Кәсіпорынның экологиялық менеджменті
мҚазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университеті
Имангалиева Айгерим Жумагелдиевна
ИСО 14000 халықаралық стандартына сәйкес ГидроЭкоРесурс-L ЖШС үлгісінде қоршаған ортаның сапа көрсеткіштерін жақсарту
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В073200 «Стандарттау және сертификаттау» мамандығы бойынша
Нұр-Сұлтан 2020
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университеті
«Қорғауға рұқсат етілді»
«Стандарттау, сертификаттау және метрология»
т. ғ. д., профессор
Б. У. Байхожаева
«__»2020 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «ИСО 14000 халықаралық стандартына сәйкес ГидроЭкоРесурс-L ЖШС үлгісінде қоршаған ортаның сапа көрсеткіштерін жақсарту»
5В073200 - «Стандарттау және сертификаттау » мамандығы бойынша
Орындады: А. Ж. Имангалиева
Ғылыми жетекшісі
т. ғ. к, доцент Е. Ө. Қилыбаев
Нұр-Сұлтан 2020
Көліктік-энергетика факультеті
Стандарттау және сертификатту мамандығы
Стандарттау, сертификаттаужәне метрологиякафедрасы
Бекітемін
«Стандарттау,
сертификаттау және метрология»
кафедрасының меңгерушісі
т. ғ. д., профессор
Б. У. Байхожаева
«__»2019 ж.
Дипломдық жұмысты орындауға берілетін
ТАПСЫРМА
Имангалиева Айгерим Жумагелдиевна, СжС-43, Стандарттаужәне сертификаттау, күндізгі оқуындағы
4 курс студентіне
1. Дипломдық жұмыстың тақырыбы: «ИСО 14000 халықаралық стандартына сәйкес ГидроЭкоРесурс-L ЖШС үлгісінде қоршаған ортаның сапа көрсеткіштерін жақсарту» ректордың №1935-п 2019 жылғы "27" қарашадағы бұйрығымен расталды
2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі «10» сәуір2020ж.
3. Жұмысқа бастапқы деректер:
- ИСО 14001: 2016. Экологиялық менеджмент жүйесі. Пайдалану жөніндегі талаптар мен нұсқаулық. Жалпы талаптар.
- Қоршаған ортаны қорғау туралы Қазақстан Республикасының Заңы
- ҚР СТ OHSAS 18001-2008 Кәсіби қауіпсіздік және денсаулық менеджменті жүйесі. Талаптар.
- ҚР СТ ISO 9001-2016 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар.
4. Дипломдық жұмыста әзірленуге жататын сұрақтар тізімі:
- Кәсіпорынның экологиялық менеджменті. Экологиялық менеджмент жүйесі;
- «Гидро Эко Ресурс - L» жшс экологиялық менеджмент жүйесі. «Гидро Эко Ресурс - L» ЖШС сипаттамасы;
- «ГидроЭкоРесурс-L» ЖШС қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралары;
- Өндірістік экологиялық бақылауды бағалау.
5. Графикалық материалдар тізімі:
16 кесте, 6 сурет.
6. Негізгі ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
30
7. Жұмыс бойынша кеңес беру:
Ғылыми
жетекші,
кеңесші
Тапсырманы
берді
(қолы)
Тапсырманы
қабылдады
(қолы)
8. Дипломдық жұмысты орындау кестесі
Тапсырманың берілген күні "9" қазан 2019 ж.
Ғылыми жетекші т. ғ. к, доцент ҚилыбаевЕ. Ө.
Тапсырманы қабылдады СжС-43 топ студенті Имангалиева А. Ж
НОРМАЛЫҚ БАҚЫЛАУЫ.
Көліктік -энергетика факультетінің, 5В073200 - «Стандарттау және сертификаттау» мамандығы бойынша, Имангалиева А. Ж. СжС 43 топ студентінің димпломдық жұмысы.
Дипломдық жұмысының тақырыбы « ИСО 14000 халықаралық стандартына сәйкес ГидроЭкоРесурс-L ЖШС үлгісінде қоршаған ортаның сапа көрсеткіштерін жақсарту»
БМЖС талаптар сәйкестігіне дипломдық жұмысының талдауы
Сәйкес келеді +
Сәйкес келмейді
Нормалыұ бақылауды орындады:
СCжМ кафедраның доценті, т. ғ. к. Қилыбаев Е. Ө.
Нормалық бақылау нәтижесімен таныстым:
СжС 43 тобының студенті Имангалиева А. Ж.
Ескертулер жойылды:
Күні "__25__"042020
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
Екінші мыңжылдықтың басында адамзат өркениеті осындай «ақылды адам» биологиялық түрлерінің өмір сүру мүмкіндігіне күмән тудыратын дамудың проблемаларына тап болды.
Өмірдің кез-келген формасы өзіне тән үнемі өсуге деген ұмтылысы мен тіршілік формаларының қоршаған ортамен, табиғатпен және қоғаммен өзара әрекеттесуі нәтижесінде пайда болатын мүмкіндіктер мен шектеулер арасындағы компромиске келуді іздейді.
Табиғатқа антропогендік әсер ету бүгінгі таңда өмір сүру проблемасын шешу үшін шұғыл және кешенді шаралар қабылдау қажеттілігіне әкелді. Қарым-қатынастың жылдамдығының, масштабының және күрделілігінің артуына байланысты қоғам мен табиғат арасындағы қатынастарды басқару міндеті адамзат өркениетінің сәтті дамуы мен қоршаған ортаның жағдайы арасындағы өзара байланысты факторларды ескеруді қажет етті.
Экологиялық менеджмент қоғамның тұрақты дамуы үшін жағдай жасау тетіктерінің бірі ретінде адамзат өмір сүруі үшін маңызды болып табылады. Жеке кәсіпорынның ғана емес, сонымен бірге тұтас қоғамның ұзақ мерзімді әл-ауқатын қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік және этикалық маркетинг тұжырымдамасы өзінің негізгі ережелерінде экологиялық менеджменттің ұстанымымен сәйкес келіп қана қоймайды, сонымен қатар оны адам өміріндегі, сондай-ақ саналы шаруашылық қызметті, тауарлар мен қызметтердің алмасу процестерін жетілдіруге байланысты мәселелерге назар аудару арқылы толықтырады.
Әлеуметтік және этикалық маркетингтің нормалары белгілі бір мағынада кәсіпкерлік бастаманы және өндірістік-шаруашылық қызметті шектейді, оларды әлеуметтік бағдарланған қоғамдық дамуға және өмір сүру ортасын сақтау мен жақсарту қажеттілігіне тәуелді етеді.
Үнемі кеңею, нарықтағы үстем жағдайға ұмтылу, өндіріс шығындарын кез-келген тәсілмен азайту және сату бағасын көтеру арқылы кірісті ұлғайтуға деген ұмтылыс жақында кәсіпкерлік және кез-келген басқа шаруашылық қызмет үшін жалпыға бірдей танылған негіз болды. Жаппай өндіріс дәуірінің маркетингі және жаппай маркетинг - бұл тауарлық қордың артық өндірілуіне, циклдық дағдарыстардың тереңдеуіне, табиғи ресурстарды бақылаусыз пайдаланылуына және қоғам үшін басқа экономикалық, әлеуметтік және экологиялық бұзылуға алып келетін, нашар реттелетін нарықтағы кәсіпкерлік қызметтің дәл осындай мазмұны мен мақсаттарының қалыпты мысалы.
Бұрынғы қауымдастықтың рухани және материалдық мәдениеті бар моделі түрлі идеялар мен тұжырымдамаларды да қамтыды, бірақ оның негізгі ережелері мыналар болды: ғалам - қарапайым және күрделі блоктардан тұратын механикалық жүйе; қоғамдағы өмір, әртүрлі идеалистік және коммунистік идеяларға қарамастан, өмір сүру үшін үздіксіз күреске түседі; материалдық прогреске тек экономикалық және технологиялық өсу арқылы қол жеткізуге болады; табиғи ресурстардың сарқылуы және қоршаған ортаның тозуы экономикалық өсудің сөзсіз серіктері болып табылады.
Қоршаған ортаға әсерді бағалау, экологиялық бағалау, экологиялық сараптама - осы терминдердің барлығы қоршаған ортаны реттеудің «ескертпелі» құралдарына жатады, олар жоспарланған қызметтің оған қатысты шешімдерін қабылдау кезіндегі экологиялық салдарын ескеруге бағытталған. Тұрақты даму идеялары таратылып, танылған сайын, ескертпелі немесе алдын-ала экологиялық реттеу жиі қолданылады. Сондықтан мұндай экологиялық реттеудің негізгі қағидаларын ұсыну барған сайын өзекті бола түсуде, бұл осы дипломдық жұмыс үшін таңдалған тақырыптың маңыздылығы мен өзектілігін анықтайды. Жұмыстың негізгі мақсаты экологиялық менеджменттің нормативтік материалы мен тәжірибесін зерттеу болып табылады.
ISO 14001:2016 халықаралық стандартына сәйкес экологиялық менеджмент жүйесінің моделі жүйелік тәсілдемеге негізделген, бұл кәсіпорынның экологиялық саясатын жүзеге асыруды үнемі жетілдіруді білдіреді. Экологиялық қызметті басқарудың жүйелік тәсілдемесі кәсіпорындағы қоршаған ортаны қорғау мәселелерінің басымдылығын арттырады, сонымен қатар қызмет көрсетудің, өнімнің және қызметтің қоршаған ортамен өзара әрекеттесуімен байланысты аспектілері анықталады және бақыланады. Кәсіпорынның тұрақты ішкі аудитінің арқасында экологиялық проблемалар туындағанға дейін алдын алынады, осылайша экологиялық іс-әрекеттің тиімділігі артады. Ресурстық артықшылықтардан басқа, өндіріс процесі мен өнімнің қоршаған ортаға әсерін бағалау және азайту жөніндегі іс-шаралар компанияға жаңа нарықтарға шығуға мүмкіндік беретін экологиялық таза өнімдерді шығаруға мүмкіндік береді.
Ұсынылған жұмыстың өзектілігі мен қажеттілігі мыналармен анықталады: кәсіпорындағы экологиялық менеджмент жүйесі жыл сайын шаруашылық қызметтің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етілуін ескере отырып өндірістік процестің жүзеге асуын қамтамасыз ететін ISO 14001:2016 халықаралық стандартының талаптарына сәйкестігін тексеріп отыруы керек.
Мақсаты: ЖШС ГидроЭкоРесурс-L мысалында ISO 14000 халықаралық стандартына сәйкес қоршаған ортаның сапасын жақсарту.
Міндеттері:
1) 2018-2019 жылдар аралығындағы «ГидроЭкоРесурс-L» ЖШС қызметінің экологиялық аспектілерін талдау.
2) 2018-2019 жылдар аралығындағы «ГидроЭкоРесурс-L» ЖШС қалдықтар, тастандылар шығындар санының динамикасын талдау.
3) 2019 жылғы «ГидроЭкоРесурс-L» ЖШС экологиялық бағдарламасының орындалуын бағалау.
4) 2019 жылдағы «ГидроЭкоРесурс-L» ЖШС өндірістік экологиялық бақылау процесін бағалау.
5) 2019 жылы «ГидроЭкоРесурс-L» ЖШС экологиялық менеджмент жүйесін енгізу тиімділігін бағалау.
1 Кәсіпорынның экологиялық менеджменті
- Экологиялық менеджмент жүйесі
1995 жылы маусымда Рио-де-Жанейрода БҰҰ-ның қоршаған орта және даму жөніндегі конференциясы өтті. 160 елдің өкілдері «21 ғасырға арналған Күн тәртібі» тарихи құжатын қабылдады - бұл әлемнің барлық халықтары үшін сапалы қоршаған орта мен сау экономикаға қол жеткізуге бағытталған жаңа ғасырдың өзіндік экологиялық бағдарламасы. Экологиялық талаптар экономика мен әлеуметтік дамуға, мемлекеттік реттеуге, барлық деңгейдегі басқаруға деген көзқарастардың көбісін өзгертеді [1] .
Заманауи өндірістік экологиялық басқару, ең алдымен, қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы міндетті мемлекеттік талаптарды орындауға бағытталған. Халықаралық қоршаған ортаны басқару бойынша стандарттарды әзірлеу және қабылдау қажеттілігі сөзсіз айқын.
Жиырмасыншы ғасырдың 80-жылдары құбырдан шығатын тастандыларды өлшеген кезде, қоршаған ортаны қорғаудың негізгі стратегиялық бағыты ретінде end-of-pipe стратегиясы («құбырдың соңында») қабылданды [2] . Қоршаған ортаны қорғаудың келесі бағыты 1980 жылы Женевада өткен халықаралық конференцияда таңдалды: ресурстарды үнемдейтін және аз қалдықты технологиялар негізінде техникалық қайта жарақтандыру қажеттілігі. Бұл үлкен қаржы ресурстарын қажет ететін шығыны жоғары қымбат механизмдер. Мұндай технологияларды енгізудің құнын азайту әдістерін іздеу экологиялық инвестицияларды басқарудың пайда болуына әкелді.
1995 жылы Ұлыбританияда BS-7750 ұлттық стандарты енгізілді, бұл - ұлттық стандарт ретінде экологиялық менеджмент бойынша алғашқы еуропалық стандарт. Бұл стандарттың өзіне тән ерекшелігі - бұл кәсіпорынның экологиялық қызметіне қойылатын нақты талаптарды белгілемейді және анықтамайды, бірақ экологиялық менеджменттің тиімді жүйесін құруға және экологиялық аудитті дамытуға пайдалы кеңестерден тұрады. Бұл өз кезегінде ұйымның экологиялық сипаттамаларының жақсаруына және қоршаған ортаның жағдайының жақсаруына әкеледі [3] .
1995 жылы, негізінен, BS-7750 британдық стандартына негізделген Еуропалық Одақтың нұсқаулықтары (ережелер) әзірленді, онда экологиялық менеджмент сұлбасы мен аудит жүргізу сұлбасын (Eco-management and auditscheme - EMAS) құру жөніндегі басшылық нұсқаулықтар бар. EMAS стандарт болып табылмаса да, онда экологиялық менеджмент жүйесін құру үшін өз еркімен EMAS қабылдаған кәсіпорынның экологиялық менеджмент жүйесі сәйкес келуі тиіс бірыңғай талаптар бар. BS-7750 стандарты сияқты, EMAS экологиялық саясатты әзірлеу мен жүзеге асыруды, экологиялық бағдарламаларды жүзеге асыруды, қоршаған ортаны басқару саласындағы кәсіпорынның барлық бөлімшелерінің қызметінің параметрлерін мерзімді, объективті бағалауды, қоғамға кәсіпорын туралы экологиялық ақпарат беруді қамтиды. BS-7750 және EMAS стандарттарының көптеген ережелері өте бір-біріне жақын, бұл көптеген елдерде 1996-1997 жылдары қолданысқа енгізілген қоршаған ортаны басқару жүйелерін құру мен олардың жұмысын реттейтін басқа құжаттарға да тән. Алайда, айқын ұқсастықтарға қарамастан, оларда бірқатар айырмашылықтар болды, ең алдымен экологиялық менеджмент жүйесіне қойылатын талаптарға, тексерулердің (аудиттің) жиілігі мен мазмұнына, ұйымдастырылуына қатысты, технологияларға қойылатын талаптарға қатысты және т. б. Бұл біркелкі талаптардың негізінде экологиялық менеджмент жүйелерін және олардың негізінде сертификаттауды салыстыруды қиындатты. Сондықтан негізгі ережелері экологиялық менеджмент жүйесін құрудың жалпы тәсілдерін айқындайтын бірыңғай халықаралық құжаттарды (стандарттарды) әзірлеу қажеттілігі туындады.
Бұл стандарттар ISO 14000 сериялы халықаралық стандарттар болып табылады. 1995 жылы Рио-де-Жанейрода форум экологиялық бағытталған басқару саласындағы жаңа халықаралық стандарттарды әзірлеу туралы шешім қабылдады [4] .
Экологиялық менеджмент - бұл жетілдірілген басқару жүйесі.
Кәсіпорынға қатысты ол экологиялық таза өндірістік және аумақтық кешенді қалыптастыруды қамтамасыз етеді, осы кешеннің және оның өнімдерінің бүкіл өмірлік циклі ішінде экологиялық және экономикалық көрсеткіштер арасындағы оңтайлы тепе-теңдікті қамтамасыз етеді.
Экологиялық менеджменттің негізгі принциптері:
- экологиялық ерекшеліктерді ескеру;
- мәселені уақтылы шешу;
- кез-келген деңгейдегі басқару шешімдерінен туындайтын экологиялық салдарлар үшін жауапкершілік алу;
- экологиялық проблемаларды шешудің басымдығы.
Экологиялық менеджменттің негізгі міндеттері:
- экологиялық таза өндірістік процестерді ұйымдастыру;
- барлық салалардың экологиялық үйлесімділігін қамтамасыз ету;
- өнімді өндіру, тұтыну және утилизациялау процесінде табиғатқа теріс антропогендік әсердің алдын-алу;
- қоршаған ортаға ең аз зиян келтіре отырып максималды нәтиже алу;
- экологиялық шектеулерді өндіріс өнімділігінің өсуінің жаңа мүмкіндіктеріне айналдыру;
- өнімді сұранысқа сәйкес жаңарту және қоғамның алдында кәсіпорынның «жасыл» имиджін құру;
- аз қалдықты технологияларды құру және енгізу;
- шығындарды азайтуға немесе табыстың өсуіне ықпал ететін экологиялық бастамаларды ынталандыру.
Экологиялық менеджменттің пәні: экологиялық экономика, табиғатты қолдану, ұйымдық құрылым, экологиялық маркетинг, экологиялық саясат, ақпарат, экологиялық және корпоративтік мәдениет, мотивация, қоғаммен байланыс және басқару жүйесінің басқа компоненттері [5] . Экологиялық менеджменттің түпкі мақсаты - іскери қызметтің қоршаған ортаға теріс әсерін азайту, кәсіпорында өндірілетін өнімдер мен көрсетілетін қызметтерді өндіру мен тұтыну процестерінің экологиялық қауіпсіздігінің жоғары деңгейіне қол жеткізу. Сонымен қатар, осы міндеттерді орындау кәсіпорынның басқа да басым мақсаттарға қол жеткізуіне сәйкес келуі керек, соның ішінде қазіргі және ұзақ мерзімді бәсекеге қабілеттілік [6] .
Экологиялық менеджмент дегеніміз белгілі бір ресми талаптардың орындалуы емес, сонымен қатар кәсіпорынның барлық мамандары мен қызметкерлеріне түсінікті және қол жетімді түрлі белсенді практикалық іс-шаралар.
Экологиялық менеджмент жүйесі ұйымға құрылымды құруға, тұрақты жетілдіруге қол жеткізуге бағытталған процестерді байланыстыруға мүмкіндік береді, оның қалаған дәрежесін ағымдағы жағдайға байланысты ұйым өзі анықтайды. Экологиялық менеджмент жүйесінің моделі Plan-Do-Check-Act (PDCA) немесе «жоспар-іске асыру-тексеру-іс-қимыл» Деминг цикліне негізделген (1-сурет) [7] .
Сурет 1 Экологиялық менеджмент жүйесінің моделі
Экологиялық менеджмент жүйесінің моделі Plan-Do-Check-Act (PDCA) немесе «жоспар-іске асыру-тексеру-іс-қимыл» Деминг цикліне негізделген (1-сурет) . PDCA циклін қысқаша сипаттауға болады: - жоспарлау: ұйымның экологиялық саясатына сәйкес нәтижеге жету үшін қажетті мақсаттар мен процестерді әзірлеу;
- іске асыру: бұл процестер жүзеге асырылуда дегенді білдіреді;
- тексеру: процестер экологиялық саясатпен, мақсаттар мен міндеттермен, заңнамалық және басқа талаптармен салыстырыла отырып өлшенеді және бақыланады; нәтижелер туралы баяндалады;
- іс-қимыл:экологиялық менеджмент жүйесінің экологиялық көрсеткіштерін үнемі жақсарту бойынша шаралар қабылданады.
Стандартқа сәйкес экологиялық менеджмент жүйесін енгізу нәтижесі үнемі жетілдіріліп отырады, яғни өзінің экологиялық саясатына сәйкес кәсіпорынның барлық экологиялық аспектілері бойынша ең жақсы көрсеткіштерге қол жеткізуге бағытталған даму процесі [8] .
- ISO 14000 стандарттар жүйесі
ISO 14000 стандарттар жүйесі BS-7750 стандарты негізінде, сонымен қатар ISO 9000 өнімнің сапа жүйесінің стандарты негізінде әзірленген. ISO 14001 стандарты қоршаған ортаны қорғау және ресурстарды рационалды түрде пайдалану мәселелеріне және сапа менеджменті қағидаларын (сонымен қатар ISO 9000 сериясында көрсетілген) қолдану тәжірибесін ескере отырып әзірленді. Өз кезегінде, ISO 14001 стандарттарын жасау және қолдану тәжірибесі 2000 жылғы ISO 9001 және ISO 9004 нұсқаларын жасау кезінде ескерілді. ISO 14000 талаптары көптеген жағдайларда ISO 9000 талаптарымен сәйкес келеді, сондықтан ISO 9000 бар кәсіпорындарды оңай сертификаттауға болады [9] .
Көптеген экологиялық стандарттардан айырмашылығы, ISO 14000 сандық параметрлерге (шығарындылар көлемі, заттар концентрациясы және т. б. ) және технологияға (белгілі технологияларды пайдалану немесе пайдаланбау туралы талап, «ең жақсы қол жетімді технологияны» қолдану талабы) бағдарланбаған. ISO 14000 негізгі тақырыбы - экологиялық менеджмент жүйесі. Экологиялық менеджмент стандарттарын салыстыру 1-кестеде келтірілген[10] .
Кесте 1
Экологиялық менеджмент стандарттарын салыстыру
ISО 14000 стандарттар жүйесі бірнеше бағытты қамтиды (сурет 2) :
Сурет 2 ISО 14000 стандарттар жүйесі
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz