мақсатында ел тану материалдарын, белгілі қоғам қайреткерлерінің өмір деректерін көптеп қолдану ел жандық сезімдерін тереңдетені сөзсіз [6; 56].
Жастарымыздың бойында елжандылық, азаматтық, жоғары ізгілік пен адамгершілік сезімдері жан жақты жетілгенде ғана Қазақстандық отаншылдық сезімі асқақтай түседі.
Негізгі білім бастауышта болғандықтан, жастайынан халықтың тарихи - этникалық мұрасын, ұлтының әдет - ғұрып өнегесін, салтын сақтауға, саналы көз қарасын қалыптастыруға, ұлттық мақтаныш туғызуға оқушыларды жасынан тәрбиелеу бастауыш мектеп саласымен айналысатын педагогтардың міндеті болмақ.
Елдің елдігін сақтап, ұрпақтан ұрпаққа мирас етіп қалдыратын құндылықтарына деген жан - ашырлық танытуда отансүйгіштің рөлі ерекше. Сондықтан дипломдық зерттеу тақырыбымды Бастауыш сынып оқушыларын ана тілі сабағы арқылы отансүйгіштікке тәрбиелеу деп таңдауыма негіз болды.
Зерттеу мақсаты: бастауыш сынып оқушыларының отансүйгіштік сезімін қалыптасырудың мазмұнын, формасын, әдістерін негіздеу.
Зерттеу объектісі: бастауыш сынып оқушыларының ана тілі сабағында отансүйгіштік сезімдерін қалыптастырып, елін, жерін сүюге оны қорғауға шақыру.
Зерттеу пәні: бастауыш сыныпта отансүйгіштік сезімді жетілдірудің жолдарын педагогикалық үдерісті қалыптастыру.
Зерттеу міндеттері:
1. Отансүйгіштік туралы қазіргі кезде қалыптасып отырған ой - пікірлерді анықтау;
2. Отансүйгіштік тәрбие жөніндегі теориялық, тәжірибелік ой - пікірлерді айқындау;
3. Бастауыш сынып оқушыларының отансүйгіштік сезімін тәрбиелеу құндылықтарын белгілеу;
4. Бастауыш сынып оқушыларының отансүйгіштік сезімін педагогикалық процесте қалыптастырудың мүмкіндіктерін қарастыру.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер ана тілі сабағында отаншылдық тәрбиенің бастауыш сынып кезеңіндегі мазмұны белгіленіп, оқушының отансүйгіштік сезімі қалыптастырылса Егеменді Қазақстан Республикасының өркендеуіне, оның құндылықтарын сақтауға, құрметтеуге, сүюге, қызмет көрсетуге және т.б. сияқты сезімдерінің арқасында өздерінің отансүйгіштік мүмкіндіктерін дамытуды меңгереді.
Зерттеу әдістері: педогогикалық, психологиялық, этно - педагогикалық, тарихи - этнографиялық, фольклорлық, бастауыш әдістемелік, әдеби, әлеуметтік әдебиеттерге тақырып бойынша теориялық талдау жасау; бастауыш педагогикасы мен әдістемесі, бастауыш сынып мұғалімдерінің инновациялық жұмыстарына талдау; педагогикалық тәжірибелерді жинақтап қорыту.
Зерттеу базасы: Қостанай қаласының №24 А Бастауыш қазақ мектебінің 4 А және 4 Б сыныптары.
Курстық жұмыстың құрылымы. Диплом кіріспеден, екі бөлімнен, үш тармақшадан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

1. Бастауыш сынып оқушыларын ана тілі сабағы арқылы отансүйгіштікке тәрбиелеу.
1.1.Бастауыш сынып оқушыларына ана тілі сабағында отансүйгіштік тәрбие жайында жалпы түсінік беру.

Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында әлеуметтік және экономикалық қайта құрулармен қатар жаңа адамды қалыптастырудың белсенді процесі жүріп жатыр. Қоғам дамуының қазіргі жағдайында жас ұрпақтың адамгершілік тәрбиесі соңғы кездері ерекше маңызға ие болды. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы тұлғаның жоғары қасиеттерін: ұлттық мақтаныш сезімін, отансүйгіштікті, төзімділікті, еңбексүйгіштікті, табиғат пен сұлулыққа деген сүйіспеншілікті, рухани құндылықтарды: мейірімділік, адамгершілік сезімдерін белсенді түрде қалыптастыруды талап етеді. Адамды адамгершілік дамыту, тәрбиелеу , жетілдіру мәселелері қоғамды әрдайым және барлық уақытта жас ұрпақты махаббатқа, өзара түсіністікке,әлемге толерантты қарым-қатынасқа толы шығармашылық өмірге дайындауда алаңдатты.тақырыптың өзектілігі. Өмірлік проблемаларды шешудегі қажетті алғышарт адамның қоғамға (ұжымшылдық, патриотизм) еңбекке және оның нәтижелеріне(еңбексүйгіштік, тәртіптілік, үнемділік), өзіне және басқа адамдарға(адалдық, мейірімділік, принциптілік және басқалар) қатынасын куәландыратын белгілі бір моральдық қасиеттердің болуы болып табылады. Адамның моральдық қасиеттері өзара байланысты және жүйені құрайды. Олар жеке тұлғаның сипатында тұтас өрнек табады. Тұлғаның мәні оның әлеуметтік қасиеттерін құрайды. Осыған байланысты оқушының моральдық дамуы оның қарым - қатынасын қалыптастыру, қоғамдық өмір тәжірибесін игеру болып табылады.
Мақсаты. Бастауыш сынып оқушыларының азаматтық позициясын қалыптастыру.
Азаматтық-патриоттық сананы ояту, қазақ халқының тіліне, тарихы мен әдет-ғұрпына деген сүйіспеншілік пен құрметке тәрбиелеу, оның үздік дәстүрлерін сақтау және дамыту.
Кіші отанға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу
Мақсатқа сүйене отырып, келесі міндеттер қойылды:
Осы мәселе бойынша педагогикалық әдебиеттерді зерттеу.
Адамгершілік тәрбие жүйесіндегі патриоттық тәрбие бойынша жұмыс нысандары мен әдістерін жіктеу.
Патриоттық тәрбие әдістері мен әдістерінің практикалық қолданылуын және оларды қолданудың тиімділігін көрсету.
Отанға деген сүйіспеншілікке, мақтаныш пен патриотизм сезіміне баулу-бала тәрбиесінің қажетті және міндетті элементі. Патриотизм туралы идеялар өз Отанына деген құрметпен байланысты, бірақ әр түрлі адамдарда патриотизмнің мәні туралы өзіндік түсінік бар. Осы себепті, кейбір адамдар өздерін патриот деп санайды, ал басқалары оларды ондай деп санамайды. Патриотизм халықты және әрбір адамды ел өміріне жауапты етеді. Патриотизмсіз мұндай жауапкершілік жоқ. Егер Мен өз халқым туралы ойламасам, онда менің үйім жоқ, тамырым жоқ. Себебі үй тек жайлылық қана емес, сонымен қатар ондағы тәртіп үшін жауапкершілік, бұл үйде тұратын балалар үшін жауапкершілік. Патриотизмі жоқ адамның өз елі жоқ. Ал "әлем адамы" үйсіз адаммен бірдей.
Мұнда тағы бір маңызды нәрсе бар. Ешқандай жағдайда патриотизм сезімін басқа халықтарға деген дұшпандық сезімімен араластыруға болмайды. Ең басты кеңес: емес, жаса басқаша болса, ол сен емес, шәкәрім үшін жасадық саған. Емес разрушай басқа, ал созидай алады. Сонда басқалар сізге құрметпен қарайды. Бүгінгі таңда бізде патриоттардың негізгі міндеті бар: өз елімізді құру.Патриоттық тәрбие-бұл Отанға, өз халқына, оның мәдениетіне, тіліне, дәстүрлеріне, табиғатына әлеуметтік-құндылық қатынасын қалыптастырудың мақсатты процесі. Бұл көзқарас өз елінің тарихын, оның ұлттық және мәдени байлығын білуге, қоғамдық өмірге белсенді қатысуға, Отан игілігі үшін адал және шығармашылық жұмыс істеуге деген ұмтылысы мен ұмтылысынан көрінеді. Патриоттық тәрбиеге мыналар кіреді:
- азаматтардың бойында жоғары патриоттық сананы, өз Отанына деген адалдық сезімін, тарихи құндылықтар мен мемлекеттің бейбітшілік тағдырындағы рөлін зерделеу негізінде Отан мүдделерін қорғау жөніндегі азаматтық борыш пен конституциялық міндеттерді орындауға дайындығын қалыптастыру, өз елі үшін мақтаныш сезімін сақтау және дамыту;
- әскери-патриоттық тәрбие;
- тұлғаның белсенді азаматтық ұстанымын тәрбиелеу және т. б.
Кіші мектеп жасы -- қоғамдық құбылыстарға, бірлескен істерге қызығушылықты тәрбиелеу үшін ең қолайлы. Бұл сәтті жіберіп алмау және әрқайсысын әлеуметтік маңызы бар ұжымның бай өміріне тарту маңызды. Бастауыш мектептегі сыныптан тыс жұмыстар бастауыш сынып оқушыларының азаматтық қасиеттерін тәрбиелеуге, азаматтық мінез-құлықтың алғашқы дағдыларын дамытуға үлкен мүмкіндіктер береді. Мұғалім азаматтық тәрбиенің үздіксіздігін, оның бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкестігін, сондай-ақ мектеп пен отбасының бірлескен жұмысын қамтамасыз етуі керек. Патриоттық тәрбие өскелең ұрпақты өмірдің әртүрлі салаларында маңызды әлеуметтік функцияларды орындауға дайындау жөніндегі барлық қызметтің ажырамас бөлігі болып табылады.
Патриоттық тәрбие мазмұнында мәдени - тарихи, әскери-тарихи, экологиялық, өлкетану және т. б. сияқты компоненттерді бөліп көрсетуге болады.
Патриоттық тәрбиенің мәдени-тарихи құрамдас бөлігі оқушылардың бойында Отанға деген сүйіспеншілік сезімін, Қазақстан халқына деген мақтаныш сезімін тәрбиелеу, ата-бабаларымызға, қазақ халқының таланты мен оның жасампаз еңбегіне, Қазақстанның мақтанышы ғана емес, әлемдік өркениеттің игілігі болып табылатын өнерге (халықтық кәсіпшілік, сәулет ескерткіштері, халықтық салт-дәстүрлер, мерекелер, кескіндеме, графика, музыка туындылары) таңдану, терең махаббат және алғыс сезімін тәрбиелеу болып табылады. Мұғалім балаларға өз халқының тарихындағы орнын түсінуге көмектесуі керек, кіші мектеп оқушыларын азаматтар мен патриоттар ретінде өсетін әлеуметтік белсенді қызметке қосу. Патриоттық тәрбиені ұйымдастыра отырып, бастауыш сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктеріне сүйену керек. 6-8 жастағы бала бейнелермен, нақты санаттармен ойлайды, ашық түсті оқиғалар мен фактілерді эмоционалды түрде қабылдайды. Сондықтан балаларды өз елінің өмірімен таныстыру олардың арасындағы логикалық байланыстарды көрсете отырып, қол жетімді, нақты фактілерге, құбылыстарға, оқиғаларға негізделуі керек. Бұл балаға жақынырақ және түсінікті. Мысалы, балаларды ел тарихымен таныстыра отырып, біз олардан ата-аналарының көмегімен өз шежіресін жасауын сұраймыз. Олардың тамыры, ата-бабалары туралы біле отырып, балалар жақын адамдарының өмірі арқылы Отан тарихын біледі, ол жақындайды және түсінікті болады, өйткені ол өз тәжірибелерімен боялады.
Жас студенттер ойлаудың нақтылығына байланысты әлеуметтік құбылыстар мен ұғымдардың мәнін әлі түсіне алмайды. Сонымен, Отан туралы түсінік олар өмір сүретін тар шеңберге дейін тарылады. Сондықтан патриотизмді тәрбиелеу жақын адамдарға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеуден басталуы керек: анасы, әкесі, атасы, әжесі, қарындасы; бала тұратын үйге деген сүйіспеншілікпен; бақша, үйдің жанында өсетін ағаш; жазда шомылатын өзен; жақын орта -- жақын, түсінікті, өзара әрекеттесу эмоциялар мен тәжірибелерге толы. Бастауыш сынып оқушыларының белгілі эмоционалдылығы мұғалімге қоғам, Отан және оның тарихы туралы білімді жарқын бейнелі формада кию, балалардың эмоциялары мен сезімдеріне сүйену қажеттілігін талап етеді. Сыныпта жүргізілетін барлық істер көрнекі, нақты болуы керек. Егер бала мұғалімнің айтқанын немесе өзі не істеп жатқанын эмоционалды түрде сезінбесе (мектепті көгалдандыруға, мектеп аумағын ұйымдастыруға, сыныпты безендіруге, ардагерлерді құттықтауға, қоғамдық құнды акцияларға қатысады), онда естіген немесе жасаған нәрсе оның жүрегінде терең із қалдырмайды. Сонымен, мұғалімнің ардагермен жоспарланған кездесуі балаларды бей-жай қалдыруы мүмкін. Бірақ егер балалар кездесуге алдын-ала дайындалса (сыйлықтар дайындады, сұрақтар қойды, түрлі-түсті шақырулар жасады), ол ұзақ уақыт есте қалады және оны қайталағысы келеді. Бастауыш сынып оқушыларының белсенділік сияқты ерекшелігін ескеру қажет. Белсенді іс-қимылдарға, жаңа әсерлер мен жаңа достар іздеуге дайындық, кез-келген өмірлік тәжірибеге ашықтық, осы жастағы балалардың зор энергиясы патриоттық тәрбиені ұйымдастыруда кең және әр түрлі мүмкіндіктер береді. Балалар әр түрлі іс-шараларға қатысуға, тапсырмаларды орындауға, қоғамның пайдасына жұмыс істеуге қуанышты. Әлеуметтік маңызы бар және әлеуметтік бағаланатын топтағы жұмыс балаларға өте ұнайды. Кіші мектеп оқушылары мектеп жасына дейінгі балалардан әлі алыс емес болғандықтан және ойын олардың өмірінде маңызды орын алуды жалғастыратындықтан, патриоттық тәрбиеде ойынды, ойын дизайнын, ойын сәттерін кеңінен қолдану қажет. Бұл білім беру, экологиялық, ашық ойындар, қоғамдық іс -- шаралардың дизайны, ойын атаулары, ұрандар болуы мүмкін-бұл жас оқушының қабылдауын таңдандыратын және өте маңызды ұғымдарды жақын және қол жетімді ететін барлық нәрсе. Жоғарыда айтылғандардың бәрі кіші мектеп жасы әлеуметтік құбылыстарға, өз елінің өміріне қызығушылықты тәрбиелеу үшін ең қолайлы екенін көрсетеді. Бұл сәтті жіберіп алмау және барлығын қызықты өмірге, балалардың жақын, содан кейін алыс ортасына қамқорлық көрсетуге бағытталған ұжымның қызметіне тарту маңызды. Бірақ сонымен бірге әр балаға топтық қызметті ұйымдастыруда белсенді позицияны алуға нақты мүмкіндік беру керек: оның мақсатын анықтау, жоспарлау, оны жүзеге асырудың жолдары мен құралдарын іздеу, нәтижелерді талдау және бағалау. Балалар өздерін көрсете алатын ортақ істерді шебер ұйымдастыру-бұл әлеуметтік белсенділікті, азаматтықты және сайып келгенде Патриотизмді тәрбиелеудің Жақсы мектебі.
Біз академик Д.с. Лихачевтің: "Мен Отанға деген сүйіспеншілік отбасыма, үйіме, мектебіме деген сүйіспеншіліктен басталады деген көзқарасты ұстанамын. Ол біртіндеп өсіп келеді. Жасы ұлғайған сайын ол өз қаласына, жерлестеріне, Туған табиғатына, ауылына деген сүйіспеншілікке айналады, ал жетіліп, қайтыс болғанға дейін саналы және күшті, Социалистік еліне және оның халқына деген сүйіспеншілікке айналады. Сіз бұл процестің кез-келген байланысынан секіре алмайсыз және оған бір нәрсе құлаған кезде немесе одан да көп, басынан бастап болмаған кезде бүкіл тізбекті қайта бекіту өте қиын".
Патриоттық тәрбие әрқашан қазіргі мектептің маңызды міндеттерінің бірі болып келді. Бастауыш мектеп жасындағы кезең психологиялық сипаттамалары бойынша патриотизмді тәрбиелеу үшін қолайлы.
Патриот деген кім?
Патриот - өз Отанын адал сүйетін, қызмет ететін, өз мүддесін ел мүддесі жолында құрбан қылатын, басқа ұлттар мен ұлыстарға кеңпейілділікпен қарайтын адам; өзінің Отанына берілген, оның мүдделеріне қызмет ететін адам.
"Орыс тілінің жалпы түсіндірме сөздігі" патриот сөзін былай түсіндіреді:"патриот - бұл өз Отанын жақсы көретін, өз халқына адал, өз Отанының мүдделері үшін құрбандықтар мен ерліктерге дайын адам" [2].
Патриотизмнің негіздерін қалыптастыру бірнеше сынып сағаттары арқылы жүзеге асырылуы мүмкін; сабақтан тыс іс-шаралар (өлеңдер, суреттер конкурстары, ерлік сабақтары); әңгімелер, дөңгелек үстелдер; Жобалық іс-шаралар, сондай-ақ әдеби оқу сабақтарында. Бірақ бұл жеткіліксіз, өйткені жұмыс жүйелі және дәйекті болуы керек, яғни элементтер орыс және ана тілінің сабақтарына қосылуы керек.
Ана тілі оқу пәні ретінде ерекше, өйткені ол өте жоғары танымдық құндылыққа ие: өз тіліне, дәстүрлеріне және мәдениетіне деген сүйіспеншілік сезімін ояту, патриоттық сезімі жоғары тұлғаны тәрбиелеу.
"Ана тілі" пәнінің негізгі міндеті-адамның жалпы мәдениетінің көрсеткіші ретінде сауатты, қатесіз жазу дағдыларын қалыптастыру ғана емес, сонымен бірге Қазақ азаматтық болмысының негіздері, өз Отаны, орыс халқы және Қазақ тарихы үшін мақтаныш сезімі.
Ана тілін үйренуге арналған тақырыптарға енгізілген аймақтық компонент білім берудегі өзекті тақырып болып табылады.
Ұлттық-аймақтық компоненттің материалын қолданудың мақсаты-туған өлке туралы тұтас білімді қалыптастыру, туған өлкенің тарихи және әдеби мұрасына деген сүйіспеншілік пен құрметке тәрбиелеу. Ана тілі сабақтарындағы пәнаралық интеграция ойлау және шығармашылық белсенділікті жандандырады, оқушылар тұратын аймақты, аймақты зерттеуге үлкен қызығушылық тудырады[3].
Ана тілі сабақтарында өлкетану және тарихи материалдарды қолданған жөн. "Қара бидай наны калачу атасы" тақырыптарын зерттей отырып, сіз "Ленинград қоршауының наны" Тарихи материалын қолдана аласыз, ал "мәтіндегі сөйлемдердің байланысын орнатамыз" тақырыбына өлкетану мәтіндерін қосуға болады.
Тарихи-өлкетану материалдарын (көше, қала, ғимараттар, көрікті жерлер тарихынан) және тарихи сипаттағы мәтіндерді (балалар партизандары, шайқастар туралы әңгімелер) диктант жазу үшін пайдалануға болады: еркін, шығармашылық, таңдау, экспозиция жазу кезінде.
Ана тілі сабақтарында өткізілетін шығармаларда патриоттық тәрбие элементтерін де қосуға болады. Шығармаларға арналған тақырыптар оқушыларға жақын болуы, олардың қызығушылықтары мен ұмтылыстарын қозғауы, балалардың өмірлік тәжірибесіне және өлкетану материалына сүйенуі тиіс ("Мен тұратын қала", "Менің көшем", "менің кіші Отаным", "менің қаламның ескерткіштері"...), сондай-ақ тарихи (Менің отбасымдағы соғыс", "Мәңгілік оттың жарқырауында" және т. б)
Қазіргі заманғы бағдарламада өмір тақырыбындағы шығармалар сөздік мұғалімнің тәжірибесінде үлкен орын алады, бұл олардың кең білім беру және білім беру мүмкіндіктерімен түсіндіріледі.[4]
"Ана тілі" пәні бойынша тақырыптарды зерттеудің ажырамас бөлігі сөздіктермен және анықтамалық материалдармен жұмыс жасау болып табылады. "Патриот, патриотизм", "Отан", "батыр", "батырлық", "ерлік", "ерлік", "ерлік", "ерлік" сөздерімен сөздік жұмыс. және т.б. оны "мектеп түсіндірме сөздігі" және "шетелдік сөздер сөздігі"сөздіктерінің көмегімен қолдануға болады. Сөздердің лексикалық мағынасын табу және осы сөздермен сөйлемдер құрастыру сабақта патриоттық жұмысты белсендіреді. Оқушылар сөздердің мағынасын біліп қана қоймай, мысалдар келтіре отырып, оларды дұрыс қолдана және түсіне білуі керек.
Осылайша, ана тіліне деген қызығушылықты ояту, оның байлығы мен экспрессивті мүмкіндіктері туралы түсінік қалыптастыру арқылы біз Отанға деген мақтаныш пен сүйіспеншілік сезімін, оның тарихын зерттеуге және оның дәстүрлерін сақтаушы және жалғастырушы болуға ұмтыламыз.
Патриоттық тәрбиені қалыптастыру үшін "Ана тілі" үлкен маңызға ие, өйткені патриотизм мен ана тілі бір-бірімен байланысты және моральдық тәрбиені құрайтын буын болып табылады. Өз халқының, өз Отанының, Ана тілі мен әдебиетінің тарихын білмейтін адамгершілік адам деп санауға болмайды. Ұлы Отан соғысы туралы шығармалар оқушыларға тәрбиелік Ықпал етудің бай мүмкіндіктеріне ие. Әскери прозада қазіргі оқырманды толғандыратын Отан, әлем тағдыры үшін міндет пен жеке жауапкершілік, адамгершілік таңдау және патриоттық есте сақтау мәселелері біріктіріледі.

1.2.Бастауыш сынып оқушыларының отансүйгіштік сезімдерін педагогикалық тұрғыдан қалыптастыру

Бауыжан Момышұлы балаларға айтқан тілегінде: Отан сүйер ұлан болыңдар! Өз Отаныңа лайықты азамат болыңдар! деген болатын. Сондықтан , өз Отанынымызды сүйіп, құрметтей, қорғай білейік![29; 108]
Білім негізі бастауыштан басталады. Бастауыш сынып оқушыларын айналадағы дүниемен белсенді әріптестік тәрбие түрлеріне бай сезім қарым-қатынас дайындау; өзін қоршаған және өмір сүрген жаңа табиғи әлеуметтік ортаны тануға, сүюге, қорғауға, өзін ұстай білуге үйрету болып табылады. Басты назар аударатын мәселелердің бірі - отансүйгіштік. Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында азаматтық пен отансүйгіштікке, өз Отаны-Қазақстан Республикасына сүйіспешілікке, мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге, халық дәстүрін қастерлеуге тәрбиелеу мемлекеттің білім саясатының басым ұстанымы екендігін атап көрсетіп отыр. Отансүйгіштік тәрбиесі проблемасын зерттеумен біздің Қазақстандық бірқатар ғалымдар айналысады. [30; 46-48]
Бастауыш сыныптардағы ана тілі - маңызды пән, имандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеудің негізі, қарым-қатынас жасау мен дүниетанудың құралы, баланың шығармашылығын дамытудың арнасы.
Бастауыш сыныпқа арналған оқулықтар мазмұны оқушыларға патриоттық тәрбие беруге мүмкіндік береді.
Пән мазмұнында оқушы бойында қалыптасуға тиісті мына ізгіліктерге көңіл аударылды:
-туған тіліне сүйіспеншілік - туған тілін білу, өз ана тілінде оқу мен сөйлей алу және жаза білу; ана тіліндегі шығармаларды еркін оқи білу - оқырмандық қабілет қалыптастыру аясы;
-туған жерге сүйіспеншілік - туған өлке табиғатын сүю, туған жерінің орман - көлі, тау-тасы, аң-құстарына қамқорлық жасау, оны аялау мен қорғау, күтіп баптау;
-туған елге сүйіспеншілік - өз ұлтын сүю, Отанын сүю, өз ұлтының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін қастерлеу, ұлт мәдениетінің өркендеуіне, ел экономикасының гүлденуіне үлес қосу - азаматтық аясы;
-отбасына сүйіспеншілік, ата-анасын, туыс - бауырын сыйлап, құрметтеу, қамқорлық жасау, сыйластық қатынас орната білу - кісілік қасиет қалыптастыру аясы;
-Қазақстанда мекен еткен халықтарға деген құрмет сезімін қалыптастыру - ұлт өкілдеріне, түсініктікпен қарап, сыйластық қатынас орната білу, өзге ұлттардың салт-дәстүрін сыйлау, халықтар мәдениетінен, әлемдік мәдениеттен үлгі алу - қатынас мәдениетінің аясы. [33; 56-59]
Бастауыш сынап ана тілі оқулығында оқушыларды отансүйгіштікке тәрбиелеу мақсатында көптеген тақырыптар бар. Соның ішінде бірінші сынып оқулығындағы тақырыптар:
Туған тілім 6-бет
Туған тілде сыры терең жаным бар,
Туған тілде әнім менен сәнім бар.
Туған тілім тіл болудан қалса егер,
Жүрегімді суырып-ақ алыңдар.
(Дихан Әбілов)
Т. с. Парфенова бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің педагогикалық шарттары:
1) балалардың жас ерекшеліктері мен психологиялық ерекшеліктерін ескеру. Патриоттық тәрбиеде бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктерін ескеру балалардың танымдық белсенділігін арттыру үшін де, сабақтың эмоционалды атмосферасын құру үшін де маңызды оқу және ойын әдістерін қолдануды талап етеді.
2) патриоттық ұғымдар мен түсініктерді қалыптастыру үшін әртүрлі құралдарды қолдана отырып, жас мектеп оқушыларының санасына үнемі әсер ету, әртүрлі оқу іс-әрекеттерін ұйымдастыру.
3) бастауыш мектеп жасындағы балалар үшін неғұрлым өзекті білімді іріктеу болып табылады. Кіші мектеп оқушыларын патриоттық тәрбиелеу туған және өсетін ел ретінде Отан туралы ең жалпы түсініктерді қалыптастырудан басталады, жақын ортаға (кіші Отанына) ерекше назар аударады [1].
4) педагогикалық процестің үздіксіздігі, сондай-ақ сабақтастығы. Балаларды патриоттық тәрбиелеу кез келген жағдайда оқыту барысында да, сабақтан тыс іс-әрекет кезінде де жүзеге асырылуы тиіс, өйткені бұл процесс оқу пәндерінің мүмкіндіктерін кеңінен пайдалануды, сондай-ақ балаларды әртүрлі қызмет түрлеріне: сабақтарда, ойындарда, еңбекте, тұрмыста қосуды көздейді [1].
5) әрекеттік тәсіл, әр түрлі қызмет түрлерінің Ұтымды үйлесімі, зияткерлік, эмоционалды және қозғалыс жүктемелерінің жасына сәйкес тепе-теңдігі. Бастауыш сынып оқушыларын әртүрлі практикалық патриоттық іс-шараларға тарту. Бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие беру туралы ақпаратты қамтитын әртүрлі тапсырмаларды, жаттығуларды, мәтіндерді пайдалану;
6) балалардың белсенділігін болжайтын қызметтің дамушы сипаты. Экскурсиялардың барлық түрлері, спектакльдерге, көрмелерге, мұражайларға бару, көркем, сәндік-қолданбалы шығармашылық үйірмелері, салтанатты кештер, концерттер, қызықты және әйгілі адамдармен кездесулер, мәнерлеп оқу конкурстары, көркемөнерпаздар байқауы - мұның бәрін патриоттық тәрбие процесінде қолдануға болады және қажет;
7) бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиелеу бойынша педагог пен отбасының бірлескен жұмысы. Бастауыш мектеп жасында Патриотизмді тәрбиелеудің маңызды шарттарының бірі ретінде балаларды қоғамдық өмірдің әртүрлі құбылыстарымен таныстыруды бөліп көрсетуге болады. Бірақ бұл балаларды іс-әрекетке тартуды және балалардың эмоционалды саласына әсер ету әдістері мен әдістерін қолдануды көздейтін мақсатты педагогикалық жұмыс жағдайында болады [3].
Бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиелеуге бағытталған жұмысты дұрыс ұйымдастыру, ең алдымен, осы жастағы балалардың жас ерекшеліктерін және олардың психологиялық ерекшеліктерін білуге негізделген.
Психологтар атап өткендей, бастауыш сынып оқушыларында жаңа білім пайда болады, бұл балаларды патриоттық тәрбиелеуге бағытталған жұмысты жүзеге асырудың қажеттілігі мен мүмкіндігін көрсетеді. Оларға, ең алдымен, мазмұнды байыту негізінде балалардағы моральдық сезімдерді біртіндеп қалыптастыру, сондай-ақ әртүрлі эмоционалды тәжірибелердің хабардарлығын, тереңдігін, тұрақтылығын арттыру кіреді [1].
Балалардың Отанға деген сүйіспеншілігін қалыптастыру үшін кіші мектеп оқушыларының эмоционалды тәжірибелері тереңірек болатындығы үлкен маңызға ие. Бұл жастағы оқушылар іс жүзінде жақындарына және құрдастарына қамқорлық жасай алады.
Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде ересектер тарапынан шындыққа эмоционалды көзқарастың мысалы өте маңызды. Балалардың шын мәнінде болып жатқан белгілі бір құбылыстарды эмоционалды қабылдауы ересектердің өз сезімдерін қаншалықты көрсететініне байланысты.
Жас студенттер үшін қоғамдық өмірдің әртүрлі құбылыстарына қатысты жалпыланған білім жүйесін құруға болады, бұл сыртқы ортаға саналы көзқарастың негізі, сондай-ақ балаларды патриоттық тәрбиелеудің алғышарты. Бұл әлем туралы ұғымдар мен идеялардың өсуіне ықпал етеді [4].
Кіші мектеп оқушылары біртіндеп өз Отанына деген тиімді қарым-қатынасты дамытады, бұл олардың туыстары мен достарына қамқорлық жасау, тапсырылған істерге жауапкершілікпен қарау, басқа адамдарға қажет нәрсені жасау, басқа адамдардың еңбегімен жасалған барлық нәрсені сақтау, табиғатпен ұқыпты қарым-қатынас жасау қабілетінде көрінеді.
Жас студенттердің ерекшеліктерінің бірі-бұл жаста балалардың мотивтерге бағынуы пайда бола бастайды және осы негізде олардың жұмысының әлеуметтік мотивтері қалыптаса бастайды, басқаларға пайдалы нәрсе жасауға деген ұмтылыс пайда болады. Бұл балаларда патриоттық қағидаларды қалыптастыру үшін өте маңызды, өйткені іс - әрекеттің әлеуметтік мотивтерінің пайда болуы адамның адамгершілік қасиеттерін қалыптастырудың негізі болып табылады, нәтижесінде Отанның кішкентай азаматының сезімінің өзгеруіне әкеледі.
Патриоттық тәрбие міндеттерін іске асыру тәрбие субъектілері мен объектілерінің ерекшелігін, ол жүргізілетін жағдайларды, оларды экономикалық, әлеуметтік, құқықтық, саяси, рухани және басқа да салаларда шешу ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылады [3].
Т. А. Касимова [2] айтуынша, Патриоттық тәрбие жүйеде жүзеге асырылады және келесі бағыттарды қамтиды:
Рухани-адамгершілік. Оқушылардың патриоттық тәрбие процесінде адамгершілік құндылықтарды, әлеуметтік маңызды бағдарлар мен нақты өмір құбылыстарын білуі, оларды практикалық іс-әрекетте басшылыққа алу қабілеті.
Тарихи-өлкетану. Тарихи-мәдени тамырларды білуге, өз Отанының өзіндік ерекшелігін білуге бағытталған іс-шаралар жиынтығы оған мақтаныш сезімін қалыптастырады.
Азаматтық-құқықтық. Құқықтық мәдениетті, қоғам мен мемлекеттегі құқықтық оқиғалар мен процестерді бағалау дағдыларын, азаматтық ұстанымды қалыптастыру.
Әлеуметтік-патриоттық. Ұрпақтардың рухани-адамгершілік және мәдени-тарихи сабақтастығын дамытады, белсенді өмірлік ұстанымды қалыптастырады, тектілік пен жанашырлық сезімін, қарт адамдарға қамқорлық танытуды тәрбиелейді.
Әскери-патриоттық. Оқушылардың патриоттық сезімдерін қалыптастырады, орыс әскери тарихын, әскери дәстүрлерін зерттеуге ықпал етеді.
Спорттық-патриоттық. Моральдық-ерік қасиеттерін дамытады, дене шынықтырумен және спортпен айналысу процесінде шыдамдылыққа, төзімділікке, батылдыққа, тәртіптілікке және Отанды қорғауға дайындыққа тәрбиелейді.
Патриоттық тәрбиеде қолдануға болатын бірқатар құралдар мен әдістерді қарастырыңыз. С. А. Козловтың пікірінше, балаларда патриоттық сезімді қалыптастыру кезінде педагогикалық Ықпал етудің маңызды құралы - қоршаған шындықты бақылау. Балалар адамдардың қалай жұмыс істейтінін, қарым-қатынастың қалай дамитынын, адамдардың еңбегі қалай бағаланатынын, жақсы жұмыс істейтіндерге қалай құрмет көрсететінін көреді. Бірақ егер мұғалім барлық жұмысты тек бақылауларды ұйымдастыру үшін азайтса, онда бұл жағдайда ол балалардың білімі мен олардың идеяларын өте шектейді, негізгі мақсатқа жете алмайды, атап айтқанда, балаларды туған жерінің ерекшеліктерімен таныстыру, жүректерінде оған деген қызығушылықты ояту, елдің өмірін көрсету, туған Отанына деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу.
Бастауыш сынып оқушыларының дамуындағы эмоциялардың үлкен рөлін ескере отырып, көркем шығармаларды байқау мен оқуды, музыка тыңдауды, суреттер мен иллюстрацияларды көркем кітаптарға зерттеуді біріктіру қажет
Патриоттық тәрбие үшін балалардың белсенді іс - әрекеті өте маңызды, өйткені Патриот болу-бұл елді білу және сүю ғана емес, сонымен бірге оның игілігі үшін белсенді әрекет ету.
Мұғалім балалар үшін іс-әрекет түрін таба алады және табуы керек, нәтижесінде оның мазмұны патриоттық тәрбие міндеттеріне толық сәйкес келеді, ал формасы балалардың әрқайсысына қол жетімді және мазмұнға сәйкес келеді. Осы мақсатта мұғалім әр түрлі іс-әрекеттерді басқару мен ұйымдастырудың ерекшеліктерін жақсы білуі керек, сонымен қатар оларды бір ортақ мақсатқа бағындырып, бірыңғай педагогикалық процесс аясында біріктіре білуі керек.
Өз еңбектерінде философтар, мұғалімдер, әлеуметтанушылар, саясаткерлер, психологтар патриоттық тәрбиенің мәні мен мазмұнын қарастырды.
Патриоттық тәрбиенің мәні-балалар жүрегінде туған үйге және отбасына, туған табиғатына, туыстары мен жақындарының, отандастар деп аталатын адамдардың еңбегімен құрылған елдің тарихы мен мәдениетіне деген сүйіспеншілік тұқымын себу және өсіру. Туған мәдениеттің адамгершілік және эстетикалық құндылықтарын ең нәзік жаста мұра ету-бұл патриоттық тәрбиенің, Отанға деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелеудің ең табиғи, сондықтан да сенімді тәсілі.
Халықтың мәдени мұрасы-әр бала оны дұрыс басқаруды, оны ысырап етпеу, ұсақ-түйектерге ауыстырмау үшін емес, оны сақтау және көбейту, оны ішкі әлемінің, жеке басының қазынасына, әрі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.