ДЗЮДО КҮРЕСІНДЕГІ ТАКТИКА

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қазақ спорт және туризм академиясы

Кәсіби спорт және жекпе-жек факультеті
Күрес кафедрасы

Бикен Динара Тұрсынжанқызы

Жарыс ережелерінің талаптарын ескере отырып дзюдо тактикасын оқытудың ерекшеліктері

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В010800 - Дене шынықтыру және спорт
білім беру бағдарламасы

Алматы ,2021

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қазақ спорт және туризм академиясы

Кәсіби спорт және жекпе-жек факультеті
Күрес кафедрасы

Қорғауға жіберілген
Кафедра меңгерушісі
п.ғ.к., профессор
-- -- -- -- -- М.Н. Шепетюк
________________2021ж.

Жарыс ережелерінің талаптарын ескере отырып дзюдо тактикасын оқытудың ерекшеліктері
тақырыбына жазылған

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В010800 - Дене шынықтыру және спорт білім беру бағдарламасы бойынша

Орындады: 4 курс КСжЖЖФ-6 тобының студенті Д.Т. Бикен

Ғылыми жетекшісі: PhD докторы Ж.Н. Сайлаубаев

Алматы, 2021
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қазақ спорт және туризм академиясы

Кәсіби спорт және жекпе-жек факультеті
Күрес кафедрасы

БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
____________________
_____________2021ж.

5В010800 - Дене шынықтыру және спорт білім беру бағдарламасы бойынша

Бикен Динара Тұрсынжанқызы____________ студенттің
(студенттің аты-жөні)

Дипломдық жұмысы (жобасы) бойынша

ТАПСЫРМА

1.Дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбы Жарыс ережелерінің талаптарын ескере отырып дзюдо тактикасын оқытудың ерекшеліктері

ҚазСТА бұйрығымен бекітілген №07-19 7___қазан__ 2021ж.

2. Студенттің біткен жұмысты тапсыру мерзімі ___________________________________ _____________________
3. Қарастырылатын мәселелер тізімі немесе дипломдық жұмыстың (жобаның) қысқаша мазмұны:

1. ___________________________________ ________________________
2. ___________________________________ ________________________
3. ___________________________________ ________________________
4. ___________________________________ ________________________
5. ___________________________________ ________________________

4. Тапсырманың берілу мерзімі:

Жетекшісі ____________________

Орындауға тапсырма алдым__________________________
(студенттің қолы)
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ...4
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. ҚАЗІРГІ ДЗЮДОДАҒЫ ТАКТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Дзюдо күресінің тактикалық оқыту негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...

Күрестегі шабуыл және қорғаныс тактикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Тактикалық әрекеттерді түрлендірудің негізгі тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ..

Балалар мен жасөспірімдер дзюдошыларынын тактикалық даярлаудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...

2. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІМЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ... ... ... ... ... . ... ...
2.1 Зертеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
2.2 Зерттеуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Дзюдо тактикалық оқытудың ерекшеліктерін қалыптастырудың басқа факторларымен байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
3.1 Физикалық дайындықты ескере отырып, жарыс ережесіне сай күрес тактикасын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
3.2 Жарыс талаптарын ескере отырып, техникалық-тактикалық шеберлікті қалыптастырудың өзара байланысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3 Тактикалық дайындықтың психологиялық аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Нормативті сілтемелер

Aтaлмыш диплoмдық жұмыс жaзылуы бaрысындa бірқaтaр мемлекеттік құжаттар негізінде алынды

ГОСТ 7.32 - 2001. Ғылыми-зерттеу жұмыстары есебі. Рәсімделуінің құрылымы және тәртібі.
ГОСТ 7.1 - 2003. Библиографиялық жазба. Құрылымы мен құрылымна қойылатын жалпы талаптар. 2014 жылғы 3 шілдедегі № 228-V Дене шынықтыру және спорт туралы Қазақстан Республикасының заңы ( 29.09.2014 жылғы өзгертулерімен )
2011-2015 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы дене шынықтыру және спортты дамытудың тармақтарының бағдарламасы. - Астан,2015.

3

Анықтамалар Дене мәдениеті - белгiлi бiр адамды тіршілікке, нақты бір іс-әрекетке дайындау қажеттілігімен байланысты оның денсаулығын нығайту және дене қабілеттерін жан-жақты дамыту үшін арнайы жасалған материалдық және рухани құндылықтар жиынтығы.
Тактикалық дайындық - әртүрлі тәсілдерді қолдану белдесу барысында жағдайды шебер пайдалану, техникалық керекті әрекет жасаудың тактикасы болып табылады.
Қорқыту - бұл тактикалық дайындықтың тәсілі балуан нәтижесінде белсенді қимыл (әдістер, қарсы әдістер және ұстасу) жасап, қорқытуды туғызып қарсыласын амалсыздан қорғанысқа көшуге мәжбүр етіп, шабуылшыға әдіс, қарсы әдіс жасауға жағдай туғызады.
Байлау - тактикалық дайындық тәсілі. Қарсыласын еркіндік әрекеттен ажырату және оның қорғанысқа көнуге мәжбүр ету, сөйтіп оған әдістер жасауға жағдай жасау.
Шабуылдау - тактикасы балуанның жоғарғы белсенділігі болып есептелінеді. Ол белдесуде күресте қорықпай, шешімді шабуылдайды. Бұл тактика үшін мінездемесі: тіке тұру қалпында, күресте еркін жүру, комбинациялық әрекеттер жасау, өзінің сүйікті әдістерін, қарсы әдістерін жасау.
Бүркемелеу - спортшының қарсыласынан шын ойын жасыру үшін жасайтын тактикалық әрекеттері.
Қауіп төндіру - спортшының қарсыласын қорғанысқа көшуге мәжбүр ететін тактикалық әрекеттер.
Қорғану - спортшының шабуылшыға қарсы әрекеті.
Қимыл іс-әрекеттері - Адамның еңбек, тұрмыстық, ойынды және басқа да мақсаттарда жүзеге асыратын көптеген қимылдардың жиынтығы.
Қимыл дағдысы - Құрамды элементтері автоматты түрде орындалатын қимылдар жиынтығы.
4
Орау - түрегеліп тұрғанда орындалатын әдіс. Қарсыласының аяғын спортшы өз аяғымен орап алып жығады немесе лақтырады.
Соққы тактикасы - жеңіске жетуде қолданылатын жарыс ережелеріне сай тиімді амалдар.
Сүріндіру - лақтыру әдісі. Кедергі етіп өзінің аяғынан қарсыласын өткізе сүріндіріп лақтырады.
Тәсіл - спортшының соққы жасау әдістерін, дене күш мүмкіншілігін жеңіске жету мақсатында әр түрлі жолдармен қолдана білу шеберлігі.
Тактикалық даярлық амалдары - палуанның шабуылдау немесе қарсы шабуылдау үшін қолайлы жасайтын әрекеттері.
Шалқайып (төспен) лақтыру - шалқаю арқалы орындалады. Бұл әдістің негізгі элементі - денені арқа қарай доғаша иіп шалқайту.
Ілу - түрегеліп тұрғанда орындалатын әдіс. Қарсыласының аяғын спортшы бүгілген өз аяғымен іліп алып жығады немесе лақтырады.

5
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

ШӘБ(ААД) - шабуылдау әрекеттерінің белсенділігі
ШӘ (АД) - шабуылдау әрекеттері
ҚӘБ (АЗД) - қорғаныс әрекеттер белсенділігі
ШТӘ (АТД) - шабуылдау техникалық әрекеттері
ЖСШТ(ГВСМ) - жоғары спорттық шеберлік топтары
БДТ (ГНП) - бастапқы даярлық топтары
СЖТ (ГСС) - спорттық жетілу топтары
ҚБ (ДА) - қимыл белсенділігі
ҚӘ (ДД) - қимыл әрекеттері
ЖТК (ОСТ) - жарыстық техника көлемі
ЖДД (ОФП) - жалпы дене даярлығы
ТТК (ОЭТ) - тиімді техника көлемі
ӘБН (ООД)- әрекеттің бағдарлау негізі

6
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі.
Дзюдо тарихында жүздеген жылдар бар. Бұл спорт қызықты, өйткені ол спортшыларға өздерінің ақыл-ой және физикалық күштерін тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Күрестің бұл түрімен айналысу дзюдо техникасын, тактикасы мен философиясын зерттеу негізінде жеке тұлғаны физикалық және рухани жетілдіруге бағытталған. Дзюдо дайындығының абсолютті мақсаты-айналаңыздағы әлемге көбірек пайда әкелу үшін және өзіңізді жақсарту үшін.
Джигаро Кано (дзюдоның негізін қалаушы) көптеген спорт түрлері бұлшық еттерге таңдамалы әсер етеді деп сенген. Дзюдо үшін ол дененің барлық бұлшықет топтарын үйлесімді түрде дамытатын нақты жаттығулар жүйесін жасады. Сонымен қатар, дзюдомен айналысатын жастардың назарын әдістерді оңға да, солға да орындау қажеттілігіне аударды. Д.Кано күнделікті өмірде дзюдо жаттығуларының қолданбалы жағына ерекше назар аударды, бұл үшін оның бес қағидасын қолданды.
Өзіңді және өз өміріңнің мән-жайларын мұқият бақыла, басқа адамдарды және айналаңыздағылардың бәрін мұқият бақылау
Кез-келген бастамаға ие болу.
Әрекеттерді толығымен түсініп, батыл әрекет ету.
Қай уақытта тоқтау керектігін білу.
Қуаныш пен қайғы, зомбығу және жалқаулық, батылдық пен қорқақтық арасындағы орташа деңгейді ұстану.
Бокс, каратэ және жекпе-жектің басқа түрлерінен айырмашылығы, түрегеліп тұрғанда әдіс жасап лақтыру, тізеде де күресіп әдіс жасауға болады, мысалы (тұншықтыру, қолға ауырту әдісін жасау немесе қарсыласты жауырын татамиге тигізіп уақытқа ұстау ).
Жалпы Күрес - өте көне заманнан бері халықтардың ұнататын спорт түрі. Оның тамыры ғасырлар тереңіне сінеді. Осындай белдесулерде белгілі бір тактикалық айлалар мен икемділіктер қалыптастырып отырды. Адам өзіне аз қауіппен және өз күшін аз жұмсаумен жеңіске жетуін қамтамасыз ететін күрес әдістерін іздестіріп тауып отырған. Осылайша ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырған еңбек икемділігімен қоса дзюдо әдістері де толықтырылды.
Осындай жаңа толықтырмалар туралы, оларды жетілдіру жайында, сондай-ақ тақырыбымыздың негізгі болып отырған жарыс ережелерін ескере отырып дзюдо тактикасын оқытудың ерекшеліктерін жетілдіруді жайында сөз қозғауымызға түрткі болып отырған диплом жұмысымыздың кұрылымы туралы айтып өткенді жөн санаймын.
Тақырыптың өзектілігіне тоқталатын болсақ, бұл тақырып, меніңше, дзюдо күрес түрімен кәсіпқой түрде айналысамын деушілер үшін өте қажет әрі пайдалы. Сонымен қатар бұл спорт түрі әлемдік спорт қатарына жатқызылғандықтан оның әрбір тәсілін жас дзюдошылар үйреніп игеруіне осындай мазмұндағы тақырыптар өз үлестерін қосады деп білемін.
Тактикалық дайындықтың негізгі міндеттері - спортшылардың спорттық жоғары нәтижелерге жетуіне жағдай жасау ғана емес. Сонымен қатар, спортшы тұлғасын жан-жақты дамыту, оның жалпы және тактикалық әрекеттерін тәжірбиелі түрде орыдай білу. Жарыс ережесіне сай тактикалық дайындықты дамытуға байланысты, бастапқы дайындық кезеңінде жас палуандарды жаттықтыруда арнайы дайындық жаттығуларды пайдалану мен оқыту әдістемесін әзірлеу, ғылыми шешімді қажет ететін, өзекті міндет болып табылады.

Зерттеу жүмысының мақсаты: Жарыс ережелерін ескере отырып, жетістіктерге жету үшін, тактикалық әрекеттерін қалыптастыру және тактикалық әрекеттерді зерттеу және айқындау.
Дзюдо күресімен айналысатын спортшылардың тактикалық дайындықтарын жетілдіру
Зерттеу нысаны - Дзюдо күресімен айналысатын спортшылардың жарыс ережелеріне сай тактиканы колдануға бағытталған оқу-жаттығу дайындығы
Зерттеу пәні - - бастапқы дайындық кезеңіндегі дзюдошылардың тактикалық дайындығын қалыптастырудың ерекшеліктері.
Зерттеудің міндеттері:
1. Дзюдошылардың тактикалық шеберлігін жетілдіруде оның маңызы.
3. Дзюдошылардың жарыс ережелеріне сәйкес тактикалық дайындығының мазмұнын және реттілігін анықтау.
4. Жарыс ережесі бойынша тактикалық дайындау кезеңінің мақсаты мен міндеттерін айқындау.
5.Тактикалық тәжірбиені өткізу барысында әзірленген әдістеменің тиімділігін анықтау.

Зерттеу әдістері-
Тактикалық дайындық туралы ақпарат жинау. Педагогикалық бақылау, педагогикалық эксперемент,түрлі сауалнамалар, оқушылардың тактикалық дайындықтарын бақылау. Оқу - жаттығу процесінде дзюдошылардың тактикалық іс-қимылдарын жетілдіру.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы-
Дзюдошылардың жарысқа дайындау барысындағы ережеге сай тактикалық даярлығын жетілдіру мақсатындағы арнайы әрекеттерді қолдана білу. Зерттеу жұмысы барысында қол жеткізген нәтижелер мен ұсыныстарды спортшыларды дайындайтын арнайы спорттық кешендерде қолдануға болады.
Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы-
Жарысқа дайындау барысындағы ережеге сай тактикалық оқытудың зерттеу негіздемесінен алған, практикалық білімін жарыста қолдану.Тактикалық ерекшелік, спортта үлкен нәтижеге жетуіне мүмкіндік береді, спорт саласында маңызды орын алады.Спортшылар жарыста жақсы нәтиже көрсете алады.
Диплом жұмысының құрылымы мен мазмұны-
Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады: кіріспе, зерттеу әдістемелерімен ұйымдастырылуы, қорытынды бөлімі және пайдаланған әдебиет тізімінен құралады . Жұмыс көлемі ?? беттен тұрады.

10
ҚАЗІРГІ ДЗЮДОДАҒЫ ТАКТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Дзюдо күресінің тактикалық оқыту негіздері
ДЗЮДО КҮРЕСІНДЕГІ ТАКТИКА
Дзюдода бәсекеге қарсы күрес -- стратегияны дайындау мен жүргізудің заңдылықтарының жиынтығы бар. Стратегиялық жоспар дайындықты, бәсекеге қабілетті қарсыласуды құрудың әртүрлі нұсқаларын, сондай-ақ нәтижеге қол жеткізудің құралдарын, әдістері мен нысандарын ескереді. Тактика- стратегияның бағынышты бөлігі болып саналады және дзюдода кең мағынада қарсыласу өнері ретінде анықталады. Дзюдо тактикасы күрестің нақты жағдайында мәселелерді шешу үшін қолданылатын спорттық қарсыласудың құралдары мен әдістерін таңдау ретінде анықталады. Дзюдошылардың тактикасы неғұрлым көп болса, соғұрлым олар өздерінің техникалық арсеналын кез-келген қарсыласпен Күрес барысында жүзеге асыруға, күш пен энергияны аз жұмсау арқылы үлкен нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік алады. Тактикалық әрекеттерді зерттеу техниканы зерттеумен қатар жүргізілуі керек.
ДЗЮДОДАҒЫ ТАКТИКА ТҮРЛЕРІ
Дзюдо күрес теориясында тактиканың 3 түрі бар: жарыс тактикасы, күрес тактикасы және әдісті орындау тактикасы.
Жарыс тактикасы
Жарысқа қатысу тактикасы - саналы, сауатты жарыс барысында өз-мінез құлқын дәйекті түрде қалыптастыру нәтижеге қол жеткізуге әкелетін , сондай-ақ жарыстың өзіне жоспарлы дайындық.
Алдағы жарыста сәтті белдесу көрсету үшін дзюдошы ең алдымен қарсыласы туралы қажетті ақпарат жинауы керек, қарсыласқа қолдана алу үшін жоспарын дайындап оны талдау қажет. Жарыс тактикасының міндеті-спорттық нәтижеге жету үшін дзюдошының іс-қимыл бағыттарын анықтау. Жалпы алғанда, жарыстарға тактикалық жоспар құру мыналарды қамтиды:
а) барлау (ақпарат жинау);
Алдағы жарыс туралы ақпарат. Жарысқа дайындығына алдағы турнир туралы алдын-ала ақпарат жинау улкен көмек береді.
Жарыстың ерекшеліктері туралы ақпаратты білу қажет, яғни, олардың мақсатын, маштабын, сипатын, анықтау (сәйкес бойынша), өткізу уақыты мен орны.
Осы мәліметтерге ие бола отырып, балуан жарысқа дайындықты мұқият жоспарлай алады. Сонымен, жарыстардың ауқымын (қала, облыс, округ біріншілігі және т .б.), оларды өткізу тәсілін біле отырып және оларға кім қатысуға рұқсат етілгені туралы ақпарат ала отырып, қатысушылардың сандық және сапалық құрамын дәл анықтауға болады. Кім ең қауіпті бәсекелестердің қатарында болады деп болжауға болады және т. б.
б) жағдайды бағалау немесе алдыдағы жағдайларды болжау;
в) дзюдошының жарыстардағы негізгі және қосалқы іс-қимыл нұсқаларын таңдау;
г) жарыс барысында жағдайдың өзгеруіне және оны іске асыруға байланысты тактикалық жоспарды нақтылау.
Жарысқа қатысу тактикасы дзюдошыны алдағы қызметіне орнату арқылы жүзеге асырылады. Орнату бірнеше түрде болуы мүмкін: бірінші "Жеңіске"; қол жеткізу үшін; өз нәтижесінен асып кету үшін -- "жеке рекордқа"; белгілі бір нәтижені көрсету үшін -- "басқа стартқа таңдау", "жүлделі орынға". Қондырғылардың әр түрінің қалыптасу ерекшеліктері бар. Дзюдошыларды жарыстарға дайындау кезінде тактикалық қондырғысының ең қиын нұсқасы. "жеңіске жету". Ол спортшының жан-жақты дайындығына негізделуі керек. Дзюдошыларға өз дайындығына сүйену, өз қабілеттеріне және оны нақты жарыстарда жүзеге асыру мүмкіндіктеріне деген сенімділік шабыттандырады. "Жеке рекорд" орнату жарыстарда қолдану оңай. Оны жүзеге асыру үшін: дзюдошылардың дене дайындығының жоғары деңгейі және жарыстарда бұрын жинақталған және сәтті өткізілген тактикалық жоспарға байланысты қарсыласуды құруға дайындығы қажет.
"Нәтиже" деген тактикалық қондырғы (жүлделі орын, басқа жарыстарға қатысу үшін іріктеу, техникалық және тактикалық іс-қимылдарды меңгеру сапасын тексеру) дзюдо практикасында жиі қолданылады. Жинақталған біліктер мен дағдылары "тексерілетін" жарыстар, дзюдошыларға өте маңызды,үйткені олар "коронный" әдістердің қалыптасу деңгейін, қалыптасқан дағдылардың тиімділігін анықтауға мүмкіндік береді.
"Нәтиже" деген тактикалық көзқарас күшті есептеуге және
сонымен бірге қарсыласқа өзінің қарсыласу стилін таңуға мүмкіндік береді

ДЗЮДОДАҒЫ ӘДІСКЕ ЛАҚТЫРУ КЕЗІНДЕГІ ТАКТИКАЛЫҚ ӘРЕКЕТТЕР ҚҰРЫЛЫМЫН ТАЛДАУ
Дзюдода техникалық әрекетті техникалық-тактиккалық әрекеттен тек теориялық тұрғыдан ажыратуға болады. Әдетте дзюдодағы тактикалық әрекеттер күрделі үйлестіру құрылымдары ретінде қарастырылады, олар 2 кезеңге бөлінеді: біріншісі -- қарсыласты лақтыруды жүзеге асыруға ыңғайлы жағдайға келтіруге бағытталған алдын -- ала әрекеттер; екіншісі-нақты әдіс жасау. Дзюдошылардың шеберлік критерийі-оларға әр-түрлі соққы факторларымен және, ең алдымен, қарсыластың қарсылығымен әдісті орындау мүмкіндігі болып саналады. Лақтыру кезіндегі жарыс ережесіне сай тактикалық ерекшеліктерді зерттеу барысында жаттықтырушы-бапкер қозғалысты стандартты жағдайда орындау тактикасын түсіндіріп қана қоймай, оны күрделі жағдайларда қалай қолдану мүмкіндігін де көрсетуі керек. Ол үшін оның стиліндегі тактикалық әрекеттің құрылымын нақтылау қажет.
П.Я. Гальпериннің лақтыру кезіндегі тактикалық әрекеттерді талдаудағы іс-әрекеттер мен ұғымдарды кезең-кезеңмен қалыптастыру туралы ережелеріне сәйкес, іс-әрекеттің индикативті, атқарушы және бақылау-түзету бөліктерін қамтитын стильін бөліп алған жөн.
Тактикалық оқытудың ерекшелігі әрекеттің индикативті бөлігі, аналитикалық байланыстан тұрады. Аналитикалық байланыс- спортшыларға тактикалық ерекшеліктін қозғалтқыш міндетін түсінуді, тактикалық әрекетті орындау техникасы туралы идеяларды қалыптастыруды, зерттелетін тактикалық іс -- әрекетте назардың шоғырлануының негізгі сәттерін бөлуді қамтиды.
Атқарушы бөлім: әр дзюдошы серіктестің белсенді қарсыласуынсыз шешетін стандартты жағдайларда зерттелген тактикалық ерекшеліктерді орындауды қамтиды. Тактикалық әрекеттің болған әдісіне байланысты дзюдошылар осындай жағдайға ең қолайлы тактикалық әрекеттің түрін немесе сипатын тәуелсіз таңдауды қолданады.
Бақылау-түзету бөлігі- тактикалық оқыту ерекшелігінін орындалуын бақылауды жүзеге асырады. Жаттықтырушы-бапкер тактикалық іс-қимылды орындау техникасының дұрыстығын бағалайды, дзюдошылар қозғалыс міндетін шешу тәсіліне рефлексивті талдау жүргізеді, тактикалық іс-қимыл мен орындалатын лақтырудың үйлесімділік дәрежесін анықтау үшін серіктестердің іс-әрекеттеріне сараптамалық баға береді. Бақылау кезінде өзара қарсылық жағдайында,тактикалық әрекетті қолданудың тиімділігі де ескеріледі. Дзюдода қолданылатын кез-келген тактикалық ерекшелікті талдауға, алынған ақпарат негізінде оны оқу-жаттығу процесінде зерттеу әдістемесін жасау қажет.

Күрестегі шабуыл және қорғаныс тактикасы

Дзюдошылардың тактикалық шеберлігі олардың физикалық, техникалық, психологиялық дайындығының кешенді көрінісіне байланысты. Дзюдодағы тактикалық шеберліктің негізі тактикалық білім, дағды және тактикалық ойлау болып табылады. Тактикалық ойлаудың компоненттері-ақпаратты қабылдау, бағалау, өңдеу, сондай-ақ қарсыластың әрекеттерін болжау қабілеті. Белгіленген тактиканы іске асыру дзюдошылардың жарыс алдындағы даярлығында жүргізіледі. Ол үшін жаттықтырушы дзюдошының алдағы жарыстарда сәтті белдесу көрсетуге дайындығын жинақтау үшін қажетті жаттығулар. құралдары мен әдістерін уақыт бойынша бөлуден тұратын жоспарлауды қолданады.
Жарыс кезеңінде дзюдошылар белгіленген тактиканы жүзеге асыру үшін келесі әрекеттерді қолданады:
а) қолмен басып ұстау-дзюдошының қарсыласынан артықшылық жасауға бағытталған және өзінің дайындығының (техникалық, тактикалық, физикалық немесе моральдық-ерік) бір немесе бірнеше жағында қолда бар басымдықты қолдануда тұрған іс-әрекеті);
б) Дзюдошы өзінің ниеті мен тактикалық жоспарларын жасыру немесе қарсыласты өз жеңісіне қажетті тактикалық шешім қабылдауға мәжбүрлеу үшін қолданады.
2. Күрес тактикасы -күрес тактикасының міндеті-алдын-ала жоспарлау және қажет болған жағдайда нақты қарсыласпен қақтығыстағы тактикалық іс-қимыл жоспарын қайта құру. Тактиканың бұл түрінің ерекшеліктері дзюдошылардың физикалық дайындығымен және олардың жеке басының қасиеттерімен тығыз байланысты. Күрес тактикасын сәтті жүзеге асыру бірқатар факторлармен күшейтіледі.
Ережеге сай күрес тактикасында дзюдошылардың қарсыластардағы мінез-құлқын анықтайтын әдістер ерекшеленеді.
Шабуыл тактикасы тікелей тұрақтылықпен, қарсыласудың еркін тәсілімен, әр-түрлі тактикалық маневрлерден тұратын, әдістерді орындауға нақты әрекеттермен үйлесетін комбинациялық әрекеттерді жүзеге асырумен сипатталады.
Қарсы шабуыл тактикасының өзіндік ерекшелігі бар-қарсылас тарапынан белсенді әрекеттерден туындайтын жағымды сәттерді қолдана отырып, қарсы шабуыл шығып озінің әдісін жасап лақтыруға болады.

Қорғаныс тактикасы
Дзюдошылардың қорғаныс тактикасы қорғанысқа, татамидегі белсенділіктің төмендігіне, қателіктері болған жағдайда қарсыласқа шабуыл жасауға тырысуымен көрінеді. Күрестің тактикалық жоспарын жүзеге асыру белгілі бір шарттарды ескере отырып жасалады:
а) тактикалық міндеттерді шешу тәсілдері дзюдодан жарыс ережелерімен шешілуі тиіс;
б) іске асырылатын тактикалық тәсілдер дзюдошының жағдайына (оның спорттық формасының деңгейіне, нақты жарысқа дайындығына) сәйкес келуі тиіс);
в) тактикалық жоспар қарсыластар туралы ақпаратты ескере отырып жасалуы керек ("коронный" әдістері, арнайы дайындық деңгейі, психиканың ерекшеліктері және т.б.).

Әдістерді орындау тактикасы
Дзюдо тактикасының маңызды бөлігі-шабуылдаушы және қорғаныс әрекеттерін орындау кезіндегі тактикалық әрекеттер. Тактикалық әрекеттің бұл түрі, дзюдодағы тактиканың басқа түрлері сияқты, дзюдошылардың техникалық әрекеттерді игеру дәрежесінен бөлінбейді. Күрес барысында олардың көмегімен 2 міндет шешіледі: бағаланатын әдісті орындау үшін ыңғайлы динамикалық жағдай жасау және әдістің өзі.
Татамидегі техникалық іс-қимылдарды жүргізуде шабуыл әрекеттерін орындау үшін басқа да әдістерді дайындау тактикасы маңызды рөл атқарады. Ол дзюдошының әдісімен сипатталады, ол қарсыласты өз тепе-
теңдігін дұрыс бағытта жоғалтуға мәжбүр етеді. Мұндай әдістер қарсыласты ыңғайсыз және тұрақсыз жағдайға қою үшін ғана емес, сонымен қатар оның күшінің шиеленісін тудырып, лақтыруға қолайлы жағдай жасау үшін қолданылады.

Шабуылдау әрекеттерін жүргізудің тактикалық шеберлігі дзюдошыларда күрес барысында туындайтын қолайлы жағдайларды қолдануда және оларды жасау қабілетінде жатыр. Жарыс кезінде тактикалық айлалардың сәттілігіне мыналар әсер етеді:
а) дзюдошылар қарама-қайшылықта қабылдайтын дене қалпы, олар тактикалық іс-қимылдарды орындауға қиындатуы мүмкін;
б) спортшынық күш-жігерінің бағыттары;
в) спортшының физикалық әлсіреуі;
г) спортшының әлсіз психикалық дайындығы.
Шабуыл әрекеттерін орындаудың маңызды шарты қарсыласты тепе-теңдіктен шығару. Тепе-теңдіктен шығарудың келесі негізгі бағыттары бар: алға, артқа, оңға, солға, оңға-алға, солға-алға, оңға-артқа, солға-артқа. Тепе-теңдіктен шығу кезінде шабуылдаушы дзюдошы тактикалық әрекетті жүргізуге мүмкіндік беретін дененің тұрақты күйін сақтауы керек.
Жарыс кезеңіндегі шабуылдаушы қарсыласты жүргізу үшін қолайлы динамикалық жағдай пайда болуы мүмкін немесе дзюдошы әдейі жасауы мүмкін. Белдесу барысында әр түрлі жағдайларда дұрыс шешім таңдау жиі қиынға соғады, сондықтан оқу-жаттығу процесінде жаттығу кезінде туындайтын жағдайларға қатысты әртүрлі тактикалық-техникалық әрекеттерді зерттеу және модельдеу маңызды. Тактикалық әрекеттерді қолдану қарсыластың реакциясына байланысты:
Қорғаныс кезінде қолайлы жағдайдарды тактикалық дайындық әдістерін қолдану арқылы арнайы жаңдай жасауға болады- тепе- теңдіктен шығу және қолмен ұстау.
шабуылдаушы (қарсы шабуыл) әрекеттер кезінде тактикалық әрекеттер қолданылады -- қарсы шабуыл және шақыру
қайта шабуыл, қайта шақыру, Қос алдау тактикасын қолдану арқылы қарсыласты қателестіруге болады.
Қарсыластың реакциясы нәтижесінде қолайлы жағдай жасау үшін тактикалық дайындық әдістері (А. Н. Ленц) бойынша келесідей:
а) қауіп-қатер, күреспей қойуы, тепе-теңдіктен шығуы осындай қарсыластың реакциясының арқасында дзюдошы өзінің тәсілдеріне жетеді
б) дзюдошы үшін қарсыластың белсенді реакциясын қамтамасыз ету тәсілдері-күреске шақыру.
в) қарсылас дзюдошының әрекетіне жауап бермейтін немесе әлсіреген қорғаныспен жауап беретін тәсілдер, оларға қайта шабуыл, қос алдау жатады.

18
1.3.ТАКТИКАЛЫҚ ӘРЕКЕТТЕРДІ ТҮРЛЕНДІРУДІҢ НЕГІЗГІ ТӘСІЛДЕРІ

Лақтыру кезіндегі тактикалық әрекеттер көбінесе жалпы түрде немесе қолайлы жағдайларды жасауға ықпал ететін жағдайлар тізімінде сипатталады, олар: қарсыластың қорғаныс күштерін жеңуге; белгілі бір бағытта тепе-теңдікті жоғалтуда; қарсыласты нақты әрекеттерге итермелеуде (қолмен басып ұстау, жылжыту, қорғау, шабуыл); және оның лақтыру кезінде күш-жігерін пайдалануға.
Бұл тактикалық әрекетке жатады, онда техникалық жағынан болек (не істеу керек?)деген нен бұрын , тактикалық жағы да бар (оны қалай орындау керек?). Тактикалық әрекеттерді түрлендіру - бұл олардың пішінін өзгерту. Тактикалық әрекетті түрлендіру процесінде тактикалық әрекеттің бір түрін екіншісіне өзгертуге ықпал ететін трансформациялық принципті қолдану маңызды. Тактикалық әрекеттердің ерекшеліктерін зерттеу үшін оларды, атап айтқанда, іс-әрекеттің индикативті негізін мотивациялық түрлендірудің көмегімен тактикалық жағын өзгерту керек.

Жарыс ережелеріне сай, лақтыру кезінде тактикалық әрекеттің бағдарлау (ориентирование) негізін (ӘБН)мотивациялық түрлендіруі
1)ӘБН шабуыл айласы
2)ӘБН алдау айласы
3)ӘБН қорғаныс айласы
Бұл тәсілдер тактикалық әрекеттің түрін ажыратуға және оны әр түрлі жастағы дзюдошылармен іс-әрекеттің бағдарлауі негізі (ӘБН) негізінде зерттеуге мүмкіндік береді.
Жарыс ережесіне сай ӘБН шабуыл айласы- қарсыластың қорғаныс күштерін жеңуге және жоспарланған әдісті орындауға бағытталған.
Шабуылдау айласының қаупі - қарсылас қорғануына немесе оның қорғаныс әрекеттерін жеңуге мәжбүр ететін белсенді әрекеттер.
Шабуыл тепе-теңдіктен шығару айласы - бұл қарсыластың әдіске лақтыруға бағытталған қорғаныс күштерін жеңуге бағытталған әрекеттер.
Қайта шабуыл айласы-бұл қарсыластың қорғаныс күштерін қайта жеңуге және әдіс жасауға бағытталған әрекеттер.

Жарыс ережесіне сай ӘБН алдау айласы- қарсыласты нақты әрекеттерге итермелейді (қолмен басып ұстау, қозғалыс бағыты, лақтыру) және лақтыруды орындау үшін қарсыластың күш-жігерін қолданады. Бүркемелеп алдау қаупі- бұл қарсыластың назарын алдын-ала әрекетке ауыстыруға, оны негізгі лақтыру әдісінен алшақтатуға бағытталған әрекеттер.
Алдау тәсілі - бұл қарсыластың байланыстары мен дене бөліктерінің қозғалғыштығын шектеуге бағытталған әрекеттер, ол үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.