Оралхан Бөкей - көркемсөз өнерінің шебері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қaзaқcтaн Pecпубликacының Бiлiм жәнe Ғылым миниcтpлiгi

Ілияс Жансүгіров aтындaғы Жетісу унивepcитeтi

Бейсбаев.Д.Х

ӘМІРЕ ӘРІН ПУБЛИЦИСТИКАСЫНДАҒЫ ЖАНРЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ БЕРІЛУ ТӘСІЛДЕРІ

диплOмДЫҚ жұмыC
МAмAндығы 6В03201 - Жуpнaлиcтикa

Талдықорған, 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ІЛИЯС ЖАНСҮГІРОВ АТЫНДАҒЫ ЖЕТІСУ УНИВЕРСИТЕТІ

Гуманитарлық факультет

Журналистика және филология кафедрасы

Қорғауға жіберілді
хаттама
Кафедра меңгерушісі, философия докторы_________ Есенбек Ж.Б.
________2021 жыл

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ӘМІРЕ ӘРІН ПУБЛИЦИСТИКАСЫНДАҒЫ ЖАНРЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ БЕРІЛУ ТӘСІЛДЕРІ

Орындаған _____________________________Д. Бейсбаев

Ғылыми жетекші, ф.д.___________________Ж. Есенбеков

Норма бақылаушы _____________________

Талдықорған, 2021

Peфepaт
Диплoмдық жұмыcтың тaқыpыбы: Әміре Әрін публицистикасындағы жанрлық ерекшеліктер және олардың берілу тәсілдері.
Диплoмдық жұмыcтың көлeмi: 60 бет
Диплoмдық жұмыcтa пaйдaлaнылғaн әдeбиeттep caны:
Жұмыcтың құpылымы: Кipicпeдeн, нeгiзгi бөлiмнeн, қopытындыдaн тұpaды.
Жұмыcтың ныcaны: Қазақ публицистикасындағы автор қолтаңбасын айшықтау зерттеу жұмысының негізгі нысаны болып бекітілді.
Диплoм жұмыcындa қoлдaнылғaн тipeк cөздep: публициcтикa,
Жұмыc нәтижeлiлiгi: Диплoм жұмыcы жoғapғы oқy opындapындaғы жypнaлиcтикa, филoлoгия фaкyльтeттepiндe жүpгiзiлeтiн әдeбиeттaнy, философия, қазақ публицистикасы мен журналистикасы cынды бaзaлық, эллeктивтiк пәндep бoйыншa жүpгiзiлeтiн дәpicтepгe, ceминap caбaқтapынa, пpaктикaлық caбaқтapды өткiзy бapыcындa пaйдaлaнyғa бoлaды.

ГЛОССАРИЙ

Көceмcөз, публициcтикa (латынша publicus - қoғaмдық) - әдeбиeт пeн жуpнaлиcтикaның қoғaмдaғы көкeйкecтi, өткip мәceлeлepдi қoзғaйтын caлacы. Публициcтикa - лaтынның publich қoғaмдық дeгeн cөзiнeн шыққaн, яғни өмipдiң әлeумeттiк, өндipicтiк, ғылыми, мәдeни жәнe бcқa құбылыcтapын өмipдepeктepiн нeгiз eтeтiн әдeби жaнp. Публициcтикa бeлгiлi бip күннiң, coл дәуipдiң caяcaтымeн, филocoфиялық көзқapacтapымeн бaйлaныcтыpaды.
Peдaктop - бacпaдa, paдиoхaбap мeн тeлeвизиядa мәтiндi әдeби тiлдiң cтильдiк нopмaлapынa түcipiп, өңдeушi, oны бacылымның (хaбapдың) мaқcaты мeн cипaтынa caй eтiп жөндeушi, әдeби қызмeткep нeмece жуpнaлиcт.
Эссе - (фр. essai - - - талпыныс, жазушылық сынама) - әдеби жанр, еркін компазицияға құрылған, шағын көлемдегі прозалық шығарма.
Очерк - ақпаратты қызықты етіп әрі байытып беру, алған әсерімен бөлісу арқылы оқырманды қызықтыру. Очерк журналистің құрғақ фактілерді ой елегінен өткізіп, жанымен сезініп, оқырман жүрегіне жеткізуді талап етеді. Фактілер барынша көркемделіп, әдеби бағытта өрбиді және оларды баламалап беруге болады.
Журналист - еңбек қатынастары немесе өзге де шарттық қатынастар негiзiнде бұқаралық ақпарат құралы үшiн хабарламалар мен материалдар жинау, оларды жарыққа шығарып, халыққа жеткізуші маман.

МAЗМҰНЫ

КIPICПE ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І. ӘМІРЕ ӘРІН - ҚАРЫМДЫ ПУБЛИЦИСТ, РЕДАКТОР
1.1 Ә.Әрін публицистикасының қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.2 Авторлық қолтаңбасындағы ұлттық калорит ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ІІ. ӘМІРЕ ӘРІН ПУБЛИЦИСТИКАСЫНДАҒЫ ЖАНРЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІК
2.1 Әлеуметтік мәселелерді шешудегі тұлғалық феномен ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Спорт журналистикасындағы сара жол ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

ҚOPЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПAЙДAЛAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEP ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Әміре Әрін публицистикасын әр қырынан ашып, шерберлік мектебін айқындау үшін бізге көсемсөз тарихына тоқталудың реті келіп тұр. Публицистиканың пайда болуы ерте замандағы қоғамның бір-бірімен ақпарат алмасуынан бастау алады. Қазіргі күнгі кемеліне жеткен публицистиканың даму жолы күрделі болды. Әлбетте, бұл алғашқы қауымдық өмір кезеңінде тілдің пайда болуымен байланысты. Бұл қазіргі толыққанды публицистикаға жету жолындағы адамзаттың алғашқы қадамы еді.
Журналистика деп аталатын алып кеңістіктің көкжиегіне көзін қадап, көсемсөздің мәні мен мәйегін жалпақ жұртқа жария еткен публицист жайлы зерттеп-зерделеп көрдік. Төл публицистикамыздан өзге, көкірек көзімен түйсініп, жүрек қылымен сүйсіне қараған дүниесін көрікті оймен көмкере білетін сыршыл ақындығы жайлы сөз еттік. Үнемі өзін-өзі тәрбиелеумен, ізденумен, қомағайлана білім алуымен ойлаған мақсатына жеткен тұлға. Бала күнінен қаламгер болуды армандаған ол діттеген межесіне жетті. Адамды арманшыл болуға шақыратын жазушы Оралхан Бөкей былай деген: Мен бала кезімнен-ақ жазушы, қаламгер болуды армандадым. Менің досым ұшқыш болуды армандады. Ол - ұшқыш болды, мен де жазушы болдым. Сол секілді Ә.Әрін де концепциялық кеңістікке табиғи дарынымен еркін шыққан, еркін көтерілген қаламгер. Қарымды қабілеті мен таудай талантына шын сүйсінген замандастары оған журналистік жолдағы қайталанбас өнімді еңбектер беделін биікке көтерді деген баға берді. Автордың туындыларына адамзат бейнесі, оның мінез-құлқы мен іс-қимылын әлеуметтік-қоғамдық жағдайлармен астастыра отырып, реалистік-романтикалық болмысты ашу тәсілі тән. Жазушы өз қатарынан айқын даралық стилімен оқ бойы озық көрінген суреткер.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Әміре Әрін - ұлттық публицистикамыздың аласармас биігі. Поэтикалық қуаты, шығармашылық түйсігі, сезімталдылығы жоғары қаламгер. Оның көркем тілі, шебер сөз саптауы, стилистикасы жас буын журналистерге үлгі болмақ. 90-жылдар ішінде журналисткаға келіп, сол кездегі қоғамның салмақты жүгін көтерісе бастаған талантты топ өкілдерінің бірі. Журналистің ескі сүрлеумен бағыт алмай, әдебиетке, проза мен публицистикаға өзіндік үнімен, сырымен, айтар ойымен келгені, өмірді өзінше көріп-тануға, өзінше бейнелеуге ұмтылысы, осы жолдағы сәтті ізденістері оқырманын тез табуға себеп болған.
Кеңес кезіндегі ескі журналистикада жаңаша жаза бастаған журналист десек артық етпес. Тіл өнерін жете меңгерген қаламгердің шығармалары образды тілге, бейнелі суретке бай. Жетісу жерінде - біртұтас қаламгерлік мектебін қалыптастырған тұлға. Өзімен замандас болған, өзінен үлкен қаламгерлердің оның жазу-сызу, әсіресе көсілте сөйлеу мәнерімен ауырғаны рас. Ол ақынға тән ғұмыр кешті. Себебі, Әміреде ақылмен ғана емес, сезіммен, түйсікпен жеткізе алатын тылсым табиғат бар. Сондай нәзік дүниелерге айтуға болатын да, айтуға болмайтын да мәселелерді енгізді. Сондықтан, қоғамда қаншама алмасулар, нешеме ауысулар болса да оның шығармалары көркемдігін жоймайды. Журналистиканың алтын табалдырығын аттаған сәттен бері өзі өмір сүріп жатқан заманын, сол замандағы қарапайым да күрделі мәселелерді өзек етіп, шешімін табудан жалықпаған тұлға. Тіпті, журналистикадағы қадамы да осы үрдістен айнымады. Шопанды сөз етсе де, егіншіні қаламына арқау етсе де, оны кәсіптік тұрғысынан емес, алдымен адамдық болмысын ашуға талаптанды. Өр Алтайдың топырағын, ауылдың еңбек адамын тек өзіне жарасымды, ғаламат жүрекпен сүйген адам. Сол ұлы сүйіспеншілігінің арқасында талай ірі шығармалары дүниеге келді. Қай кітабын парақтап қарасақ та, ауылдың ғажап тұрмысын, ақеділ пейілді жандарды, адамдығына адал кейіпкерлерді кезіктіресіз. Ол - қазақ публицистикасындағы ерекше құбылыс. Қазақ көсемсөзінің көкжиегін кеңейткен, аспанын биіктеткен қаламгер. Тартылыс күшінің құпиясын бойына сіңірген талант иесі. Кербез еркіндігі мен ой құнарлылығы ешкімге ұқсамайтын болмыс. Осы аталған ерекшеліктерді алға тарта отырып, Әміре Әрін тақырыбын қанша зерттесе де, әр қырынан жаңалық ашуға болатынын атап өткіміз келеді.
Дипломдық жұмыстың мақсат-міндеттері.
oo Әміре Әріннің жазған мақалалары мен публицистикалық жарияланымдарын зерттеп, саралау;
oo Әміре Әрін публицистикасының қалыптасуы мен даму бағыттарын салыстырмалы түрде талдау;
oo Әміре Әрін публицистикасының тақырыптық ерекшелігі мен оның редакторлық қырын ашу;
oo Әміре Әрін шығармашылығындағы әлеуметтік мәселелерді талдау;
oo Әміре Әрін эсселеріндегі публицистикалық ой-тұжырымдарды айшықтау;
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қ.Бекхожин Қазақ баспасөзінің даму жолдары, Б.Кенжебаев Қазақ баспасөзінің тарихынан мәліметтер , Т.Қожакеев Қазақ совет баспасөзі тарихынан, Қозыбаев С., Рамазанова А., Аллаберген Қ. Әлем баспасөзі тарихынан, Нар заман мен зар заман поэзиясы, Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы, Шонанұлы Т. Жер тағдыры ел тағдыры, Әсіпұлы С. Қатерлі дерт, қалжыраған халық, Әсіпұлы С. Қауқарсыз қазақ мәселесі т.б. еңбектері пайдаланылды. Журналистика жанрларының даму кезеңдері мен даму заңдылықтарын саралау, сондай-ақ, олардың ерекшеліктері мен ішкі заңдылығын зерттеу - қазіргі кезең қойып отырған талап. Зерттеу жұмыстарының түгелдей дерлігі публицистиканың даму жолы негізінде қарастырылуы тиіс.
Зерттеудің нысаны. Ә.Әріннің жарық көрген кітаптары мен публицистикалық шығармалары.
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдіснамалық негіздері. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдардағы журналистика саласын әр жыл сайын зерттеуге алған публицистердің, атап айтқанда, Қ.Бекхожиннің, Б.Кенжебаевтың, Т.Қожакеевтің, Ш. Елеукеновтің, Ұ. Сұбханбердинаның, З.Тұрарбековтің, С.Имашевтің, С.Матвиенконың, Ә.Ыдырысовтың, Қ.Әбілдаевтың, М.Арғынбаевтың, С.Масғұтовтың, Р.Сағымбековтың жазба еңбектерінде журналистика жөнінде пікір-тұжырымдар кезігеді. Қазақ публицистикасын зерттеудің екінші бағыты еліміз тәуелсіздігін алғаннан кейін жүзеге аса бастады. Бұл - көрнекті қазақ публицистерінің шығармашылығын монографиялық тұрғыдан қарастыру негізінде публицистиканы зерттеу болып табылады. Осы ретте А.Байтұрсыновтың, М.Әуезовтың, С.Қожановтың, Б.Майлиннің, Ғ.Мүсіреповтың, Ә.Бөкейхановтың, Н.Төреқұловтың, С.Ерубаевтың, Х.Досмұхаммедұлының, Ә.Әлімжановтың, О.Сүлейменовтің,
К. Смайыловтың, С. Мәуленовтің, О.Бөкейдің, Ш.Мұртазаның, Е.Букетовтың публицистік шығармашылығына қатысты еңбектер шоғырын айтуымыз керек.
Зерттеу жұмыстың ғылыми жаңалығы. Әміре Әріннің қазақ публицистикасында өзіндік қолтаңбасы бар екендігін зерттеу барысында білдік, оның сөз қолданысымен жазу стилі дара бір мектеп бола алатындығын анықтадық. Әміре публицистикасының ерекше бір атап өтер тұсы - публицистикалық шығармаларының көркем әдеби шығармаларға ұқсастығын дәлелдедік. Орыс сыншысы В.Г.Белинский көркем әдебиет пен публицистиканы өнер ретінде қарап, олардың бір-біріне тым жақын екендігін айта келіп: "... что здесь нет, четко определенной пограничной линии, так она является скорее воображаемой, чем действительной, и на нее не покажешь пальцем, как на государство на карте...", - деп жазған. Шын мәнінде көркем әдебиет пен публицистика үшін поэтикалық стилистика арсеналдары - эпитеттер, метафоралар, теңеулер, гиперболалар, литоталар және троптар мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.