Шығармашылық қабілеттіліктерді дамытумен
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Шығармашылық қабілеттерді дамытудың теориялық және әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
0.1 Шетел тілін оқытудың психологиялық және педагогикалық негіздері ... ..5
0.2 XXI ғасыр дағды ретінде оқушылардың шығармашылығын дамытуға ынталандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1 Ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамыту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.1 Ағылшын тілі сабағында заманауи технологияларды қолдану арқылы оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 26
2.2 Оқушылардың шығармашылығын дамыту әдістерінің тиімділігі ... ... ... 36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Кіріспе
Кез келген елдің басты мақтанышы ол - инновациялық жаңалықтарға ашық, өзін-өзі дамыта алатын және шығармашылықты жүзеге асыра алатын қазіргі заманға сай білімді тұлғалар. Сондықтан да, бүгінгі күні мектеп бағдарламасында оқушыларды шығармашылық қабілетін дамыту үлкен маңызға ие болып отыр.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Шығармашылық қабілетті дамыту мәселесі қашанда педагогтар мен әдіскерлердің назарындағы нысан болған. Психологтар шығармашылықтың дамуын- жеке тұлғаны қалыптастырудың ең басты тетіктерінің бірі ретінде қарастырып келеді, себебі шығармашылықтың көрінісі қайталанбайтындылық және бірегейлікпен ерекшеленеді.
Осы зерттеу жұмысының тақырыбы оның терең зерттелуі және мектептерде тәжірибелік қолданылуы үшін маңызды болып келеді.Оның өзектілігі қазіргі кезде түсінікті болып келеді. Мектептегі білім беру процесінің негізгі мақсаты- оқушылардың оқу барысында ойлау қабілетін қалыптастыру, сол арқылы таным әрекетін белсендірек етіп, бойында шығармашылық қабілеттерін тәрбиелеп дамыту. Оқушыларды шығармашылық қабілеттердің құралуы білім алушылардың шығармашылық, аналитикалық, логикалық ойлауы; эмоцианалды түрде образдарды елестете алуы; нәтижені алдын ала болжауы; проблеманы тез, әрі стандартты емес шешу жолдарын табу; проблеманы шешудің түрлі жолдарын қарастырып, ең дұрысын таңдау секілді компоненттерге сүйенеді. Бұл дегеніміз, оқушылар болашақ жұмыс орнында креативтілікпен шығармашылығының арқасында түрлі жаңа идеялар мен ғылыми жаңалықтар ашуға бейім болады деген сөз.
Зерттеу жұмысының мақсаты - ағылшын тілі сабағындағы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру және дамыту жолдарын анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Ағылшын тілін оқытудың психологиялық және педагогикалық негіздері бойынша шығармашылықтың маңыздылығын көрсету;
Ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытудың түсінігі мен принциптерін зерттеу;
Шығармашылық қабілет, шығармашылық ұғымдарын анализдеу, сондай-ақ, олардың ең маңыздысын анықтау;
Ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға қажет заманауи технологияларды қарастыру.
Зерттеу жұмысының нысаны: білім беру мекемесіндегі ағылшын тілін оқытуда шығармашылық қабілетін дамытуға қолданылатын әдістер.
Зерттеу жұмысының пәні: ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің қалыптасу процесі.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы: Ағылшын тілінің грамматикасын дәстүрлі әдіспен оқытуда бала тез жалығып, ағылшын тілін оқуға деген құлшынысынан айрылады, сондықтан да осы оқушылармен жаңашыл және ерекше әдістер арқылы сабақтарды өткізу баланың ағылшын тіліне деген қызығушылығын көтеріп қана қоймай, оның өзіндік шығармашылық қабілеттерін дамытады.
Теңдіктің сезімі, әуесқойлықтың атмосферасы балаларға жасқаншақты, ұялшақтықты жеңуге, тілдік кедергіні, шаршағандықты жеңуге, өз идеясын іске асыруға, шығармашылығын танытуға мүмкіндік береді.
Зерттеу жұмысының теориялық құндылығы: ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту негіздері психологиялық және педагогикалық әдебиеттер, заманауи мектеп бағдарламасына сәйкестендірілген шығармашылық қабілеттердің компоненттерінің құрылу схемасы ағылшын тілі мамандарын дайындауда қолданыла алады.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік құндылығы: зерттеу материалдарын жалпы орта мектептерде, гимназияларда, және де ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын сыныптарды оқытуда мұғалімдерге қолдануға болады.
Зерттеу жұмысының әдіс-тәсілдері: зерттелетін тақырып бойынша психологиялық- педагогикалық әдебиеттерді зерттеу; зерттелетін мәселенің аспектісінде психологиялық- педагогикалық тәжірибені зерттеу; педагогикалық процесті, әңгімелесуді, сауалнаманы, эксперименттік зерттеуді, тестілеуді, сұрауларды бақылау.
Зерттеу жұмысының дереккөздері: Пальмер Г., Рахманов И.В., Маркова А.К., Каргин А.С., Выгодский Л.С., Коган Л.Г., Рахматуллина Ф.М., Махмұтова М.И., Томахин Г.Д., Базарбаева З.М., Шахматова М.А., және т.б ғылыми жұмыстары пайдаланылды. Барлық дереккөздер пайдаланылған әдебиеттер тізімінде көрсетілген.
Зерттеу жұмысының құрылымы: зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Шығармашылық қабілеттерді дамытудың теориялық және әдістемелік негіздері
Шығармашылық - пайда болған міндеттерді әлдеқашан белгілі болған тәсілдермен шешуге қажетті талаптар тысына шығатын жоғары формадағы ойлау түрі. Ойлау процесінде үстемдік еткен жағдайда, шығармашылық елес ретінде көрінеді. Мақсат пен іс-әрекет тәсілдерінің компоненті болып тұрып, ол шеберлік пен инициативаның міндетті шарты ретінде шығармашылық іс- әрекеті деңгейіне дейін көтере алады.
Шығармашылық психологияда ерекше проблемаларды қарастырып, шешуге мүмкіндік беретін іс-әрекет. Бірегей, стандартты емес шешім шығару кезінде, адамның шығармашылық ресурстары - психологиялық дайындық және білім мен дағдылардың жеткілікті деңгейі. Егер бұл қасиеті болса, онда адамға стандартты емес ойлауға және құрылымдық схемалардан алыстауға болады.
1.1 Шетел тілін оқытудың психологиялық және педагогикалық негіздері
Сабақ -- бір пәнді оқытуға арналған оқу сағаты; мектептегі оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі. Сабақ тек оқушылардың білім мен тәрбие алуын қамтамасыз ете қоймай, бұл педагогикалық структурасының процессі болып табылады. Оқу процессіне кіретін өнегелік, сондай-ақ, оның негізгі принциптері мен әдістері, сондай-ақ оқыту амалдарының шартты айқындауының болуы мен дұрыс шешімді қабылдай алуына алып келеді, сондай-ақ, тікелей сабақ барысында алынатын білімдерді шынайы өмірде қолдануға мүмкіндік береді. Әрбір сабақ ондағы мақсаттар мен міндеттерді қойып, оны шешуге өз үлесін қосады. Сабақтың мақсаты белгіленген оқу материалындағы бөлімдерді қамтитын жоспарға жету болып табылады.
Сабақ - оқытуды ұйымдастырушы форма ретінде, білім беру мекемелерінің маңызды бөлшегі болып табылады. Сондықтан да, жақсы сабақ өтудің маңыздылығы зор, және ол оңай бола бермейді. Себебі, әрбір сабақ жоспарын мектеп программасына сай құру, және оны іске асыру қажет. Алайда, бүгінгі күні сабақты ескіріп, озық-тозығы жеткен әдіс-тәсілдермен сабақ өту, заманауи гаджеттер мен заманауи тенденцияның тауарларын қолданып жүрген мектеп оқушылары үшін мұндай сабақ ұнанымсыз, кейде тіптен іш пыстырарлық болуы да ғажап емес. Ал мұндай оқу атмосферасында оқушылар өз креативтілігін, жеке характері мен шығармашылығын танытуы қиын. [1,178 б.].
Елімізде үш тілділік қазіргі оқу трендіне айналуда, сондықтан да, ағылшын тілін оқып меңгеру оқушылар үшін басым түрде болып келеді. Шетел тілін меңгеру барысында бүгінгі заманның балалары жаңа мәдениетпен, әдебиетпен, және менталитетпен танысатын болады, ал бұл жағдайда оларға шығармашылық қабілеттің танымдық компоненті эмоцияналды түрде образдарды елестетуі олардың шығармашылық ой танымын ұлғайта түседі.
Ағылшын тілі сабағының педагогикалық және психологиялық негіздері, сабақтың дұрыс, әрі қойылған мақсатына жетерліктей болатын, және оқушыларға түсінікті болуға жеткізетін процесс болып табылады. Ағылшын тілі сабағы басқа оқытылатын пәндерге қарағанда өзінің ерекше спесификасына ие, мысалы, пәннің ең негізгі зерттеу мақсаты оқушылардың коммуникативтік компетенциясының жетілдіру. Шетел тілі пәнінің қазіргі таңдағы басты прогресивті мақсаты басқа мәдениеттермен араласу және контакт құру, сондай-ақ, олардың арасында диалог орнату. Бұл мақсат өз нысанасына мәдениетаралық және халықаралық байланыс қалыптастыру арқылы ғана жете алады. Осының салдарынан коммуникативтік тапсырмалардың базасына негізделген оқыту, қажетті тапсырмалар түрі мен түрлі амалдар қолдану арқылы шетел коммуникациясына үйрету, заманауи шетел тілі сабағының айырықша ерекшелігі болып табылады. [2,98 б.].
Шеттілділік коммуникация сөйлеу әрекетін тірек етеді. Бұл денгеніміз сабақ үстіндегі қарым-қатынас сөйлеу дағдысына сүйеніп, шынайы немесе ойдан құрастырылған тапсырмаларды шешуде социалды қарым-қатынас жағдайында іске асады. Коммуникацияға дағдыланған ағылшын тілінің оқыту әрекетінің мәні білім берудегі гуманистік тәсілдің шартында жүзеге асады. Бұл жағдайда, белсенді және еркін тұлғаны қалыптастыруға оңтайлы жағдай құрылады. Жалпылай келгенде, бұл шарттар мынаған саяды:
Білім алушылар өз ойын, өз болмысын, эмоциясын және комммуникациядан алған әсерін еркін көрсете алады:
Әрбір оқушы коммуникация барысында өзге сыныптастарымен араласады;
Оқушылар қарым-қатынас барысында жағымды емес тәжірибеден, сынаудан және қателіктері үшін сөгіс естуден құтылады.
Оқытудың гуманистік тәсілін қолдану барысында білім алу процесіне кедергі жасайтын кейбір танымдық барьерлер жоғалып кетеді. Мұндай тосқауылдар балалардың ынтасын жоғалтып, тіптен тітркеніп отыруына алып келуі мүмкін. Балалар ынтасыз, ашулы күйінде шығармашылығын мүлде таныта алмай қалады.
Педагогикада шығармашылықтың маңызы - баланың, оқушының, өсіп келе жатқан ғалымның құдай берген дарынын сөндірмеу, олардың рухындағы жұмбақ поэзия гүлінің жайнап өсуіне тосқауыл қоймау, - деп орыс әдебиетінің шебері Лев Толстой айтқан.
Шығармашылық дағды мен қабілеттердің дамуы - оқу бағдарламасының ең маңызды нысандарының бірі, әсіресе бастауыш сыныптардың. Өйткені дәл осы бастауыш мектеп партасында баланың бойында құндылықтар жиналып, оның шығармашылықты танытуға деген қызығушылығы ашылады. Бұл мәселе басты жолмен білім берудің гуманистік бағыты арқылы жүзеге асады. Ал ол өз кезегінде жеке тұлғаны қалыптастыру мен бойындағы дарыны мен талантын, оның шығармашылық потенциалын дамытуға бағытталған. Бүгінгі күнгі білім беру жүйесіндегі кемшілік, шығармашылықты дамытуды қолға алынбағандығы. Шығармашылықты дамыту өз кезегінде балаларды сыни ойлауға үйретіп, творчествалық және өздігінен дамуына қол ұшын беріп, бірегей, өз пікірі мен принциптері бар, еркін әрі сыни ойлай алатын тұлғаны қалыптастыруға көмек береді.
Шығармашылық дегеніміз не? Бұл сұраққа жауап беру үшін, педагогика, психология және философия ғылымдарында көрсетілген әртүрлі көзқарастарды қарастыру қажет. Төменде бірнеше авторлардың осы сұраққа тұжырымдамасы берілген.
Теплова Б.М.-ның ойынша: шығармашылық қабілет - бұл арнайы индивидуалды-психологиялық ерекшеліктер, яғни, бұл айрықшылықтардың көмегімен бір адамды басқа адамнан айыра алуы, және олардың әрқайсысы қандай да бір іс-әрекет барысында жасайтын өзіндік әдіс-тәсілдері мен қабілеттеріне ие болуы арқылы ажырата алуыға септігін тигізеді. [3,216 б.].
Бұл мәселе жайлы Шадрикова В.Д. өз көзқарасын ұсынған: шығармашылық қабілет - қандай да бір іс-әрекет жасау барысындағы жеістікке жету және оның жолдарын көрсететін индивидуалды түрдегі өлшемін бар, бөлек психикалық функцияларды орындайтын, функционалды системаның қасиеті. [3,224 б.].
Шығармашылық қабілет түрлі өмір салаларында адамның шығармашылыққа деген қабілетін көрсететін жеке қасиеттің қаншалықты күрделілігін анықтайды. Бұл жоғарғы деңгейдегі қызығушылық, интеллектуалды белсенділік, өзін-өзі танымдық әрекеті,- деп Большакова Л.А. ұсынған. [3,232 б.].
Педагогикалық энциклопедияда берілген шығармашылық қабілеттің педагогикалық анықтамасы - жұмыс барысында адамдар өздігінен білімділік, біліктілік, икемін қолданып, бірегей, біртума зат немесе идеяны ойлап табуға қабілеті деп анықтайды.
Философия ғылымын тұрғысынан қарағанда, шығармашылық қабілеттер елестете алу, бақылау, ерекше ойлау секілді қабілеттерінен тұрады.
Зерттеу жұмысының нысанына байланысты көптеген қызықты ғылыми көзқарастар бар. Шығармашылық қабілеттер мәселесімен көптеген психологтар, философтар және педагогтар айналысқан. Мысалы, олардың қатарында Л.Н. Коган, Л.С. Выгодский, Н.А. Бердяев, Д.С. Лихачев, А.С. Каргин, В.А. Разумный, О.И. Мотков және т.б. жатқызуға болады.
Д.Б. Богоявленскийдің тәсілімен шығармашылық қабілетті анықтау үшін мынадай критерилер қолданылады: [4, 32 б.].
- ойлау процессінің шапшаңдығы (идеялардың мөлшері);
- ойлау процессінің икемдігі (бір идеядан екіншіге тез ауысуы);
- біртумалық (өз идеяларын орындау және іске асыру қабілеті);
- білмекке құмарлық, қоршаған ортаға деген қызығулығы;
- фантастикалық ойлауға деген тартылыс.
Т.Г. Богданов өзінің Диагностика позновательной сферы ребенка кітабында шығармашылық қабілеттерге келесілерді жатқызған:
- тәуекелге бару қабілеті;
- дивергенттік ойлау;
- ойлау процессінде және физикалық әрекет барысындағы икемділік;
- тез жылдамдықта ойлау;
- өз идеялары мен ойларын айту, жаңалық ашу қабілеттері;
- тірідей елестету;
- қарапайым емес құбылыстарды қабылдау;
- жоғары моральді және эстетикалық құндылықтар;
- жеткілікті деңгейде дамыған интуиция мен дүниені сезіну. [5, 64 б.].
Е. Григориенко және Р. Стенберг балалардағы шығармашылық потенциалды дамытуға арналға 12 стратегияны ұсынған. Егер де осы стратегиялар мен принциптерді қолданатын болсақ, олар балалардың шығармашылық потенциалын дамыта ғана қоймай, ұстаздардың да шығармашылық жағынан тәжірибелі және икемді болуына көмектеседі. Сонымен, бұл прициптер мен стратегиялар мынадай:
- оқушыларға өнегелі улгі беру керек,
- егер де бала көпшіліктің сынауынан өз пікірінен күмәнданса, оны қолдау керек;
- қате жіберуге рұқсат ету;
- парасатты тәуекелді қолдау;
- сабақта оқушы өзінің шығармашылық қабілеттерін көрсете алатындай жағдай жасау;
- оқу материалынын тексерісін, оқушылар өз қабілеттерін таныта аларлықтай етіп тексеру;
- оқушы проблеманы тауып, оны шеше алғаны үшін мақтау;
- шығармашылық идеялар мен олардың нәтижесін мақтау және мадақтау;
- балалардың шығармашылық ойлауына жеткілікті уақыт беру;
- түсінбеушілік пен белгісіздікке шыдамдылық танытуды қолдау;
- балалардың келешектегі шығармашылық жолында болатын түрлі қиындықтармен күресуді үйрету.
Балалар ертегілердің, әдеміліктің, ойынның, музыканың, суреттердің, фантазиялардың, шығармашылықтың әлемінде өмір сүруі керек. Оның білімге басқан ең алғашқы қадамынан алған әсері, оның бүкіл өмірін анықтайды. В.А. Сухомлинский. [6, 246 б.].
Оқушылардың шығармашылық амбициялары мен мақсаттарының шынайы өмірде іске асыру үшін, оқушыны нағыз шығармашылықты танытатын атмосфераға толы арнайы ортаны құрастыру керек. Себебі, балалар психологиясында айтылғандай, дәл осындай ортада тұлғаның моральды құндылықтары мен белгілі бір саладағы таланттары немесе шығармашылық қабілеті дамиды.
Шығармашылық қабілеттер мен икемділікті дамыту бастауыш сыныптарда, әсіресе төменгі сыныптарда келесі шарттарда өте нәтижелі болады:
білім беру процесі қиялды қолдануға бағытталған, альтернативті таңдау жасауға болатын тапсырмалардың ұсынылуы қажет;
әрбір баланы жекелей дамытуға арналған ортақ шығармашылық әрекетті жасату керек;
дамыған шығармашылық ойлаудың технологияларын белсенді қолдану;
диагностиканың систематикалық бақылауының іске асуы. [7,137 б.].
1.2 XXI ғасыр дағды ретінде оқушылардың шығармашылығын дамытуға ынталандыру
Мұғалімдердің басты міндеті - оқушылардың қабілеттері мен таланттарын табу және ашу, сонымен қатар, шығармашыл тұлғаны қалыптастыру, және қандай бағытта дамуын көрсету болып табылады.
Шығармашылық қабілеттердің индивидуалды түрде дамуы балалардың жеке тұлға болып қалыптасуына, олардың жігерін, дербестігін көрсетуге, өз ойын еркін, сенімді айтуы мен өзіндік мен түсінігін қалыптастыру секілді даму этаптарын байланыстыруға әсер еткендіктен, бұл жалпы орта мектептер үшін аса маңызды.
Барлық балалар өздерінгің қандайда бір салада дарыны болады. Сондықтан ағылшын тілі сабағын оқыту барысында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін мақтау, мадақтау және ынталандыру арқылы дамытуға болады.
Ынталандыру (мотивация) - бұл адамның қоршаған әлемге, түрлі қызмет түрлеріне қарым қатынастарда көрініс табатын тұлғаның ішкі психологиялық сипаттамасы. Ынталандыруға беретін анықтамалар бірнеше соның ішінде психология мен педагогикада мотивацияға басқа түсінік береді.
Психология мотивация түсінігін былайша анықтайды. Ынталандыру - жеке тұлғаның нақты іс-әрекеттерді жасауға қозғайтын және олардың бағыттылығы мен мақсаттарын анықтайтын саналы және санасыз психологиялық фактор. Ынталандыру термині адамның мақсатқа бағытталған мінез-құлығының себептері мен механизмдерін зерттейтін барлық психологиялық салаларда қолданылады.
Осылайша, ынталандыру (мотивация) адамның белсенділігін оятатын және осы белсенділікке бағыттылықты анықтайтын ниетті құрайды. Ал мұндай атмосферада оқушылар өздерінің креативтілігін шығаруы және дамытуы әлде-қайда әсерлі болып табылады.
Ал педагогика ынталандыруға (мотивацияға) басқа анықтама береді.
Ынталандыру - оқушылардың жемісті танымдық іс-әрекеттеріне, білім мазмұнын белсенді меңгеруіне түрткі болатын процесстерге, әдістерге, тәсілдерге жалпы аталым. [8,47 б.].
Оқу ынталандыруы - оқу мақсаттарына қол жеткізудегі оқушыларда танытылатын себептемелі белсенділіктері. Оқушыларға ерекше маңызды мотивтерге төмендегілер жатады.
-танымдық;
-коммуникативті;
-эмоциональды;
-өздігінен даму;
-оқушы позициясы;
-жетістік;
-сыртқы (мадақтау,жазалау). [9,215 б.].
Оқушы бойында берік ішкі "жақсы оқығым келеді" ынталандыруын тудыру үшін әр оқушы өзіне "Мен жасай аламын", "Мен табысқа жетемін"! деп айтуы керек. Бұл жағдайда әрине мұғалімнің қолдауы болуы тиіс.
Ынталандыру процессін сауатты ұйымдастырып оны жүргізу үшін төмендегі жұмыстарды атқарған жөн.
- өзінде ынталандыру деңгейін анықтайтын оқушылармен сауалнама жүргізуді қамтитын оқушылардың оқу ынталандыруының диагностикасы.
- ынталандыруының ортаны құруындағы мұғалімнің өзін-өзі тексеру анализі.
Осы жұмыстағы мұғалімнің келесі іс-әрекеттері мен нұсқамаларынын ерекше мағыналы деп санауға болатыны:
-оқушылардың жас ерекшеліктерін есепке алу;
-оқушылардың мүмкіндіктеріне байланысты жұмыстар таңдау;
-мақсатқа қол жеткізудегі оқушылармен бірлесіп таңдаған тәсіл;
-ұжымдық және топтық жұмыстарды қолдану;
-ойын техникаларын қолдану;
-проблемалық жағдайлар мен пікірталас, дискуссия қолдану;
-ерекше сабақ түрін өткізу (стандартты емес);
-жетістік жағдайын туғызу;
-мұғалімнің оқушы жетістігіне сенімі;
-сөгіс айту және мадақтауды қолдану;
-мұғалімнің эмоциональды сөйлеуі;
Оқушылардың және мұғалім іс-әрекеттерінің сауалнама нәтижелеріне анализ жасай отырып оқушылардың ынталандырушылық ортасын құру жөніндегі түзету жұмыстарына жоспар құруға болады. [10,201 б.].
Ынталандыру құру процессі оқытушы жұмысының маңызды бөлігі болуы керек. Оқуға деген оң ынталандырудың құрылуы - сабақ болып келеді. Меңгеріліп отырған пәнге қызығушылықты дарыту бұл бұдан былай оқушылардың жоғары деңгейлі білімге және жақсы білім сапасының көрсеткіштеріне қол жеткізу дегенді білдіреді, яғни білім берудің басты мақсатына жету. Оқушылардың қызығушылықтары мен оқу ынталандыруын көтеретін көптеген тәсілдер бар.
Қазіргі таңда сабақтарға дайындықты және оларды заманауи ақпараттық коммуникациялық технологияларсыз өткізуді елестету мүмкін емес. Заманауи ақпараттық жүйелер үлкен көлемдегі мағлұматқа қолжетімділікті қамтамасыз етеді. Және сол ақпарат ағымында оқушының жоғалмауы үшін жаңа педагогикалық технологияларды шеше алатын оқытушының көмегі қажет.
Оқытушыларда келесі жұмыстар кең танымалдылықпен қолдана бастағандары:
- электронды оқулықтармен жұмыс;
- демонстрациялық материалдармен жұмыс;
- компьютерлік тесттер;
- internet ресурстарын қолдану;
- слайд-презентацияларын қолдану.
Ағылшын тілін оқу кезіндегі оқушылардың ынталандыруларын көтеру жолдары. Ағылшын тілі пәніне оқушылар бойында қызығушылықты дамыту және сақтау үшін ынталандыруды көтеру сұрағы психологияда да және бұл пәнді оқыту әдістемелерінде де үлкен назар аударылады. Бұл жолдарды шешуді төмендегілермен байланыстыруға болады.
1) Орындау кезінде оқушылар өз істерінің нәтижелерін сезінетіндей арнайы құрастырылған жаттығулар жүйесін құрумен.
Жаңа лексиканы оқыту кезінде тақырып бойынша кроссворд, сурет бойынша сөйлем құрау жаттығуларын қолдануға болады. Мысалы: "Сөздер табу" ойыны. Тор кестесі беріледі әр торда алфавит әріпі жазулы. Осы әріп жинақтарында "culture (мәдениет)", тақырыбына сай сөздер жасырулы. Оқушыларға тізімде берілген сөздерді тауып аудару қажет.
Ал сурет бойынша сөйлем құрау жаттығуы да жаңа лексиканы меңгеруде қолданылады. Бұл әдіс оқушыларда қиялдауды дамытады, әрі өз білімдерін көрсетулеріне мүмкіндік береді.
2) Оқыту процессінде сезімдік аясын еліктірумен.
Оқушыларға мақал-мәтел беріледі ол арқылы оқушылар ол бойынша әңгіме құрып оның соңы мақал- мәтелдің өзі болуы керек. Оған өмірлік жағдайларды қолдануға немесе әңгіме құрауға болады. Мұғалімнің педагогикалық сипатымен ықпалы сонын ішінде ынтамен күштердің болуы, оқушыларды ынталандырып, олардың жауаптарын бағалармен мадақтау керек.
3) Сабақтарда аудиовизуалды тәсілдерді қолданумен.
Егерде бар кестелер, сызба, суреттер қолданыстан шығып кеткен болса оқытушы ниетімен ойына сәйкес келмесе онда заманауи шешімдер болып саналатыны ол кешендегі бірнеше көрнекілік тәсілдерді, презентация-сұрақтарды қолдану болып келеді. Бұл орынды, себебі назарымызды техникалық үзілістерге, плакаттарды ілуге, кодоскопты қосуға ауыстырмай, бар назарды бір мазмұнға шоғырландыруға мүмкіндік береді.
4) Жағдай мен тапсырманың қиындығымен.
Осы аймақтағы картаны қолдану арқылы ол керекті жеріне қалай жететінін түсіндіру керек.
5) Танымдық ойындарды қолданумен.
Мотивацияны көтеруге әр сабақты қызықты, тартымды, оқушылардың танымдық шығармашылық ойлау белсенділігінің қызығушылығын дамытуға мүмкіндік беретін оқытып дамытатын ойындар, бейресми сабақ формаларын, рөльдік ойындар, ойын жағдайларын жатқызуға болады.
6) Шығармашылық қабілеттіліктерді дамытумен.
Оқушылардың шығармашылық қабілеттіліктерін дамыту өте маңызды және ең тиімді әдістердің бірі ол поэзияны қолдану. Оқушыларға әдеби аударма немесе өзінің өлең шумақтарын құруға ұсынуға болады.
7) Оқушылардың ішкі мотивациясын дамытумен.
Ішкі мотивация оқушылардың пәнге деген қарым-қатынасын анықтайды және ағылшын тілін меңгерудегі көтерілуді қамтамасыз етеді. Егерде оқушыны әрекеттің өзі оның оқуға деген түрткісі болса, оған сөйлеуге, оқуға, шетелдік тілді естіп қабылдауға, жаңаны тануға ұнаса, онда онын ағылшын тілін оқуға қызығушылығы бар және нақты жетістіктерге жету жағдайлары қамтамасыз етілген.
Ішкі мотивация тәсілдеріне өзге тілде сөйлеуде ынта болатын оларға қызықты болатын сұрақтарға өз бетінше жауап іздеу ұмтылысын жүзеге асыратын әртүрлі квиздер жатады.
Ортанғы мектеп жасында шындықты іздеу әдетте танымдық тәсіл ғана емес сондай-ақ өз ойын білдіру тәсілі болатын пікір-таластарда, талқылауларда кездеседі. Бақылаулар көрсеткендей талқылаулар барысында барлық оқушылар қатысады сонын ішінде әдетте сабақта пассивті қатысатын оқушылар да қатысады. Оқыту нәтижесінде мотивацияны көтеру шарттары үнемі орындалатын сыныптарда оқып үйренудің аяқталуы бойынша материалды меңгеру деңгейін анықтау мақсатымен тестілеу және бақылау жұмыстары алынады [11,42 б.].
Ынта - бұл белгілі бір мотив туғызатын тетік рөлін атқарады. Ынта ретінде жеке заттар, адамдардың бір бірімен қарым қатынасы т.б. жатады. Адам кез-келген ынтаға беріле салмайды. Жеке ынталарға адам реакциясы қарсы болуы мүмкін.
Адамдардың ынтаға жауабы бірдей бола бермейді. Сондықтан адамға ынта әрекет етпесе, ол керексіз болып қалады. Мысалы, ақшалық жүйе құласа біз ақщаға ештеңе сатып ала алмаймыз, сонда алатын жалақымыз өз ынта рөлін жоғалтады.
Адамды ынталандыру кезінде әр түрлі ынталар қолданса онда бұл процессті ынталандыру деп атаймыз. Ынталандыру әр түрлі формаларға бөлінеді. Тәжірибеде ең кең қолданылатын формасы бұл материалдық ынталандыру. Бұл ынталандыру процессінің рөлі өте үлкен.
Көптеген шетелдік ынталандыру концепцияларында мінез - құлықтың негізі ретінде қарастырылатын ынталандыру теорияларының жеткіліксіздігі мотивациялық процестің жеке бір бөлігін ғана қарасытыруында. Коммуникатордың өзіне бағытталған ынтаны айтқан кезде, Баймұратова И.А. мынадай ынталарды негізге алады: маңызды және қызықты ақпарат естуге деген қалауын қанағаттандыруға бағытталған, не алдыңғы жүріс-тұрыс тәсілін тандауға деген бағыттылық болып табылады. Бұл ынталар тобы оқу іс-әрекет мотивін талдауға қызығушылық туғызады. [12,174 б.].
Тұлға іс-әрекетінің доминантты мотивін анықтау барысында, тұлғаны субъект ретінде, оның интеллектуалдық-эмоционалдық-ерікті к аумағының ерекшелігін қарастыру аса маңызды. Адамның рухани қажеттілігінің жоғары болуы, моральдық, интеллектуалды-танымдық және эстетикалық мотивімен түсіндіріледі. Бұл ынталар адамның рухани сұраныстарын қанағаттандырумен сәйкестендіріледі. Олармен С.Жиенбаев бойынша мынандай қалаулар бөлінбестей байланыста: сезім, қызығушылық, дағды және т.б [7,136 б.]. Басқа сөзбен айтқанда, жоғары әлеуметтік, рухани мотивтерді үш топқа бөліп көрсетуге болады: бірінші - интеллектуалдық-танымдық мотивтер, екінші -моральдық- эстетикалық мотивтер және үшінші - эмоционалды-эстетикалық мотивтер.
Жағдай жасау (стимулировать) ынталандыруға қарағанда өзгеше. Себебі жағдай жасау арқылы ынталандыру жүзеге асады.
Ынталандырудың жасайтын әрекеттері:
- Жігерлік;
- Тырысу;
- Өзінде тұру;
- Адамгершілік;
- Бағыттылық.
Адам бір жұмысқа әр түрлі жігерлік танытуы мүмкін. Ол жұмысты бүкіл күшімен немесе жарты күшімен орындауы мүмкін. Ол онай жұмысты тандауы мүмкін немесе қиын жұмысты, ол жұмысты шешу үшін қиын әдісті немесе онай әдісті таңдауы мүмкін. Дегенімен жұмысты шешу жолын іздестірген уақытта адам өзінің шығармашылық ойлауын іске қосады.
Ынта әрекетке іштей итермелейтін себеп, қандай да бір қажеттілікті қанағаттандыратын тілек болып табылады. Егер адамдардың басым бөлігінің өмірі аштық, шөл, ұйқы, қауіптен қорғану, жақсы көру сияқты алғашқы қажеттіліктермен шектелетін болса, онда бұл қателіктің едәуір үлесі тәрбиеге байланысты, ол адам бойындағы екінші қажеттілікті қалыптастыра алмаған. Ондай қажеттілікке өз ісіне және өзгелерге деген жауапкершілік, Отанға деген сүйіспеншілік, өмірлік ұстанымына берік болу, әсемдікті қабылдай алу, мәдениетті меңгеру сияқты қажеттіліктерді жатқызуға болады. Адам бойындағы екінші қажеттілікті қалыптастыру оқушылардың әлемді, өзін, қоршаған ортаны тануына бағытталған дағдыларын тәрбиелеуге мүмкіндік беретін оқыту нәтижесі болып табылады.
Ең әуелі дидактиканың ұйымдастыру формаларына ерекше көңіл бөлу керек. Ғалымдар ондай форманың үш түрін көрсетеді: сыныптағы жұмыстар, үй жұмысы, сабақтан тыс жұмыстар. Бұл формалардың барлығы да қажет және әрқайсысының өзіндік құндылығы бар. Сыныптағы жұмыстар, әдетте, ерікті емес, көбірек мәжбүрлеу сипатында болады, сондықтан бұл жерде риясыз мотив туралы айту қиын.
Үй жұмысы жоғары деңгейдегі еркіндік пен дербестігімен ерекшеленеді, дегенмен ол да белгілі бір дәрежеде мәжбүрлеуге тәуелді. Ең жоғарғы дербестік пен еркіндікті сабақтан және мектептен тыс жұмыстар ғана қамтамасыз ете алады. Мұнда қызығушылық шеңберін таңдау көбіне жағымды ынталандыру арқылы жүзеге асырылады. Мектеп оқытудың жоғарыда аталған алғашқы екі формасының мәжбүрлеуінен мүмкіндігінше босату арқылы және сонымен қоса оқушылардың қызығушылығын дамыту арқылы қажетті ынталандырудың кең өрісін жасай алады.
Адам әрекетіндегі ынталандырудың түрлерін ажыратуға түрлі факторлар негіз бола алады. Ынталандыру туралы зерттеулерді сараптай келгенде, ондай әрекеттердің мотивтері төмендегі факторларға байланысты болады:
- әрекетке қатысу сипатына қарай;
- алдын ала келісілген әрекеттің мерзіміне қарай;
- әрекеттің әлеуметтік маңыздылығына қарай;
- белгілі бір әрекеттің, мәселен, оқу мотиві.
Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде өскелең ұрпақтың, яғни оқушылардың оқу әрекетінің ынталандыруының проблемаларын білім беруді, әлеуметтік қоғамды, саясатты шексіз реформалау жағдайында, қоғамның көпқырлы рухани-ізгілік бейімінің ауысымында зерттеу өзекті немесе пайдалы ғана емес, сонымен қатар, білім алушының қазіргі қоғамда болып жатқан, болатын процестер мен құбылыстардың психологиялық, әлеуметтік, мәдени-тарихи және саяси мәнін түсінуін қамтамасыз ететін өте қажетті талап деп ойлаймыз. Сондай-ақ, бұл зерттеу қазіргі білім мен тәрбие жүйесінің стратегиялық міндеттерін белгілеу мен анықтау үшін де керек.
Сонымен, шығармашылық қабілеттерге ынталандыру жолдарына мыналарды жатқызуға болады:
жағымды атмосфераны ұйымдастыру;
мұғалімнің тарапынан оңтайлы жүріс-тұрыс;
мұғалімнің оқушыны сынамауы;
оқушының қызығушылығын тудыратын дамытушы атрибуттармен қоршау;
бірегей идеяларға позитивтік кері байланыс орнату;
шығармашылық қабілеттерді дамытатын ортаны қамтамасыз ету;
проблеманы шешуге шығармашылық жолдың жеке үлгісін көрсету;
оқушының қызығушылық танытуға және кеңес сұрауға мүмкіндік жасау.
Білім - қоғамды әлеуметтік-мәдени, ғылыми үрдіспен қамтамасыз ететін жоғары құндылық. Болашақтың бүгінгіден нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын күш тек білімде ғана. Қай елдін болсын өсіп-өркендеуі, ғаламдық дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. Жаңа ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны болып табылады. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды дегендей, жас ұрпаққа сапалы, мән-мағыналы білім беру - бүгінгі күннің басты талабы.
Қазіргі таңда өркениетті ел ретінде көптеген шет елдермен қарым-қатынасымыз күннен-күнге нығайып, беделіміз артып келеді. Бұл ағылшын тілін оқытуды жақсартуды, оны терең меңгертуді талап етеді. Ал, оқытуды жақсарту дегеніміз, біздіңше, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру. Дегенмен, ағылшын тілін меңгертуде көптеген қиыншылықтар кездесетіні белгілі. Солардың бірі - мәтін мазмұнын баяндау немесе ағылшын тілінде өз ойын айту. Сондықтан оқушылардың тілді толық дәрежеде меңгеруі үшін оның сол тілге деген ынталандыруын арттыруымыз қажет.
Халық даналығында ынталандырылмаған оқушының жай ғана оқығысы келмейді немесе сен жылқыны суатқа әкеле алсаң да, сен оған суды ішуге мәжбүрлей алмайсың делінген[10,94б.].
Бұл нақыл сөздер оқушылардың ағылшын тіліне деген қатынасы қаншалықты әр түрлі болуы мүмкін дегенде есімізге келеді. Бір оқушы үшін тілді меңгеру үрдісі маңызды, көп мағыналы болады, ол тілді меңгеруге ынталандырылмаған болады; басқа оқушы үшін -- бұл қиын іс, оны ол қиындықпен жасайды және өзінің жалығып кететіндігін көрсетеді және сабақтың тез аяқталғандығын күтеді. Әр оқытушы осыған ұқсас жағдайлармен тап болады және ашығына келгенде жиі оқушыны өзін-өзі дұрыс ұстамағанына немесе ағылшын тілдерін оқуға қабілетсіздігіне кінәлауға дайын тұрады. Бірақ берілген жағдай сыни тұрғыдан ойлайтын оқытушы үшін мүлдем басқаша қабылдануы мүмкін: ол үшін -- бұл Оқытушының амалдары мен әдістері тиімді және нақты болады ма, сондай-ақ оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес келеді ме? деген сұрақтың шешімі болып табылады. Өз бетінше оқушыларды ынталандырудың қабілеті оқытушының негізгі қабілеті болып табылады.
Оқушыларды ағылшын тіліне оқытудың көптеген әдістері бар.
1. Оқушылардың өздерінің қабілеттері мен мүмкіндіктеріне энтузиазмінің, оптимизмінің және сенімінің атмосферасының жасалуы.
Ағылшын тілдерін үйренуге және қарым-қатынас ұстауға ынталандыру жасау сыныпта энтузиазмның, оптимизмнің және балалардың өздерінің қабілеттері мен мүмкіндіктеріне атмосфераны жасамастан мүмкін емес. Шынайы ойлаудың салдары болып табылатын балаларда оптимизмнің сезімін дамыту қажет. Ол үшін адамның оқушылары мен ұжымдастарына оптимисттік дайындалған жанды үлгісін елестету маңызды. Ең бастысы балаларға өздерінің алдында шынайы және орындалатын мақсаттар мен міндеттерді қойғызу немесе қоюға үйрету маңызды, сондай-ақ қойылған мақсаттарға қол жеткізуге қажетті үрдісті эксплицидті елестету қажет, бұл ретте табысты нәтижені елестету үшін қажетті тіреулерді орнату қажет. Балалардың тапсырманы орындаудағы соңғы нәтижесіне емес, олардың табандылығы мен кетірген күштеріне назар аудару керек. Балаға табыстың сәтсіздіктерден құралатынын елестеткізу қажет. Балаларды тек өздерінің қабілеттерін ғана емес, сондай-ақ ұжымдық нәтижелерді бағалай алушылығына үйрету маңызды.
2. Оқушыларды олардың шет ел достарымен хат алмастырғызу.
Оқушыларды олардың шет ел достарымен хат алмастырғызу -- жалықтырмайтын, жанама нұсқа, ол көптеген оқушыларға шынайы жұмыс істейді. Оқушылардың алғашқы қолдан үйренетін мәдениет, тарих, өмір салты туралы қызықты ақпараттардан басқа, оларда сол тілде туғанынан сөйлейтін адамдармен араласудың мүмкіндігі туады. Сауатты шет ел оқушысымен жазылған хаттың аудармасы біздің оқушыларымыз үшін үлкен қиындықты тудырады, ал бұл оларды қандай да бір нақты тақырыптарды меңгеруге ынталандыру. Хат жазу біздің оқушыларымыздың сөйлеуінің идиоматикалылығын арттыруға көмектеседі, өйткені өздерінің қатарластарының хаттарын оқи және аудара отырып, оқушылар олармен бір ойды әр түрлі жеткізетіндігімізге көзін жеткізеді. Кейде қандай да бір атауды немесе құрылымды есінде сақтау үшін оларға бір хат жеткілікті болады, оған қарапайым жағдайларда бір немесе екі сабақ кетуші еді. Хат жазу лексиканың қорын кеңейтеді. Бұл ретте олар өздерінің достарынан барынша өзекті лексиканы алады, ол әдетте жоғарғы жиілікпен сипатталады [13, 94б.].
3. Ағылшын тілінде сөйлеушілермен кездесулер және талқылаулар.
Ағылшын тілінде сөйлеушілермен кездесулер және талқылаулар -- оқушылардың ағылшын тілін меңгеруге қызығушылығын арттырушы тағы бір ынта. Талқылаулар әдетте берілген тақырыпқа өткізіледі, әдетте оқушылардың берілген жастық деңгейін толғандырушы тақырып таңдалынады немесе әңгіме сұрақ-жауап тәртібінде жүргізіледі,онда кез-келген тақырыпта сұрақ қоюға болады. Берілген талқылаулардың кезінде оқушыларда шет тілінде сөйлеушілермен тәжірибелерін тексеруге және өздерінің тыңдау қабілеттерін дамытуға, сондай-ақ өзінің шынайы ағылшын тілінің деңгейін арттыруға мүмкіндігі туады, бұл көбісін өздерінің ағылшын тілін бағалауға мүмкіндік береді. Ауызша тілде сөйлейтін көптеген оқушылар үшін өзінің ойын анық және нақты жеткізу қабілетін дамытуға және талқылауда өзінің ойын дәлелдей алуға мүмкіндігі жоғарылайды. Ағылшын тілінде сөйлеушілермен қарым-қатынас тәжірибесін асырып бағалау қиын, оны олар осындай талқылаулардың кезінде алады, ол үшін шетелдіктермен алғашқы қарым-қатынаста туындайтын психологиялық кедергіні жеңеді.
4. Құмарлық технологияларын енгізу.
Құмарлық технологияларын енгізу сабақта тек оқушылардың ынталандыруы мен шығармашылығын таныту мәселесін шешіп қана қоймай, сонымен бірге лексика мен грамматика бойынша білімдерді бекіту сатысында тиімді құрал болып табылады. Топтық Лексикалық конструктор үстел ойыны - ағылшын тілін құмарлы меңгерудегі жаңа технологияларды қолданудың бір үлгісі. Ойын үшін оқытушыға оқу құралын дайындау қажет, ол бірнеше карточкалардан тұрады. Әр карточкада ағылшын сөзі жазылады: зат есім, сын есім, сан есім немесе есімдік. Жазылған сөздер бірнеше элементтерден тұратын өзара алмастырылатын сөздерді білдіруі қажет. Осылайша келесідей элементтерді қолданумен 20 сөздерді құрастыруға болады: реттік сан есім, зат есім, көмекші сөзі бар мекен пысықтауыш (барлығы 3 элемент).
Ойын барысында комбинациялау жүреді. Ойын элементтерді бір толыққа құрастыруға негізделеді, сондықтан ойынға арналған сөздерді таңдауда олардың өзара алмастырылуының қажеттілігін ескеру қажет (карточкалар ойыншыларға еркін ретте түсетін болады). Оның негізіне үш немесе төрт элементтен тұратын кез-келген үлгі жата алады. Оқу жинақтамасының мазмұны нақты сабақтың тапсырмасына байланысты. Мұндай жинақтаманы дайындау белгілі бір уақытты алатын болады, бірақ алынған карточкалардың жинағы кейіннен оқытушының күші мен уақытын үнемдеуге көмектеседі, ал ең бастысы оның қатысушылары үшін оқу үрдісін қызықтырақ ете түседі. Менің ойымша, сабақтың дайындалуына Авраам Линкольннің сөздері толықтай қолданыла алынады: Егер маған ағашты кесуге 8 сағат беретін болса, мен 6 сағатты балтаны ұштауға жұмсаймын [14,35б.].
5. Six thinking hats шығармашылық әдістемесін қолдану.
Six thinking hats ағылшын тілдерге оқытудың шығармашылық әдістемесі, ол оқушылардың ағылшын тілін меңгерудегі шығармашылығының артуына ықпал етеді. Алты ойлау шляпасы немесе Six thinking hats -- бұл оқушыларға әр түрлі көзқарастарды жеткізе отырып, мәселелерді талдаудың бір әдісі. Бұл маңызды және қуатты технология. Ол мәселені шешуге көптеген маңызды келешектердің ұстанымымен қарауға мүмкіндік береді. Бұл технологияны Эвард де Боно жасаған болатын.
Бұл технология топтың ішіндегі шешімді қабылдаудың коммуникациясы мен қабілеттілігін жақсартады. Ол ойлауды құрастыруға көмектеседі және оны барынша тиімді етеді. Ұсыныстар, ойлар, сындар, ақпараттар мен эмоциялар бәрі бір-бірімен алмасады. Әр Six thinking hats басқалардан ерекшеленетін ойлау стиліне ие [15,20 б.].
6. Газеттік материалдармен жұмыс істеу.
Ағылшын тілінде оқыту мақсаттарының бірі оқушылардың білім деңгейін еуропалық стандартқа жақындастыру болып табылады. Ағылшын тілін білу ағылшын тілдес мемлекеттердің мәдениетінен және шындығынан тысқарыда мүмкін емес, онда газет оқушылардың шынайы қызығушылығын тудырады, ол жаңа ақпараттың көзі болып табылады, сонымен бірге меңгерілетін тіл мемлекетінің мәдениетінің бір бөлігі болып табылады. Газеттік материалдарға жүгіну бірнеше себептерге негізделген.
Біріншіден, газеттік лексика өзекті және заманауи болып табылады. Оның призмасы арқылы стилистиканың ерекшеліктері мен тілдегі жаңа құбылыстарды түсінеді.
Екіншіден, газеттік жарияланымдарда болатын ақпарат оқушыларға қоғамдағы заманауи тенденцияларды түсінуге және олардың мәдени құзыреттілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Үшіншіден, газеттік ақпараттар талқылау сұрақтарынан тұрады, олар талқылауды ұйымдастыруға мүмкіндік береді және сонымен берілген тақырып бойынша лексикалық бірліктерді қолданумен табысты қарым-қатынастың қабілеттерін дамытады.
Мақаламен жұмыс істеудің барысында оқытушы оқушылардың кешенді амалының: мәтінмен жұмыс істеудің әр түрлерін меңгеруді (іздеу, қарау, танымдық) қабілеттерін, лексикалық бірліктерді дұрыс қолдану үшін мән мәтінмен жұмыс істеу қабілетін жаттықтыру дамытады. Сонымен бірге, газеттік лексика мен мақалалардың тақырыбы талқылауларды дайындауға арналған және өзіндік ойын жеткізудің керемет әдісі, бұл сөйлеу қабілеттерін дамыту үшін пайдалы. [16,75б.].
7. Жаңа ақпараттық технологияларды қолдану.
Ағылшын тілін оқытуда жаңа ақпараттарды қолдану оқу процесін жетілдіру мен тиімділендірудің, жұмыстың формасын түрлендіруге мүмкіндік беретін және оқушылар үшін сабақты қызықты және есте қаларлықтай істейтін, әдістемелік құралдар мен әдістердің қорын байытудың маңызды құралы болып табылады.
Заманауи оқытушы оқу процесінде ақпараттық және коммуникациялық технологияларды тиімді қолдана білуі қажет. Кейбір технологияларды барлық мұғалімдер қолданады.
Мысалы:
а) презентацияларды қолдану кең қолданысқа ие болды. Олар оқытушылар мен оқушылар үшін ыңғайлы. Мәтіннің презентациясы суреттерден, графиктерден, кестелерден, видео мен музыкалық сүйемелдеулерден тұруы мүмкін.
б) компьютерлік тестілеу кең танымалдылыққа ие болып келуде. Бұл бақылау әдісі оқушылардың белгілі бір эмоцияларын тудырады, ол өз бетінше дәстүрлі емес бақылаудың түрі болып табылады.
с) оқушылардың ағылшын тілін меңгеруіне қызығушылықты арттырудың тиімді әдісінің бірі сабақта электрондық оқулықтарды қолдану болып табылады. Олар, сабақтың көрнекілігі мен қызығушылығын арттырады, сабақты мультимедиялық элементтер арқылы көрсетеді, оларды плакаттарға қарағанда қажеттілігі бойынша түзеуге болады.
8. Сабақтан тыс қызмет.
Қызметтің осы түрі оқытудағы қиындықтарды жеңуге және оқушылардың өздерінің сенімінің артуына көмектеседі, өйткені оларға өздерінің мүмкіндіктері мен қабілеттерін ашуға мүмкіндік береді. Сабақтан тыс жұмыс кеңістікті арттырады, онда оқушылар өздерінің шығармашылық және танымдық белсенділігін дамытады, өзінің ең жақсы жеке қасиеттерін жүзеге асырады, яғни сабақ үстінде қажетті болып табылатын қабілеттерді көрсетуге көмектеседі. Мұның бәрі табысқа жету үшін жағымды орта тудырады, бұл өз кезегінде оқу қызметіне жағымды әсер етеді. [17,44 б.].
9. Қашықтық олимпиадалар.
Қашықтық олимпиадаларға қатысу оқытудың, өзін-өзі жүзеге асырудың және оқушылардың оқу деңгейін арттырудың тиімді әдісі болып табылады. Қашықтық олимпиадалар оқушыларды өздерінің білімін тексеруге, өздеріне сенімді болуға, емтиханға дайындыққа, өзінің шығармашылық мүмкіндіктерін ашуға ынталандырады. Қашықтық олимпиадаларға қатысу мектеп пәндерін тереңдеп оқуға алып келеді, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады, сонымен бірге ағылшын тіліне қызығушы және орта сыныптарда ағылшын тілін меңгерудің интенсивтілігін жалғастырушыларға әсер етеді. [18,56 б.]. Қашықтық олимпиадалардың қатысушылары өзінің білімінің дамуына мүдделі болады, өйткені қойылған міндетке дайын жауабы болмай, олар өздерінің қазіргі ақпараттық қоғамдағы өмірі үшін өзекті шығармашылық өнімін жетілдіреді.
10. Музыка.
Музыка бұл -- оқушылардың сезімдері мен эмоцияларына әсер етуші қуатты әдістердің бірі. Музыка мен әуен ағылшын тілін меңгеруде бағасы жетпес көмек көрсете алады. Әуендер энтузиазмның үлкен толқынына алып келеді және жағымды, сол кезде шет мемлекеттердің мәдениетін меңгеруге ықпал етуші әдіс болып табылады. Жақсы әуендер грамматикалық құрылымдарға қарағанда ұмытылмайды, ал олар сабақтың аяқталысымен бастан кетіп қалуы мүмкін, ал әндер ұзақ уақыт өмір сүре алады және қандай да бір мәдениеттің бір бөлігі болып табылады. Ағылшын тіліне оқытудағы әуендердің әдістемелік артықшылықтары?
Әндер лексикалық қорды барынша берік меңгеру мен кеңейтудің құралы болып табылады, өйткені жаңа сөздер мен сөйлемдерден тұрады.
Әндерде танымал лексика жаңа контекстуалдық ортада кездеседі, бұл оның белсенділенуіне көмектеседі. Әндерде грамматикалық құрылымдар жақсы меңгеріледі және белсенді бола түседі. [19,113 б.].
Әндер сөйлеудің қабілеттерін жетілдіруге ықпал етеді. Әндер оқушылардың эстетикалық тәрбиесіне, ұжымның бірігуіне әсер етеді. Әндер өзін еркін сезінуге, сабақтағы күрделі оқу қызметінде үзіліс жасауға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Шығармашылық қабілеттерді дамытудың теориялық және әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
0.1 Шетел тілін оқытудың психологиялық және педагогикалық негіздері ... ..5
0.2 XXI ғасыр дағды ретінде оқушылардың шығармашылығын дамытуға ынталандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1 Ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамыту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.1 Ағылшын тілі сабағында заманауи технологияларды қолдану арқылы оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 26
2.2 Оқушылардың шығармашылығын дамыту әдістерінің тиімділігі ... ... ... 36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Кіріспе
Кез келген елдің басты мақтанышы ол - инновациялық жаңалықтарға ашық, өзін-өзі дамыта алатын және шығармашылықты жүзеге асыра алатын қазіргі заманға сай білімді тұлғалар. Сондықтан да, бүгінгі күні мектеп бағдарламасында оқушыларды шығармашылық қабілетін дамыту үлкен маңызға ие болып отыр.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Шығармашылық қабілетті дамыту мәселесі қашанда педагогтар мен әдіскерлердің назарындағы нысан болған. Психологтар шығармашылықтың дамуын- жеке тұлғаны қалыптастырудың ең басты тетіктерінің бірі ретінде қарастырып келеді, себебі шығармашылықтың көрінісі қайталанбайтындылық және бірегейлікпен ерекшеленеді.
Осы зерттеу жұмысының тақырыбы оның терең зерттелуі және мектептерде тәжірибелік қолданылуы үшін маңызды болып келеді.Оның өзектілігі қазіргі кезде түсінікті болып келеді. Мектептегі білім беру процесінің негізгі мақсаты- оқушылардың оқу барысында ойлау қабілетін қалыптастыру, сол арқылы таным әрекетін белсендірек етіп, бойында шығармашылық қабілеттерін тәрбиелеп дамыту. Оқушыларды шығармашылық қабілеттердің құралуы білім алушылардың шығармашылық, аналитикалық, логикалық ойлауы; эмоцианалды түрде образдарды елестете алуы; нәтижені алдын ала болжауы; проблеманы тез, әрі стандартты емес шешу жолдарын табу; проблеманы шешудің түрлі жолдарын қарастырып, ең дұрысын таңдау секілді компоненттерге сүйенеді. Бұл дегеніміз, оқушылар болашақ жұмыс орнында креативтілікпен шығармашылығының арқасында түрлі жаңа идеялар мен ғылыми жаңалықтар ашуға бейім болады деген сөз.
Зерттеу жұмысының мақсаты - ағылшын тілі сабағындағы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру және дамыту жолдарын анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Ағылшын тілін оқытудың психологиялық және педагогикалық негіздері бойынша шығармашылықтың маңыздылығын көрсету;
Ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытудың түсінігі мен принциптерін зерттеу;
Шығармашылық қабілет, шығармашылық ұғымдарын анализдеу, сондай-ақ, олардың ең маңыздысын анықтау;
Ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға қажет заманауи технологияларды қарастыру.
Зерттеу жұмысының нысаны: білім беру мекемесіндегі ағылшын тілін оқытуда шығармашылық қабілетін дамытуға қолданылатын әдістер.
Зерттеу жұмысының пәні: ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің қалыптасу процесі.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы: Ағылшын тілінің грамматикасын дәстүрлі әдіспен оқытуда бала тез жалығып, ағылшын тілін оқуға деген құлшынысынан айрылады, сондықтан да осы оқушылармен жаңашыл және ерекше әдістер арқылы сабақтарды өткізу баланың ағылшын тіліне деген қызығушылығын көтеріп қана қоймай, оның өзіндік шығармашылық қабілеттерін дамытады.
Теңдіктің сезімі, әуесқойлықтың атмосферасы балаларға жасқаншақты, ұялшақтықты жеңуге, тілдік кедергіні, шаршағандықты жеңуге, өз идеясын іске асыруға, шығармашылығын танытуға мүмкіндік береді.
Зерттеу жұмысының теориялық құндылығы: ағылшын тілі сабағында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту негіздері психологиялық және педагогикалық әдебиеттер, заманауи мектеп бағдарламасына сәйкестендірілген шығармашылық қабілеттердің компоненттерінің құрылу схемасы ағылшын тілі мамандарын дайындауда қолданыла алады.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік құндылығы: зерттеу материалдарын жалпы орта мектептерде, гимназияларда, және де ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын сыныптарды оқытуда мұғалімдерге қолдануға болады.
Зерттеу жұмысының әдіс-тәсілдері: зерттелетін тақырып бойынша психологиялық- педагогикалық әдебиеттерді зерттеу; зерттелетін мәселенің аспектісінде психологиялық- педагогикалық тәжірибені зерттеу; педагогикалық процесті, әңгімелесуді, сауалнаманы, эксперименттік зерттеуді, тестілеуді, сұрауларды бақылау.
Зерттеу жұмысының дереккөздері: Пальмер Г., Рахманов И.В., Маркова А.К., Каргин А.С., Выгодский Л.С., Коган Л.Г., Рахматуллина Ф.М., Махмұтова М.И., Томахин Г.Д., Базарбаева З.М., Шахматова М.А., және т.б ғылыми жұмыстары пайдаланылды. Барлық дереккөздер пайдаланылған әдебиеттер тізімінде көрсетілген.
Зерттеу жұмысының құрылымы: зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Шығармашылық қабілеттерді дамытудың теориялық және әдістемелік негіздері
Шығармашылық - пайда болған міндеттерді әлдеқашан белгілі болған тәсілдермен шешуге қажетті талаптар тысына шығатын жоғары формадағы ойлау түрі. Ойлау процесінде үстемдік еткен жағдайда, шығармашылық елес ретінде көрінеді. Мақсат пен іс-әрекет тәсілдерінің компоненті болып тұрып, ол шеберлік пен инициативаның міндетті шарты ретінде шығармашылық іс- әрекеті деңгейіне дейін көтере алады.
Шығармашылық психологияда ерекше проблемаларды қарастырып, шешуге мүмкіндік беретін іс-әрекет. Бірегей, стандартты емес шешім шығару кезінде, адамның шығармашылық ресурстары - психологиялық дайындық және білім мен дағдылардың жеткілікті деңгейі. Егер бұл қасиеті болса, онда адамға стандартты емес ойлауға және құрылымдық схемалардан алыстауға болады.
1.1 Шетел тілін оқытудың психологиялық және педагогикалық негіздері
Сабақ -- бір пәнді оқытуға арналған оқу сағаты; мектептегі оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі. Сабақ тек оқушылардың білім мен тәрбие алуын қамтамасыз ете қоймай, бұл педагогикалық структурасының процессі болып табылады. Оқу процессіне кіретін өнегелік, сондай-ақ, оның негізгі принциптері мен әдістері, сондай-ақ оқыту амалдарының шартты айқындауының болуы мен дұрыс шешімді қабылдай алуына алып келеді, сондай-ақ, тікелей сабақ барысында алынатын білімдерді шынайы өмірде қолдануға мүмкіндік береді. Әрбір сабақ ондағы мақсаттар мен міндеттерді қойып, оны шешуге өз үлесін қосады. Сабақтың мақсаты белгіленген оқу материалындағы бөлімдерді қамтитын жоспарға жету болып табылады.
Сабақ - оқытуды ұйымдастырушы форма ретінде, білім беру мекемелерінің маңызды бөлшегі болып табылады. Сондықтан да, жақсы сабақ өтудің маңыздылығы зор, және ол оңай бола бермейді. Себебі, әрбір сабақ жоспарын мектеп программасына сай құру, және оны іске асыру қажет. Алайда, бүгінгі күні сабақты ескіріп, озық-тозығы жеткен әдіс-тәсілдермен сабақ өту, заманауи гаджеттер мен заманауи тенденцияның тауарларын қолданып жүрген мектеп оқушылары үшін мұндай сабақ ұнанымсыз, кейде тіптен іш пыстырарлық болуы да ғажап емес. Ал мұндай оқу атмосферасында оқушылар өз креативтілігін, жеке характері мен шығармашылығын танытуы қиын. [1,178 б.].
Елімізде үш тілділік қазіргі оқу трендіне айналуда, сондықтан да, ағылшын тілін оқып меңгеру оқушылар үшін басым түрде болып келеді. Шетел тілін меңгеру барысында бүгінгі заманның балалары жаңа мәдениетпен, әдебиетпен, және менталитетпен танысатын болады, ал бұл жағдайда оларға шығармашылық қабілеттің танымдық компоненті эмоцияналды түрде образдарды елестетуі олардың шығармашылық ой танымын ұлғайта түседі.
Ағылшын тілі сабағының педагогикалық және психологиялық негіздері, сабақтың дұрыс, әрі қойылған мақсатына жетерліктей болатын, және оқушыларға түсінікті болуға жеткізетін процесс болып табылады. Ағылшын тілі сабағы басқа оқытылатын пәндерге қарағанда өзінің ерекше спесификасына ие, мысалы, пәннің ең негізгі зерттеу мақсаты оқушылардың коммуникативтік компетенциясының жетілдіру. Шетел тілі пәнінің қазіргі таңдағы басты прогресивті мақсаты басқа мәдениеттермен араласу және контакт құру, сондай-ақ, олардың арасында диалог орнату. Бұл мақсат өз нысанасына мәдениетаралық және халықаралық байланыс қалыптастыру арқылы ғана жете алады. Осының салдарынан коммуникативтік тапсырмалардың базасына негізделген оқыту, қажетті тапсырмалар түрі мен түрлі амалдар қолдану арқылы шетел коммуникациясына үйрету, заманауи шетел тілі сабағының айырықша ерекшелігі болып табылады. [2,98 б.].
Шеттілділік коммуникация сөйлеу әрекетін тірек етеді. Бұл денгеніміз сабақ үстіндегі қарым-қатынас сөйлеу дағдысына сүйеніп, шынайы немесе ойдан құрастырылған тапсырмаларды шешуде социалды қарым-қатынас жағдайында іске асады. Коммуникацияға дағдыланған ағылшын тілінің оқыту әрекетінің мәні білім берудегі гуманистік тәсілдің шартында жүзеге асады. Бұл жағдайда, белсенді және еркін тұлғаны қалыптастыруға оңтайлы жағдай құрылады. Жалпылай келгенде, бұл шарттар мынаған саяды:
Білім алушылар өз ойын, өз болмысын, эмоциясын және комммуникациядан алған әсерін еркін көрсете алады:
Әрбір оқушы коммуникация барысында өзге сыныптастарымен араласады;
Оқушылар қарым-қатынас барысында жағымды емес тәжірибеден, сынаудан және қателіктері үшін сөгіс естуден құтылады.
Оқытудың гуманистік тәсілін қолдану барысында білім алу процесіне кедергі жасайтын кейбір танымдық барьерлер жоғалып кетеді. Мұндай тосқауылдар балалардың ынтасын жоғалтып, тіптен тітркеніп отыруына алып келуі мүмкін. Балалар ынтасыз, ашулы күйінде шығармашылығын мүлде таныта алмай қалады.
Педагогикада шығармашылықтың маңызы - баланың, оқушының, өсіп келе жатқан ғалымның құдай берген дарынын сөндірмеу, олардың рухындағы жұмбақ поэзия гүлінің жайнап өсуіне тосқауыл қоймау, - деп орыс әдебиетінің шебері Лев Толстой айтқан.
Шығармашылық дағды мен қабілеттердің дамуы - оқу бағдарламасының ең маңызды нысандарының бірі, әсіресе бастауыш сыныптардың. Өйткені дәл осы бастауыш мектеп партасында баланың бойында құндылықтар жиналып, оның шығармашылықты танытуға деген қызығушылығы ашылады. Бұл мәселе басты жолмен білім берудің гуманистік бағыты арқылы жүзеге асады. Ал ол өз кезегінде жеке тұлғаны қалыптастыру мен бойындағы дарыны мен талантын, оның шығармашылық потенциалын дамытуға бағытталған. Бүгінгі күнгі білім беру жүйесіндегі кемшілік, шығармашылықты дамытуды қолға алынбағандығы. Шығармашылықты дамыту өз кезегінде балаларды сыни ойлауға үйретіп, творчествалық және өздігінен дамуына қол ұшын беріп, бірегей, өз пікірі мен принциптері бар, еркін әрі сыни ойлай алатын тұлғаны қалыптастыруға көмек береді.
Шығармашылық дегеніміз не? Бұл сұраққа жауап беру үшін, педагогика, психология және философия ғылымдарында көрсетілген әртүрлі көзқарастарды қарастыру қажет. Төменде бірнеше авторлардың осы сұраққа тұжырымдамасы берілген.
Теплова Б.М.-ның ойынша: шығармашылық қабілет - бұл арнайы индивидуалды-психологиялық ерекшеліктер, яғни, бұл айрықшылықтардың көмегімен бір адамды басқа адамнан айыра алуы, және олардың әрқайсысы қандай да бір іс-әрекет барысында жасайтын өзіндік әдіс-тәсілдері мен қабілеттеріне ие болуы арқылы ажырата алуыға септігін тигізеді. [3,216 б.].
Бұл мәселе жайлы Шадрикова В.Д. өз көзқарасын ұсынған: шығармашылық қабілет - қандай да бір іс-әрекет жасау барысындағы жеістікке жету және оның жолдарын көрсететін индивидуалды түрдегі өлшемін бар, бөлек психикалық функцияларды орындайтын, функционалды системаның қасиеті. [3,224 б.].
Шығармашылық қабілет түрлі өмір салаларында адамның шығармашылыққа деген қабілетін көрсететін жеке қасиеттің қаншалықты күрделілігін анықтайды. Бұл жоғарғы деңгейдегі қызығушылық, интеллектуалды белсенділік, өзін-өзі танымдық әрекеті,- деп Большакова Л.А. ұсынған. [3,232 б.].
Педагогикалық энциклопедияда берілген шығармашылық қабілеттің педагогикалық анықтамасы - жұмыс барысында адамдар өздігінен білімділік, біліктілік, икемін қолданып, бірегей, біртума зат немесе идеяны ойлап табуға қабілеті деп анықтайды.
Философия ғылымын тұрғысынан қарағанда, шығармашылық қабілеттер елестете алу, бақылау, ерекше ойлау секілді қабілеттерінен тұрады.
Зерттеу жұмысының нысанына байланысты көптеген қызықты ғылыми көзқарастар бар. Шығармашылық қабілеттер мәселесімен көптеген психологтар, философтар және педагогтар айналысқан. Мысалы, олардың қатарында Л.Н. Коган, Л.С. Выгодский, Н.А. Бердяев, Д.С. Лихачев, А.С. Каргин, В.А. Разумный, О.И. Мотков және т.б. жатқызуға болады.
Д.Б. Богоявленскийдің тәсілімен шығармашылық қабілетті анықтау үшін мынадай критерилер қолданылады: [4, 32 б.].
- ойлау процессінің шапшаңдығы (идеялардың мөлшері);
- ойлау процессінің икемдігі (бір идеядан екіншіге тез ауысуы);
- біртумалық (өз идеяларын орындау және іске асыру қабілеті);
- білмекке құмарлық, қоршаған ортаға деген қызығулығы;
- фантастикалық ойлауға деген тартылыс.
Т.Г. Богданов өзінің Диагностика позновательной сферы ребенка кітабында шығармашылық қабілеттерге келесілерді жатқызған:
- тәуекелге бару қабілеті;
- дивергенттік ойлау;
- ойлау процессінде және физикалық әрекет барысындағы икемділік;
- тез жылдамдықта ойлау;
- өз идеялары мен ойларын айту, жаңалық ашу қабілеттері;
- тірідей елестету;
- қарапайым емес құбылыстарды қабылдау;
- жоғары моральді және эстетикалық құндылықтар;
- жеткілікті деңгейде дамыған интуиция мен дүниені сезіну. [5, 64 б.].
Е. Григориенко және Р. Стенберг балалардағы шығармашылық потенциалды дамытуға арналға 12 стратегияны ұсынған. Егер де осы стратегиялар мен принциптерді қолданатын болсақ, олар балалардың шығармашылық потенциалын дамыта ғана қоймай, ұстаздардың да шығармашылық жағынан тәжірибелі және икемді болуына көмектеседі. Сонымен, бұл прициптер мен стратегиялар мынадай:
- оқушыларға өнегелі улгі беру керек,
- егер де бала көпшіліктің сынауынан өз пікірінен күмәнданса, оны қолдау керек;
- қате жіберуге рұқсат ету;
- парасатты тәуекелді қолдау;
- сабақта оқушы өзінің шығармашылық қабілеттерін көрсете алатындай жағдай жасау;
- оқу материалынын тексерісін, оқушылар өз қабілеттерін таныта аларлықтай етіп тексеру;
- оқушы проблеманы тауып, оны шеше алғаны үшін мақтау;
- шығармашылық идеялар мен олардың нәтижесін мақтау және мадақтау;
- балалардың шығармашылық ойлауына жеткілікті уақыт беру;
- түсінбеушілік пен белгісіздікке шыдамдылық танытуды қолдау;
- балалардың келешектегі шығармашылық жолында болатын түрлі қиындықтармен күресуді үйрету.
Балалар ертегілердің, әдеміліктің, ойынның, музыканың, суреттердің, фантазиялардың, шығармашылықтың әлемінде өмір сүруі керек. Оның білімге басқан ең алғашқы қадамынан алған әсері, оның бүкіл өмірін анықтайды. В.А. Сухомлинский. [6, 246 б.].
Оқушылардың шығармашылық амбициялары мен мақсаттарының шынайы өмірде іске асыру үшін, оқушыны нағыз шығармашылықты танытатын атмосфераға толы арнайы ортаны құрастыру керек. Себебі, балалар психологиясында айтылғандай, дәл осындай ортада тұлғаның моральды құндылықтары мен белгілі бір саладағы таланттары немесе шығармашылық қабілеті дамиды.
Шығармашылық қабілеттер мен икемділікті дамыту бастауыш сыныптарда, әсіресе төменгі сыныптарда келесі шарттарда өте нәтижелі болады:
білім беру процесі қиялды қолдануға бағытталған, альтернативті таңдау жасауға болатын тапсырмалардың ұсынылуы қажет;
әрбір баланы жекелей дамытуға арналған ортақ шығармашылық әрекетті жасату керек;
дамыған шығармашылық ойлаудың технологияларын белсенді қолдану;
диагностиканың систематикалық бақылауының іске асуы. [7,137 б.].
1.2 XXI ғасыр дағды ретінде оқушылардың шығармашылығын дамытуға ынталандыру
Мұғалімдердің басты міндеті - оқушылардың қабілеттері мен таланттарын табу және ашу, сонымен қатар, шығармашыл тұлғаны қалыптастыру, және қандай бағытта дамуын көрсету болып табылады.
Шығармашылық қабілеттердің индивидуалды түрде дамуы балалардың жеке тұлға болып қалыптасуына, олардың жігерін, дербестігін көрсетуге, өз ойын еркін, сенімді айтуы мен өзіндік мен түсінігін қалыптастыру секілді даму этаптарын байланыстыруға әсер еткендіктен, бұл жалпы орта мектептер үшін аса маңызды.
Барлық балалар өздерінгің қандайда бір салада дарыны болады. Сондықтан ағылшын тілі сабағын оқыту барысында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін мақтау, мадақтау және ынталандыру арқылы дамытуға болады.
Ынталандыру (мотивация) - бұл адамның қоршаған әлемге, түрлі қызмет түрлеріне қарым қатынастарда көрініс табатын тұлғаның ішкі психологиялық сипаттамасы. Ынталандыруға беретін анықтамалар бірнеше соның ішінде психология мен педагогикада мотивацияға басқа түсінік береді.
Психология мотивация түсінігін былайша анықтайды. Ынталандыру - жеке тұлғаның нақты іс-әрекеттерді жасауға қозғайтын және олардың бағыттылығы мен мақсаттарын анықтайтын саналы және санасыз психологиялық фактор. Ынталандыру термині адамның мақсатқа бағытталған мінез-құлығының себептері мен механизмдерін зерттейтін барлық психологиялық салаларда қолданылады.
Осылайша, ынталандыру (мотивация) адамның белсенділігін оятатын және осы белсенділікке бағыттылықты анықтайтын ниетті құрайды. Ал мұндай атмосферада оқушылар өздерінің креативтілігін шығаруы және дамытуы әлде-қайда әсерлі болып табылады.
Ал педагогика ынталандыруға (мотивацияға) басқа анықтама береді.
Ынталандыру - оқушылардың жемісті танымдық іс-әрекеттеріне, білім мазмұнын белсенді меңгеруіне түрткі болатын процесстерге, әдістерге, тәсілдерге жалпы аталым. [8,47 б.].
Оқу ынталандыруы - оқу мақсаттарына қол жеткізудегі оқушыларда танытылатын себептемелі белсенділіктері. Оқушыларға ерекше маңызды мотивтерге төмендегілер жатады.
-танымдық;
-коммуникативті;
-эмоциональды;
-өздігінен даму;
-оқушы позициясы;
-жетістік;
-сыртқы (мадақтау,жазалау). [9,215 б.].
Оқушы бойында берік ішкі "жақсы оқығым келеді" ынталандыруын тудыру үшін әр оқушы өзіне "Мен жасай аламын", "Мен табысқа жетемін"! деп айтуы керек. Бұл жағдайда әрине мұғалімнің қолдауы болуы тиіс.
Ынталандыру процессін сауатты ұйымдастырып оны жүргізу үшін төмендегі жұмыстарды атқарған жөн.
- өзінде ынталандыру деңгейін анықтайтын оқушылармен сауалнама жүргізуді қамтитын оқушылардың оқу ынталандыруының диагностикасы.
- ынталандыруының ортаны құруындағы мұғалімнің өзін-өзі тексеру анализі.
Осы жұмыстағы мұғалімнің келесі іс-әрекеттері мен нұсқамаларынын ерекше мағыналы деп санауға болатыны:
-оқушылардың жас ерекшеліктерін есепке алу;
-оқушылардың мүмкіндіктеріне байланысты жұмыстар таңдау;
-мақсатқа қол жеткізудегі оқушылармен бірлесіп таңдаған тәсіл;
-ұжымдық және топтық жұмыстарды қолдану;
-ойын техникаларын қолдану;
-проблемалық жағдайлар мен пікірталас, дискуссия қолдану;
-ерекше сабақ түрін өткізу (стандартты емес);
-жетістік жағдайын туғызу;
-мұғалімнің оқушы жетістігіне сенімі;
-сөгіс айту және мадақтауды қолдану;
-мұғалімнің эмоциональды сөйлеуі;
Оқушылардың және мұғалім іс-әрекеттерінің сауалнама нәтижелеріне анализ жасай отырып оқушылардың ынталандырушылық ортасын құру жөніндегі түзету жұмыстарына жоспар құруға болады. [10,201 б.].
Ынталандыру құру процессі оқытушы жұмысының маңызды бөлігі болуы керек. Оқуға деген оң ынталандырудың құрылуы - сабақ болып келеді. Меңгеріліп отырған пәнге қызығушылықты дарыту бұл бұдан былай оқушылардың жоғары деңгейлі білімге және жақсы білім сапасының көрсеткіштеріне қол жеткізу дегенді білдіреді, яғни білім берудің басты мақсатына жету. Оқушылардың қызығушылықтары мен оқу ынталандыруын көтеретін көптеген тәсілдер бар.
Қазіргі таңда сабақтарға дайындықты және оларды заманауи ақпараттық коммуникациялық технологияларсыз өткізуді елестету мүмкін емес. Заманауи ақпараттық жүйелер үлкен көлемдегі мағлұматқа қолжетімділікті қамтамасыз етеді. Және сол ақпарат ағымында оқушының жоғалмауы үшін жаңа педагогикалық технологияларды шеше алатын оқытушының көмегі қажет.
Оқытушыларда келесі жұмыстар кең танымалдылықпен қолдана бастағандары:
- электронды оқулықтармен жұмыс;
- демонстрациялық материалдармен жұмыс;
- компьютерлік тесттер;
- internet ресурстарын қолдану;
- слайд-презентацияларын қолдану.
Ағылшын тілін оқу кезіндегі оқушылардың ынталандыруларын көтеру жолдары. Ағылшын тілі пәніне оқушылар бойында қызығушылықты дамыту және сақтау үшін ынталандыруды көтеру сұрағы психологияда да және бұл пәнді оқыту әдістемелерінде де үлкен назар аударылады. Бұл жолдарды шешуді төмендегілермен байланыстыруға болады.
1) Орындау кезінде оқушылар өз істерінің нәтижелерін сезінетіндей арнайы құрастырылған жаттығулар жүйесін құрумен.
Жаңа лексиканы оқыту кезінде тақырып бойынша кроссворд, сурет бойынша сөйлем құрау жаттығуларын қолдануға болады. Мысалы: "Сөздер табу" ойыны. Тор кестесі беріледі әр торда алфавит әріпі жазулы. Осы әріп жинақтарында "culture (мәдениет)", тақырыбына сай сөздер жасырулы. Оқушыларға тізімде берілген сөздерді тауып аудару қажет.
Ал сурет бойынша сөйлем құрау жаттығуы да жаңа лексиканы меңгеруде қолданылады. Бұл әдіс оқушыларда қиялдауды дамытады, әрі өз білімдерін көрсетулеріне мүмкіндік береді.
2) Оқыту процессінде сезімдік аясын еліктірумен.
Оқушыларға мақал-мәтел беріледі ол арқылы оқушылар ол бойынша әңгіме құрып оның соңы мақал- мәтелдің өзі болуы керек. Оған өмірлік жағдайларды қолдануға немесе әңгіме құрауға болады. Мұғалімнің педагогикалық сипатымен ықпалы сонын ішінде ынтамен күштердің болуы, оқушыларды ынталандырып, олардың жауаптарын бағалармен мадақтау керек.
3) Сабақтарда аудиовизуалды тәсілдерді қолданумен.
Егерде бар кестелер, сызба, суреттер қолданыстан шығып кеткен болса оқытушы ниетімен ойына сәйкес келмесе онда заманауи шешімдер болып саналатыны ол кешендегі бірнеше көрнекілік тәсілдерді, презентация-сұрақтарды қолдану болып келеді. Бұл орынды, себебі назарымызды техникалық үзілістерге, плакаттарды ілуге, кодоскопты қосуға ауыстырмай, бар назарды бір мазмұнға шоғырландыруға мүмкіндік береді.
4) Жағдай мен тапсырманың қиындығымен.
Осы аймақтағы картаны қолдану арқылы ол керекті жеріне қалай жететінін түсіндіру керек.
5) Танымдық ойындарды қолданумен.
Мотивацияны көтеруге әр сабақты қызықты, тартымды, оқушылардың танымдық шығармашылық ойлау белсенділігінің қызығушылығын дамытуға мүмкіндік беретін оқытып дамытатын ойындар, бейресми сабақ формаларын, рөльдік ойындар, ойын жағдайларын жатқызуға болады.
6) Шығармашылық қабілеттіліктерді дамытумен.
Оқушылардың шығармашылық қабілеттіліктерін дамыту өте маңызды және ең тиімді әдістердің бірі ол поэзияны қолдану. Оқушыларға әдеби аударма немесе өзінің өлең шумақтарын құруға ұсынуға болады.
7) Оқушылардың ішкі мотивациясын дамытумен.
Ішкі мотивация оқушылардың пәнге деген қарым-қатынасын анықтайды және ағылшын тілін меңгерудегі көтерілуді қамтамасыз етеді. Егерде оқушыны әрекеттің өзі оның оқуға деген түрткісі болса, оған сөйлеуге, оқуға, шетелдік тілді естіп қабылдауға, жаңаны тануға ұнаса, онда онын ағылшын тілін оқуға қызығушылығы бар және нақты жетістіктерге жету жағдайлары қамтамасыз етілген.
Ішкі мотивация тәсілдеріне өзге тілде сөйлеуде ынта болатын оларға қызықты болатын сұрақтарға өз бетінше жауап іздеу ұмтылысын жүзеге асыратын әртүрлі квиздер жатады.
Ортанғы мектеп жасында шындықты іздеу әдетте танымдық тәсіл ғана емес сондай-ақ өз ойын білдіру тәсілі болатын пікір-таластарда, талқылауларда кездеседі. Бақылаулар көрсеткендей талқылаулар барысында барлық оқушылар қатысады сонын ішінде әдетте сабақта пассивті қатысатын оқушылар да қатысады. Оқыту нәтижесінде мотивацияны көтеру шарттары үнемі орындалатын сыныптарда оқып үйренудің аяқталуы бойынша материалды меңгеру деңгейін анықтау мақсатымен тестілеу және бақылау жұмыстары алынады [11,42 б.].
Ынта - бұл белгілі бір мотив туғызатын тетік рөлін атқарады. Ынта ретінде жеке заттар, адамдардың бір бірімен қарым қатынасы т.б. жатады. Адам кез-келген ынтаға беріле салмайды. Жеке ынталарға адам реакциясы қарсы болуы мүмкін.
Адамдардың ынтаға жауабы бірдей бола бермейді. Сондықтан адамға ынта әрекет етпесе, ол керексіз болып қалады. Мысалы, ақшалық жүйе құласа біз ақщаға ештеңе сатып ала алмаймыз, сонда алатын жалақымыз өз ынта рөлін жоғалтады.
Адамды ынталандыру кезінде әр түрлі ынталар қолданса онда бұл процессті ынталандыру деп атаймыз. Ынталандыру әр түрлі формаларға бөлінеді. Тәжірибеде ең кең қолданылатын формасы бұл материалдық ынталандыру. Бұл ынталандыру процессінің рөлі өте үлкен.
Көптеген шетелдік ынталандыру концепцияларында мінез - құлықтың негізі ретінде қарастырылатын ынталандыру теорияларының жеткіліксіздігі мотивациялық процестің жеке бір бөлігін ғана қарасытыруында. Коммуникатордың өзіне бағытталған ынтаны айтқан кезде, Баймұратова И.А. мынадай ынталарды негізге алады: маңызды және қызықты ақпарат естуге деген қалауын қанағаттандыруға бағытталған, не алдыңғы жүріс-тұрыс тәсілін тандауға деген бағыттылық болып табылады. Бұл ынталар тобы оқу іс-әрекет мотивін талдауға қызығушылық туғызады. [12,174 б.].
Тұлға іс-әрекетінің доминантты мотивін анықтау барысында, тұлғаны субъект ретінде, оның интеллектуалдық-эмоционалдық-ерікті к аумағының ерекшелігін қарастыру аса маңызды. Адамның рухани қажеттілігінің жоғары болуы, моральдық, интеллектуалды-танымдық және эстетикалық мотивімен түсіндіріледі. Бұл ынталар адамның рухани сұраныстарын қанағаттандырумен сәйкестендіріледі. Олармен С.Жиенбаев бойынша мынандай қалаулар бөлінбестей байланыста: сезім, қызығушылық, дағды және т.б [7,136 б.]. Басқа сөзбен айтқанда, жоғары әлеуметтік, рухани мотивтерді үш топқа бөліп көрсетуге болады: бірінші - интеллектуалдық-танымдық мотивтер, екінші -моральдық- эстетикалық мотивтер және үшінші - эмоционалды-эстетикалық мотивтер.
Жағдай жасау (стимулировать) ынталандыруға қарағанда өзгеше. Себебі жағдай жасау арқылы ынталандыру жүзеге асады.
Ынталандырудың жасайтын әрекеттері:
- Жігерлік;
- Тырысу;
- Өзінде тұру;
- Адамгершілік;
- Бағыттылық.
Адам бір жұмысқа әр түрлі жігерлік танытуы мүмкін. Ол жұмысты бүкіл күшімен немесе жарты күшімен орындауы мүмкін. Ол онай жұмысты тандауы мүмкін немесе қиын жұмысты, ол жұмысты шешу үшін қиын әдісті немесе онай әдісті таңдауы мүмкін. Дегенімен жұмысты шешу жолын іздестірген уақытта адам өзінің шығармашылық ойлауын іске қосады.
Ынта әрекетке іштей итермелейтін себеп, қандай да бір қажеттілікті қанағаттандыратын тілек болып табылады. Егер адамдардың басым бөлігінің өмірі аштық, шөл, ұйқы, қауіптен қорғану, жақсы көру сияқты алғашқы қажеттіліктермен шектелетін болса, онда бұл қателіктің едәуір үлесі тәрбиеге байланысты, ол адам бойындағы екінші қажеттілікті қалыптастыра алмаған. Ондай қажеттілікке өз ісіне және өзгелерге деген жауапкершілік, Отанға деген сүйіспеншілік, өмірлік ұстанымына берік болу, әсемдікті қабылдай алу, мәдениетті меңгеру сияқты қажеттіліктерді жатқызуға болады. Адам бойындағы екінші қажеттілікті қалыптастыру оқушылардың әлемді, өзін, қоршаған ортаны тануына бағытталған дағдыларын тәрбиелеуге мүмкіндік беретін оқыту нәтижесі болып табылады.
Ең әуелі дидактиканың ұйымдастыру формаларына ерекше көңіл бөлу керек. Ғалымдар ондай форманың үш түрін көрсетеді: сыныптағы жұмыстар, үй жұмысы, сабақтан тыс жұмыстар. Бұл формалардың барлығы да қажет және әрқайсысының өзіндік құндылығы бар. Сыныптағы жұмыстар, әдетте, ерікті емес, көбірек мәжбүрлеу сипатында болады, сондықтан бұл жерде риясыз мотив туралы айту қиын.
Үй жұмысы жоғары деңгейдегі еркіндік пен дербестігімен ерекшеленеді, дегенмен ол да белгілі бір дәрежеде мәжбүрлеуге тәуелді. Ең жоғарғы дербестік пен еркіндікті сабақтан және мектептен тыс жұмыстар ғана қамтамасыз ете алады. Мұнда қызығушылық шеңберін таңдау көбіне жағымды ынталандыру арқылы жүзеге асырылады. Мектеп оқытудың жоғарыда аталған алғашқы екі формасының мәжбүрлеуінен мүмкіндігінше босату арқылы және сонымен қоса оқушылардың қызығушылығын дамыту арқылы қажетті ынталандырудың кең өрісін жасай алады.
Адам әрекетіндегі ынталандырудың түрлерін ажыратуға түрлі факторлар негіз бола алады. Ынталандыру туралы зерттеулерді сараптай келгенде, ондай әрекеттердің мотивтері төмендегі факторларға байланысты болады:
- әрекетке қатысу сипатына қарай;
- алдын ала келісілген әрекеттің мерзіміне қарай;
- әрекеттің әлеуметтік маңыздылығына қарай;
- белгілі бір әрекеттің, мәселен, оқу мотиві.
Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде өскелең ұрпақтың, яғни оқушылардың оқу әрекетінің ынталандыруының проблемаларын білім беруді, әлеуметтік қоғамды, саясатты шексіз реформалау жағдайында, қоғамның көпқырлы рухани-ізгілік бейімінің ауысымында зерттеу өзекті немесе пайдалы ғана емес, сонымен қатар, білім алушының қазіргі қоғамда болып жатқан, болатын процестер мен құбылыстардың психологиялық, әлеуметтік, мәдени-тарихи және саяси мәнін түсінуін қамтамасыз ететін өте қажетті талап деп ойлаймыз. Сондай-ақ, бұл зерттеу қазіргі білім мен тәрбие жүйесінің стратегиялық міндеттерін белгілеу мен анықтау үшін де керек.
Сонымен, шығармашылық қабілеттерге ынталандыру жолдарына мыналарды жатқызуға болады:
жағымды атмосфераны ұйымдастыру;
мұғалімнің тарапынан оңтайлы жүріс-тұрыс;
мұғалімнің оқушыны сынамауы;
оқушының қызығушылығын тудыратын дамытушы атрибуттармен қоршау;
бірегей идеяларға позитивтік кері байланыс орнату;
шығармашылық қабілеттерді дамытатын ортаны қамтамасыз ету;
проблеманы шешуге шығармашылық жолдың жеке үлгісін көрсету;
оқушының қызығушылық танытуға және кеңес сұрауға мүмкіндік жасау.
Білім - қоғамды әлеуметтік-мәдени, ғылыми үрдіспен қамтамасыз ететін жоғары құндылық. Болашақтың бүгінгіден нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын күш тек білімде ғана. Қай елдін болсын өсіп-өркендеуі, ғаламдық дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. Жаңа ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны болып табылады. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды дегендей, жас ұрпаққа сапалы, мән-мағыналы білім беру - бүгінгі күннің басты талабы.
Қазіргі таңда өркениетті ел ретінде көптеген шет елдермен қарым-қатынасымыз күннен-күнге нығайып, беделіміз артып келеді. Бұл ағылшын тілін оқытуды жақсартуды, оны терең меңгертуді талап етеді. Ал, оқытуды жақсарту дегеніміз, біздіңше, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру. Дегенмен, ағылшын тілін меңгертуде көптеген қиыншылықтар кездесетіні белгілі. Солардың бірі - мәтін мазмұнын баяндау немесе ағылшын тілінде өз ойын айту. Сондықтан оқушылардың тілді толық дәрежеде меңгеруі үшін оның сол тілге деген ынталандыруын арттыруымыз қажет.
Халық даналығында ынталандырылмаған оқушының жай ғана оқығысы келмейді немесе сен жылқыны суатқа әкеле алсаң да, сен оған суды ішуге мәжбүрлей алмайсың делінген[10,94б.].
Бұл нақыл сөздер оқушылардың ағылшын тіліне деген қатынасы қаншалықты әр түрлі болуы мүмкін дегенде есімізге келеді. Бір оқушы үшін тілді меңгеру үрдісі маңызды, көп мағыналы болады, ол тілді меңгеруге ынталандырылмаған болады; басқа оқушы үшін -- бұл қиын іс, оны ол қиындықпен жасайды және өзінің жалығып кететіндігін көрсетеді және сабақтың тез аяқталғандығын күтеді. Әр оқытушы осыған ұқсас жағдайлармен тап болады және ашығына келгенде жиі оқушыны өзін-өзі дұрыс ұстамағанына немесе ағылшын тілдерін оқуға қабілетсіздігіне кінәлауға дайын тұрады. Бірақ берілген жағдай сыни тұрғыдан ойлайтын оқытушы үшін мүлдем басқаша қабылдануы мүмкін: ол үшін -- бұл Оқытушының амалдары мен әдістері тиімді және нақты болады ма, сондай-ақ оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес келеді ме? деген сұрақтың шешімі болып табылады. Өз бетінше оқушыларды ынталандырудың қабілеті оқытушының негізгі қабілеті болып табылады.
Оқушыларды ағылшын тіліне оқытудың көптеген әдістері бар.
1. Оқушылардың өздерінің қабілеттері мен мүмкіндіктеріне энтузиазмінің, оптимизмінің және сенімінің атмосферасының жасалуы.
Ағылшын тілдерін үйренуге және қарым-қатынас ұстауға ынталандыру жасау сыныпта энтузиазмның, оптимизмнің және балалардың өздерінің қабілеттері мен мүмкіндіктеріне атмосфераны жасамастан мүмкін емес. Шынайы ойлаудың салдары болып табылатын балаларда оптимизмнің сезімін дамыту қажет. Ол үшін адамның оқушылары мен ұжымдастарына оптимисттік дайындалған жанды үлгісін елестету маңызды. Ең бастысы балаларға өздерінің алдында шынайы және орындалатын мақсаттар мен міндеттерді қойғызу немесе қоюға үйрету маңызды, сондай-ақ қойылған мақсаттарға қол жеткізуге қажетті үрдісті эксплицидті елестету қажет, бұл ретте табысты нәтижені елестету үшін қажетті тіреулерді орнату қажет. Балалардың тапсырманы орындаудағы соңғы нәтижесіне емес, олардың табандылығы мен кетірген күштеріне назар аудару керек. Балаға табыстың сәтсіздіктерден құралатынын елестеткізу қажет. Балаларды тек өздерінің қабілеттерін ғана емес, сондай-ақ ұжымдық нәтижелерді бағалай алушылығына үйрету маңызды.
2. Оқушыларды олардың шет ел достарымен хат алмастырғызу.
Оқушыларды олардың шет ел достарымен хат алмастырғызу -- жалықтырмайтын, жанама нұсқа, ол көптеген оқушыларға шынайы жұмыс істейді. Оқушылардың алғашқы қолдан үйренетін мәдениет, тарих, өмір салты туралы қызықты ақпараттардан басқа, оларда сол тілде туғанынан сөйлейтін адамдармен араласудың мүмкіндігі туады. Сауатты шет ел оқушысымен жазылған хаттың аудармасы біздің оқушыларымыз үшін үлкен қиындықты тудырады, ал бұл оларды қандай да бір нақты тақырыптарды меңгеруге ынталандыру. Хат жазу біздің оқушыларымыздың сөйлеуінің идиоматикалылығын арттыруға көмектеседі, өйткені өздерінің қатарластарының хаттарын оқи және аудара отырып, оқушылар олармен бір ойды әр түрлі жеткізетіндігімізге көзін жеткізеді. Кейде қандай да бір атауды немесе құрылымды есінде сақтау үшін оларға бір хат жеткілікті болады, оған қарапайым жағдайларда бір немесе екі сабақ кетуші еді. Хат жазу лексиканың қорын кеңейтеді. Бұл ретте олар өздерінің достарынан барынша өзекті лексиканы алады, ол әдетте жоғарғы жиілікпен сипатталады [13, 94б.].
3. Ағылшын тілінде сөйлеушілермен кездесулер және талқылаулар.
Ағылшын тілінде сөйлеушілермен кездесулер және талқылаулар -- оқушылардың ағылшын тілін меңгеруге қызығушылығын арттырушы тағы бір ынта. Талқылаулар әдетте берілген тақырыпқа өткізіледі, әдетте оқушылардың берілген жастық деңгейін толғандырушы тақырып таңдалынады немесе әңгіме сұрақ-жауап тәртібінде жүргізіледі,онда кез-келген тақырыпта сұрақ қоюға болады. Берілген талқылаулардың кезінде оқушыларда шет тілінде сөйлеушілермен тәжірибелерін тексеруге және өздерінің тыңдау қабілеттерін дамытуға, сондай-ақ өзінің шынайы ағылшын тілінің деңгейін арттыруға мүмкіндігі туады, бұл көбісін өздерінің ағылшын тілін бағалауға мүмкіндік береді. Ауызша тілде сөйлейтін көптеген оқушылар үшін өзінің ойын анық және нақты жеткізу қабілетін дамытуға және талқылауда өзінің ойын дәлелдей алуға мүмкіндігі жоғарылайды. Ағылшын тілінде сөйлеушілермен қарым-қатынас тәжірибесін асырып бағалау қиын, оны олар осындай талқылаулардың кезінде алады, ол үшін шетелдіктермен алғашқы қарым-қатынаста туындайтын психологиялық кедергіні жеңеді.
4. Құмарлық технологияларын енгізу.
Құмарлық технологияларын енгізу сабақта тек оқушылардың ынталандыруы мен шығармашылығын таныту мәселесін шешіп қана қоймай, сонымен бірге лексика мен грамматика бойынша білімдерді бекіту сатысында тиімді құрал болып табылады. Топтық Лексикалық конструктор үстел ойыны - ағылшын тілін құмарлы меңгерудегі жаңа технологияларды қолданудың бір үлгісі. Ойын үшін оқытушыға оқу құралын дайындау қажет, ол бірнеше карточкалардан тұрады. Әр карточкада ағылшын сөзі жазылады: зат есім, сын есім, сан есім немесе есімдік. Жазылған сөздер бірнеше элементтерден тұратын өзара алмастырылатын сөздерді білдіруі қажет. Осылайша келесідей элементтерді қолданумен 20 сөздерді құрастыруға болады: реттік сан есім, зат есім, көмекші сөзі бар мекен пысықтауыш (барлығы 3 элемент).
Ойын барысында комбинациялау жүреді. Ойын элементтерді бір толыққа құрастыруға негізделеді, сондықтан ойынға арналған сөздерді таңдауда олардың өзара алмастырылуының қажеттілігін ескеру қажет (карточкалар ойыншыларға еркін ретте түсетін болады). Оның негізіне үш немесе төрт элементтен тұратын кез-келген үлгі жата алады. Оқу жинақтамасының мазмұны нақты сабақтың тапсырмасына байланысты. Мұндай жинақтаманы дайындау белгілі бір уақытты алатын болады, бірақ алынған карточкалардың жинағы кейіннен оқытушының күші мен уақытын үнемдеуге көмектеседі, ал ең бастысы оның қатысушылары үшін оқу үрдісін қызықтырақ ете түседі. Менің ойымша, сабақтың дайындалуына Авраам Линкольннің сөздері толықтай қолданыла алынады: Егер маған ағашты кесуге 8 сағат беретін болса, мен 6 сағатты балтаны ұштауға жұмсаймын [14,35б.].
5. Six thinking hats шығармашылық әдістемесін қолдану.
Six thinking hats ағылшын тілдерге оқытудың шығармашылық әдістемесі, ол оқушылардың ағылшын тілін меңгерудегі шығармашылығының артуына ықпал етеді. Алты ойлау шляпасы немесе Six thinking hats -- бұл оқушыларға әр түрлі көзқарастарды жеткізе отырып, мәселелерді талдаудың бір әдісі. Бұл маңызды және қуатты технология. Ол мәселені шешуге көптеген маңызды келешектердің ұстанымымен қарауға мүмкіндік береді. Бұл технологияны Эвард де Боно жасаған болатын.
Бұл технология топтың ішіндегі шешімді қабылдаудың коммуникациясы мен қабілеттілігін жақсартады. Ол ойлауды құрастыруға көмектеседі және оны барынша тиімді етеді. Ұсыныстар, ойлар, сындар, ақпараттар мен эмоциялар бәрі бір-бірімен алмасады. Әр Six thinking hats басқалардан ерекшеленетін ойлау стиліне ие [15,20 б.].
6. Газеттік материалдармен жұмыс істеу.
Ағылшын тілінде оқыту мақсаттарының бірі оқушылардың білім деңгейін еуропалық стандартқа жақындастыру болып табылады. Ағылшын тілін білу ағылшын тілдес мемлекеттердің мәдениетінен және шындығынан тысқарыда мүмкін емес, онда газет оқушылардың шынайы қызығушылығын тудырады, ол жаңа ақпараттың көзі болып табылады, сонымен бірге меңгерілетін тіл мемлекетінің мәдениетінің бір бөлігі болып табылады. Газеттік материалдарға жүгіну бірнеше себептерге негізделген.
Біріншіден, газеттік лексика өзекті және заманауи болып табылады. Оның призмасы арқылы стилистиканың ерекшеліктері мен тілдегі жаңа құбылыстарды түсінеді.
Екіншіден, газеттік жарияланымдарда болатын ақпарат оқушыларға қоғамдағы заманауи тенденцияларды түсінуге және олардың мәдени құзыреттілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Үшіншіден, газеттік ақпараттар талқылау сұрақтарынан тұрады, олар талқылауды ұйымдастыруға мүмкіндік береді және сонымен берілген тақырып бойынша лексикалық бірліктерді қолданумен табысты қарым-қатынастың қабілеттерін дамытады.
Мақаламен жұмыс істеудің барысында оқытушы оқушылардың кешенді амалының: мәтінмен жұмыс істеудің әр түрлерін меңгеруді (іздеу, қарау, танымдық) қабілеттерін, лексикалық бірліктерді дұрыс қолдану үшін мән мәтінмен жұмыс істеу қабілетін жаттықтыру дамытады. Сонымен бірге, газеттік лексика мен мақалалардың тақырыбы талқылауларды дайындауға арналған және өзіндік ойын жеткізудің керемет әдісі, бұл сөйлеу қабілеттерін дамыту үшін пайдалы. [16,75б.].
7. Жаңа ақпараттық технологияларды қолдану.
Ағылшын тілін оқытуда жаңа ақпараттарды қолдану оқу процесін жетілдіру мен тиімділендірудің, жұмыстың формасын түрлендіруге мүмкіндік беретін және оқушылар үшін сабақты қызықты және есте қаларлықтай істейтін, әдістемелік құралдар мен әдістердің қорын байытудың маңызды құралы болып табылады.
Заманауи оқытушы оқу процесінде ақпараттық және коммуникациялық технологияларды тиімді қолдана білуі қажет. Кейбір технологияларды барлық мұғалімдер қолданады.
Мысалы:
а) презентацияларды қолдану кең қолданысқа ие болды. Олар оқытушылар мен оқушылар үшін ыңғайлы. Мәтіннің презентациясы суреттерден, графиктерден, кестелерден, видео мен музыкалық сүйемелдеулерден тұруы мүмкін.
б) компьютерлік тестілеу кең танымалдылыққа ие болып келуде. Бұл бақылау әдісі оқушылардың белгілі бір эмоцияларын тудырады, ол өз бетінше дәстүрлі емес бақылаудың түрі болып табылады.
с) оқушылардың ағылшын тілін меңгеруіне қызығушылықты арттырудың тиімді әдісінің бірі сабақта электрондық оқулықтарды қолдану болып табылады. Олар, сабақтың көрнекілігі мен қызығушылығын арттырады, сабақты мультимедиялық элементтер арқылы көрсетеді, оларды плакаттарға қарағанда қажеттілігі бойынша түзеуге болады.
8. Сабақтан тыс қызмет.
Қызметтің осы түрі оқытудағы қиындықтарды жеңуге және оқушылардың өздерінің сенімінің артуына көмектеседі, өйткені оларға өздерінің мүмкіндіктері мен қабілеттерін ашуға мүмкіндік береді. Сабақтан тыс жұмыс кеңістікті арттырады, онда оқушылар өздерінің шығармашылық және танымдық белсенділігін дамытады, өзінің ең жақсы жеке қасиеттерін жүзеге асырады, яғни сабақ үстінде қажетті болып табылатын қабілеттерді көрсетуге көмектеседі. Мұның бәрі табысқа жету үшін жағымды орта тудырады, бұл өз кезегінде оқу қызметіне жағымды әсер етеді. [17,44 б.].
9. Қашықтық олимпиадалар.
Қашықтық олимпиадаларға қатысу оқытудың, өзін-өзі жүзеге асырудың және оқушылардың оқу деңгейін арттырудың тиімді әдісі болып табылады. Қашықтық олимпиадалар оқушыларды өздерінің білімін тексеруге, өздеріне сенімді болуға, емтиханға дайындыққа, өзінің шығармашылық мүмкіндіктерін ашуға ынталандырады. Қашықтық олимпиадаларға қатысу мектеп пәндерін тереңдеп оқуға алып келеді, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады, сонымен бірге ағылшын тіліне қызығушы және орта сыныптарда ағылшын тілін меңгерудің интенсивтілігін жалғастырушыларға әсер етеді. [18,56 б.]. Қашықтық олимпиадалардың қатысушылары өзінің білімінің дамуына мүдделі болады, өйткені қойылған міндетке дайын жауабы болмай, олар өздерінің қазіргі ақпараттық қоғамдағы өмірі үшін өзекті шығармашылық өнімін жетілдіреді.
10. Музыка.
Музыка бұл -- оқушылардың сезімдері мен эмоцияларына әсер етуші қуатты әдістердің бірі. Музыка мен әуен ағылшын тілін меңгеруде бағасы жетпес көмек көрсете алады. Әуендер энтузиазмның үлкен толқынына алып келеді және жағымды, сол кезде шет мемлекеттердің мәдениетін меңгеруге ықпал етуші әдіс болып табылады. Жақсы әуендер грамматикалық құрылымдарға қарағанда ұмытылмайды, ал олар сабақтың аяқталысымен бастан кетіп қалуы мүмкін, ал әндер ұзақ уақыт өмір сүре алады және қандай да бір мәдениеттің бір бөлігі болып табылады. Ағылшын тіліне оқытудағы әуендердің әдістемелік артықшылықтары?
Әндер лексикалық қорды барынша берік меңгеру мен кеңейтудің құралы болып табылады, өйткені жаңа сөздер мен сөйлемдерден тұрады.
Әндерде танымал лексика жаңа контекстуалдық ортада кездеседі, бұл оның белсенділенуіне көмектеседі. Әндерде грамматикалық құрылымдар жақсы меңгеріледі және белсенді бола түседі. [19,113 б.].
Әндер сөйлеудің қабілеттерін жетілдіруге ықпал етеді. Әндер оқушылардың эстетикалық тәрбиесіне, ұжымның бірігуіне әсер етеді. Әндер өзін еркін сезінуге, сабақтағы күрделі оқу қызметінде үзіліс жасауға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz