БАҚ және саяси сана
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
Т.Қ. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ
Муратова А.
Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан саясатын беру ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В041200 - Медиажурналистика
Алматы 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
Т.Қ. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ
Кино және ТВ факультеті
Компьютерлік технологиялар кафедрасы
Қорғауға жіберілді
____ __________________2021 жыл
Компьютерлік технологиялар кафедрасының
меңгерушісі __________________ Сатыбалдиева Ф.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ШЕТЕЛДІК БАҚ-ТЫҢ ҚАЗАҚСТАН САЯСАТЫН БЕРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Орындаған: __________________ Муратова А.Д.
Ғылыми жетекші,
аға оқытушы, PhD: __________________ Рамазан А.Ә.
Норма бақылаушы: __________________
Алматы 2021
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 БАҚ және саяси сана
1.1 БАҚ-ңың саясатта алатын орны
1.2 БАҚ-тың халықаралық қатынастарға әсері
1.3 Қазақстан батыс БАҚ көзімен
2 Шетелдік БАҚ: өзекті тақырыптар
2.1 Қазақстан: латын әліпбиі кириллицаға қарсы
2.2 Қазақ сияқты кетіңіз. Шетелдік БАҚ Назарбаевтың отставкаға кетуі туралы
2.3 Шетелдік БАҚ Елордадағы ЭКСПО туралы не дейді?
2.4 "Қазақстан сал болды". Ел коронавируспен күресудің "жаман үлгісіне" қалай айналды
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Туынды қай тақырыпта болса да оны жазу үшін журналист те, жазушы да өзіңдік қолтаңбасымен келуді қалайды. Ал мұндай шеберлік ізденімпаздық пен терең білімділікті талап етері сөзсіз. Өзімнің дипломдық жұмысымда БАҚ пен саясатты арқау еткен соң төрт жылдық білім мен тәжірибенің күшін сарқып, ауқымды тақырыпқа орайлас ізденісімді саяси журналистикаға арналған еңбектерден және аталған тақырыбыма сай мақалалармен танысудан бастадым. Өкінішке орай, журналистикадағы саясат тақырыбын тереңінен сараптап, кең талқыға салған зерттеушілердің қатары сирек екенін мойындауымыз керек. Жас зерттеуші ретінде бұл ізденісімде қазіргі саяси журналистиканың көрінісіне баға беріп, шетелдік БАҚ-тың саяси жаңалықтар беру ерекшелігін, оның бізге тигізер әсерін анықтауды басты назарыма ұстадым. Ең алдымен саясат ұғымын саналы түрде анықтап, оның журналистикамен ажырамас байланысын түсіндірмес бұрын Американың саясатшысы Г.Лассуэллдің (1902-1978) өзінше жүйелеген БАҚ-тың негізгі қызметтеріне тоқталсақ: 1) әлемдегі болып жатқан жағдай туралы хабарлар жинап тарату; 2) хабарларды редакциялау,таңдау және түсінік беру; 3) қоғамдық пікір қалыптастыру; 4) мәдениетті тарату. Осы міндеттердің қатарына бесінші етіп оның қоғамды саясаттандыруы мен бұқара халықты саяси ағартушылығын қосуға болар еді. БАҚ азаматтар мен билік органдарына ең маңызды оқиғалар туралы мағлұматтар жинайды, таратады, оларға баға береді. Осындай негізгі қызметтері арқылы Үкіметтің, парламенттің, партиялар мен қозғалыстардың іс-әрекеттері, қоғамның экономикалық, саяси, мәдени өмірі туралы пікір, көзқарас қалыптастырады. Ғалым, зерттеуші М.Барманқұлов ақпарат пен саясаткердің имиджі туралы Журналистердің айтуы бойынша, олардың негізгі мақсаты - шынайы ақпарат жеткізу. Саясаткерлердің ойынша, журналистика дегеніміз - ақпарат. Ал ол ақпарат олардың бейнесін жақсы жағынан көрсету болып табылады деп есептейді. Олардың шынайы бейнесі емес, аудитория алдында тартымды етіп көрсету. Бұл дегеніміз театр ғой - деп жазады. Зерттеуші ғалымның бұл пікірін құптай отырып, қазіргі қоғамда БАҚ кімге қызмет етеді, мемлекет арасында ақпараттық шабуылдардың түпкі мақсаты не деген сұраққа дипломдық жұмысымда жауап беруге талпындым. Сондықтан саяси журналистиканың өзімізге ғана мәлім қырларын қарастырғанда, бұл мәселе зайырлы, құқықтық мемлекетіміз бен демократиялық қоғам үшін өзекті әрі көкейкесті. Қазіргі қоғамды мемлекеттер арысындағы саяси ақпараттық шабуылсыз елестету мүмкін емес. Бірақ, мен бұл жұмысымда мемлекеттер арасындағы емес, нақты Қазақстанға көзделген ақпараттық шабуылдарды зерттеймін. Күллі халықтың ойын бір мақаламен өзгертетіндей, БАҚ-тың құдіреті неде? Бір сөзбен айтқанда, көгілдір экран мен оқылған ақпарат көрерменге өз көзімен көргендей керемет әсер сыйлайды. Бұл өз кезегінде аудитория үшін Мен көрдім. Яғни ол - шындық деген психологиялық тоқтамға әкелетіні даусыз. Ақпаратты бірінші білген адам әлемді билейді деген қағида негізіне сүйенсек, ақпарат таратушы журналист қауымы үшін жауапкершіліктің жүгі ауыр. Берілген ақпараттың шынайлығы мен дәлдігін сақтап, халыққа дәйекті жеткізу - журналистің міндеті. Алайда ақпараттағы оқиғаның өзектілігі мен оның таратудағы мақсаты айқын болуы шарт. Көп жағдайда дұрыс жеткізілмеген ақпараттар халықтың санасын улап, қандайда бір қалыптасқан пікірлерін бұрыс жаққа өзгертіп жатады. Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан жайлы таратқан бір қисық ақпараты сол елдегі жүз халықтың біздің елге деген көзқарасын әп сәтте өзгертуге ықпалы бар. Осы тұрғыдан келгенде Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан саясатын беру ерекшеліктері туралы дипломдық жұмысымды БАҚ және саяси сана деп аталатын алғашқы бөліміне арқау еттім.
1 БАҚ және саяси сана
Бүгінгі таңда БАҚ қоғамның саяси жүйесі үшін өте маңызды және азаматтардың саяси санасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Ең көп таралған бұқаралық ақпарат құралдары - баспасөз, теледидар, радио және интернет-ресурстар осы тізімде ерекше орын алады.
Бұқаралық ақпарат құралдарының негізгі функциялары:
1.Ақпараттық функция. Оның мәні жеке елде де, әлемде де болып жатқан оқиғаларды бұқаралық ақпарат құралдарының жариялауында жатыр. Ақпарат халыққа беріліп қана қоймайды, сонымен қатар сарапшылар бағалайды және түсіндіреді.
2.БАҚ саяси әлеуметтенудің құралы ретінде әрекет етеді. Олардың көмегімен халық саяси нормалар мен құндылықтарын; саяси мінез-құлықтың үлгілері мен модельдері игереді.
3.Әр түрлі қоғамдық мүдделер мен пікірлерді, саяси оқиғаларға көзқарастарды ұсыну функциясы.
4.Қоғамдық пікірді қалыптастыру -- БАҚ-тың аса маңызды функцияларының бірі. Ол, мысалы, күн сайын теледидар экрандарында жаңалықтар, ток-шоулар және басқа да телешоуларда көретін ақпараттардың әсерінен қалыптасады.
5.Сын мен бақылау функциясы. Бұл азаматтарға органдардыңбилік өкілдерінің оқиғаларын, әрекеттерін талдауға және бағалауға мүмкіндік береді. Алайда, қазіргі қоғамда адамдар дайын талданған ақпаратты игеруді жөн көреді. Бұл факт азаматтардың саяси санасының әртүрлі манипуляцияларына жағдай жасайды.
Бұқаралық ақпарат құралдарының саяси ықпалы адамның ақыл-ойы мен сезімдеріне әсер ету арқылы жүзеге асырылады. Шынайы ақпаратпен қатар, насихатта көбінесе жартылай ақиқат беріледі, сонымен қатар үгіт -- насихат жүргізетін саяси ұйымның сипатына байланысты жалған ақпарат қолданылады-фактілерді бұрмалау, жалған ақпарат, әсіресе Интернет-ресурстарға қатысты. Көбінесе әртүрлі сайттарда "ақпаратты толтыру" деп аталады, яғни кез-келген пайда алу үшін жалған ақпаратты жариялау жүзеге асырылады. Көбінесе мұндай жарияланымдардың авторы да жоқ, бірақ халықтың бір бөлігі бұл ақпаратты оның ақиқаты туралы ойламай-ақ біледі.
Бүгінгі таңда күнделікті өмірді медиациялау процесі белсенді дамып келеді және БАҚ оның саяси мінез-құлқына мақсатты әсер ете отырып, жас ұрпақтың дүниетанымы мен саяси санасын қалыптастыру саласында сөзсіз көшбасшы болып табылады. Осыған байланысты масс-медиа қоғам өмірінің барлық салалары бойынша жастарды ақпараттық ағартудың негізгі институты болып табылады. БАҚ саяси, әлеуметтік, экономикалық және мәдени бағдарлар мен жаңа буын ұстанымдарын қалыптастыру процесін белсенді түрде басқарады.
Осылайша, халықтың саяси санасын қалыптастыратын қазіргі заманғы БАҚ саяси процестің өзегіне айналады деп қорытынды жасауға болады. БАҚ қызметі берілген саяси бағыт бойынша жүзеге асырылады. Саясат, өз кезегінде, бұқаралық ақпарат құралдарынсыз жасай алмайды, өйткені олар билік пен қоғам арасындағы бағыттаушы болып табылады.
1.1 БАҚ-ңың саясатта алатын орны
Қазіргі уақытта саяси процестердегі басты орындардың бірі-бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ). Олардың саясатпен, оның субъектілерімен өзара әрекеттесуі күнделікті әртүрлі формалар мен көріністерде сезіледі. Бұқаралық ақпарат құралдарының маңыздылығы бұқаралық ақпарат құралдарының билік құралы ("төртінші билік") екенін ескерсек, айқын болады.
Жеделдік пен динамизм БАҚ-қа қоғамның рухани өміріне, халықтың қалың бұқарасының санасына тиімді әсер етуге мүмкіндік береді. Олар белгілі бір мақсаттарды, белгілі бір саяси бағытты қолдау үшін қоғамдық пікірді қозғауға ықпал етуі мүмкін. Сонымен бірге олар интеграциялық функцияларды орындай алады, адамдарды басым әлеуметтік - саяси құндылықтарды жағымды қабылдауға және игеруге сендіреді.
Саяси мазмұн БАҚ қызметінде, әсіресе қоғамдық қатынастар жүйесіндегі, мемлекеттік басқару нысандарындағы әртүрлі өзгерістер кезеңінде көрінеді.
БАҚ функциялары әртүрлі. Кез-келген заманауи қоғамда олар белгілі бір түрде немесе басқа түрде бірқатар жалпы саяси функцияларды орындайды. Мүмкін, олардың ішіндегі ең маңыздысы-ақпараттық функция. Бұл азаматтар мен билік органдары үшін маңызды оқиғалар туралы ақпарат алудан және таратудан тұрады. Алынатын және берілетін масс-медиа ақпарат қандай да бір фактілерді бейтарап, фотографиялық жария етуді ғана емес, сондай-ақ оларға түсініктеме беру мен бағалауды да қамтиды.
Әрине, бұқаралық ақпарат құралдарының барлық ақпараттары (мысалы, ауа-райы болжамдары, ойын-сауық, спорт және басқа да осындай хабарламалар) саяси емес. Саяси ақпаратқа қоғамдық маңызы бар және мемлекеттік органдар тарапынан назар аударуды талап ететін немесе оларға ықпал ететін мәліметтер жатады. Алынған ақпарат негізінде азаматтарда Үкіметтің, Парламенттің, партиялардың және басқа да саяси институттардың қызметі туралы, қоғамның экономикалық, мәдени және өзге де өмірі туралы пікір қалыптасады. Адамдардың күнделікті тәжірибесінде тікелей көрсетілмейтін мәселелер бойынша, мысалы, басқа елдер, саяси көшбасшылар және т. б. туралы пікір қалыптастыруда БАҚ-тың рөлі ерекше.
1.2 БАҚ-тың халықаралық қатынастарға әсері
Масс-медианың ықпалы нақты бір мемлекет ішінде шектеліп қоймай, сонымен қатар шекаралас елдерге қатты ықпалын тигізіп, халықаралық қатынастарға әсерін келтіреді. Алайда, бұл әсер әрдайым шығармашылық емес, бұқаралық ақпарат құралдарының халықаралық процестерге теріс әсер ету жағдайлары жиі кездеседі.
Біз үлкен деструктивті күшке ие болған қазіргі ақпараттық соғыстардың куәсі болып келеміз. Олар дағдарыс жағдайында белгілі бір жанжалды бәсеңдетпей, керісінше, ынталандырып, ерекше қауіпке ие болады. Тіпті, соңғы уақытта БАҚ арқылы жіберілген тексерілмеген ақпарат немесе анық-жалған ақпарат қате әскери-саяси шешімдер қабылдауға әкелетін жағдайлар орын алып жатады.
БАҚ-тың халықаралық істерге ықпалының күшеюін баса көрсете отырып, әрдайым теріс түсінікке ие болатын осы ықпалдың салдарларына баса назар аудару қажет. Сонымен, көп жағдайда ақпараттық агенттіктердің материалдарында сынып ретінде деректерді байыпты және мұқият талдау жоқ, ал қолда бар ақпарат дайын субъективті тұжырымдарға бейімделеді. Яғни, әсер, ең алдымен, логика мен ақылға емес, адамдардың эмоциялары мен сезімдеріне әсер етеді. Мұндай насихат жай ғана қажет емес, қазіргі жағдайда бұл өте қауіпті болуы мүмкін. Қоғамдық дипломатияда өз ұстанымын дәйекті түрде баяндау, сыртқы саясаттағы басымдылықтарын түсіндіру, ақпараттық бақталастықпен айналыспай, сенімді қарым-қатынас орнатуға ықпал ету және оларды шынайы априори деп санай отырып, тек өз мүдделерін танымал ету қажет. БАҚ-тың басты күш-жігері маңызды қоғамдық-саяси оқиғаларды жариялауға, түрлі процестер мен құбылыстарды талқылауға және сынға алуға бағытталған. Бірақ сонымен бірге, бұқаралық ақпарат құралдарының қызметі прагматикалық, материалдық мақсаттарды-пайда табуды көздейді.
Енді бұқаралық ақпарат құралдары қазіргі уақытта қоғамның назарын маңызды оқиғаларға аударып қана қоймай, кейде жаңа шындық құрып, халықаралық қатынастар теңдеуінде жаңа айнымалылар орната алатындығы айқын болды.
Сыртқы саясатты жүзеге асыруда бұқаралық ақпарат құралдарын қолдану, ең алдымен, оның тиімділігіне байланысты танымал бола бастады.
Бұл сегменттегі көшбасшы, әрине, АҚШ. Олар жер шарының әр бұрышында өздерінің ұлттық басымдықтарын іске асыруға ақпараттық қолдау көрсетуді қамтамасыз ететін жүйені құруға қол жеткізді. Тек ресми дереккөздерге сүйене отырып, олар сыртқы саяси насихатқа миллиард долларға жуық қаражат жұмсайды. Сонымен қатар, Ақ үй өзінің имиджін құрып қана қоймайды, сонымен қатар басқа мемлекеттердің жаңалықтар саясатына әсер етеді, ақпараттық себептер қалыптастырады (яғни, ол АҚШ үшін тиімді түрде белгілі бір салада шоғырландырылған қоғамдық пікірді дамытуға әсер ететін оқиғаларды жариялайды).
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдары сыртқы саясатқа белсенді әсер етеді деп сеніммен айтуға болады. БАҚ жанжалды жағдайларды ынталандыра алады, әртүрлі деректерді басқара алады және оқиғаларды объективті сипаттау, тараптарды бір-бірінің жоспарлары туралы уақтылы және сауатты хабардар ету арқылы мемлекеттер арасында сенімді қарым-қатынас орнатуға ықпал ете алады. Екеуі де, сайып келгенде, негізгі шешімдер қабылдауға әсер етеді. Тек саясатқа қызмет етуге арналған құрылымнан бұқаралық ақпарат құралдары оны қалыптастыруға мүмкіндік бермейтін құрылымға айналды. Енді шындық мынада, Викторияны соғыста жеңетін адам емес, бұқаралық ақпарат құралдарының жеңімпазы деп таниды.
1.3 Қазақстан батыс БАҚ көзімен
Біздің елімізде болып жатқан оқиғалар шетелдік БАҚ-тың жаңалықтарында жиі жыпылықтайды. Кейде Батыс басылымдары бізден таңданады, таң қалады, тіпті естен танады, содан кейін "Борат" фильміндегі кейіпкерді еске түсіреді. Кіріспе ретінде мен сіздерге шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының елімізде орын алған кішігірім оқиғаларға қатысты берген ақпараттарын ұсынамын.
Американдық газет "қалыңдықтың ұрлығы" бейнесіне таң қалды"
Америкалық ірі NY POST басылымы қызды ұрлауға қатысты қазақстандық бейнероликті тіркеп, мақала жазды.
"Борат" стилінде қалыңдықты ұрлау Қазақстанда видеоға түсірілді, онда қызды ұрлап, кейін оны заңды әйеліне алу бұл елде қалыпты жағдай болып табылады", - деп жазады басылым.
Сілтеме: https:youtu.beAsmg-SMq_2s
Видео Ақмола облысында түсірілді. Қызды жаңадан шыққан күйеу жігіттің көптеген туыстары үйге мәжбүрлеп апарып жатқанын көруге болады, ал қыз бұған белсенді түрде қарсы тұрады.
Сондай-ақ, NY POST Қазақстандағы қыздардың 60 пайызы дәстүрге сәйкес ұрлаудың құрбаны болған деген статистиканы келтірді. Батыс БАҚ-тарының ішіндегі ең алғаш видеоны жазған Central European News басылымы жариялады.
"Сахнада дәстүрлі неке қию рәсімінің барлық мән - жайлары бар: қазақ музыкасы, арнайы үйлену кілемі және кейін лақтырылатын кәмпиттер", - деп жазады басылым.
Белорус Қазақстандағы жол әдет-ғұрыптары туралы жазды: ойын және орта ғасырлар
Блогер және Беларусьтен келген саяхатшы Евгений Шапошников әлеуметтік желідегі өз парақшасында қазақстандық жолдар мен жергілікті жол полицейлері туралы жағымсыз пікір қалдырды, бұл барлық қазақстандықтардың наразылығын тудырды.
"Адамдарға қарағанда жол полициясы көп, олардың көпшілігі зұлым және көңілді. Мен жолдың 45 шақырымында 10 жұмыс істейтін экипажды санадым. Бұл арнайы операция емес. Айыппұлдар мүлдем мүмкін емес. Сағатына 10 шақырымнан асып кеткені үшін ең төменгі айыппұл, ашылмаған белбеу немесе телефонмен сөйлесу - 66 доллар (шамамен 5000 Ресей рублі), ал Қазақстандағы ең төменгі жалақы - 68 доллар, ал орташа жалақы - 350 доллар", - деп жазды саяхатшы.
Евгенийдің айтуынша, Алматыда тоқтау сызығынан шығу және сары жолға өту мүмкіндігін түсіретін камералар өте көп.
"Осыған байланысты бүкіл ағын жасыл түске дейін 2-3 секунд ішінде баяулай бастайды. Мұның бәрі жүргізушілерді өсіруге көмектеседі деп ойлайсыз ба? Минскіге қарағанда апаттар көп, және олардың барлығы өте қатал, содан кейін "кездесу", содан кейін жаяу жүргінші. Камералар ілулі, ал жаяу жүргіншілер өткелінің жартысы жарықтандырылмаған. Бұрынғы Астанадан 10 шақырым жердегі елді мекендердегі жолдар да жарықтандырылмаған".
Блогер бір күні ол сағатына 20-30 шақырым жылдамдықпен жүретін көлікті басып озған кезде "қатал жол полициясымен кездесуге" барғанын есіне алады.
"Жол полициясы ЖҚЕ-де "қарама-қарсы жолға шыққаны" үшін бір жылға айыру және ешқандай айыппұл қарастырылмағанын көрсетті. Мен айтамын-Иә, бұл құқықтарды алыңыз, Беларуссияда айыру жоқ, Мен бәрін қалпына келтіремін. Сонымен, ол хаттама жаза бастады деп ойлайсыз ба? Ол менің ақыл-ойым кем екенімді айтты және жолаушыларыммен құқықтарды сатып алу туралы келісімге келді. Осыдан кейін мен жол қозғалысы ережелерін бұзған кезде ешкім машинаға құжаттарды қарамайтынын және ешкім хаттамаларды жазбайтынын байқадым. Қазақстанда тек ойын және орта ғасырлар".
Батыс БАҚ-тары Астанада McDonald ' s-тің ашылуын мазақ етті
Сілтеме: https:youtu.bePOQaBAVdypc
Астанада фаст-фуд желісінің ашылуы шулы оқиға болды, ал адамдарды тартылыс болмау үшін партиялар кіргізуге тура келді. Түсініксіз түк көрмегендік кезек шетелдіктерді таң қалдырды. Бірқатар батыс БАҚ-тары Астанадағы алғашқы Қазақстандық McDonald ' s фаст-фуд мейрамханасының ашылуынан бастап видео жариялады.
"Алғашқы Қазақстандық McDonald' s - та тамақтану үшін кезек күтіп тұр", - деп жазды New York Post.
Қазақтар бұндай емес еді ғой? Қазақстанның Поп-тобы гендерлік стереотиптерді өзгертеді және жаңа жанр жасайды
Олар танымал балалар тобы болғысы келді, музыка жазды және жанкүйерлердің армиясын тапты, бірақ оның орнына наразылық, наразылық және тіпті қауіп-қатерге тап болды. Олар кәсіпқойлар қойған би нөмірлерін орындайды, есте қаларлық әндер айтады және әдемі жасырылған бейнеклиптер шығарады. Бірақ бұл K-pop-танымал корей музыкасы туралы емес. - деп жазады, шетелдік BBC News порталы.
"[Ninety One], әрине, Қазақстанда" жұмсақ жігіттер" мәдениетін танымал етті... олар қатал ер адамдарға ұқсауға немесе еркектікті барлық көріністерімен көрсетуге тырыспады". Олар мұны музыканттардың арасында алғашқылардың бірі болып жасады ...және олардың стадиондарда мыңдаған адамдарды жинағаны, қазір Қазақстандағы көрермен еркектік емес еркектікке адал бола бастады деп айтуға болады". (Гегемониялық еркектік - кейбір қоғамдарда қабылданған "нағыз адамның"қатыгез бейнесі). - деп қосты.
Бірақ Qpop Қазақстандағы гендерлік нормаларды өзгертуге көмектесті ме? Шетелдік БАҚ-тың айтуынша, Ninety One тобы бұл туралы сөзсіз айтқан, бірақ көптеген адамдар бұл музыканттардың сыртқы түрін ұнатпайды.
Ninety One құндылықтарды қайта бағалаудың алғашқы қадамдарын жасады. "Менің ойымша, олар гендерлік нормаларды өзгертті деп ойламаймын, бірақ сыртқы келбеті мен мінез - құлқына қатысты дәстүрлі гендерлік нормаларға қарсы тұра алды", - деді BBC News сайтының тілшісі.
"Олар қазақ халқының қандай болуы мүмкін және өзін қалай ұстау керектігі туралы балама көзқарасты көрсетті. Осылайша олар қоғамдық пікірталасты бастады", - деп түйіндеді.
Эпидемия аяқталғаннан кейін Тоқаев Қазақстанның супер президенті болып қала ма?
Сілтеме: https:www.dw.comru
Қазақстан Президенті Қасымжомарт Тоқаев коронавирус індеті кезінде оған төтенше жағдай туралы заң беретін барлық өкілеттіктермен қаруланды. Бұл ҚР - дағы қос биліктің соңы ма, әлде елдің жаңа көшбасшысы үшін тұзақ па? - деп жазады Ресей ақпарат порталы.
Қауіпсіздік Кеңесінің орнына төтенше комиссия, Назарбаевтың орнына Тоқаев?
Төтенше жағдай кезінде Нұрсұлтан Назарбаев қайда?
Коронавирус пен теңгенің құлдырауы: Президент Тоқаевтың тұзағы.
Қазақстандағы саяси элиталар күмәндануда. - деген тезистармен Ресей порталы біраз жарқырады.
2 Шетелдік БАҚ: өзекті тақырыптар
Бүгінгі таңда Америка Құрама Штаттары ақпараттық салада жетекші орын алады. Американдық бұқаралық ақпарат құралдарының сипаты өте алуан түрлі. Дегенмен оларды бірқатар жалпы сипаттарға бөліп қарастыруға болады.
Американдық Баспасөз, баспа және электронды, ең алдымен бизнес және таза коммерциялық сипатқа ие. Елде тек "Америка дауысы" немесе "Марти радиосы" радиостанциялары, "Марти телестанциясы"сияқты Шет мемлекеттерге хабар тарататын БАҚ жоқ. ЮСИА мемлекеттік ақпараттық агенттігі өз уақытында жұмыс істеді, бірақ ол материалдарды тек шетелде жариялай алды. Қоғамдық теледидар мен радио бар, бірақ олардың аудиториясы өте аз.
Барлық басқа баспасөз органдары коммерциялық негізде жұмыс істейді, олардың басты мақсаты -- пайда табу. Егер газет немесе телестанция табыс табуды тоқтатса, ол әдетте жабылады немесе сатылады.
Сонымен бірге, Америка Құрама Штаттары өзін сөз бостандығы, демек бұқаралық ақпарат құралдары қоғамның қалыпты өмір сүруінің маңызды шарты болып табылатын мемлекет деп санайды. Бұл АҚШ Конституциясына енгізілген алғашқы түзетуде жазылған, атап айтқанда: "АҚШ Конгресі сөз немесе баспасөз бостандығын шектейтін заңдар қабылдамайды". Сондықтан американдық БАҚ өздерін демократиялық мемлекет нормаларының сақтаушысы ретінде көрсетеді. Бірақ сонымен бірге бұл қоғамдық пікірді басқаруға қабілетті күш. Оны "төртінші билік"деп атайтыны кездейсоқ емес. Американдықтардың өздері айтқандай, заң шығарушы билік атқарушы, сот-екеуі де, екіншісі де, ал баспасөз-бәрі де. Шетелдік БАҚ-тың отандық БАҚ-тан айырмашылығы да сол деп есептеймін - сөз бостандығы.
Ресми түрде, баспасөз қызметі іс жүзінде реттелмейді. Барлық газеттер жеке. Газетті ашу үшін қандай да бір мемлекеттік органнан лицензия алудың қажеті жоқ. Бұл үшін тілек пен ақша жеткілікті. Цензура да жоқ. Ресми " құпия актісі " немесе белгілі бір үкіметтік құжаттар бірнеше жылдар бойы құпия сақталуы керек, мысалы, Ұлыбританияда да бар. Ұлттық қауіпсіздікке қатысты құпия материалдар бар екені түсінікті, бірақ жалпы ақпаратқа еркін қол жеткізу туралы заң журналистерге басқа елде қол жетімді емес деп саналатын ақпаратты алуға мүмкіндік береді.
Американдық баспасөз дәстүрлі түрде жергілікті аудиторияға бағытталған. Газеттердің көпшілігі олар шыққан қалада немесе штатта таратылады. Бұл, біріншіден, елдегі газет басылымын дамытудың тарихи дәстүрлерімен түсіндіріледі. Шынында да, бастапқыда Солтүстік Америкада 13 бөлек Британдық отарлар болды, онда олардың газеттері мен журналдары жарық көрді, тек Американдық революция оларды біртұтас мемлекетке біріктірді. Тағы бір себеп-газеттерді алыс қашықтыққа жеткізудің қымбаттығы. Сол себепті, қазіргі таңда шетелдік газеттерге көз шалуға бізде мүмкіндік аз. Алайда, шетелдік электронды ақпарат порталдары қалар емес. Оларды кез-келген тілде, оңайшылықпен қарап танысуға болады. Қазіргі заманда өзімізде газет оқудан алыстап кеткенімізді мойындау керек. Бәріміздің қолымызда керемет қару бар - ол смартфон. Соның арқасында біз газетсіз ақ кез-келген ақпаратқа қол жеткізе аламыз.
Бұл дипломдық жұмысымда Қазақстанның сыртқы саясатын шетелдік БАҚ-та ұсынудың ерекшеліктерін қарастырдым. Қазақстанның шет елдердегі сыртқы саясатының имиджінің мысалдары келтірілген. Ағылшын тілді БАҚ-та Қазақстан бейнесінің қалыптасуын зерттейтін сарапшылардың зерттеу нәтижелері атап өтілді. Қазақстанның имиджін қалыптастыру стратегиялары келтірілген. 12-ден астам шетелдік БАҚ және 56-дан астам жаңалықтар мәтіндері талданды.
Менің тақырыбымның өзектілігі Қазақстанның шетелдік БАҚ-тағы бейнесі қазіргі заманғы жанжалды саяси жағдайға байланысты екендігімен расталады. Елдің оң имиджін қалыптастыру - қазіргі заманғы ең өзекті проблемалардың бірі, өйткені сыртқы саясат әлемдік қоғамдастықтағы мемлекеттің бейнесіне тікелей байланысты. Мен бұл жұмыста Қазақстанның сыртқы саясатының имиджін шетелдік БАҚ-та жариялауға (құруға) назар аударамын, өйткені тұтастай алғанда Қазақстанның сыртқы саясатына, атап айтқанда шетелдік жаңалықтар саласында әрдайым БАҚ-тың өздері де, олардың аудиториялары да көп көңіл бөлді.
Зерттеу нысаны шетелдік БАҚ-тың соңғы бес жылдағы (2016-2021 жж.) Қазақстан туралы ағылшын тіліндегі мәтіндері болды. Зерттеу пәні ағылшын тілді БАҚ-та Қазақстан бейнесін қалыптастырудың PR-құралдары болып табылады.
Жұмысты жазу барысында келесі зерттеу әдістері қолданылды: тілдік құралдар жүйесін анықтау үшін мәтінді лингвистикалық талдау, түсіндіру әдісі, салыстыру әдісі, талдау және синтез әдістері, сараптамалық бағалау әдісі. Саяси PR-ды бөліп көрсету бекер емес, бұл өз кезегінде саясат субъектілерінің қоғамдық коммуникацияны тиімді басқаруға және қоғамдық қолдауды тарту арқылы саяси бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған мамандандырылған қызметі болып табылады.
Бұқаралық ақпарат құралдары арқылы саяси коммуникацияны жүзеге асыру олардың саяси өмірдің белсенді субъектісі ретінде әрекет ететіндігі туралы айтуға мүмкіндік береді. Мемлекеттің сыртқы саясатына және қоғамның пікіріне әсер ететін елдің бейнесі жасалады.
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдарының тәжірибесінде аудиторияның қоршаған ортаның белгілі бір құбылыстарына қатынасы "ұйымдастырылған" жаңалықтар ағынына енгізілетін стандартталған жеңілдетілген өкілдіктер (стереотиптер, суреттер, мифтер, қауесеттер) арқылы қалыптасқан кезде, саналы түрде ынталандыру әдістері кеңінен қолданылады. Бұқаралық санада белгілі бір оқиғаға теріс немесе оң реакция тудырады. Бұқаралық ақпарат құралдарында қоғам үшін ең маңызды және талқыланатын тақырыптар медиатопиктер деп аталады (үнемі шығарылатын тақырыптар). Тақырыптық компоненттер ел мен мәдениетке байланысты. Мысалы, британдық БАҚ-қа арналған тұрақты тақырыптардың бірі-корольдік отбасы мүшелері мен жоғары дәрежелі саясаткерлердің жеке өмірі туралы мәліметтер. Егер біз Қазақстандық медиа-Қордың тақырыптарына жүгінетін болсақ, онда сыбайлас жемқорлық пен қылмыстық талдау туралы жаңалықтар айтарлықтай үлес алады.
Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан саясатын беру ерекшеліктері деп аталатын жұмыс барысында зерттелген Қазақстан имиджін қалыптастырудың келесі стратегияларын ұсынамын:
- Қазақстанның позициясы немесе әдейі үнсіздігі;
- Қазақстан имиджінің жоғарылауы немесе төмендеуі;
- Қазақстанның әлсіз жақтарын айла-шарғы жасау (өркениет, сыбайлас жемқорлық және т. б.);
- жарнамаға қарсы сипаттағы қысқаша жаңалықтар хабарларын тарату;
- саяси мәселелерді дербестендіру (авторитарлық басқару стилі, биліктің вертикалі, адам құқықтарының бұзылуы));
- мемлекет басшыларының, билеуші элитаның және оппозицияның жеке қасиеттеріне қарсы тұру (нашар білім мен тәрбие, төмен шығу тегі, маргиналдық);
- тікелей және жанама шабуылдар мен қорлауды қолдану;
- белгілі бір уақыт ішінде Қазақстанның, оның саяси жетекшілерінің белгілі бір көзқарастары мен іс-қимылдарының жүйелі түрде дамуы.
Зерттеушілердің пікірінше, имидждің қалыптасуына шет елдердің тұрғындарының санасында қалыптасқан және шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен таралған стереотиптер үлкен әсер етеді. Бұқаралық ақпарат құралдары қазіргі кездегі өзекті оқиғаларды хабарлайтындықтан, жарық көретін тақырыптар әлемдегі саяси жағдайға байланысты. Бірақ тақырып пен уақытқа қарамастан, позитивті емес, Қазақстанның теріс бейнесінің жиі қалыптасуының заңдылығы байқалады.
Зерттеушілер АҚШ, Ұлыбритания және Дүниежүзілік арналар телебағдарламалары негізінен Қазақстандағы қылмыстық оқиғалар туралы хабардар ететінін атап өтті. Жақында Қазақстанның теріс имиджін қалыптастыруға АҚШ пен Ұлыбританиядан басқа Германия мен Украина бақ белсенді әсер етті. Қазақстанның, атап айтқанда Қазақстан президенті Қасым-Жомартұлы Тоқаевтың "билікке келуі" айқын тенденция болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстанның бейнесі еліміздің басшысының бейнесімен тығыз байланысты. Шетелдік БАҚ-та Қазақстанда болып жатқан негізгі өзгерістерді жариялаудың скептикалық және көбінесе теріс тоналдылығы басым.
Алайда, Қазақстан жайлы барлық шет елдерінде теріс сипаттамалар берілмейді. Азаматтардың оң көзқарасы және Қазақстанның позициясын билік тарапынан мақұлдау Шығыс-Азия елдерінің БАҚ-тарында байқалады. Мұндай мемлекеттердің ішінде Турция мен Өзбекстан, Қырғызстан елдерін атап өтуге болады. Бұл елдердің саяси дискурсының мазмұны қолдау акциялары туралы және Қазақстан саясаткерлерінің қызметін мақұлдаудың жоғары деңгейі туралы жаңалықтардан тұрады, ол тек ел халқының деңгейінде ғана емес, сонымен бірге мемлекеттік деңгейде де көрінеді. Осылайша, бір жағынан Қазақстанмен ынтымақтастыққа бейім елдер, екінші жағынан Қазақстанға теріс байланысты.
Шетелдік БАҚ өкілдері қазіргі заманғы әлемнің объективті көрінісіне бағытталған жоғары кәсіби журналистика қағидаттарын ұстанатын болады деп үміттенемін. Олар халықаралық ынтымақтастықты тең құқылы және өзара тиімді негізде дамыту ісінде адал PR-құралдарды қолданады деп ойлаймын.
2.1 Қазақстан: латын әліпбиі кириллицаға қарсы
Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 2017 жылғы 26 қазанда Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы Жарлыққа қол қойды. Бұл, шын мәнінде, халқымыздың ғасырлар бойғы арман-мұраты жүзеге асқан тарихи күн болды.
Біздің жазу мәдениетіміз ертеден басталғанын орта ғасырлық қазақ жерінен табылған Орхон-Енисей жазуларынан, Жүсіп Баласағұнның Құдатғу білігінен ақ аңғаруға болады. Неліктен Орхон-Енисей жазулары десеңіз, көне түркілердің руникалық жазуы біздің халқымызға да ортақ. Бұл адамзат тарихындағы ең көне әліпбилердің бірі ретінде белгілі. Халқымыз ислам дінін қабылдаған соң руникалық жазулар біртіндеп ысырылып, араб тілі мен араб әліпбиі тарала бастады. 900 жыл бойы қазақ жерінде араб әліпбиі қолданылып келді. Елбасы Н.Ә.Назарбаев әліпбиіміздің жиі ауысқаны туралы өзінің Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру еңбегінде атап көрсеткендей, 1929 жылғы 29 тамызда КСРО Орталық атқару комитеті мен КСРО Халық комиссарлары кеңесінің президиумы латындандырылған жаңа әліпби - Біртұтас түркі алфавитін енгізу туралы қаулы қабылдады.
Латын әліпбиінің негізінде жасалған жазу үлгісі 1929 жылдан 1940 жылға дейін қолданылып, ол кейін кириллицаға ауыстырылды. 1940 жылғы 13 қарашада Қазақ жазуын латындандырылған әліпбиден орыс графикасы негізіндегі жаңа әліпбиге көшіру туралы заң қабылданды. Осылайша, қазақ әліпбиін өзгерту тарихи, негізінен нақты саяси себептермен айқындалып келді.
Иә, шын мәнінде, ұзақ жыл бодандықтың бұғауында, саясаттың салқынында қалған Қазақ елі үшін кириллицадан құтылып, әлемдік өрениетке негізделген латын әліпбиіне көшу ежелгі арман болғаны даусыз. Жалпы, кириллицадан латын алфавитіне көшу - еліміз тәуелсіздік алған алғашқы жылдардан бері дүркін-дүркін көтеріліп келе жатқан мәселе. Ал ресми түрде ол Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІІ сессиясында сөйлеген сөзінен басталады.
Сол жиында: Қазақ әліпбиін латынға көшіру жөніндегі мәселеге қайта оралу керек. Бір кездері біз оны кейінге қалдырған едік. Әйтсе де латын қарпі коммуникациялық кеңістікте басымдыққа ие және көптеген ел, соның ішінде посткеңестік кейбір елдердің латын қарпіне көшуі кездейсоқтық емес. Мамандар жарты жылдың ішінде мәселені зерттеп, нақты ұсыныстармен шығуы тиіс. Әлбетте, біз бұл жерде асығыстыққа бой алдырмай, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін зерделеп алуымыз керек, деген салиқалы ойын білдірді.
Бұдан кейін де Елбасы бұл мәселеге бірнеше рет қайта оралды. Кезекті Жолдауында 2025 жылдан бастап латын әліпбиіне көшу туралы ойларын таратып айтты. Бұл ой еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін мені жиі мазалады. Бірақ біз көп ұлтты халықпыз. Әр ұлттың ой-пікірі бар. Қазіргі кириллица арқылы қазақтардың да, қазақстандықтардың да бірнеше буыны тәрбиеленіп, білім алды. Өмірді таныдық, дүниені көрдік. Сондықтан латын қарпіне көшкен жағдайда да кириллица көпке дейін қатар қолданылады, екеуі біразға дейін бірге пайдаланылады деп ойлаймын, дей келіп: Біз 2025 жылдан бастап әліпбиімізді латын қарпіне, латын әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек.
Бұл - ұлт болып шешуге тиіс қағидатты мәселе. Бір кезде тарих бедерінде біз мұндай қадамды жасағанбыз. Балаларымыздың болашағы үшін осындай шешім қабылдауға тиіспіз және бұл әлеммен бірлесе түсуімізге, балаларымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік меңгеруіне, ең бастысы, қазақ тілін жаңғыртуға жағдай туғызады, деген болатын. Елбасы бұл мәселеге үлкен жауапкершілікпен қарауымызды талап етті. Біздің еліміз көп ұлтты болғандықтан, латын әліпбиіне көшуді жан-жақты саралай келіп, бірте-бірте жүзеге асырудың қажеттігін ескертті.
Латын әліпбиінің қажеттілігіне біздің көзіміз айқын жетіп отыр. Әуелі тіліміздегі қазіргі жат дыбыстарды таңбалайтын әріптерді қысқартып, сол арқылы қазақ тілінің табиғи таза қалпын сақтауға мүмкіндік туады. Уақыт та, қаржы да үнемделеді. Сондай-ақ латын әліпбиіне көшу қазақ тілінің халықаралық дәрежеге шығуына жол ашады. Қазақ тіліне компьютерлік жаңа технологиялар арқылы халықаралық ақпарат кеңістігіне кірігуге тиімді мүмкіндік туады. Және түбі бір түркі дүниесімен рухани, мәдени, ғылыми, экономикалық қарым-қатынасты, тығыз байланысты күшейтуге жол ашылады.
Тұтастай алғанда, латын әліпбиіне көшуіміз - дұрыс таңдау. Жастар жағы латын әліпбиіндегі қазақ жазуын тез меңгеріп алады. Мектепте ағылшын тілі оқытылатындықтан, олар латын әліпбиін тез қабылдайтыны сөзсіз. Жаңа латын әліпбиі қолдануға өте ыңғайлы, әлемдік жаңа технологияларға бейімделген, қазақ тілінің, сондай-ақ Қазақстанда тұрып жатқан басқа да сан ұлттың тілдік жағдайларын да қамтитын жақсы алфавит болып шықты деп ойлаймын.
Өткен жылдары латын әліпбиінің жаңа нұсқадағы бірнеше жобасы тілші-ғалымдардың, әдебиетшілердің, жалпы жұртшылықтың талқылауынан өтіп, осы бекітілген нұсқа қабылданып отыр. Бұл әліпбиді жасауда бұрынғы нұсқалар, латын әліпбиіне көшкен туыстас елдердің тәжірибесі ескерілді. Әрине, талас-тартыс та, келіспеушіліктер де аз болмағаны белгілі. Пікірдің әр-алуандығы мұндайда өте қажет. Сол пікірлердің ең бағалысы іске септігін тигізгені анық.
Мемлекет басшысы өзінің Жарлығында жаңа нұсқада беріліп отырған латын графикасына негізделген қазақ тілі әліпбиін бекітумен бірге, Қазақстан Республикасының Үкіметіне қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі Ұлттық комиссия құруды, қазақ тілі әліпбиінің 2025 жылға дейін латын графикасына кезең-кезеңімен көшуін қамтамасыз етуді, бұл жөнінде ұйымдастырушылық және заңнамалық сипаттағы шаралар қабылдауды тапсырды.
Бұқаралық ақпарат құралдарына келетін болсақ, басынан бастап осы тақырып төңірегінде үлкен пікірталас болатыны түсінікті болды. Латын қарпіне көшу тек Қазақстанда ғана емес, шетелде де талқыланатын тақырыптардың біріне айналды. Мыңдаған пікірлер мен қаралымдар шетелдік ақпараттық порталдарды қоздырды. Әлеуметтік желілерде латын әліпбиіне көшуді жақтаушылар мен қарсыластар арасында пікірталастар басталды. Кейбіреулер "латын әліпбиіне ертерек көшу керек болды" деп есептесе, басқалары латын графикасына көшкеннен кейін Қазақстанда орыс әліпбиін қолданатындарға және қазақ әліпбиін қолданатындарға бөліну болады деп қауіптенеді. Көптеген шетелдік ақпараттық порталдарда "Қазақстан Советтік өткеннен арылу үшін өз әліпбиін қайта жазады", "Қазақстанның қарым-қатынасты жақсарту үшін латын әліпбиіне көшуі", "Қазақстанның латын әліпбиіне әлі ұзақ жол бар" деген тақырыптар дауыстап естілді. Зерттеу жүргізе отырып Ресей ақпараттық порталдары Қазақстанның бұл әрекетін өздеріне қатысты етіп қарастыруда. Алайда, бұл ешқандай да Ресейден құтылу мақсатында жасалып отырған дүние деп есептемеймін.
"Менің ойымша, латын әліпбиіне көшу - Қазақстанның ішкі ісі және бұл мәселеде даулы сыртқы саяси астары жоқ. Дипломат ретінде, осында болып жатқан ішкі үдерістерге қызығушылық танытатын Ресейдің Қазақстандағы елшісі ретінде мен осы сюжетті бақылап отырамын және қазақстандық басшылықтың бұл пысықтауды талап ететін қарапайым, күрделі процесс емес деген мәлімдемесімен келісемін", - деді Ресей елшісі Бородавкин "Хабар 24" мемлекеттік телеарнасына берген сұхбатында.
"Латын әліпбиіне көшу -- бұл кеңестік мұрамен үзілу әрекеті, сондай -- ақ ресейлік ықпалдарды шектеу ниетінің көрінісі", - деп пайымдайды бір белорустық саясаттанушы.
Жұмыс барысында осы тақырып төңірегінде жазылған көптеген шетелдік БАҚ-тардың берген ақпаратарына көз жүгірттім. Осы орайда сіздерге шетелдік БАҚ-тың айқын мысалдарын ұсынамын:
АУДАРМА САЛАСЫ ҮШІН ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНІҢ ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУІНІҢ САЛДАРЫ
Сілтеме:https:logrusglobal.comne wsconsequences-of-switching-kazakh -to-latin.html
Мұндай жылдам өзгерістер көптеген техникалық және лингвистикалық қиындықтармен ғана емес, сонымен бірге бюджеттің қорқынышты цифрларымен де байланысты (шамамен 300 миллион доллар).
Сонымен қатар, бұл қаражатты алу және пайдалану оңай болмайды, өйткені мемлекеттік тендерлерге қатысу демпингтік бағаларға байланысты өте тартымды емес.
Аударма саласындағы процестерді жобалау ерекшеліктерімен байланысты қиындықтар да бар. Қазіргі уақытта латын әліпбиін енгізу Қазақстанда орыс тілін ресми тіл ретінде пайдалануды жоққа шығармайды және біраз уақыт кириллица мен Латын әліпбиі синхронды түрде пайдаланылатын болады. Бұл стандарттау жөніндегі халықаралық органдар тиісті кодтауды бекіткенше күтуге тура келетінін, ал CAT әзірлеушілері "қазақ (латын) тілі"деген жаңа тілді қолдауды енгізетінін білдіреді.
Сонымен, Қазіргі алфавитте белгілі бір әріптердің болуы көптеген диакритикалық белгілерді - әріптердің үстіндегі, астындағы немесе ішіндегі белгілерді қолдануды қамтиды. Бірақ жаңа тілге арналған емлені тексеру бағдарламасының кодын кім жазады және оны қаншалықты тез жасауға болады? Егер сіз техникалық тұрғыдан, қазақ жазуының құрылымы туралы егжей-тегжейсіз мұқият қарасаңыз, қандай үдерістердің қажет болуы мүмкін екенін анықтау қиын.
Егер қазақ алфавитінде 28 әріп болса, бұл олардың жанында диакритикалық белгілері бар бос орындары жоқ кейбір әріптер пайда болады дегенді білдіре ме? Немесе Кирилл алфавитінің кейбір әріптері кейбір латын әріптерінің тіркесімдеріне сәйкес келе ме? Соңғы жағдайда мәтіндерді түрлендіру кезінде кейбір таңбаларды басқаларына оңай ауыстыруға тағы бір мәселе қосылады: қысқартулар. Мысалы, егер кириллицаның бас әрпін латын әрпімен алмастырса, онда ол қысқартудың бір бөлігі болса, не істеуіміз керек? Біз оны тек бірінші латын әрпімен алмастырамыз ба? Немесе екі бас латын әріптерімен? Бірінші бас және екінші кіші әріптермен? Алайда, бұл ' бұл әлі қиын емес. Егер Босниялық алфавит сияқты жұмыс істесе, одан да жаман болады: кириллицадан латынға транслитерация ішінара лексикалық ережелерге сәйкес жүзеге асырылады. Бұл дегеніміз, әріптердің кейбір комбинациясы әр жағдайда контекстке байланысты әр түрлі өзгереді.
Бұл тапсырмада әлі белгісіз сұрақтар көп, бірақ "Логрус Глобал" ЖШС мамандары жағдайды бақылауды жалғастыруда.
АУЫСУДЫҢ АЯҚТАЛУЫ 2025 ЖЫЛЫ ЕМЕС, 2035 ЖЫЛЫ БОЛУЫ МҮМКІН.
Сілтеме: https:eurasianet.orgkazakhstan-l atin-switchover-to-be-delayed
Назарбаев оның шешімі қазақстандық қоғамды жаңғырту үшін қажет деп сендірді. Бұл қадамның басқа жақтаушылары бұл Қазақстанды әлемдік зияткерлік қоғамдастыққа жақындатады және елді заманауи ақпараттық технологиялардың қажеттіліктеріне бейімдеуге көмектеседі деп сендірді. Сонымен қатар, кейбір ресейлік шовинистер мұның бәрі Қазақстанды Мәскеудің мәдени ықпал ету саласынан шығару мақсатындағы қастандықтың бір бөлігі болды деп күңкілдеді. Алайда жаңа әліпбиді қабылдау еш қиындықсыз болған жоқ.
Бастапқыда заң шығарушылардан қазір қолданылып жатқан 42 әріптік кирилл алфавитінен үлкен алшақтықты білдіретін 25 таңбалы алфавиттің артықшылықтарын қарастыруды сұрады. Осы нұсқаның айналасындағы көпшілік пікірталастардың көпшілігін елемей, Назарбаев кенеттен 32 әріптік нұсқаға қол қойды, оны бұрын ешкім көрмеген, содан кейін шенеуніктерге алфавиттің 2025 жылға дейін күшіне енуін қамтамасыз етуді бұйырды.
Бұл екінші итерация апострофтардың басым қолданылуына байланысты қатты сынға ұшырады, сондықтан бірнеше айдан кейін Назарбаев 32 әріптен тұратын, бірақ кейбір маңызды айырмашылықтары бар тағы бір нұсқаны қайта ойластырып, мақұлдады.
Содан бері жаңа қазақ жазуы көше белгілерінде және үкімет ғимараттарынан тыс жерлерде пайда бола бастады. Қараша айында газет дүңгіршектерінде толығымен латын қарпімен жазылған , мемлекет қаржыландыратын Til Qazaqstan газеті шыға бастады. Алайда, басқа бұқаралық ақпарат құралдарының көпшілігі, соның ішінде Үкімет, кириллицаға адал болып қалды. Шындығында, алфавиттің түпкілікті келісілген нұсқасы да сынға ұшырады, бұл кейбір тіл сарапшыларын тағы бір нәрсені өзгерту мүмкін бе деп ойлауға итермеледі. "Латын әліпбиі қазіргі формада тиімсіз және қарапайымдылықтың, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Т.Қ. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ
Муратова А.
Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан саясатын беру ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В041200 - Медиажурналистика
Алматы 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
Т.Қ. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ
Кино және ТВ факультеті
Компьютерлік технологиялар кафедрасы
Қорғауға жіберілді
____ __________________2021 жыл
Компьютерлік технологиялар кафедрасының
меңгерушісі __________________ Сатыбалдиева Ф.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ШЕТЕЛДІК БАҚ-ТЫҢ ҚАЗАҚСТАН САЯСАТЫН БЕРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Орындаған: __________________ Муратова А.Д.
Ғылыми жетекші,
аға оқытушы, PhD: __________________ Рамазан А.Ә.
Норма бақылаушы: __________________
Алматы 2021
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 БАҚ және саяси сана
1.1 БАҚ-ңың саясатта алатын орны
1.2 БАҚ-тың халықаралық қатынастарға әсері
1.3 Қазақстан батыс БАҚ көзімен
2 Шетелдік БАҚ: өзекті тақырыптар
2.1 Қазақстан: латын әліпбиі кириллицаға қарсы
2.2 Қазақ сияқты кетіңіз. Шетелдік БАҚ Назарбаевтың отставкаға кетуі туралы
2.3 Шетелдік БАҚ Елордадағы ЭКСПО туралы не дейді?
2.4 "Қазақстан сал болды". Ел коронавируспен күресудің "жаман үлгісіне" қалай айналды
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Туынды қай тақырыпта болса да оны жазу үшін журналист те, жазушы да өзіңдік қолтаңбасымен келуді қалайды. Ал мұндай шеберлік ізденімпаздық пен терең білімділікті талап етері сөзсіз. Өзімнің дипломдық жұмысымда БАҚ пен саясатты арқау еткен соң төрт жылдық білім мен тәжірибенің күшін сарқып, ауқымды тақырыпқа орайлас ізденісімді саяси журналистикаға арналған еңбектерден және аталған тақырыбыма сай мақалалармен танысудан бастадым. Өкінішке орай, журналистикадағы саясат тақырыбын тереңінен сараптап, кең талқыға салған зерттеушілердің қатары сирек екенін мойындауымыз керек. Жас зерттеуші ретінде бұл ізденісімде қазіргі саяси журналистиканың көрінісіне баға беріп, шетелдік БАҚ-тың саяси жаңалықтар беру ерекшелігін, оның бізге тигізер әсерін анықтауды басты назарыма ұстадым. Ең алдымен саясат ұғымын саналы түрде анықтап, оның журналистикамен ажырамас байланысын түсіндірмес бұрын Американың саясатшысы Г.Лассуэллдің (1902-1978) өзінше жүйелеген БАҚ-тың негізгі қызметтеріне тоқталсақ: 1) әлемдегі болып жатқан жағдай туралы хабарлар жинап тарату; 2) хабарларды редакциялау,таңдау және түсінік беру; 3) қоғамдық пікір қалыптастыру; 4) мәдениетті тарату. Осы міндеттердің қатарына бесінші етіп оның қоғамды саясаттандыруы мен бұқара халықты саяси ағартушылығын қосуға болар еді. БАҚ азаматтар мен билік органдарына ең маңызды оқиғалар туралы мағлұматтар жинайды, таратады, оларға баға береді. Осындай негізгі қызметтері арқылы Үкіметтің, парламенттің, партиялар мен қозғалыстардың іс-әрекеттері, қоғамның экономикалық, саяси, мәдени өмірі туралы пікір, көзқарас қалыптастырады. Ғалым, зерттеуші М.Барманқұлов ақпарат пен саясаткердің имиджі туралы Журналистердің айтуы бойынша, олардың негізгі мақсаты - шынайы ақпарат жеткізу. Саясаткерлердің ойынша, журналистика дегеніміз - ақпарат. Ал ол ақпарат олардың бейнесін жақсы жағынан көрсету болып табылады деп есептейді. Олардың шынайы бейнесі емес, аудитория алдында тартымды етіп көрсету. Бұл дегеніміз театр ғой - деп жазады. Зерттеуші ғалымның бұл пікірін құптай отырып, қазіргі қоғамда БАҚ кімге қызмет етеді, мемлекет арасында ақпараттық шабуылдардың түпкі мақсаты не деген сұраққа дипломдық жұмысымда жауап беруге талпындым. Сондықтан саяси журналистиканың өзімізге ғана мәлім қырларын қарастырғанда, бұл мәселе зайырлы, құқықтық мемлекетіміз бен демократиялық қоғам үшін өзекті әрі көкейкесті. Қазіргі қоғамды мемлекеттер арысындағы саяси ақпараттық шабуылсыз елестету мүмкін емес. Бірақ, мен бұл жұмысымда мемлекеттер арасындағы емес, нақты Қазақстанға көзделген ақпараттық шабуылдарды зерттеймін. Күллі халықтың ойын бір мақаламен өзгертетіндей, БАҚ-тың құдіреті неде? Бір сөзбен айтқанда, көгілдір экран мен оқылған ақпарат көрерменге өз көзімен көргендей керемет әсер сыйлайды. Бұл өз кезегінде аудитория үшін Мен көрдім. Яғни ол - шындық деген психологиялық тоқтамға әкелетіні даусыз. Ақпаратты бірінші білген адам әлемді билейді деген қағида негізіне сүйенсек, ақпарат таратушы журналист қауымы үшін жауапкершіліктің жүгі ауыр. Берілген ақпараттың шынайлығы мен дәлдігін сақтап, халыққа дәйекті жеткізу - журналистің міндеті. Алайда ақпараттағы оқиғаның өзектілігі мен оның таратудағы мақсаты айқын болуы шарт. Көп жағдайда дұрыс жеткізілмеген ақпараттар халықтың санасын улап, қандайда бір қалыптасқан пікірлерін бұрыс жаққа өзгертіп жатады. Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан жайлы таратқан бір қисық ақпараты сол елдегі жүз халықтың біздің елге деген көзқарасын әп сәтте өзгертуге ықпалы бар. Осы тұрғыдан келгенде Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан саясатын беру ерекшеліктері туралы дипломдық жұмысымды БАҚ және саяси сана деп аталатын алғашқы бөліміне арқау еттім.
1 БАҚ және саяси сана
Бүгінгі таңда БАҚ қоғамның саяси жүйесі үшін өте маңызды және азаматтардың саяси санасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Ең көп таралған бұқаралық ақпарат құралдары - баспасөз, теледидар, радио және интернет-ресурстар осы тізімде ерекше орын алады.
Бұқаралық ақпарат құралдарының негізгі функциялары:
1.Ақпараттық функция. Оның мәні жеке елде де, әлемде де болып жатқан оқиғаларды бұқаралық ақпарат құралдарының жариялауында жатыр. Ақпарат халыққа беріліп қана қоймайды, сонымен қатар сарапшылар бағалайды және түсіндіреді.
2.БАҚ саяси әлеуметтенудің құралы ретінде әрекет етеді. Олардың көмегімен халық саяси нормалар мен құндылықтарын; саяси мінез-құлықтың үлгілері мен модельдері игереді.
3.Әр түрлі қоғамдық мүдделер мен пікірлерді, саяси оқиғаларға көзқарастарды ұсыну функциясы.
4.Қоғамдық пікірді қалыптастыру -- БАҚ-тың аса маңызды функцияларының бірі. Ол, мысалы, күн сайын теледидар экрандарында жаңалықтар, ток-шоулар және басқа да телешоуларда көретін ақпараттардың әсерінен қалыптасады.
5.Сын мен бақылау функциясы. Бұл азаматтарға органдардыңбилік өкілдерінің оқиғаларын, әрекеттерін талдауға және бағалауға мүмкіндік береді. Алайда, қазіргі қоғамда адамдар дайын талданған ақпаратты игеруді жөн көреді. Бұл факт азаматтардың саяси санасының әртүрлі манипуляцияларына жағдай жасайды.
Бұқаралық ақпарат құралдарының саяси ықпалы адамның ақыл-ойы мен сезімдеріне әсер ету арқылы жүзеге асырылады. Шынайы ақпаратпен қатар, насихатта көбінесе жартылай ақиқат беріледі, сонымен қатар үгіт -- насихат жүргізетін саяси ұйымның сипатына байланысты жалған ақпарат қолданылады-фактілерді бұрмалау, жалған ақпарат, әсіресе Интернет-ресурстарға қатысты. Көбінесе әртүрлі сайттарда "ақпаратты толтыру" деп аталады, яғни кез-келген пайда алу үшін жалған ақпаратты жариялау жүзеге асырылады. Көбінесе мұндай жарияланымдардың авторы да жоқ, бірақ халықтың бір бөлігі бұл ақпаратты оның ақиқаты туралы ойламай-ақ біледі.
Бүгінгі таңда күнделікті өмірді медиациялау процесі белсенді дамып келеді және БАҚ оның саяси мінез-құлқына мақсатты әсер ете отырып, жас ұрпақтың дүниетанымы мен саяси санасын қалыптастыру саласында сөзсіз көшбасшы болып табылады. Осыған байланысты масс-медиа қоғам өмірінің барлық салалары бойынша жастарды ақпараттық ағартудың негізгі институты болып табылады. БАҚ саяси, әлеуметтік, экономикалық және мәдени бағдарлар мен жаңа буын ұстанымдарын қалыптастыру процесін белсенді түрде басқарады.
Осылайша, халықтың саяси санасын қалыптастыратын қазіргі заманғы БАҚ саяси процестің өзегіне айналады деп қорытынды жасауға болады. БАҚ қызметі берілген саяси бағыт бойынша жүзеге асырылады. Саясат, өз кезегінде, бұқаралық ақпарат құралдарынсыз жасай алмайды, өйткені олар билік пен қоғам арасындағы бағыттаушы болып табылады.
1.1 БАҚ-ңың саясатта алатын орны
Қазіргі уақытта саяси процестердегі басты орындардың бірі-бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ). Олардың саясатпен, оның субъектілерімен өзара әрекеттесуі күнделікті әртүрлі формалар мен көріністерде сезіледі. Бұқаралық ақпарат құралдарының маңыздылығы бұқаралық ақпарат құралдарының билік құралы ("төртінші билік") екенін ескерсек, айқын болады.
Жеделдік пен динамизм БАҚ-қа қоғамның рухани өміріне, халықтың қалың бұқарасының санасына тиімді әсер етуге мүмкіндік береді. Олар белгілі бір мақсаттарды, белгілі бір саяси бағытты қолдау үшін қоғамдық пікірді қозғауға ықпал етуі мүмкін. Сонымен бірге олар интеграциялық функцияларды орындай алады, адамдарды басым әлеуметтік - саяси құндылықтарды жағымды қабылдауға және игеруге сендіреді.
Саяси мазмұн БАҚ қызметінде, әсіресе қоғамдық қатынастар жүйесіндегі, мемлекеттік басқару нысандарындағы әртүрлі өзгерістер кезеңінде көрінеді.
БАҚ функциялары әртүрлі. Кез-келген заманауи қоғамда олар белгілі бір түрде немесе басқа түрде бірқатар жалпы саяси функцияларды орындайды. Мүмкін, олардың ішіндегі ең маңыздысы-ақпараттық функция. Бұл азаматтар мен билік органдары үшін маңызды оқиғалар туралы ақпарат алудан және таратудан тұрады. Алынатын және берілетін масс-медиа ақпарат қандай да бір фактілерді бейтарап, фотографиялық жария етуді ғана емес, сондай-ақ оларға түсініктеме беру мен бағалауды да қамтиды.
Әрине, бұқаралық ақпарат құралдарының барлық ақпараттары (мысалы, ауа-райы болжамдары, ойын-сауық, спорт және басқа да осындай хабарламалар) саяси емес. Саяси ақпаратқа қоғамдық маңызы бар және мемлекеттік органдар тарапынан назар аударуды талап ететін немесе оларға ықпал ететін мәліметтер жатады. Алынған ақпарат негізінде азаматтарда Үкіметтің, Парламенттің, партиялардың және басқа да саяси институттардың қызметі туралы, қоғамның экономикалық, мәдени және өзге де өмірі туралы пікір қалыптасады. Адамдардың күнделікті тәжірибесінде тікелей көрсетілмейтін мәселелер бойынша, мысалы, басқа елдер, саяси көшбасшылар және т. б. туралы пікір қалыптастыруда БАҚ-тың рөлі ерекше.
1.2 БАҚ-тың халықаралық қатынастарға әсері
Масс-медианың ықпалы нақты бір мемлекет ішінде шектеліп қоймай, сонымен қатар шекаралас елдерге қатты ықпалын тигізіп, халықаралық қатынастарға әсерін келтіреді. Алайда, бұл әсер әрдайым шығармашылық емес, бұқаралық ақпарат құралдарының халықаралық процестерге теріс әсер ету жағдайлары жиі кездеседі.
Біз үлкен деструктивті күшке ие болған қазіргі ақпараттық соғыстардың куәсі болып келеміз. Олар дағдарыс жағдайында белгілі бір жанжалды бәсеңдетпей, керісінше, ынталандырып, ерекше қауіпке ие болады. Тіпті, соңғы уақытта БАҚ арқылы жіберілген тексерілмеген ақпарат немесе анық-жалған ақпарат қате әскери-саяси шешімдер қабылдауға әкелетін жағдайлар орын алып жатады.
БАҚ-тың халықаралық істерге ықпалының күшеюін баса көрсете отырып, әрдайым теріс түсінікке ие болатын осы ықпалдың салдарларына баса назар аудару қажет. Сонымен, көп жағдайда ақпараттық агенттіктердің материалдарында сынып ретінде деректерді байыпты және мұқият талдау жоқ, ал қолда бар ақпарат дайын субъективті тұжырымдарға бейімделеді. Яғни, әсер, ең алдымен, логика мен ақылға емес, адамдардың эмоциялары мен сезімдеріне әсер етеді. Мұндай насихат жай ғана қажет емес, қазіргі жағдайда бұл өте қауіпті болуы мүмкін. Қоғамдық дипломатияда өз ұстанымын дәйекті түрде баяндау, сыртқы саясаттағы басымдылықтарын түсіндіру, ақпараттық бақталастықпен айналыспай, сенімді қарым-қатынас орнатуға ықпал ету және оларды шынайы априори деп санай отырып, тек өз мүдделерін танымал ету қажет. БАҚ-тың басты күш-жігері маңызды қоғамдық-саяси оқиғаларды жариялауға, түрлі процестер мен құбылыстарды талқылауға және сынға алуға бағытталған. Бірақ сонымен бірге, бұқаралық ақпарат құралдарының қызметі прагматикалық, материалдық мақсаттарды-пайда табуды көздейді.
Енді бұқаралық ақпарат құралдары қазіргі уақытта қоғамның назарын маңызды оқиғаларға аударып қана қоймай, кейде жаңа шындық құрып, халықаралық қатынастар теңдеуінде жаңа айнымалылар орната алатындығы айқын болды.
Сыртқы саясатты жүзеге асыруда бұқаралық ақпарат құралдарын қолдану, ең алдымен, оның тиімділігіне байланысты танымал бола бастады.
Бұл сегменттегі көшбасшы, әрине, АҚШ. Олар жер шарының әр бұрышында өздерінің ұлттық басымдықтарын іске асыруға ақпараттық қолдау көрсетуді қамтамасыз ететін жүйені құруға қол жеткізді. Тек ресми дереккөздерге сүйене отырып, олар сыртқы саяси насихатқа миллиард долларға жуық қаражат жұмсайды. Сонымен қатар, Ақ үй өзінің имиджін құрып қана қоймайды, сонымен қатар басқа мемлекеттердің жаңалықтар саясатына әсер етеді, ақпараттық себептер қалыптастырады (яғни, ол АҚШ үшін тиімді түрде белгілі бір салада шоғырландырылған қоғамдық пікірді дамытуға әсер ететін оқиғаларды жариялайды).
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдары сыртқы саясатқа белсенді әсер етеді деп сеніммен айтуға болады. БАҚ жанжалды жағдайларды ынталандыра алады, әртүрлі деректерді басқара алады және оқиғаларды объективті сипаттау, тараптарды бір-бірінің жоспарлары туралы уақтылы және сауатты хабардар ету арқылы мемлекеттер арасында сенімді қарым-қатынас орнатуға ықпал ете алады. Екеуі де, сайып келгенде, негізгі шешімдер қабылдауға әсер етеді. Тек саясатқа қызмет етуге арналған құрылымнан бұқаралық ақпарат құралдары оны қалыптастыруға мүмкіндік бермейтін құрылымға айналды. Енді шындық мынада, Викторияны соғыста жеңетін адам емес, бұқаралық ақпарат құралдарының жеңімпазы деп таниды.
1.3 Қазақстан батыс БАҚ көзімен
Біздің елімізде болып жатқан оқиғалар шетелдік БАҚ-тың жаңалықтарында жиі жыпылықтайды. Кейде Батыс басылымдары бізден таңданады, таң қалады, тіпті естен танады, содан кейін "Борат" фильміндегі кейіпкерді еске түсіреді. Кіріспе ретінде мен сіздерге шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының елімізде орын алған кішігірім оқиғаларға қатысты берген ақпараттарын ұсынамын.
Американдық газет "қалыңдықтың ұрлығы" бейнесіне таң қалды"
Америкалық ірі NY POST басылымы қызды ұрлауға қатысты қазақстандық бейнероликті тіркеп, мақала жазды.
"Борат" стилінде қалыңдықты ұрлау Қазақстанда видеоға түсірілді, онда қызды ұрлап, кейін оны заңды әйеліне алу бұл елде қалыпты жағдай болып табылады", - деп жазады басылым.
Сілтеме: https:youtu.beAsmg-SMq_2s
Видео Ақмола облысында түсірілді. Қызды жаңадан шыққан күйеу жігіттің көптеген туыстары үйге мәжбүрлеп апарып жатқанын көруге болады, ал қыз бұған белсенді түрде қарсы тұрады.
Сондай-ақ, NY POST Қазақстандағы қыздардың 60 пайызы дәстүрге сәйкес ұрлаудың құрбаны болған деген статистиканы келтірді. Батыс БАҚ-тарының ішіндегі ең алғаш видеоны жазған Central European News басылымы жариялады.
"Сахнада дәстүрлі неке қию рәсімінің барлық мән - жайлары бар: қазақ музыкасы, арнайы үйлену кілемі және кейін лақтырылатын кәмпиттер", - деп жазады басылым.
Белорус Қазақстандағы жол әдет-ғұрыптары туралы жазды: ойын және орта ғасырлар
Блогер және Беларусьтен келген саяхатшы Евгений Шапошников әлеуметтік желідегі өз парақшасында қазақстандық жолдар мен жергілікті жол полицейлері туралы жағымсыз пікір қалдырды, бұл барлық қазақстандықтардың наразылығын тудырды.
"Адамдарға қарағанда жол полициясы көп, олардың көпшілігі зұлым және көңілді. Мен жолдың 45 шақырымында 10 жұмыс істейтін экипажды санадым. Бұл арнайы операция емес. Айыппұлдар мүлдем мүмкін емес. Сағатына 10 шақырымнан асып кеткені үшін ең төменгі айыппұл, ашылмаған белбеу немесе телефонмен сөйлесу - 66 доллар (шамамен 5000 Ресей рублі), ал Қазақстандағы ең төменгі жалақы - 68 доллар, ал орташа жалақы - 350 доллар", - деп жазды саяхатшы.
Евгенийдің айтуынша, Алматыда тоқтау сызығынан шығу және сары жолға өту мүмкіндігін түсіретін камералар өте көп.
"Осыған байланысты бүкіл ағын жасыл түске дейін 2-3 секунд ішінде баяулай бастайды. Мұның бәрі жүргізушілерді өсіруге көмектеседі деп ойлайсыз ба? Минскіге қарағанда апаттар көп, және олардың барлығы өте қатал, содан кейін "кездесу", содан кейін жаяу жүргінші. Камералар ілулі, ал жаяу жүргіншілер өткелінің жартысы жарықтандырылмаған. Бұрынғы Астанадан 10 шақырым жердегі елді мекендердегі жолдар да жарықтандырылмаған".
Блогер бір күні ол сағатына 20-30 шақырым жылдамдықпен жүретін көлікті басып озған кезде "қатал жол полициясымен кездесуге" барғанын есіне алады.
"Жол полициясы ЖҚЕ-де "қарама-қарсы жолға шыққаны" үшін бір жылға айыру және ешқандай айыппұл қарастырылмағанын көрсетті. Мен айтамын-Иә, бұл құқықтарды алыңыз, Беларуссияда айыру жоқ, Мен бәрін қалпына келтіремін. Сонымен, ол хаттама жаза бастады деп ойлайсыз ба? Ол менің ақыл-ойым кем екенімді айтты және жолаушыларыммен құқықтарды сатып алу туралы келісімге келді. Осыдан кейін мен жол қозғалысы ережелерін бұзған кезде ешкім машинаға құжаттарды қарамайтынын және ешкім хаттамаларды жазбайтынын байқадым. Қазақстанда тек ойын және орта ғасырлар".
Батыс БАҚ-тары Астанада McDonald ' s-тің ашылуын мазақ етті
Сілтеме: https:youtu.bePOQaBAVdypc
Астанада фаст-фуд желісінің ашылуы шулы оқиға болды, ал адамдарды тартылыс болмау үшін партиялар кіргізуге тура келді. Түсініксіз түк көрмегендік кезек шетелдіктерді таң қалдырды. Бірқатар батыс БАҚ-тары Астанадағы алғашқы Қазақстандық McDonald ' s фаст-фуд мейрамханасының ашылуынан бастап видео жариялады.
"Алғашқы Қазақстандық McDonald' s - та тамақтану үшін кезек күтіп тұр", - деп жазды New York Post.
Қазақтар бұндай емес еді ғой? Қазақстанның Поп-тобы гендерлік стереотиптерді өзгертеді және жаңа жанр жасайды
Олар танымал балалар тобы болғысы келді, музыка жазды және жанкүйерлердің армиясын тапты, бірақ оның орнына наразылық, наразылық және тіпті қауіп-қатерге тап болды. Олар кәсіпқойлар қойған би нөмірлерін орындайды, есте қаларлық әндер айтады және әдемі жасырылған бейнеклиптер шығарады. Бірақ бұл K-pop-танымал корей музыкасы туралы емес. - деп жазады, шетелдік BBC News порталы.
"[Ninety One], әрине, Қазақстанда" жұмсақ жігіттер" мәдениетін танымал етті... олар қатал ер адамдарға ұқсауға немесе еркектікті барлық көріністерімен көрсетуге тырыспады". Олар мұны музыканттардың арасында алғашқылардың бірі болып жасады ...және олардың стадиондарда мыңдаған адамдарды жинағаны, қазір Қазақстандағы көрермен еркектік емес еркектікке адал бола бастады деп айтуға болады". (Гегемониялық еркектік - кейбір қоғамдарда қабылданған "нағыз адамның"қатыгез бейнесі). - деп қосты.
Бірақ Qpop Қазақстандағы гендерлік нормаларды өзгертуге көмектесті ме? Шетелдік БАҚ-тың айтуынша, Ninety One тобы бұл туралы сөзсіз айтқан, бірақ көптеген адамдар бұл музыканттардың сыртқы түрін ұнатпайды.
Ninety One құндылықтарды қайта бағалаудың алғашқы қадамдарын жасады. "Менің ойымша, олар гендерлік нормаларды өзгертті деп ойламаймын, бірақ сыртқы келбеті мен мінез - құлқына қатысты дәстүрлі гендерлік нормаларға қарсы тұра алды", - деді BBC News сайтының тілшісі.
"Олар қазақ халқының қандай болуы мүмкін және өзін қалай ұстау керектігі туралы балама көзқарасты көрсетті. Осылайша олар қоғамдық пікірталасты бастады", - деп түйіндеді.
Эпидемия аяқталғаннан кейін Тоқаев Қазақстанның супер президенті болып қала ма?
Сілтеме: https:www.dw.comru
Қазақстан Президенті Қасымжомарт Тоқаев коронавирус індеті кезінде оған төтенше жағдай туралы заң беретін барлық өкілеттіктермен қаруланды. Бұл ҚР - дағы қос биліктің соңы ма, әлде елдің жаңа көшбасшысы үшін тұзақ па? - деп жазады Ресей ақпарат порталы.
Қауіпсіздік Кеңесінің орнына төтенше комиссия, Назарбаевтың орнына Тоқаев?
Төтенше жағдай кезінде Нұрсұлтан Назарбаев қайда?
Коронавирус пен теңгенің құлдырауы: Президент Тоқаевтың тұзағы.
Қазақстандағы саяси элиталар күмәндануда. - деген тезистармен Ресей порталы біраз жарқырады.
2 Шетелдік БАҚ: өзекті тақырыптар
Бүгінгі таңда Америка Құрама Штаттары ақпараттық салада жетекші орын алады. Американдық бұқаралық ақпарат құралдарының сипаты өте алуан түрлі. Дегенмен оларды бірқатар жалпы сипаттарға бөліп қарастыруға болады.
Американдық Баспасөз, баспа және электронды, ең алдымен бизнес және таза коммерциялық сипатқа ие. Елде тек "Америка дауысы" немесе "Марти радиосы" радиостанциялары, "Марти телестанциясы"сияқты Шет мемлекеттерге хабар тарататын БАҚ жоқ. ЮСИА мемлекеттік ақпараттық агенттігі өз уақытында жұмыс істеді, бірақ ол материалдарды тек шетелде жариялай алды. Қоғамдық теледидар мен радио бар, бірақ олардың аудиториясы өте аз.
Барлық басқа баспасөз органдары коммерциялық негізде жұмыс істейді, олардың басты мақсаты -- пайда табу. Егер газет немесе телестанция табыс табуды тоқтатса, ол әдетте жабылады немесе сатылады.
Сонымен бірге, Америка Құрама Штаттары өзін сөз бостандығы, демек бұқаралық ақпарат құралдары қоғамның қалыпты өмір сүруінің маңызды шарты болып табылатын мемлекет деп санайды. Бұл АҚШ Конституциясына енгізілген алғашқы түзетуде жазылған, атап айтқанда: "АҚШ Конгресі сөз немесе баспасөз бостандығын шектейтін заңдар қабылдамайды". Сондықтан американдық БАҚ өздерін демократиялық мемлекет нормаларының сақтаушысы ретінде көрсетеді. Бірақ сонымен бірге бұл қоғамдық пікірді басқаруға қабілетті күш. Оны "төртінші билік"деп атайтыны кездейсоқ емес. Американдықтардың өздері айтқандай, заң шығарушы билік атқарушы, сот-екеуі де, екіншісі де, ал баспасөз-бәрі де. Шетелдік БАҚ-тың отандық БАҚ-тан айырмашылығы да сол деп есептеймін - сөз бостандығы.
Ресми түрде, баспасөз қызметі іс жүзінде реттелмейді. Барлық газеттер жеке. Газетті ашу үшін қандай да бір мемлекеттік органнан лицензия алудың қажеті жоқ. Бұл үшін тілек пен ақша жеткілікті. Цензура да жоқ. Ресми " құпия актісі " немесе белгілі бір үкіметтік құжаттар бірнеше жылдар бойы құпия сақталуы керек, мысалы, Ұлыбританияда да бар. Ұлттық қауіпсіздікке қатысты құпия материалдар бар екені түсінікті, бірақ жалпы ақпаратқа еркін қол жеткізу туралы заң журналистерге басқа елде қол жетімді емес деп саналатын ақпаратты алуға мүмкіндік береді.
Американдық баспасөз дәстүрлі түрде жергілікті аудиторияға бағытталған. Газеттердің көпшілігі олар шыққан қалада немесе штатта таратылады. Бұл, біріншіден, елдегі газет басылымын дамытудың тарихи дәстүрлерімен түсіндіріледі. Шынында да, бастапқыда Солтүстік Америкада 13 бөлек Британдық отарлар болды, онда олардың газеттері мен журналдары жарық көрді, тек Американдық революция оларды біртұтас мемлекетке біріктірді. Тағы бір себеп-газеттерді алыс қашықтыққа жеткізудің қымбаттығы. Сол себепті, қазіргі таңда шетелдік газеттерге көз шалуға бізде мүмкіндік аз. Алайда, шетелдік электронды ақпарат порталдары қалар емес. Оларды кез-келген тілде, оңайшылықпен қарап танысуға болады. Қазіргі заманда өзімізде газет оқудан алыстап кеткенімізді мойындау керек. Бәріміздің қолымызда керемет қару бар - ол смартфон. Соның арқасында біз газетсіз ақ кез-келген ақпаратқа қол жеткізе аламыз.
Бұл дипломдық жұмысымда Қазақстанның сыртқы саясатын шетелдік БАҚ-та ұсынудың ерекшеліктерін қарастырдым. Қазақстанның шет елдердегі сыртқы саясатының имиджінің мысалдары келтірілген. Ағылшын тілді БАҚ-та Қазақстан бейнесінің қалыптасуын зерттейтін сарапшылардың зерттеу нәтижелері атап өтілді. Қазақстанның имиджін қалыптастыру стратегиялары келтірілген. 12-ден астам шетелдік БАҚ және 56-дан астам жаңалықтар мәтіндері талданды.
Менің тақырыбымның өзектілігі Қазақстанның шетелдік БАҚ-тағы бейнесі қазіргі заманғы жанжалды саяси жағдайға байланысты екендігімен расталады. Елдің оң имиджін қалыптастыру - қазіргі заманғы ең өзекті проблемалардың бірі, өйткені сыртқы саясат әлемдік қоғамдастықтағы мемлекеттің бейнесіне тікелей байланысты. Мен бұл жұмыста Қазақстанның сыртқы саясатының имиджін шетелдік БАҚ-та жариялауға (құруға) назар аударамын, өйткені тұтастай алғанда Қазақстанның сыртқы саясатына, атап айтқанда шетелдік жаңалықтар саласында әрдайым БАҚ-тың өздері де, олардың аудиториялары да көп көңіл бөлді.
Зерттеу нысаны шетелдік БАҚ-тың соңғы бес жылдағы (2016-2021 жж.) Қазақстан туралы ағылшын тіліндегі мәтіндері болды. Зерттеу пәні ағылшын тілді БАҚ-та Қазақстан бейнесін қалыптастырудың PR-құралдары болып табылады.
Жұмысты жазу барысында келесі зерттеу әдістері қолданылды: тілдік құралдар жүйесін анықтау үшін мәтінді лингвистикалық талдау, түсіндіру әдісі, салыстыру әдісі, талдау және синтез әдістері, сараптамалық бағалау әдісі. Саяси PR-ды бөліп көрсету бекер емес, бұл өз кезегінде саясат субъектілерінің қоғамдық коммуникацияны тиімді басқаруға және қоғамдық қолдауды тарту арқылы саяси бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған мамандандырылған қызметі болып табылады.
Бұқаралық ақпарат құралдары арқылы саяси коммуникацияны жүзеге асыру олардың саяси өмірдің белсенді субъектісі ретінде әрекет ететіндігі туралы айтуға мүмкіндік береді. Мемлекеттің сыртқы саясатына және қоғамның пікіріне әсер ететін елдің бейнесі жасалады.
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдарының тәжірибесінде аудиторияның қоршаған ортаның белгілі бір құбылыстарына қатынасы "ұйымдастырылған" жаңалықтар ағынына енгізілетін стандартталған жеңілдетілген өкілдіктер (стереотиптер, суреттер, мифтер, қауесеттер) арқылы қалыптасқан кезде, саналы түрде ынталандыру әдістері кеңінен қолданылады. Бұқаралық санада белгілі бір оқиғаға теріс немесе оң реакция тудырады. Бұқаралық ақпарат құралдарында қоғам үшін ең маңызды және талқыланатын тақырыптар медиатопиктер деп аталады (үнемі шығарылатын тақырыптар). Тақырыптық компоненттер ел мен мәдениетке байланысты. Мысалы, британдық БАҚ-қа арналған тұрақты тақырыптардың бірі-корольдік отбасы мүшелері мен жоғары дәрежелі саясаткерлердің жеке өмірі туралы мәліметтер. Егер біз Қазақстандық медиа-Қордың тақырыптарына жүгінетін болсақ, онда сыбайлас жемқорлық пен қылмыстық талдау туралы жаңалықтар айтарлықтай үлес алады.
Шетелдік БАҚ-тың Қазақстан саясатын беру ерекшеліктері деп аталатын жұмыс барысында зерттелген Қазақстан имиджін қалыптастырудың келесі стратегияларын ұсынамын:
- Қазақстанның позициясы немесе әдейі үнсіздігі;
- Қазақстан имиджінің жоғарылауы немесе төмендеуі;
- Қазақстанның әлсіз жақтарын айла-шарғы жасау (өркениет, сыбайлас жемқорлық және т. б.);
- жарнамаға қарсы сипаттағы қысқаша жаңалықтар хабарларын тарату;
- саяси мәселелерді дербестендіру (авторитарлық басқару стилі, биліктің вертикалі, адам құқықтарының бұзылуы));
- мемлекет басшыларының, билеуші элитаның және оппозицияның жеке қасиеттеріне қарсы тұру (нашар білім мен тәрбие, төмен шығу тегі, маргиналдық);
- тікелей және жанама шабуылдар мен қорлауды қолдану;
- белгілі бір уақыт ішінде Қазақстанның, оның саяси жетекшілерінің белгілі бір көзқарастары мен іс-қимылдарының жүйелі түрде дамуы.
Зерттеушілердің пікірінше, имидждің қалыптасуына шет елдердің тұрғындарының санасында қалыптасқан және шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен таралған стереотиптер үлкен әсер етеді. Бұқаралық ақпарат құралдары қазіргі кездегі өзекті оқиғаларды хабарлайтындықтан, жарық көретін тақырыптар әлемдегі саяси жағдайға байланысты. Бірақ тақырып пен уақытқа қарамастан, позитивті емес, Қазақстанның теріс бейнесінің жиі қалыптасуының заңдылығы байқалады.
Зерттеушілер АҚШ, Ұлыбритания және Дүниежүзілік арналар телебағдарламалары негізінен Қазақстандағы қылмыстық оқиғалар туралы хабардар ететінін атап өтті. Жақында Қазақстанның теріс имиджін қалыптастыруға АҚШ пен Ұлыбританиядан басқа Германия мен Украина бақ белсенді әсер етті. Қазақстанның, атап айтқанда Қазақстан президенті Қасым-Жомартұлы Тоқаевтың "билікке келуі" айқын тенденция болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстанның бейнесі еліміздің басшысының бейнесімен тығыз байланысты. Шетелдік БАҚ-та Қазақстанда болып жатқан негізгі өзгерістерді жариялаудың скептикалық және көбінесе теріс тоналдылығы басым.
Алайда, Қазақстан жайлы барлық шет елдерінде теріс сипаттамалар берілмейді. Азаматтардың оң көзқарасы және Қазақстанның позициясын билік тарапынан мақұлдау Шығыс-Азия елдерінің БАҚ-тарында байқалады. Мұндай мемлекеттердің ішінде Турция мен Өзбекстан, Қырғызстан елдерін атап өтуге болады. Бұл елдердің саяси дискурсының мазмұны қолдау акциялары туралы және Қазақстан саясаткерлерінің қызметін мақұлдаудың жоғары деңгейі туралы жаңалықтардан тұрады, ол тек ел халқының деңгейінде ғана емес, сонымен бірге мемлекеттік деңгейде де көрінеді. Осылайша, бір жағынан Қазақстанмен ынтымақтастыққа бейім елдер, екінші жағынан Қазақстанға теріс байланысты.
Шетелдік БАҚ өкілдері қазіргі заманғы әлемнің объективті көрінісіне бағытталған жоғары кәсіби журналистика қағидаттарын ұстанатын болады деп үміттенемін. Олар халықаралық ынтымақтастықты тең құқылы және өзара тиімді негізде дамыту ісінде адал PR-құралдарды қолданады деп ойлаймын.
2.1 Қазақстан: латын әліпбиі кириллицаға қарсы
Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 2017 жылғы 26 қазанда Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы Жарлыққа қол қойды. Бұл, шын мәнінде, халқымыздың ғасырлар бойғы арман-мұраты жүзеге асқан тарихи күн болды.
Біздің жазу мәдениетіміз ертеден басталғанын орта ғасырлық қазақ жерінен табылған Орхон-Енисей жазуларынан, Жүсіп Баласағұнның Құдатғу білігінен ақ аңғаруға болады. Неліктен Орхон-Енисей жазулары десеңіз, көне түркілердің руникалық жазуы біздің халқымызға да ортақ. Бұл адамзат тарихындағы ең көне әліпбилердің бірі ретінде белгілі. Халқымыз ислам дінін қабылдаған соң руникалық жазулар біртіндеп ысырылып, араб тілі мен араб әліпбиі тарала бастады. 900 жыл бойы қазақ жерінде араб әліпбиі қолданылып келді. Елбасы Н.Ә.Назарбаев әліпбиіміздің жиі ауысқаны туралы өзінің Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру еңбегінде атап көрсеткендей, 1929 жылғы 29 тамызда КСРО Орталық атқару комитеті мен КСРО Халық комиссарлары кеңесінің президиумы латындандырылған жаңа әліпби - Біртұтас түркі алфавитін енгізу туралы қаулы қабылдады.
Латын әліпбиінің негізінде жасалған жазу үлгісі 1929 жылдан 1940 жылға дейін қолданылып, ол кейін кириллицаға ауыстырылды. 1940 жылғы 13 қарашада Қазақ жазуын латындандырылған әліпбиден орыс графикасы негізіндегі жаңа әліпбиге көшіру туралы заң қабылданды. Осылайша, қазақ әліпбиін өзгерту тарихи, негізінен нақты саяси себептермен айқындалып келді.
Иә, шын мәнінде, ұзақ жыл бодандықтың бұғауында, саясаттың салқынында қалған Қазақ елі үшін кириллицадан құтылып, әлемдік өрениетке негізделген латын әліпбиіне көшу ежелгі арман болғаны даусыз. Жалпы, кириллицадан латын алфавитіне көшу - еліміз тәуелсіздік алған алғашқы жылдардан бері дүркін-дүркін көтеріліп келе жатқан мәселе. Ал ресми түрде ол Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІІ сессиясында сөйлеген сөзінен басталады.
Сол жиында: Қазақ әліпбиін латынға көшіру жөніндегі мәселеге қайта оралу керек. Бір кездері біз оны кейінге қалдырған едік. Әйтсе де латын қарпі коммуникациялық кеңістікте басымдыққа ие және көптеген ел, соның ішінде посткеңестік кейбір елдердің латын қарпіне көшуі кездейсоқтық емес. Мамандар жарты жылдың ішінде мәселені зерттеп, нақты ұсыныстармен шығуы тиіс. Әлбетте, біз бұл жерде асығыстыққа бой алдырмай, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін зерделеп алуымыз керек, деген салиқалы ойын білдірді.
Бұдан кейін де Елбасы бұл мәселеге бірнеше рет қайта оралды. Кезекті Жолдауында 2025 жылдан бастап латын әліпбиіне көшу туралы ойларын таратып айтты. Бұл ой еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін мені жиі мазалады. Бірақ біз көп ұлтты халықпыз. Әр ұлттың ой-пікірі бар. Қазіргі кириллица арқылы қазақтардың да, қазақстандықтардың да бірнеше буыны тәрбиеленіп, білім алды. Өмірді таныдық, дүниені көрдік. Сондықтан латын қарпіне көшкен жағдайда да кириллица көпке дейін қатар қолданылады, екеуі біразға дейін бірге пайдаланылады деп ойлаймын, дей келіп: Біз 2025 жылдан бастап әліпбиімізді латын қарпіне, латын әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек.
Бұл - ұлт болып шешуге тиіс қағидатты мәселе. Бір кезде тарих бедерінде біз мұндай қадамды жасағанбыз. Балаларымыздың болашағы үшін осындай шешім қабылдауға тиіспіз және бұл әлеммен бірлесе түсуімізге, балаларымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік меңгеруіне, ең бастысы, қазақ тілін жаңғыртуға жағдай туғызады, деген болатын. Елбасы бұл мәселеге үлкен жауапкершілікпен қарауымызды талап етті. Біздің еліміз көп ұлтты болғандықтан, латын әліпбиіне көшуді жан-жақты саралай келіп, бірте-бірте жүзеге асырудың қажеттігін ескертті.
Латын әліпбиінің қажеттілігіне біздің көзіміз айқын жетіп отыр. Әуелі тіліміздегі қазіргі жат дыбыстарды таңбалайтын әріптерді қысқартып, сол арқылы қазақ тілінің табиғи таза қалпын сақтауға мүмкіндік туады. Уақыт та, қаржы да үнемделеді. Сондай-ақ латын әліпбиіне көшу қазақ тілінің халықаралық дәрежеге шығуына жол ашады. Қазақ тіліне компьютерлік жаңа технологиялар арқылы халықаралық ақпарат кеңістігіне кірігуге тиімді мүмкіндік туады. Және түбі бір түркі дүниесімен рухани, мәдени, ғылыми, экономикалық қарым-қатынасты, тығыз байланысты күшейтуге жол ашылады.
Тұтастай алғанда, латын әліпбиіне көшуіміз - дұрыс таңдау. Жастар жағы латын әліпбиіндегі қазақ жазуын тез меңгеріп алады. Мектепте ағылшын тілі оқытылатындықтан, олар латын әліпбиін тез қабылдайтыны сөзсіз. Жаңа латын әліпбиі қолдануға өте ыңғайлы, әлемдік жаңа технологияларға бейімделген, қазақ тілінің, сондай-ақ Қазақстанда тұрып жатқан басқа да сан ұлттың тілдік жағдайларын да қамтитын жақсы алфавит болып шықты деп ойлаймын.
Өткен жылдары латын әліпбиінің жаңа нұсқадағы бірнеше жобасы тілші-ғалымдардың, әдебиетшілердің, жалпы жұртшылықтың талқылауынан өтіп, осы бекітілген нұсқа қабылданып отыр. Бұл әліпбиді жасауда бұрынғы нұсқалар, латын әліпбиіне көшкен туыстас елдердің тәжірибесі ескерілді. Әрине, талас-тартыс та, келіспеушіліктер де аз болмағаны белгілі. Пікірдің әр-алуандығы мұндайда өте қажет. Сол пікірлердің ең бағалысы іске септігін тигізгені анық.
Мемлекет басшысы өзінің Жарлығында жаңа нұсқада беріліп отырған латын графикасына негізделген қазақ тілі әліпбиін бекітумен бірге, Қазақстан Республикасының Үкіметіне қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі Ұлттық комиссия құруды, қазақ тілі әліпбиінің 2025 жылға дейін латын графикасына кезең-кезеңімен көшуін қамтамасыз етуді, бұл жөнінде ұйымдастырушылық және заңнамалық сипаттағы шаралар қабылдауды тапсырды.
Бұқаралық ақпарат құралдарына келетін болсақ, басынан бастап осы тақырып төңірегінде үлкен пікірталас болатыны түсінікті болды. Латын қарпіне көшу тек Қазақстанда ғана емес, шетелде де талқыланатын тақырыптардың біріне айналды. Мыңдаған пікірлер мен қаралымдар шетелдік ақпараттық порталдарды қоздырды. Әлеуметтік желілерде латын әліпбиіне көшуді жақтаушылар мен қарсыластар арасында пікірталастар басталды. Кейбіреулер "латын әліпбиіне ертерек көшу керек болды" деп есептесе, басқалары латын графикасына көшкеннен кейін Қазақстанда орыс әліпбиін қолданатындарға және қазақ әліпбиін қолданатындарға бөліну болады деп қауіптенеді. Көптеген шетелдік ақпараттық порталдарда "Қазақстан Советтік өткеннен арылу үшін өз әліпбиін қайта жазады", "Қазақстанның қарым-қатынасты жақсарту үшін латын әліпбиіне көшуі", "Қазақстанның латын әліпбиіне әлі ұзақ жол бар" деген тақырыптар дауыстап естілді. Зерттеу жүргізе отырып Ресей ақпараттық порталдары Қазақстанның бұл әрекетін өздеріне қатысты етіп қарастыруда. Алайда, бұл ешқандай да Ресейден құтылу мақсатында жасалып отырған дүние деп есептемеймін.
"Менің ойымша, латын әліпбиіне көшу - Қазақстанның ішкі ісі және бұл мәселеде даулы сыртқы саяси астары жоқ. Дипломат ретінде, осында болып жатқан ішкі үдерістерге қызығушылық танытатын Ресейдің Қазақстандағы елшісі ретінде мен осы сюжетті бақылап отырамын және қазақстандық басшылықтың бұл пысықтауды талап ететін қарапайым, күрделі процесс емес деген мәлімдемесімен келісемін", - деді Ресей елшісі Бородавкин "Хабар 24" мемлекеттік телеарнасына берген сұхбатында.
"Латын әліпбиіне көшу -- бұл кеңестік мұрамен үзілу әрекеті, сондай -- ақ ресейлік ықпалдарды шектеу ниетінің көрінісі", - деп пайымдайды бір белорустық саясаттанушы.
Жұмыс барысында осы тақырып төңірегінде жазылған көптеген шетелдік БАҚ-тардың берген ақпаратарына көз жүгірттім. Осы орайда сіздерге шетелдік БАҚ-тың айқын мысалдарын ұсынамын:
АУДАРМА САЛАСЫ ҮШІН ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНІҢ ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУІНІҢ САЛДАРЫ
Сілтеме:https:logrusglobal.comne wsconsequences-of-switching-kazakh -to-latin.html
Мұндай жылдам өзгерістер көптеген техникалық және лингвистикалық қиындықтармен ғана емес, сонымен бірге бюджеттің қорқынышты цифрларымен де байланысты (шамамен 300 миллион доллар).
Сонымен қатар, бұл қаражатты алу және пайдалану оңай болмайды, өйткені мемлекеттік тендерлерге қатысу демпингтік бағаларға байланысты өте тартымды емес.
Аударма саласындағы процестерді жобалау ерекшеліктерімен байланысты қиындықтар да бар. Қазіргі уақытта латын әліпбиін енгізу Қазақстанда орыс тілін ресми тіл ретінде пайдалануды жоққа шығармайды және біраз уақыт кириллица мен Латын әліпбиі синхронды түрде пайдаланылатын болады. Бұл стандарттау жөніндегі халықаралық органдар тиісті кодтауды бекіткенше күтуге тура келетінін, ал CAT әзірлеушілері "қазақ (латын) тілі"деген жаңа тілді қолдауды енгізетінін білдіреді.
Сонымен, Қазіргі алфавитте белгілі бір әріптердің болуы көптеген диакритикалық белгілерді - әріптердің үстіндегі, астындағы немесе ішіндегі белгілерді қолдануды қамтиды. Бірақ жаңа тілге арналған емлені тексеру бағдарламасының кодын кім жазады және оны қаншалықты тез жасауға болады? Егер сіз техникалық тұрғыдан, қазақ жазуының құрылымы туралы егжей-тегжейсіз мұқият қарасаңыз, қандай үдерістердің қажет болуы мүмкін екенін анықтау қиын.
Егер қазақ алфавитінде 28 әріп болса, бұл олардың жанында диакритикалық белгілері бар бос орындары жоқ кейбір әріптер пайда болады дегенді білдіре ме? Немесе Кирилл алфавитінің кейбір әріптері кейбір латын әріптерінің тіркесімдеріне сәйкес келе ме? Соңғы жағдайда мәтіндерді түрлендіру кезінде кейбір таңбаларды басқаларына оңай ауыстыруға тағы бір мәселе қосылады: қысқартулар. Мысалы, егер кириллицаның бас әрпін латын әрпімен алмастырса, онда ол қысқартудың бір бөлігі болса, не істеуіміз керек? Біз оны тек бірінші латын әрпімен алмастырамыз ба? Немесе екі бас латын әріптерімен? Бірінші бас және екінші кіші әріптермен? Алайда, бұл ' бұл әлі қиын емес. Егер Босниялық алфавит сияқты жұмыс істесе, одан да жаман болады: кириллицадан латынға транслитерация ішінара лексикалық ережелерге сәйкес жүзеге асырылады. Бұл дегеніміз, әріптердің кейбір комбинациясы әр жағдайда контекстке байланысты әр түрлі өзгереді.
Бұл тапсырмада әлі белгісіз сұрақтар көп, бірақ "Логрус Глобал" ЖШС мамандары жағдайды бақылауды жалғастыруда.
АУЫСУДЫҢ АЯҚТАЛУЫ 2025 ЖЫЛЫ ЕМЕС, 2035 ЖЫЛЫ БОЛУЫ МҮМКІН.
Сілтеме: https:eurasianet.orgkazakhstan-l atin-switchover-to-be-delayed
Назарбаев оның шешімі қазақстандық қоғамды жаңғырту үшін қажет деп сендірді. Бұл қадамның басқа жақтаушылары бұл Қазақстанды әлемдік зияткерлік қоғамдастыққа жақындатады және елді заманауи ақпараттық технологиялардың қажеттіліктеріне бейімдеуге көмектеседі деп сендірді. Сонымен қатар, кейбір ресейлік шовинистер мұның бәрі Қазақстанды Мәскеудің мәдени ықпал ету саласынан шығару мақсатындағы қастандықтың бір бөлігі болды деп күңкілдеді. Алайда жаңа әліпбиді қабылдау еш қиындықсыз болған жоқ.
Бастапқыда заң шығарушылардан қазір қолданылып жатқан 42 әріптік кирилл алфавитінен үлкен алшақтықты білдіретін 25 таңбалы алфавиттің артықшылықтарын қарастыруды сұрады. Осы нұсқаның айналасындағы көпшілік пікірталастардың көпшілігін елемей, Назарбаев кенеттен 32 әріптік нұсқаға қол қойды, оны бұрын ешкім көрмеген, содан кейін шенеуніктерге алфавиттің 2025 жылға дейін күшіне енуін қамтамасыз етуді бұйырды.
Бұл екінші итерация апострофтардың басым қолданылуына байланысты қатты сынға ұшырады, сондықтан бірнеше айдан кейін Назарбаев 32 әріптен тұратын, бірақ кейбір маңызды айырмашылықтары бар тағы бір нұсқаны қайта ойластырып, мақұлдады.
Содан бері жаңа қазақ жазуы көше белгілерінде және үкімет ғимараттарынан тыс жерлерде пайда бола бастады. Қараша айында газет дүңгіршектерінде толығымен латын қарпімен жазылған , мемлекет қаржыландыратын Til Qazaqstan газеті шыға бастады. Алайда, басқа бұқаралық ақпарат құралдарының көпшілігі, соның ішінде Үкімет, кириллицаға адал болып қалды. Шындығында, алфавиттің түпкілікті келісілген нұсқасы да сынға ұшырады, бұл кейбір тіл сарапшыларын тағы бір нәрсені өзгерту мүмкін бе деп ойлауға итермеледі. "Латын әліпбиі қазіргі формада тиімсіз және қарапайымдылықтың, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz