Аударма теориясының міндеттері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Казақстан Халықаралық Лингвистикалық Колледж ЖШС

Заурбек Амирбеков

Аударма теориясы

Курстық жұмыс

Жетекші_____________ - - - ___

Есептемені тапсырған күн _______2021 г.
Есептемені қорғаған күн _______2021 г.
Бағасы________

Нұр-Султан, 2021

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТАРАУ АУДАРМА ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТАҚЫРЫБЫ, ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1 Аударма теориясының міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .5
1.2 Аударма ісіндегі жиі кездесетін проблемалар ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Аударма мәдениетаралық қатынас құралы ретінде ... ... ... ... ...13
2 ТАРАУ АУДАРМА ТӘСІЛДЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Эквиваленттілік аударма теориясының негізгі ұғымдарының бірі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.2 Аудармашының Жалған достары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..20
2.3 Аударма процесінде сөзбе-сөз аударманы қолдану ... ... ... ... ... .22
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ..26
ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ
Бұл тақырыптың өзектілігі аудармашының алдында жиі туындайтын қиыншылықтармен ақталады. Бұл қиындықтар, екінші жағынан, бұл мәселеге қызығушылық тудырады. Аударма - адам баласы меңгерген ежелгі кәсібінің бірі. Алғашқы аударма теоретиктер аудармашылардың өздері болды, олар өздерінің тәжірибелерін, кейде осы мамандық бойынша өз әріптестерінің тәжірибесін жинақтауға тырысты. Аударма әу бастан-ақ адамдар арасындағы тіларалық қатынасты құра отырып, маңызды әлеуметтік қызмет атқарды. Жазбаша аудармаларды тарату адамдарға басқа ұлттардың мәдени жетістіктеріне кең жол ашты, әдебиеттер мен мәдениеттердің өзара байланысы мен өзара байытуына мүмкіндік берді. Аударма саласы көптеген ұлттық тілдер мен әдебиеттердің қалыптасуы мен дамуында маңызды рөл атқарды. Бұл тұрғыдан қарағанда аударма адамзатты біріктіріп тұрған факторлардың бірі деуге де болады. Шет тілдерін білу осы тілдердегі кітаптарды түпнұсқада оқуға мүмкіндік береді, бірақ шет тілін үйрену бірден барлығының қолынан келуі мүмкін емес, және бірде-бір адам тілдердің барлығында немесе ең болмағанда көпшілігінде кітап оқи алмайды.
Аударудың дұрыс жолы бар ма? Деген сұраққа жауап іздеп, зерттеушілер көбінесе бұрыс пікірлердің қайнар көзі болып табылды. Аударманың қай саласы болсын (көркем аударма, ілеспе аударма, ғылыми аударма, жарнама) аталған ұстанымды басшылыққа алғанда ғана таза шығармашылық туынды дүниеге келеді.
Аудармашылардың көпшілігі көптеген фольклорлық, жаргондық және диалектілік фигуралар аударылмайтын болып қала беретіндігін мойындайды. Қазіргі аударма ісінде эквиваленттілікті анықтау туралы әр түрлі көзқарастар бар. Түпнұсқа мен аударманың өлшем бірліктері бір-біріне барлық қолданыстағы деңгейлерде немесе олардың кейбіреулерінде ғана тең келе алады. Аударманың түпкі мақсаты - әр деңгейде эквиваленттіліктің максималды дәрежесін белгілеу. Аудармашы көбіне тілді білуді ғана емес, ақылдылық пен тапқырлықты қажет етеді. Аударманың міндеті - мәтінді басқа тілдің көмегімен жеткізу, аударма барысында мәтін түпнұсқаға балама болуы керек.
Аудармашы қызметінің нәтижесі - мәтін. Аударманың эстетикалық құндылығы мəтіннің өзінен толық таныла қалмайтыны, түптеп келгенде оның бағасы реципиенттің қалай қабыл алуына байланысты екендігі, ал мұның бəрінен бұрын қоғамдық сұранысқа тəуелділігі дəлелденеді. Кез-келген аударманың міндеті - басқа тілдің көмегімен түпнұсқаның мазмұнын оның стилистикалық және экспрессивтік ерекшеліктерін сақтай отырып, толық және дәл жеткізу. Аударма түпнұсқада не айтылатындығын ғана емес, сонымен бірге ол қалай бейнеленетіндігін де жеткізуі керек.
Бұл жұмыс әйгілі аудармашылардың зерттеулері арқылы байыпталды. Олар өз еңбектерінде осы жұмыс негізделген сипаттамалық және салыстырмалы зерттеу әдістерін ұсынады.
Осы жұмыстың міндеті - жалпы аударма туралы түсінік беру және оның ерекшеліктерін қарастыру, аударманың негізгі қиындықтарын қарастыру.
Бұл зерттеудің мақсаты - ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудың қиындықтарын анықтау, сондай-ақ осы лексикалық бірліктерді тасымалдауға болатын оңтайлы аударма шешімдерін табу
Зерттеу объектісі - үздіксіз іріктеу әдісімен алынған аударма жұмыстары.

I ТАРАУ АУДАРМА ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТАҚЫРЫБЫ, ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ
1.1Аударма теориясының міндеттері
Қазіргі заманғы лингвистика зерттейтін көптеген күрделі мәселелердің ішінде маңызды орынды аударма немесе аударма ісі деп аталатын тіларалық сөйлеу әдісі алады. Кең мағынада "аударма теориясы" термині "аударма практикасы" терминіне қарама-қайшы келеді және аударма практикасына, оны жүзеге асырудың әдістері мен жағдайларына, оған тікелей немесе жанама әсер ететін әртүрлі факторларға қатысты кез-келген тұжырымдамаларды, ережелер мен бақылауларды қамтиды. Бұл түсінікпен "аударма теориясы ""аударма ісі" ұғымымен сәйкес келеді. Тар мағынада "аударма теориясы" аударманың нақты теориялық бөлігін ғана қамтиды және оның қолданбалы аспектілеріне қарама-қайшы келеді. Аударма теориясы аударманың мақсаттары мен міндеттерін тұжырымдап қана қоймайды, сонымен қатар тілдің жоғарыда аталған аспектілерімен байланысты аударма мәселелерін шешу жолдарын ұсынады. Оның міндеті - екі тілде бар сәйкестікті-лексикалық, грамматикалық және стилистикалық, сондай-ақ сәйкессіздіктерді анықтау және аударудың мүмкін жолдарын ұсыну. Аударма мәселесі, кез-келген теориялық модель сияқты, бәрін көрсетпей, тек сипатталған құбылыстың маңызды белгілері ғана көрсетеді.
Сонымен, аударма теориясының негізгі зерттейтін объектісі - түпнұсқа мен аударманың арасындағы ара қатынас және оны пайымдау мен қорытындылауды керек ететін нақты жайларға көшкен формаларының айырмашылығы. Аударма теориясы аударма процесі кезіндегі әртүрлі жанрдағы мәтіндердің ерекшеліктерін ашады.
Аударма теориясының басты міндеттері болып табылады:
1) Әлемнің түрлі тілдерін біріктіру мақсатында арнайы аударма теориясының жалпы принциптерін жасап ерекшеліктерді зерттеу
2) Аударма ісінің қоғамдық факторлардың жасайтын әсерін анықтау
3) Жалпы аудармашылық қызметтің түрлерін топтастыру
4) Аударма эквиваленттілігінің мәнін түпнұсқа мен аударма мәтіндерінің коммуникативті эквиваленттілігінің негізі ретінде ашу;
5) Аударма процесінің мүмкіндігінің потенциалын зерттеп білу
6) Аударманы лингвистикалық зерттеудің объектісі ретінде анықтау, оның тілдік медиацияның басқа түрлерінен ерекшелігін көрсету
7) Жалпы лингвистикалық аударманың негіздерін айқындау және суреттеу, яғни тілдік жүйелердің қандай қасиеттері мен заңдылықтары аударма процесінің негізінде болатындығын дәлелдеп, осы процестің мүмкіншілігі мен шегін көрсету
8) Аударма барлық егжей-тегжейлерді, әрбір сөздің мағынасына дейін, түп нұсқаға жақынырақ ақпараттарды жеткізуін қамтамасыз етуі тиіс.
Б.Х. Комиссаровтың түсіндіруі бойынша, аударма - бұл түпнұсқаға толықтай оңтайландырылған лингвистикалық басымдық. Басқа сөзбен айтқанда, аударма және түпнұсқа мәтіндер коммунациялық түрде тең, яғни бір функцияны (немесе функцияларды) әр түрлі жағдайларда орындауға қабілетті деп болжануда. Аударма ісі және теориясы туралы ашық түрде түсініктеме берген Николай Константинович Габровский. Оның пайымдауы бойынша аударма бұл әртүрлі тілдік жүйе арқылы қолданылатын адамдар арасындағы байланыс процесінің жалпы қызметі. Хронологиялық тәртіпте берілген анықтамаларды талдау арқылы аударма туралы пікірлердің біртіндеп қиындап жаңа қырлардан ашылуын түсінуге болады.
Аударманың потенциалын түсіну арқылы, аударма теориясының лингвистикадағы ең күрделі мәселелердің бірі болып қалыптасқаны анық. Аударма теориясының негізі аударма мәселелерін қарау мен шешудің сипатын анықтайтын жалпы лингвистикалық ережелер болып табылады. Аударма теориясы әрбір аударма актісінің жеке сипаттамаларын және аударма кезіндегі жүйелерді зерттеп, аударма саласының толық бейнебаянын жасайды. Аударма ғылыми пән ретінде бірнеше ғылыми пәндерді немесе бөлімдерді қамтиды. Аудармаға аударма теориясы, аударма қызметінің тарихы, аударма критикасы, аударма лексикографиясы, аударманың дидактикасы (аударманы оқытудың мутодикасы) кіреді.
Көріп отырғанымыздай, аударманың лингвистикалық теориясы аударманың бір ғана бөлімі болып табылады. Аударманың лингвистикалық теориясында жалпы аударма теориясы, жеке аударма теориялары және арнайы аударма теориялары ерекшеленеді.
Аударманың жалпы теориясы теориялық негіздеме береді және аударманың жеке және арнайы теорияларының негізгі ұғымдарын анықтайды. Аударманың жеке және арнайы теориялары аударманың жеке түрлері мен түрлеріне қатысты аударманың жалпы теориясының ережелерін нақтылайды.
Аударманың жеке теориялары белгілі бір тілдер жұбында аударманың лингвистикалық аспектілерін зерттейді (қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару теориясы, қытай тілінен француз тіліне аудару теориясы және т. б.)
Аударма қызметін сипаттау кезінде аударма теориясы аудармашы тек аударманы ғана емес, сонымен қатар адаптивті транскодтаудың әртүрлі түрлерін тілдік делдал ретінде орындай алатындығын ескереді. Арнайы аударма теориялары әр түрлі аудармаларды зерттеуге назар аударады: әр түрлі типтегі және жанрдағы мәтіндерді аудару процесінің ерекшеліктерін, оны жүзеге асырудың әртүрлі жағдайларының осы процестің сипатына әсерін ашады.
Теориялық бөлімдерден басқа, аударма теориясы аударманы оқыту әдістемесіне, анықтамалықтар мен сөздіктердің барлық түрлерін (аударманың лексикографиясы) құрастыруға және пайдалануға, аудармаларды бағалау және редакциялау әдістемесіне, сондай-ақ шешілуі аудармашының өз функцияларын сәтті орындауына ықпал ететін әртүрлі практикалық мәселелерге байланысты бірқатар қолданбалы аспектілерді әзірлеуді қамтиды. Аудармашының қолданбалы міндеттерінің ішінде аудармашының бөлігін немесе барлық функцияларын Автоматты құрылғыға беру үшін аударма процесін формализациялау әдістерін жасау ерекше орын алады, яғни. машиналық (Автоматты) аударманы жүзеге асыру.
Аударма теориясы аударма мәселелерін қарау мен шешудің сипатын анықтайтын жалпы лингвистикалық ережелерге негізделген. Аударма теориясын жетілдіру барысында белгілі сөздер мен мәтіндерді коммуникативті теңестіру бойынша өзіндік лингвистикалық эксперимент жүргізіледі. Бұл бірдей функцияларды білдіру және бірдей жағдайларды сипаттау үшін осы тілдердің әрқайсысының бірліктері мен құрылымдарын қолданудағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көрсетеді. Осының арқасында басқа зерттеу әдістерін қолдану кезінде назардан тыс қалған тілдің құрылымы мен қызметінің кейбір ерекшеліктерін анықтауға болатыны анық.
Бірқатар субъективті факторлар аударманың лингвистикалық теориясының қалыптасуына ықпал етті. Бұған лингвистикалық ғылымның даму ерекшеліктері, лингвистиканың орталық объектісі-тіл туралы өзіндік көзқарастар ықпал етті. Құрылымдық лингвистиканың міндеттері тілдің объективті сипаттамасын қамтамасыз ету, лингвистиканы математикалық және статистикалық әдістермен жұмыс істейтін нақты ғылымдарға жақындату ниетімен анықталды. Тілді "өзім үшін" үйрену міндетін қоя отырып, құрылымдық лингвистика "ішкі лингвистика" немесе басқаша "микролингвистика"саласымен шектелді.
Арнайы аударма теориясы аясында кейбір зерттеушілер бір тілдік бірліктерді сол тілдің басқа бірліктері арқылы түсіндіруге арналған ішкі тілдік аударманы да ажыратады. Тіл ішіндегі аударманың ерекше түрі бар - диахрондық немесе тарихи аударма. Диахрондық аударма, әдетте, алдыңғы дәуірлердің тілінде жазылған тарихи мәтіннің қазіргі тілге аудармасы. Табиғи тілдердің қазіргі дамуы Мәтін жанрларының күрделі тармақталуымен және терең саралануымен сипатталады. Мұндай жағдайда аударма қажеттілігі жиі туындайды, онда бір жанрдың немесе функционалды стильдің мәтіні сол тілдегі басқа жанрдың немесе стильдің мәтініне айналады.
И.С.Алексееваның айтуы бойынша біз арнайы аударма теориясын белгілі бір тілдерге бағытталған аударманың нақты тәжірибесінен тұжырымдарды жүйелейтін және негіздейтін ғылым ретінде қарастырамыз. Бұл ғылым аударма процесі мен оның нәтижелері туралы идеяларды жалпылауға тырысады, сонымен қатар орыс және ағылшын тілдері сияқты бір жұп тілдер шеңберіндегі аударма құбылысына қатысты себептерді, жағдайлар мен факторларды зерттейді
Арнайы аударма теориясы келесі мақсаттарды орындайды қояды:
1. Жалпы және белгілі бір тілдік бірліктермен байланысты эквиваленттік қатынастарды сипаттау үшін теориялық негіз жасау.
2. Ықтимал эквиваленттік бірліктерді дамыту үшін фонетикалық, морфемалық, морфологиялық, синтаксистік, семантикалық және стилистикалық деңгейлердегі екі тілде салыстыру.
3. Екі тілдің материалында әртүрлі тілдердегі дизайн принциптерінде айырмашылықтары бар проблемалық тілдік құбылыстармен, сондай-ақ қарама-қарсы құбылыстармен (мысалы, метафоралар, сөз ойындары, тілдің тарихи, әлеуметтік және аумақтық стратификациясы, экзотика және жағдайлық шындықтармен) байланысты аударманың белгілі бір қиындықтарын сипаттау (и.с. Алексеева).
1.2 Аударма ісіндегі жиі кездесетін проблемалар
Аударманы сөйлеу байланысының ерекше түрі ретінде зерттеу, аударма теориясы және оның тілдік механизмін талдаумен шектелмейді, өйткені аударма тек тілдердің өзара әрекеттесуі ғана емес, сонымен қатар жоғарыда айтылғандай мәдениеттердің өзара әрекеттесуі. Аударма мәселесі, кез-келген теориялық модель сияқты, бәрін көрсетпей, тек сипатталған құбылыстың маңызды белгілерін ғана. Аударма мәселесі аударма тәжірибесіне тікелей байланысты, онда аударма іс-әрекетінің идеалдарының сипаттамасы жоқ, бірақ зерттелетін құбылыстың мәні неде екенін сипаттай алады.
Аударма мәселелері көптеген қайраткерлердің назарын аударды - А. Шлегель, И. Гете, Я. Гримма, В. Гумбольдт және т.б. Аудармалардың үлкен көлемі аудармашыларға бірқатар проблемалар туғызады, олардың шешімі лингвистикалық жазықтықта жатыр: тіларалық баламаларды, корреспонденцияларды іздеу, тілден тілге көшу кезінде тұрақты синтаксистік префабрикациялардың номенклатурасын құру.
Аударма үрдісінде аудармашыға үлкен қиындық тудыратыны - аударылатын тілде баламасы жоқ сөздер мен ұғымдар, яғни сөздің бойында болатын этноконнотативті ерекшеліктермен байланысты түсініктер. Аударма теориясында әлі де өзекті, өткір талқыланып келе жатқан мәселе - реалия, сөйлеу ерекшеліктері, ұлттық колорит пен символдар.
Рeалия сөздeр бeлгілі бір тұрғыда тeрминдeрмeн жәнe көнeргeн сөздeрмeн ұқсас, сондықтан да олардың айырмашылығы мeн ұқсастықтарын ажырата білгеніміз жөн. Реалия сөздер бір ұлттың ешқандай да ұлтқа ұқсамайтын өзіндік ерекшелігін бейнелейтін сөздер. Кез-келген тілде көптеген реалия сөздер бар, бұл жағдайда олардың әрқайсысы белгілі бір формамен сипатталады. Осыған байланысты оларды ретке келтіру туралы мәселе туындайды, яғни, мұндай лексиканы жіктеу қажет. Реалия - басқа тілде сөйлейтін адамдардың практикалық тәжірибесінде жоқ заттарды, ұғымдар мен жағдайларды білдіретін сөздер.
Реалияларды аудару кезінде туындайтын қиындықтар арасында:
1) осы тілдің тасымалдаушыларында объектінің (референттің) белгіленген болмысының болмауына байланысты аударылатын реалияның сәйкестігі (баламасы) аудармалы тілде жоқ);
2) болмыстың заттық мәнімен (семантикасымен) қатар оның түсін (коннотациясын), сондай-ақ ұлттық және тарихи түсін жеткізу қажеттілігі.
Реалияны аударудың ең қолайлы әдісін таңдағанда, автордың түпнұсқа мәтінін қалай жеткізетінін ескеру қажет. Оқырманның санасына жеткізу үшін қолданылатын құралдар оның семантикалық және коннотациялық мазмұны болып табылады. Арнайы әдебиеттерді талдау арқылы табылған реалияны анықтаудың негізгі жолдары: аударма және елтану.
Шет тіліндегі реалияларды аудару кезінде келесі тәсілдерді қолдануға болады:
1) Транслитерация - бір әліпбидегі жазуды баска бір әліпбиге ауыстыру.
2) Транскрипция - аударылатын дыбыстық форманың аударма тілінің әріптерімен берілуі
3) Сипаттамалық аударма - лексикалық мағынаның берілуі осы лексикалық мағынаның маңызды белгілерін ашатын кеңейтілген сөз тіркестерінің көмегімен бірліктер құбылыстың бірлігі, яғни іс жүзінде оның анықтамасы ( дефиниция) арқылы.
4) Аналог табу арқылы аудару - лексикалық бірлік үшін аударма тіліндегі ең жақын сәйкестікті таңдау. Лексикалық мағынаның мұндай шамалас бірліктерді "аналогтар"деп атауға болады.
5) Трансформациялық аударма - лексикалық-грамматикалық түрлендіру арқылы аудару жолы.
Мәтіндерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аударғанда, ағылшын тілінің полисемиясына байланысты сөздерді таңдауда көптеген проблемалар туындайды. Контекстік мағыналар мәтіннің мағынасына байланысты сөздерді сөйлеу барысында пайда болады және тар, кең және экстралингвистикалық контексттің әсерінен жүзеге асырылады. Контекст деп белгілі бір лингвистикалық бірлік қолданылатын тілдік орта түсініледі. Жалпы контекст ұғымында тар контекст (немесе микроконтекст) және кең контекст (немесе макроконтекст) деп ажыратылады.
1) Тар контекст - бұл сөйлемнің контексті, яғни сөйлем ішінде осы бірліктің ортасын құрайтын лингвистикалық бірліктер.
2) Кең контекст - бұл сөйлемнен тыс шығатын осы бірліктің тілдік ортасы, мәтіндік контекстпен, яғни осы сөйлемнен тыс, онымен байланысты сөйлемдердегі осы бірлікті қоршаған тілдік бірліктердің жиынтығы. Кең контексттің нақты шекарасын сіз көрсете алмайсыз - бұл сөйлемдер тобының, абзацтың, тараудың немесе тіпті бүкіл жұмыстың контексті болуы мүмкін.
Кейбір жағдайларда, тіпті ең кең мәтінде де болмайтын жағдайлар бар, бұл жағдайда қажетті ақпаратты алу үшін тілден тыс шығу қажет. Мәтіннің жекелеген бөліктерінің мазмұнынан немесе тіпті бүкіл аударылған мәтіннен алыс, шығарманың идеялық бағыты, автордың идеялық ұстанымы айқын болмауы мүмкін. Мұндай жағдайларда мәтіннің идеологиялық бағыты экстралингвистикалық контекст арқылы орнатылуы керек.
Сонымен, жоғарыда айтылғандай, аударманың негізгі мәселелерінің бірі-сөзді және дұрыс анықтаманы таңдау. Аудармашының міндеті-ағылшын сөзіне сәйкес келетін дұрыс сөзді табу, яғни, ол бірдей мағынаға, бірдей стилистикалық бояуға ие болады және оқырманды бірдей бірлестіктерге итермелейді. Қажетті сөзді іздеуде аудармашы әдетте қазақ тіліндегі синонимдік қатарларға жүгінеді. Синонимияның болуы аудармашыға аудармада жеткіліктілікке қол жеткізуге мүмкіндік береді. Синонимдік қатардан сөз таңдағанда, мағынаның реңктерін ғана емес, сонымен қатар мағынаның қарқындылық дәрежесін де ескеру қажет.
Тілде лексикалық синонимияның болуы аудармашыға ерекше міндеттер қояды. Қазақ тілінде абсолютті синонимдер өте аз. Сонымен қатар, синонимдер әрқашан бір-бірін алмастыра бермейді. Олар белгілі бір контексте сәйкес келмеуі мүмкін. Тарихи даму ерекшеліктеріне байланысты ағылшын тілі синонимдерге бай. Ағылшын тілінің бұл синонимдік байлығы барлық жазу стильдерінде кеңінен қолданылады. Ағылшын тілінде синонимдер кеңінен қолданылуы сонша, ағылшын тілінде дәстүрлі синонимдік жұптық комбинациялар дамыды. Мұндай жұптасқан комбинациялар сөйлеудің барлық стильдерінде кездеседі.
Мысалы: " the conscious, deliberate, calculated policy ". " Бұл саналы, қасақана, алдын-ала есептелген саясат "
Бұл синонимдер тізбегі айқын эмфатикалық болып табылады. Аудармашы аудармада ағылшын сөйлемінде айқын сезілетін мағынаның қарқындылығын сақтауы керек.
Аударма мәселесі аударма практикасына тікелей байланысты, сондықтан ол аударма қызметінің кез-келген идеалдарының сипаттамасын қамтымайды, бірақ зерттелетін құбылыстың табиғатын шын мәнінде сипаттайды. Аударма қиындықтарының болуы айқын трюизм: егер олар болмаса, аудармашы болмас еді, оны компьютер толығымен ауыстыратын еді. Аударма қиындықтары кез-келген жерде байқалуы мүмкін және оларды алдын алу мақасатында жұмыс істейтін әмбебап алгоритм жоқ. Жалпы, аудармашымен болған барлық қиындықтар екі жағдайдан тұрады: олар мәтінді түсінуде немесе оны басқа тілдің көмегімен қайталауда. Егер аудармашы біріншісін жеңе алмаса, онда бұл оның қабілетсіздігін анықтай алады және оған белгілі бір әдістермен" көмектесетін " заттар табу қиындыққа соғады, ондай жағдайда аудармашы тілді жалпылау немесе ақпаратты іздеу әдістерін игеру қажет. Теориялық білімі бар аудармашы аударманың лингвистикалық механизмін бағдарлай алады және оның алдында тұрған нақты мәселелердің шешімін тұжырымдай алады.
Бастапқы мәтінді аударудың нақты мәселелерін талдау Кристиана Норт ұсынған модельге сәйкес аударма мәселелерінің әр түрін қысқаша теориялық шолудан басталады. Аударма мәселелерін жіктеудің мұндай контекстуализациясы аударма сапасын басқарудың әртүрлі мәселелерімен байланысты ұғымдардың теориялық және практикалық деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.
Қазіргі аударманың өзекті мәселелерің бірі ғылыми-техникалық мәтіндерді аудару сияқты саланы дамыту, өйткені ғылыми-техникалық процестің жеделдеуіне байланысты аударма қызметінің бұл түрі барған сайын танымал бола түсуде. Шет тіліндегі мәтінді аудару әрдайым аудармашы жолында көптеген қиындықтарды тудырады. Аударма кезінде шет тілінің барлық қыр - сырын ескеру керек. Аудармашының міндеті-мақаланың стилін сезіну, аударылған материалдың барлық қыр-сырын түпнұсқаны бұрмаламай-ақ жеткізу. Шет тіліндегі мәтінді аудару әрдайым аудармашы жолында көптеген қиындықтарды тудырады. Аударма кезінде шет тілінің барлық қыр - сырын ескеру керек. Аудармашының міндеті-мақаланың стилін сезіну, аударылған материалдың барлық қыр-сырын түпнұсқаны бұрмаламай-ақ жеткізу. Аударманың ең күрделі түрі ғылыми-техникалық аударма болып табылады, өйткені материалды басқа тілге барабар түсіндіру үшін тек лингвистикалық ғана емес, сонымен қатар техникалық білім де қажет.
Техникалық аударма - бұл техникалық тақырыптағы мәтіндердің, атап айтқанда, әртүрлі мамандандырудағы құжаттардың, анықтамалық әдебиеттердің, сөздіктердің, өнімнің сәйкестік сертификаттарының, нұсқаулықтардың аудармасы инженерлік жоспарларды, ғылыми-техникалық мақалаларды, іскерлік келісімшарттарды және басқа коммерциялық техникалық ұсыныстар. Техникалық мәтін болуы мүмкін емес аударылған құжаттың мағынасын сақтай отырып, еркін қайталау. Мұндай мәтінде эмоционалды мәлімдемелер мен субъективті бағалау болмауы керек. Ғылыми-техникалық мәтіндерді аударудың негізгі ерекшеліктері аудармашының аударманың нақты техникалық саласына қатысты барлық терминдерді міндетті түрде білуі. Ғылыми-техникалық аударманың күрделілігі-аударманың осы салада қабылданған презентация түрінде орындалуы керек. Қабылданған тұжырымдамалар мен терминдерден кез-келген ауытқу айқын болады, сондықтан оларды алмастыру синонимдердегі тілдік өрнектерге жол берілмейді. Ғылыми-техникалық аударманың күрделілігі-аударманың осы салада қабылданған презентация түрінде орындалуы керек. Қабылданған тұжырымдамалар мен терминдерден кез-келген ауытқу айқын болады, сондықтан оларды алмастыру синонимдердегі тілдік өрнектерге жол берілмейді.
Ағылшын тілінен аударғанда грамматикалық өзгерістер қазақ тілінде грамматикалық жүйелердің айырмашылығына байланысты бұл тілдердің бір тілдің грамматикалық құбылыстары екіншісінде жоқ:
1) ағылшын тілінде қатаң сөйлем құрылымы белгілі бір сөз тәртібімен, қазақ тілінде сөз реті еркін;
2) ағылшын тілінде анықтық белгісіздік категориясы берілген (мақала);
3) ағылшын тілі герундпен сипатталады;
4) ағылшын тілінде күрделі инфинитивті құрылымдар бар (Complex Subject);
5) ағылшын тілінде қазіргі етістік жүйесі уақыттың мінсіз формалары бар (Perfect-Non-Perfect);
Мәдени аударма мәселелері екі түрлі мәдениеттің айырмашылығына байланысты. Хабарламаны түсіну алушы тарапынан ақпараттың әлеуметтік-мәдени түрін сәйкестендіруді және декодтауды қамтиды. Бұл айырмашылықтар мәдени элементтер арқылы "мәдени сілтемелер" ("мәдени-ерекше элементтер") деп аталатын мәтіндерде кездеседі. Т.Кристеаның пікірінше, тілдік қауымдастықтар дамитын тілдік жүйелер аудармада бөлінген өрістердің нақты әртараптандырылуына тап болады: "екі табиғи тілдің хабарлама жіберу кезіндегі қарама-қайшылығы, біріншіден, аударма мен әлсіз идиомалық аймақтардың болуына мүмкіндік беретін жалпы құрылымды, сондай-ақ осы тәжірибені берудегі бұзушылықтарды тудыратын айырмашылықтарды ашады."
Дереккөзді аудару кезінде қиындықтар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.