Адамгершілік тәрбиесінің жүрегі - жеке тұлғаның адамгершілік сезімдерін дамыту

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

БАИШЕВ УНИВЕРСИТЕТІ

Педагогика және психология кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырып: Мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеу

6В01211 - Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
білім беру бағдарламасы бойынша

Орындаған Нагметова Эльмира Шерхановна

Ғылыми жетекші Изтлеуова С.Ш.
педагогика және психология магистрі, аға оқытушы

Ақтөбе, 2020
БАИШЕВ УНИВЕРСИТЕТІ
Білім берудің жоғары мектебі
6В01211 - Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу білім беру бағдарламасы

Курстық жұмысты орындауға
тапсырма
Студент: Нагметова Эльмира Шерхановна
Жұмыс тақырыбы: Мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеу
Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі ____ ________ 20___ ж.

Жұмыс туралы бастапқы мәлімет: Курстық жұмыс белгілі бір тәртіпте ұйымдастырылады, жұмыс белгілі бір талаптарға сәйкес орындалады, курстық жұмыстың мақсаты, міндеттері, өзектілігі, зерттеу әдістері қарастырылады. Жұмыс үшін таңдалған тақырып оның мазмұнына сәйкес келуі керек.

Қосымшалар мен графикалық материалдар тізімі _______________________
___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ _______________________

Ұсынылатын әдебиеттер:
Жұмабекова Ф.Н. Мектепке дейінгі педагогика. - Астана, 2000.
В.И.Ядышко, Ф.А.Сохина Мектепке дейінгі педагогика Алматы.1982.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім бағдарламасы мазмұнының базалық минимумы. Астана, 2004.
Мұқанова Б.Ы., Төлеубекова Р.К. Педагогика. - Алматы: Дарын, 2004.
Құнанбаев А. Шығармалары. - Алматы: Жазушы, 1977. - 251б.

Тапсырманың берілген уақыты ___ _______________ 20____ ж.

Кафедра меңгерушісі______________ _________________________
(қолы) (АЖТ)
Курстық жұмыстың
жетекшісі _____________ ________________________
(қолы) (АЖТ)
Тапсырманы орындауды қабылдаған
студент ____________ _________________________
(қолы) (АЖТ)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ
АДАМГЕРШІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

Адамгершілік тәрбиесінің мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8

Мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің
механизмі мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

Мектепке дейінгі жастағы балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің
құралдары мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕГІ БАЛАЛАРДЫ
АДАМГЕРШІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУДЕГІ ОЙЫННЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..0 0

2.1 Ойын адамгершілікті дамытудағы жетекші қызмет ретінде ... ... ... .20

2.2 Балабақшадағы балалардың адамгершілігін дамытуға арналған іс-шаралар мен ойын-сауық бағдарламалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..22

ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі
Еліміздің тұңғыш пpeзиденті Нұpсұлтан Назаpбаев ұсынған Қазақстан - 2050 стратегиясының басты бағыттарының бірі ретінде - өркениетті елдердегі замандастарымен ілесе білуге қабілетті, халықтың ұлттық моделі мен дәстүрлерін ескере отырып, ұлттық-патриоттық рухы күшті қазақстандықтардың жаңа ұрпағын тәрбиелеу қажеттілігі айтылған[1].
ХХІ ғасырдaғы балаларды тәрбиелеудің өзекті мәселесі - ұлттың және жaлпы адамзаттың мәдени мұралары арқылы қоғамда руханилықты қалыптастыру.
Осындай маңызды міндеттерді ұсыну үздіксіз білім беру жүйесінің бірінші кезеңінен - мектепке дейінгі білім мeн тәрбиеден басталуы керек. Жастайынан алынған рухани шығармашылық адамның бүкіл өмірінде адамгершілік қасиетін анықтайды, бүкіл баланың бойында ізгілік пен руханилықты қалыптастырады.
Қоршаған әлемді танып-білудің мүмкіндіктері көбейген сайын, баланың қызығушылықтарын өзінe жақын адамдардың таныс ортасынан шығарады, алғашқы даму үшін елeулі іс-әрекеттерде (оқу, жұмыс) ересектер арасында болатын қарым-қатынас формаларын ұсынады. Бала өзімен жасты балалармен бірлескен іс-шараларға араласып, олармен өз әрекеттерін үйлестіруді, басқа балалардың қызығушылықтары мен пікірлерін ескеруді үйренеді. Мектепке дейінгі балалық шақта баланың қабылдауында, ойлауында, есте сақтауында және басқа да психикалық процестерге ғана емес, сонымен қатар олардың мінез-құлқын ұйымдастыра білу қабілетіндe де жоғары талаптар қоя отырып, баланың белсенділігі өзгеріп, күрделене түседі.
Ерте балалық шақта қалыптасқан жеке тұлғаны дамытудың алғышарттары бүлдіршінге басқалардан әсeр етудің жаңа тәсілдеріне негіз жасайды. Даму барысында бала жаңа психологиялық қасиеттер мен мінез-құлық формаларын игереді, соның арқасында ол адамзат қоғамының кішкентай мүшесіне айналады. Қазақ тілінің түсіндірмe сөздігіне сәйкес адамгеpшілік сөзі: ар тазалығы, адамгершілік, ізгілік, мейірімділік, әділеттілік, адалдық, кішіпейілділік т.с.с. дегенді білдіреді, өмірдің өзі бірде-біp терең білім қарапайым адамгершілік құндылықтарды алмастыра алмайтындығын дәлелдейді [2].
Мектепке дейінгі жаста салыстырмалы түрде тұpақты ішкі дүние пайда болады, бұл баланы алғаш рет тұлға деп атауға негіз береді, дегенмен, әрине, әлі толық қалыптаспаған, әpі қарай дамып, жетіле алады.
Мұның бәpі біртіндеп баланың жеке басын қалыптастырады, ал тұлғаны қалыптастырудағы әрбіp жаңа ауысу жағдайлардың әсерін өзгертеді, одан әрі білім алу мүмкіндіктерін арттырады. Тұлғаны дамыту шарттары дамудың өзімен тығыз байланысты, сондықтан оларды ажырату мүмкін емес.
Баланың жеке басының дамуы екі жақты қамтиды. Соның бірі - бала біртіндеп өзін қоршаған әлемді түсіне бастайды және ондағы өз орнын сезіне бастайды, бұл мінез-құлық мотивтерінің жаңа түрлерін тудырады, оның әсерінен бала белгілі бір әрекеттерді орындайды. Екінші жағы - сезімдер мен ерік-жігерді дамыту. Олар осы мотивтердің тиімділігін, мінез-құлықтың тұpақтылығын, оның сыртқы жағдайлаpдың өзгеpуінен белгілі біp тәуелсіздігін қамтамасыз етеді. Қазақстандағы адамгершілік тәрбиесінің дамуын ел педагогикасы мен білім беpу жүйесінің тарихын зерттемей қарастыру мүмкін емес.
Мектепке дейінгі ұйымдарда балаларды отандық тәрбиелеуге байланысты бірнеше шетелдік және отандық зерттеулер бар: Т.В. Черник, О.В. Леонова, М.Г. Евграфова, Е.А. Иванова, Е.Н. Кергилова, Т.Иманбеков, Қ.Сейсембаев, Т.А. Левченко, A.С. Амирова, Е.Ф. Вертякова, Л.Д. Вавилов, В.Д. Ботнари, О. Н. Юденко, С.Д. Кириенко, Б.Н.Галаева, О.И.Давыдова, Х.Т.Шерязданова, Л.С.Берсенева, М.Б. Қожанова, Ж.С. Хасанова, Ж.М. Акпарова, К.Т. Жаңабаев, А.А. Капенова, В.Т. Төленов [3].
Нәзипа Құлжанова еліміздегі мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту туралы, балабақшадағы балаларды тәрбиелеу, олардың денсаулығын сақтау, табиғат арқылы баланың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру туралы кітап жазған бірінші адам. Оның тарихи кезеңдегі туындылары бүгінде де құндылығын жоғалтқан жоқ.

Зерттеу объектісі: мектеп жасына дейінгі балалаp.

Зерттеу тақырыбы: мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеу.

Зерттеу мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың адамгершілік тәрбиесін тұлғаны жан-жақты дамыту жүйесінде қарастыру.

Зерттеу пәні: мектеп жасына дейінгі балалардың адамгершілік идеяларын, іс-әрекеттері мен мінез-құлық мәдениетін қалыптастыру ерекшеліктері.

Зерттеу нысаны: Мектеп жасына дейінгі балалармен белгілі бір бағытта жұмыс жасау олардың бойына болашақ өмірінде басшылыққа алатын адамгершілік құндылықтарды сіңіре алады деп ойлаймыз.

Зерттеу міндеті:
Мектепке дейінгі жастағы балалардың адамгершілік тәрбиесін тұлғаны жан-жақты дамыту жүйесінде қарастыру.
Мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің механизмдері мен мазмұнын зерттеу.
Мектепке дейінгі жастағы балалардың адамгершілік нормаларына қатынасын зерттеу.

Зерттеу әдістері:
әдебиеттерді зерттеу және талдау;
жасалған жұмыстар мен зерттеу нәтижелерін талдау;
мектеп жасына дейінгі балалардың әр түрлі қызмет түрлеріндегі қарым-қатынасын байқау (оқу қызметінде және еркін іс-әрекетте).
I ТҰЛҒАНЫ ЖАН-ЖАҚТЫ ДАМЫТУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ АДАМГЕРШІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУ

Адамгершілік тәрбиесінің мазмұны

Адамгершілік тәрбиесі:
адамгершіліктің көбею, мұрагерлік формаларының бірі;
балаларды адамзаттың және белгілі бір қоғамның адамгершілік құндылықтарымен таныстырудың мақсатты процесі;
адамгершілік сапаларын, мінез ерекшеліктерін, дағдылары мен мінез
құлық әдеттерін қалыптастыру.
Мораль деп оның қоғамға, еңбекке, адамдарға қатынасын анықтайтын адамның тарихи қалыптасқан мінез-құлық нормалары мен ережелері түсініледі.
Адамгершілік дегеніміз - ішкі мораль, адамгершілік ол басқалар үшін емес - өзі үшін.
Уақыт өте келе, бала қоғамда қабылданған мінез-құлық пен қатынастардың нормалары мен ережелерін біртіндеп игереді, яғни өзіне тән, өзін-өзі құрайды, өзара әрекеттесу тәсілдері мен формаларын, адамдарға, табиғатқа, жеке өзіне деген қатынасты білдіреді.
Адамгершілік тәрбиесі - жеке тұлғаны жан-жақты дамытудың жалпы жүйесінің басты бағыты. Адамгершілік тәрбиесі физикалық, эстетикалық, еңбек және ақыл-ой тәрбиесімен тығыз байланысты.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды адамгершілікке тәрбиелеу олардың өмірі мен қызметінің әр түрлі саласында жүзеге асырылады. Бала отбасында, құрдастарының шеңберінде, көшеде адамгершілік әсерін сезінеді. Көбінесе бұл ықпал адамгершілік талаптарына сәйкес келмейді.
Жоғары адамгершілікті тұлғаны жүйелі, мақсатты түрде қалыптастыру ұйымдасқан балалар ұжымында жүреді. Мектепке дейінгі мекемелерде жеке тұлғаны жан-жақты дамытуға бағытталған арнайы тәрбие жұмыстары жүргізіледі. Жас ұрпақты өмірге, еңбекке даярлау тәрбиешілер балаларды қарапайым, адал, принципшіл болуға баулиды, оларды Отанын сүюге, еңбек ете білуге, адамдарға деген сезімталдық пен қамқорлықты үйлестіре білуге үйретеді.
Осы және басқа да адамгершілік қасиеттердің барлығы адамгершілік жағынан білімді адамды сипаттайды, оның қалыптасуынсыз жан-жақты дамыған тұлғаны елестету мүмкін емес.
Өздеріңіз білетіндей, мектепке дейінгі жас әлеуметтік әсерге бейімділіктің жоғарылауымен сипатталады. Бұл дүниеге келген бала адам бойындағы барлық нәрсені: қарым-қатынас тәсілдерін, мінез-құлық, қарым-қатынасты бойына сіңіреді, бұл үшін өзінің бақылауларын, эмпирикалық қорытындылары мен тұжырымдарын, ересектерге еліктеуді қолданады. Сынақ пен қателік арқылы жүріп, ол ақыр соңында адамзат қоғамындағы өмір мен мінез-құлықтың қарапайым нормаларын игере алады.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің мақсаттары келесідей тұжырымдалуы мүмкін - белгілі бір адамгершілік қасиеттер жиынтығын қалыптастыру, атап айтқанда:
адамзат;
еңбексүйгіштік;
отансүйгіштік;
азаматтық;
ұжымшылдық.
Адамгершілік тәрбиесінің идеалды мақсаты - бақытты адамды тәрбиелеу.

Тәрбиеші - балаларды жан-жақты дамытудың нұсқаулығы. Балабақшадағы мемлекеттік білім беру стандарты балаларды ғылым негіздерімен таныстыруды қажет етпейді, керісінше, баланың жалпы ойлау қабілетін, өз бетінше жұмыс жасауын, қажетті білім беру және оны практикада қолдану мақсатында адамгершілік мәдениетін қалыптастыруды талап етеді [5]. Қазіргі заманғы педагогикалық және психологиялық зерттеулерге сәйкес, балабақша - кез келген жағдайда баланың ең қарқынды даму кезеңі.
Егер өткен ғасырдағы педагогика тарихына жүгінетін болсақ, онда
әл-Фараби, Ибн Сина, Фердауси, Я.Баласагун, шетелдік оқытушылар Я.А.Коменский, И.Г.Песталоцци, К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко, Н. Г.Чернышевский, Н.А.Добролюбов, Л.Н.Толстой, отандық мұғалімдер мен ағартушылар Ю.Алтынсарин, Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, Ш.Құдайбердиев, А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев. Қалыптасу мен дамудың мәні мен мәні сипатталған. Тарихи дамуға қарасаңыз, халықтық педагогиканың мұрасы адам тәрбиесінде адамгершілік құндылықтардың қалыптасуында шешуші рөл атқарды [6].
Адамгершілік термині темперамент сөзінен шыққан. Мораль дегеніміз - адамдар өз мінез-құлқында, күнделікті іс-әрекетінде басшылыққа алатын стандарттар мен нормалар. Моральдар мәңгілік емес және өзгермейтін категориялар емес, олар көпшіліктің әдеттерінің күшімен, заң ережелерімен емес, қоғамдық пікір беделімен қолдау табады.
Сонымен бірге моральдық талаптар, нормалар, адамгершілік белгілі бір негіздеме алады, ол адамның қалай өмір сүруі, өзін қоғамда ұстауы керек және т.б.

Адамгершілік тарихи нақты болып табылады; ол қоғамның дамуына байланысты өзгереді. Әлеуметтік-экономикалық формациялар өзгерген сайын адамгершілік, әлеуметтік ортадағы мінез-құлық нормалары мен әдептері туралы идеялар өзгерді.
Л.А. Григорович адамгершілікке келесі анықтама берді - бұл мейірімділік, әдептілік, тәртіптілік, ұжымшылдық сияқты қасиеттер мен қасиеттерді біріктіретін жеке сипаттама .
И.С. Марьенко адамгершілік қолданыстағы нормалар, ережелер мен қағидаларға ерікті түрде сәйкес келуді қамтамасыз ететін адамның ажырамас бөлігі ретінде анықтады. Олар Отанға, қоғамға, ұжымға, жеке адамдарға, өзіне, еңбекке және т.б. қатысты өрнек табады .
Моральдық нормалар дегеніміз - адамның белгілі бір жағдайда қалай әрекет ету керектігін анықтайтын ережелер, талаптар.
Моральдық норма баланы белгілі бір әрекеттер мен әрекеттерді жасауға итермелеуі немесе оларға тыйым салуы немесе ескертуі мүмкін.
Білім беру - бұл мақсатты тұлғаны қалыптастыру процесі. Бұл тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің арнайы ұйымдастырылған, бақыланатын және басқарылатын өзара әрекеті, оның түпкі мақсаты қоғамға қажет және пайдалы жеке тұлғаны қалыптастыру.
Адамгершілік тәрбиесі ұғымы жан-жақты. Ол адам өмірінің барлық аспектілерін қамтиды. Сондықтан біздің заманымыздың көрнекті ұстазы В.А. Сухомлинский жеке тұлғаны жан-жақты дамытуға арналған білім беру жүйесін дамыта отырып, оның жүйені қалыптастыратын ерекшелігі адамгершілікке тәрбиелеу деп санайды. Адамгершілік тәрбиесінің жүрегі - жеке тұлғаның адамгершілік сезімдерін дамыту.
Адамгершілік тәрбиесі дегеніміз - оқушылардың қоғамдық адамгершілік талаптарына сай адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру мақсатында олардың сана-сезіміне, сезімдері мен мінез-құлқына мақсатты және жүйелі түрде әсер ету .
Адамгершілік тәрбиесі тек жалпыға ортақ адамгершілік нормаларына сәйкес келетін, жас жеткіншектердің бүкіл өмірін: іс-әрекетін, қарым-қатынасын, қарым-қатынасын, олардың жас ерекшеліктері мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып ұйымдастыруға сәйкес келетін ажырамас педагогикалық үдеріс ретінде ғана жүзеге асырылады.
Интегралды процестің нәтижесі - оның санасы, адамгершілік сезімдері, ар-ождан, адамгершілік ерік, дағдылар, әдеттер, әлеуметтік құнды мінез-құлық бірлігінде моральдық жағынан ажырамас тұлғаны қалыптастыру.
Адамгершілік тәрбиесіне: қоғаммен байланыс, оған тәуелділік санасын қалыптастыру, олардың мінез-құлқын қоғам мүдделерімен үйлестіру қажеттілігі; адамгершілік мұраттарымен, қоғамның талаптарымен таныстыру, олардың заңдылығы мен парасаттылығының дәлелі; адамгершілік білімді адамгершілік сенімдерге айналдыру, осы сенімдер жүйесін құру; тұрақты моральдық сезімдерді қалыптастыру, адамның өзін-өзі құрметтеуінің негізгі көріністерінің бірі ретінде өзін-өзі ұстаудың жоғары мәдениеті; адамгершілік әдеттерді қалыптастыру.
Жеке тұлғаны адамгершілікке тәрбиелеу - бұл педагогикалық және әлеуметтік құбылыстарды қамтитын күрделі және көп қырлы процесс. Алайда, адамгершілікке тәрбиелеу процесі белгілі дәрежеде автономды. Оның бұл ерекшелігін А.С. Макаренко айтты.

Адамгершілік тәрбиесінің негізгі міндеттері:
адамгершілік сананы қалыптастыру;
адамгершілік сезімдерін тәрбиелеу және дамыту;
адамгершілік мінез-құлық дағдылары мен әдеттерін дамыту.
Адамгершілік сана - бұл моральдық қатынастардың көрінуінің белсенді процесі. Адамгершілік сана дамуының субъективті қозғаушы күші - адамгершілік ойлау - адамгершілік фактілерді, қатынастарды, жағдайларды үнемі жинақтау және түсіну, оларды талдау, бағалау, адамгершілік шешімдер қабылдау, жауапты таңдау жасау процесі. Адамгершілік тәжірибе, ар-ұждан санасында көрінетін сенсорлық күйлердің бірлігі және оларды түсіну, бағалау, моральдық ойлау әсер етеді.
Адамның адамгершілігі субъективті түрде игерілген адамгершілік принциптерінен тұрады, ол қатынастар жүйесінде басшылыққа алынып, үнемі импульстік моральдық ойлауды жүзеге асырады.
Адамгершілік сезімдері, сана мен ойлау адамгершілік ерік-жігердің көрінісі үшін негіз және ынталандыру болып табылады. Адамгершілік ерік пен әлемге тиімді практикалық қатынастан тыс жерде жеке тұлғаның нақты моральы жоқ.

Адамгершілік әдеттердің көзі құбылыстарға, адамдар арасындағы қатынастарға, олардың адамгершілік қасиеттеріне терең сана мен жеке эмоционалды баға берудің бірлігінде жатыр. Адамгершілік әдеттер - бұл адамгершілік идеялары мен сенімдерінің алфавиті. Адамгершілік әдеттердің қалыптасуы тәрбиешінің тәрбиеленушінің рухани әлеміне ену тәсілі болып табылады, онсыз адамды түсіну және оған ең нәзік құралдармен - бір сөзбен айтқанда сұлулықпен әсер ету мүмкін емес. Адамгершілік әдетінің арқасында қоғамдық сана мен әлеуметтік мораль нормалары жеке тұлғаның рухани иелігіне айналады. Адамгершілік әдетінсіз өзін-өзі растау, өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі құрметтеу мүмкін емес.
Адамның адамгершілік мінез-құлқы келесідей жүйеге ие:
- өмірлік ахуал - оның негізінде қалыптасқан моральдық-сенсорлық тәжірибе - жағдайды моральдық тұрғыдан түсіну және мінез-құлық мотивтері,
- таңдау және шешім қабылдау - ерікті ынталандыру - іс. Өмірлік практикада, әсіресе экстремалды жағдайларда, осы компоненттердің барлығы әрқашан бірлікте жүзеге асырылады.

Адамгершілік тәрбиесінің ең маңызды құpалы - мәдениетте қалыптасқан адамгершілік мұраттарды таpихи дамудың әртүрлі кезеңдерінде қолдану, т.а. адам іздейтін адамгершілік мінез-құлықтың модельдері. Әдетте, адамгершілік мұраттар адам қоршаған табиғи және әлеуметтік ортаға қатынасын білдіретін және адамның айналасында болатын көзқарастар мен сенімдердің жалпыланған жүйесі ретінде гуманистік дүниетаным шеңберінде қалыптасады. Сонымен бірге адамның қатынасы әлемді объективті шындық ретінде бағалауды ғана емес, сонымен бірге оның қоршаған шындықтағы орнын, басқа адамдармен байланысын бағалауды қамтиды.
Халықтық педагогиканың көмегімен балалаpды адамгершілікке тәpбиелеудің теориялық және практикалық тәжірибесін жинақтау қажет. Ол үшін балабақша тәрбиешісі тәрбиенің негізгі қағидаларын: жалпы адамзаттық құндылықтаp мен жеке тұлғаны, мәдениетке, әдебиетке, тілге, әдет-ғұрыпқа, өз халқының тарихына және өнеріне деген сүйіспеншілікті қалыптастыру арқылы басқа ұлттардың тілі мен мәдениетін құрметтейтін нағыз білімді адамды дайындауы керек.
Енді балалар бақшасының бағдарламаларында нәрестенің айналасындағы адамгершілік қасиеттердің дамуына сәйкес туындыларды таңдап алыңыз. Бұл туындылардың негізгі қасиеттері: әдептілік, ұстамдылық және жауапкершілік, сонымен бірге объективтілік, тұтастық, сондай-ақ бірлік, біртұтастық, сонымен қатар жолдастық, сүйіспеншілік т.б. М.Әуезoв: Әңгіме адамның іс-әpекетінің табиғатында емес, біреудің көбейген сфеpасында, біреудің көpгенін көбейту мақсатындағы стандартта жатыр ... Бұқаpа адамзат қоғамын қалыптастыру үшін өсіп келе жатқан ұрпақ дамуы керек [7].

Адамгеpшілік тәpбиесі үдеpісін жанында қызығушылық балалар әртүрлі жаттығулар мен қарым-қатынастарға қатысатын бейтарап қатынастарға шоғырлануы керек. Бұл қатынастар сонымен бірге оқыту жұмысының нақты пәнімен ұсынылған (И. С. Марьенко) [6].
Бүлдіршін туралы жоғары моральдық түсініктің қалыптасуы қарым-қатынастардың мәнін түсіну және қабылдау көмегімен жүзеге асырылады. Мұндай қарым-қатынаста әкесі мен шешесі, мұғалімі, сондай-ақ қоғамның қатысуға толық мүмкіндігі бар. Баланың санасында сыртқы әсерлер жеке маңыздылыққа ие, ауыл үшін жеке позицияны тудырады. Деректермен бірге оқытудың негіздері, тұжырымдарды қабылдау, сондай-ақ нәрестені жоғары моральдық таңдау жасалады.
Баланың ақыл-ойы мен бостандығын тәрбиелеуде мұғалім өзінің күш-жігерінің адамгершілік нәтижелерін де ескеруі керек. Анықтамаларды, сонымен қатар іс-әрекеттің негіздерін, адамгершілік құндылықтар, ішкі қажеттіліктер туралы түсініктер жасай отырып, сонымен қатар мұғалім әрқашан адамның шеттеріне әсер етеді, сонымен қатар интеллектуалды, жұмыс, эстетикалық оқыту мәселелерін жүзеге асырады.
Адамгершілік тәрбиесі тұлғаны қалыптастырудағы ең маңызды компонент болып табылады, өйткені адамгершілік адамдар арасындағы қатынастарды реттеуші, өмірдің барлық салаларына еніп, сана қалыптастырады және адамдардың мінез-құлқын анықтайды. Адамгершілік тәрбиесінің жалпы міндеті - адамдармен ынтымақтастықты қамтамасыз ететін адамның сенімдерін қалыптастыру, мәңгілік құндылықтарды дамыту: достық, мейірімділік, ата-ана мен балаға қамқорлық және т.б.
Оқушыларға тәрбиелік әсер етуді ұйымдастырғанда олардың психологиялық ерекшеліктерін ескеру қажет. Білім беру ұйымында студенттердің адамгершілік қалыптасу кезеңінде олардың еркін таңдау мүмкіндігі, мінез-құлық сызығын өз бетінше анықтау мүмкіндігі немесе жеке әрекет болуы өте маңызды. Осы жағдайларда мұғалімнің міндеті - оқушының таңдауын өмірдегі қарама-қайшылықтар мен қиындықтарды жоймай, құндылық бағдарларын алуға бағыттау. Құқықтық нормалардан айырмашылығы, моральдық нормалар еш жерде ресми түрде бекітілмейді, ал заңдылықтан айырмашылығы, заңның орындалуын арнайы мемлекеттік органдар қадағалайды, моральдық нормалардың орындалуын бақылау тек әр адамның ар-ожданымен және қоғамдық пікірмен жүзеге асырылады. Сондықтан адамгершілікті (адал, лайықты, мейірімді) болу немесе болмау толығымен дерлік әркімнің жеке таңдауына байланысты.
Бір жастағы балалар бір-бірінен жалпы дамуымен, қызығушылықтарымен және мүмкіндіктерімен жиі ерекшеленеді. Қоршаған орта, оның ұйымдастырылған және бағытталған әсері - тәрбие адамға әсер етеді және одан жауаптар тудырады. Дене мен қоршаған орта арасындағы байланыс адамдарда өте күрделі құрал - жүйке жүйесі және оның жоғарғы бөлімі, ми қыртысы арқылы реттеледі, демек, қоршаған орта өзінің шексіз тітіркендіргіштерімен жүйке жүйесіне әсер етеді және осылайша жедел рефлекстің қажетті себебін ғана емес, сонымен қатар пластикада жасайды ми тіні, оның жүйке жасушаларында болашақта осы әсердің іздері жинақталады [8].
Әрбір жас кезеңінің басты айырмашылық ерекшелігі сапалы өзгерістердің болуымен сипатталады. Жаңа сапалы ерекшелік бірден пайда болмайтыны анық, оны алдын-ала дамудың ұзақ және баяу тәсілі дайындайды. Осы сапалық белгілерді таба білу белгілі бір жаста балалар түсінеді, сезінеді, біледі дегенге қарағанда әлдеқайда қиынырақ. Сондықтан жас ерекшеліктерін сандық айырмашылықпен ғана емес, сонымен қатар жаңа сапалармен де қарастыру керек.
Дамудың үнемі қозғалысы мен өзгеруін ескере отырып, жасты, жас кезеңін сипаттағанда абай болу керек. Жас ерекшеліктері бекітілмеген. Жас ерекшеліктерін салыстырмалы түрде тұрақты белгілер деп түсіну әлдеқайда дұрыс. Сонымен, ерекшеліктер тым жалпы және өте салыстырмалы екенін есте ұстаған жөн.
Бұл зерттеулердің адамгершілік даму ерекшеліктерін зерттеуде маңызы зор.
Адамгершілікке тәрбиелеу - жеке тұлғаны қалыптастыру мен дамытудың маңызды аспектісі. Адамның адамгершілік қалыптасуы туылғаннан басталады. Мектепке дейінгі және бастауыш мектеп жасының маңызы ерекше.
Баланың өзінің мінез-құлқын басқаруда басшылыққа алатын ережелер мен нормаларды игеру процесі В.А. Горбачева. Ұзақ мерзімді бақылаулар, балалардың мінез-құлқын талдау және олардың мәлімдемелері негізінде ол жеті жасар балалар өздерінің жолдастарының да, өздерінің де мінез-құлықтарын айқын ажыратады деген қорытындыға келді. Олар ережелерді өздері саналы түрде атап көрсетеді және оларды басшылыққа ала бастайды. Мінез неғұрлым еркін және тұрақты болады. Балалар ережелердің орындалуын талап ете отырып, бір-бірінің іс-әрекеттері мен әрекеттеріне әсер етеді және мұғалім берген ережелерді жалпылама түрде қабылдай алады.
Сол көзқарасты Л.И. Рувинский. Сонымен қатар, ол баланың мінез-құлқы мен өзінің кемшіліктері арасында әлі байланыс орнатпады, оның қасиеттерін білмейді деп санайды. Тұлғаны танудың барлық айқын алғышарттарының болуына қарамастан, балалар өздерінің мінез-құлқын сыртқы жағдайлармен ғана түсіндіре отырып, өздерінің іс-әрекеттері мен қасиеттері арасында байланыс орната алмайды. Балалардың іс-әрекеттер мен тұлғалық қасиеттер арасындағы белгіленген байланысты дәл сол кемшіліктер немесе артықшылықтар көрінетін басқа жағдайларға аудара алмауы, деп Л.И. Рувинский, балалар тек ересектердің пікірін формальды түрде қайталайды, іс-әрекеттер мен жеке қасиеттер арасында байланыс орнатпайды, соңғысын сезінбейді деп көрсетеді [9].
Басқа жұмыстарда психологтар С.Л. Рубинштейн, Л.И. Рувинский мектепке дейінгі жасқа сыртқы әсерлерге бейімділік, оқытылатын және айтылатын барлық нәрселердің ақиқатына, адамгершілік нормаларының сөзсіздігі мен қажеттілігіне сену тән деп тапты.

1.2Мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің
механизмі мен міндеттері

Адамгершілік сапалардың беріктігі мен тұрақтылығы олардың қалай қалыптасқандығына, қандай әсер ету механизмі педагогикалық әсер етудің негізі болғанына байланысты.
Тұлғаның адамгершілік қалыптасуының механизмі:
(Білім және ұсыныстар) + (Мотивтер) + (Сезімдер мен көзқарастар) + (Дағдылар мен әдеттер) + (Әрекеттер мен мінез-құлық) = Адамгершілік.
Кез-келген адамгершілік сапаны қалыптастыру үшін оның саналы түрде орын алуы маңызды. Сондықтан білім қажет, оның негізінде балада адамгершілік сапаның мәні туралы, оның қажеттілігі туралы және оны игерудің артықшылығы туралы түсініктер қалыптасады. Балада адамгершілік қасиеттерді игеруге деген ұмтылыс болуы керек, яғни тиісті адамгершілік сапаны иемдену үшін мотивтер туындауы керек.
Мотивтің пайда болуы сапаға деген қатынасты тудырады, бұл өз кезегінде әлеуметтік сезімдерді қалыптастырады. Сезімдер қалыптасу процесіне жеке маңызды рең береді, сондықтан дамып келе жатқан сапаның беріктігіне әсер етеді.
Бірақ білім мен сезім оларды іс жүзінде - іс-әрекетте, мінез-құлықта жүзеге асырудың қажеттілігін тудырады. Әрекеттер мен мінез-құлық қалыптасқан сапаның беріктігін тексеруге және растауға мүмкіндік беретін кері байланыс қызметін алады.
Бұл механизм объективті. Ол әрдайым кез-келген (моральдық немесе адамгершілікке жатпайтын) тұлғалық сапаны қалыптастыруда көрінеді.
Адамгершілікке тәрбиелеу механизмінің басты ерекшелігі - өзара алмастырушылық принципінің болмауы. Бұл дегеніміз, механизмнің әрбір компоненті маңызды және оны жою немесе басқасымен ауыстыру мүмкін емес.
Бұл жағдайда механизмнің әрекеті табиғаты бойынша икемді болады: компоненттердің реттілігі сапалық ерекшеліктеріне (оның күрделілігі және т.б.) байланысты және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.