Стандарттың негізі - баланың әлеуметтік және отбасылық тәрбиесін оңтайлы үйлестіру идеясы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
1
Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.1
Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.2
Қазақстан Республикасындағы мектепке дейінгі білім беру ... ... ... ..
13
1.3
Бірінші тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
27
2
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың ерекшеліктері мен тәсілдері ... ... ... ... ... .
28
2.1
Қазіргі заманғы бөбекжай-бақшалардың замануи дизайнына талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
28
2.2
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде сауықтыру-шынықтыру шаралары мен дамыту үйірмелерімен қайта жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
48
2.3
Екінші тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
56
3
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалауда жасалған жұмыстардың нәтижесі ... ... ... ...
58
3.1
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақша ғимаратын қайта жобалаудың барысы, қолданылған әдістер және қосымша құжаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
58
3.2
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалауда қоладанылған құрылыс материалдар мен технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
64
3.3
Үшінші тарау бойынша қорытынды
73
Қорытынды
74
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
79
Қосымша (дипломдық жобаның үлгісі)
82
Кіріспе
Жобаның өзектілігі. Қазіргі таңда үздіксіз білім беру еліміздің ертеңі өсіп келе жатқан жас ұрпақтың білімінің тереңдігімен өлшенеді. Білімді, жан-жақты қабілетті ұрпақ - ұлтымыздың баға жетпес қазынасы. Қоғамымызда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне өтуі білім беру саласында, соның ішінде мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға уақыт талабына сай өзгерістерді енгізуді талап етіп отыр.
Білім беру балабақша табалдырығынан басталады десек ешқашан қателеспейміз. Барлық білімнің бастауы - балабақшада. Мектепке дейінгі мекемелерде тәрбие мен білім саласында заманауи педагогикалық технологиялар қаншалықты маңызды болса, мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуде де педагогикалық технологиялар ұғымы кеңінен қолданылатын ұғымның біріне айналды. Ендеше мектепке дейінгі білім беру саласының басты міндеттерінің бірі - өскелең ұрпақты оқыту мен тәрбие беру үрдісіне заманауи әдістерін енгізу. Әрине бұл үшін мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде балалардың жеке басының қалыптасуы мен дамуына педагогтардың заманауи инновациялық технологияларды қолдана білу сауаттылығына да байланысты.
Тәрбие мен білім - егіз. Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мәселесі мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып отыр. Егемен еліміздің талабына сай мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру, қазіргі заманға сай білімді де тәрбиелі ұрпақ тәрбиелеу - білімді, жан-жақты тәрбиешілердің еншісінде. Заман өзгерген сайын әдіс-тәсілдер көбейіп, жаңарып, толығып жатыр. Жаңа технологияны, әдіс-тәсілдерді тиімді қолдану үздіксіз тәрбие беру мен білім сапасын арттырады. Сол себепті ғимартты заманауи жаңа технологияларды қолдана отырып қайта жаңарту керек.
Жаңа заман баласын қалыптастырып, дамыту үшін тұлғаның ішкі дүниесі мен оның қыр-сырын анықтап, мүмкіншіліктері мен қабілетінің дамуына жағдай жасау қажет. Жобалатын балабақшада балаларға үздіксіз білім беруде барлық жағдай қарастырылған. Себебі қазіргі заман балаларының берілген ақпаратты тез қабылдауынан, есте сақтау қабілеттері жоғары дамығандығын байқауға болады.
Жобаның мақсаты. Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын замануи үлгіде сауықтыру-шынықтыру үйірмелерімен қайта жобалау.
Жобаның міндеттері:
- дизайн жобалауды ұйымдастыру;
- жобалау процесінде интерьердің құрылымдалуын, кеңістікті ұйымдастыру;
- стильдік құрылымдауда дұрыс шешімдегі әдістер мен тәсілдерді және құралдарды таңдау;
- техникалық және көркемдік материалдарын жобалау;
- экстерьерді кеңістікте жобалаудың теориялық негізгі әдістемесін меңгеру;
мектепке дейінгі балалардың тұлғалық қалыптасуында эстетикалық дамыту ортасының рөлін сипаттау;
балабақша қасбеттерін безендіруде жобаларды әзірлеудің негізгі принциптерін сипаттау;
объект маңындағы аумақтың абаттандыруын жақсарту;
ғимаратты функционалдық мақсатын өзгерте отырып қайта жаңарту;
ғимаратты және оның инженерлік жүйелерін заманауи талаптарға сәйкес қайта құру;
Жобаның нысаны. Шымкент қаласында орналасқан балабақша.
Жобаның жаңашылдығы. Ғимаратты сауықтыру-шынықтыру рәсімдері мен балалардың қабілеттерін жақсартатын үйірмелерімен қайта жаңарту.
Жобаның пәні. Балабақшаның концептуалды шешімін табу.
Зерттеу базасы Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Дизайн және инженерлік графика кафедрасы.
Зерттеу әдістері. Бақылау, моделдеу, компоненттік саралау, сауалнама алу, жобалау , графикалық және жобалық- композициялық әдістер.
Зерттеу көздері. Жазбаша және иллюстративті әдебиет көздері, заманауй тәжірибедегі аналогтар, дизайнерлердің еңбектері, ғаламтор көздері.
Жобаның ғылыми болжамы. Қазақстан Республикасының білім саласында бөбекжай-балабақшасын жаңа форматта ұсыну.
Зерттеудің тәжірибелік мәні ретінде, архитектуралық дизайн жобасын жүзеге асыру көмегімен, Қазақстандағы білім саласының дамуымен және оның әлемдік деңгейге өтуімен байланысты бірқатар проблемаларды шешу.
1 Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық негіздері
1.1 Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық маңыздылығы
Қазақ халқының нағыз азаматын тәрбиелеп өсіру негіздерін қалыптастыратын тұңғыш мектеп- ол балабақша. Балабақша келер ұрпақты еңбекке , өнер-білімге, елінің ар намысын қорғауға және ізгі адамгершілік ниеттерге баулиды. Балабақша-келешек,ел басқарар, жер суына иелік етер, ел халқын гүлдетер, мерейін өсіріп, мәртебесін биіктетер жасампаз жандарды шыңдап өмірдің ең басты сатысын қалайтын киелі ұя.
Балабақшаның алғаш дүниеге келуі шет елдерде ағылшын педагогы Роберт Оэннің (1771-1858) есімімен байланысты. Ол 1802 жылы пролетариат балабақшаларында қоғамдық тəрбе беретін мектеп-балабақша ашып, қоғамдық тəрбие ғана жан-жақты дамыған адамды қалыптастыруға мүмкіндік береді деп тұжырымдаған. Кейіннен неміс педагогы Фридрих Фребель1837 жылы мектепке дейінгі мекеме ұйымдастырып, оны балабақша деп атаған. Осындай шетелдік тəжірибелердің рқасында Ресейде ХІХ ғасырдың 60 жылдары төлем ақылы, жеке адамның меншігіндегі ең алғашқы балабақшалар дүниеге келе бастаған (сур.1.1) [1].
Сурет 1.1 Роберт Оэн [1]
Ең бірінші балабақша 1859 жылы Гельсингфорста (Седмиградский) екіншісі 1863 жылы Петербургте Петербург университетінің профессоры С.А.Люгебильдің жұбайы ашқан, үшіншісі - 1863 жылы Гельсингфорста, төртіншісі -1866 жылы Петербургте Детский сад журналының редакторы А.С.Семонович ашқан. Фребельдің мектепке дейінгі тəрбие жүйесі көптеген сын пікірлерге ұшырағандықтан, басқа балабақшалар өздігінше ізденіс жасап К.Д.Ушинский Л.Н.Толстойдың ой-пікірлерін, көзқарастарына сүйене жұмыс жасаған. 1863-1869 жылдар аралығында С.Люгебиль, А.С.Семоновичтің балабақшаларында тəрбие жұыстарын ұйымдастыру кезінде уақыт мөлшеріне ешбір шек қойылмай, баланың дербес əрекетіне, сүйікті ісімен шұғылдануына мүмкіндік жасап,жылы кезде ойынды таза ауада өткізіп, жыл мезгіліне байланысты тəрбие жұмысы мазмұнына өзгерістер енгізіп отырған. Сонымен қатар ата-аналармен жұмыс жүргізіп, балабақшаға шақырып, бала шұғылданатын іс-əрекеттерімен таныстыру, баланы тəрбиелеу жайында кеңестер бере отырып, баланың дамуын, қабілетін тəртібін бақылап, қол жеткен табысарды жазып отыған. А.С.семонович, К.Д.Ушинскийдің ой-пікірлеріне сүйене отырып, теориялық педагогика баланың физиологиялық жəне психологиялық дамуын зерттеуден қалыптастырды. Үйрету, оқыту - тəрбиенің ең басты құралы. Баланы сəбилік шағынан үйретіп оқытса, оның ақыл-ойы, адамгершілік сана - сезімі, қарапайым білім дағдылары соғұрлым ерте қалыптасады, сол себепті үйрет оқыту мен тəрбиелеу үрдісі біртұтас болу керек-деп уағыздаған. 1860-1870 жылдары Воронеж, Иркутск, Москва, Петербург, Тбилисиде меншікті төлем ақылы балабақшалар ашылған.
Мектеп жасына дейінгі баланы мектепке оқуға даярлау ісін алғаш жолға қойған балабақшалар да болған. Мəселен, 1869 жылы Иркутскіде, Москвада (В.Соловьева), 1872 жылы Тулада (Е.П.Смидович) балабақша-мектеп тəріздес ашылған балабақшаларда тəрбие жұмысын ойынмен аяқталатын сауат ашу, жазу, сурет салу, мүсіндеу, əн айту, шет тілдерін үйрету, тəрбие жұмыстары мен мектепке даярлау істері жүзеге асырылған. Ресейде 1866 жылы Петроград жұмысшы əйелдердің балалары үшін Арзан пəтер қоғамының жанынан қайырымдылық қорымен тұңғыш рет тегін балабақша ашылған. Онда балалар киімін тігетін шеберхана, асхана, кір жуатын орын болған [2].
Қазақстан Республикасында қоғамдық тəрбие беретін тұңғыш балалар алаңы Алматыда 1917жылы 1-мамыр күні ашылып, жүзге тарта бала қабылданған. Бұл балалар алаңы О.Д.Мухля, Е.А.Минский, А.А.Хариналар қиындықтарды жеңе отырып, ойыншықтармен қамтамасыз етіп, алғашқы кезеңде еңбекақысыз жұмыс істеп, нағыз педагогттік үлгілі істер атқарған. 1919 жылы Торғай губерниясында отыз жеті балалар алаңы ашылып, онда мыңға жуық тұрғылықты халық балалары тəрбеленді. Осы жылы Орынбор қаласында мектепке дейінгі Сəрсенов атындағы балалар үйі ашылып 1926 жылы бұл балалар үйі таратылған.1920 жылы Ақмолада М.В.Покровский 3 балалар алаңы жəне қазақ балаларына арналған бірінші балабақша ашылып, онда 35 бала тəрбиеленген. 1921 жылы Семей қаласында 5 балалар алаңы ашылып, оның біреуі қазақ тілінде жұмыс жасаған. Осындай игі істер республикада дами бастап, 1920-1923 жылдары қазақ балалары алаңы мен балабақша саны 90-ға жетсе, 1930-1937 жылдар аралығында 7502 баланы қамтыған 239 маусымдық балабақша оған қоса 1231 бала тəрбиеленген 37 тұрақты қазақ балабақшалары болған. Сұрапыл соғыс жылдары қазақ тілінде 21 балабақша жұмыс жасаған. Соғыстан кейінгі жылдары 89 қазақ балабақша жұмыс жасап, оның 50-і Шымкент обылысында ұйымдастырылған. Сөйтіп, қазақ тілінде мектепке дейінгі мекемелер саны өсіп, 1978 жылы 535 ясли - балабақшада 26122 бала тəрбиеленген, 1986 жылдары - 990 қазақ балабақшаларында 65 мыңнан астам бала тəрбиеленген. Қазақстан Республикасының Тіл туралы заңына сəйкес қазақ тілді балабақшалардың өміршеңдік құқығы жоғары болуға тиіс еді, бірақ жылдан жылға азайып, 2001 жылы 280ғана балабақша қалып, онда 19959 бала тəрбиеленді.Бұрын бірде бір қазақ балабақашасы болмаған Алматы қаласында Б.Баймұратқызы тікелей мəселе көтеріп, сұраныс жасауымен алғашқы балабақшалар дүниеге келе бастады.
Қазақ балабақшаларының ашылуына белсене атсалысқан ақын жазушылар Шона Смаханұлы, М.Əлімбаев, Қ.Мырзалиев, Ə.Дүйсенбаевтар, Б.Баймұратқызы. Қазақстан Республикасында аса қиындықпен шаңырақ көтерген қазақ балабақшаларының тартыспен дүниеге келгендігіне тарихи дамуына Б.Баймұратқызының адал да қажымай еңбек етуінің айғағы екені сөзсіз. Сол себепті біз апайды қазақ тілді тұңғыш балабақшалардың тұңғыш негізін қалаған, мектепке дейінгі тəрбиенің педагогика саласында тұңғыш рет қалыптасуына ықпал жасаған педагог - ғалым Р.Жұмағожина Ұлы Отан жылдарындағы балабақшалардың дамуы (19441-1945ж.ж) тақырыбында зерттеу жұмысын жүрізді. Ал, 1981 жылы Ауыз əдебиеті үлгілерін балалар бақшасында пайдалану көмекші құралы жарық көрді. Автор ауыз əдебиеті үлгілерін балалар бақшасында пайдалануда тəрбиешілердің атқаратын жұмыстарына тоқталған. Ертегі түрлерінің балабақша бағдарламасында сабақта өткізсе, күннің жартысында Ойыншықтармен ойын көрсету ( қуыршақ театры), Көлеңке театры, Ертегіні драмалау жəне т.б. арқылы баланың тілін дамытуға болатынын, немесе үнтаспаға жазылған жəне көркемсөз шеңберлерінің оқыған ертегілерін тыңдау ұсынылды. Р.Жұмағожина - мектепке дейінгі пещдагогика ғылымының дамуына өзіндік үлесінің қосқандарының бірі. Профессор А.Меңжанова Балаларды көркем шығарма туындылары арқылы адамгершілікке жəне еңбекке тəрбиеле (1999) монографиясында мектеп жасына дейінгі балаларды əдеби шығармалар арқылы адамгершілікке,еңбекке тəрбиелеу мəселелеріне қарай таңдап пайдалану ұстанымдары жəне оларды тəрбие жұмысында қолдану жолдары жөнінде ғылыми тұжырымдар берілген. 1992 жылы профессор А.Меңжанованың Мектепке дейінгі педагогика деп аталатын, жоғары жəне арнайы кəсіптік білім беретін оқу орындарында арналған оқу қралы жарық көрді.Тағы осы сияқты ғалым-ұстаздарымыздың еңбектері орасан зор [3].
Ғимараттарды қайта жаңғырту дегеніміз - олардың функционалды тағайынын түбегейлі, жарым- жартылай өзгерту, олардың көлемдік-пландық жəне конструктивтік шешімдерін, аймағын көріктендіруді, айбаттандыруды нормаларға сəйкестендіру қажеттлігін шешу. Яғни ғимараттың негізгі техникалық - экономикалық көрсеткіштерін өзгерту болып табылатын шаралар комплексін айтамыз.
Қайта жаңғыру өндірістік жəне азаматтық ғимарат нысандарына, қала, ауыл, аймақтарына, аудандарына немесе жергілікті орынға, тұғын массивтеріне, əлеуметтік жəне тұрғын комплекстерге , мəдени жəне демалыс орталықтарына, өндіріс жəне жұмыс орындарына техникалық өзгеріс жасауда жүргізіледі. Ғимараттың қайтадан жаңғыртылуы, қажеттілік туған жағдайда, конструкцияларды күшейту немесе құрылымдарды қалпына келтіру шараларымен бірге жүреді. Нақтылап айтса, ғимараттар үшін пландық өзгерістер, көлемдік өзгерітер, ғимараттарды күшейту, конструкцияларды алмастыру, қабат санын кеміту немесе өсіру, қасбеттерді жаңғыру жұмыстары жүргізіледі [4].
1993 жылдан бастап біздің елімізде инвестициялық жəне əлеуметтік саясат пен ақуалдың күрт өзгеруіне байланысты ғимараттарды қайта жаңғыртуға курделі қаражат бөлу тез өсті. Бұл өндірісті өзгерту, жаңа технологияларды енгізу, жаңа өнімдер шығару қажет етті. Бұлай болу себебі жаңа құрылысқа қарағанда ғимараттарды қайта жаңғыртуға:
күрделі қаражаттың аз жұмсалуы,
шығынның қайырымы 2-2,5 есе жылдам болуы,
құрылыс мерзімінің кететін уақытының 1,5-2 есе аз болуы үлкен əсер етті.
Бүгінгі қалыптасып отырған тұрғын үйлердің өте зəрулігі, салынған ғимараттырдың тозу дəрежесінің жоғары болуы, олардың жекешеленіп кетуі жəне инженерлік құрылымдардың түгелдей дерлік ескіруі, оларды қайта жаңғыруға едəуір қаржы бөлуге мəжбүрлеп отыр. Бұл əсіресе 1960-1980 жылдары салынған ғимараттарға қатысты жəне олардың үлесі жалпы құрылыс көлемінің көп бөлігі болғандықтан. Əсіресе, аталған ғимараттардың соңғы қабылданған нормативтік құжаттардың талаптарына сай келмеуі.
Ғимараттарды қайта жаңғыру комплексті мазмұнда болуы қажет. Олар қалалармен тұрғын аймақтардың, өндіріс орындарының ұзақ мерзімді даму бас жоспарымен тығыз байланыста болуы қажет. Жалпы алғанда ғимараттарды қайта жаңғыру кезінде құрылысты жүргізу көбінде, қолайсыз сығылыстық жағдайда жүргізіледі. Бұл машина мен механизмдерді оптималды пайдалануға, құрылыс материалдарын жинақтау жəне олардың нормативтік қорын жасауға мүмкіндік бере бермейді. Сондықтан бұл күрделі мəселе болып ғимараттарды қайта жаңғырудың, жалпы құрылысқа қарағанда, өзіндік ерекшелігі барын көрсетеді. Тіпті кейде, көтергіш механизмдерді, крандарды қолдану жəне жалпы индустриалды - конструктивтік шешімдерді пайдалану мүмкіндігі жағдайы болмайды. Сондықтан аталған қиындықтарды шешу үшін көптеген тың ұсыныстар мен шешімдер, жаңа типті жəне берік құрылыс материалдарын пайдалану жəне тағы басқа ұсыныстармен əдістерді табуға тура келеді. Бұл да бір ғимараттарды қайта жаңғырудың өзіндік қиындығы мен ерекшелігі болып табылады.
Ғимараттарды қайта жаңғыру олардың пайдалану көрсеткіштерін жоғарылату, көтергіш конструкцияларын күшейту жəне алмастыру мен тығыз байланысты. Аталған жұмыстар əр туындалған мəселеге арнаулы шешімдер мен əдістер қабылдауға əкеліп тірейді жəне бұл жаңа құрылысқа қарағандағы оның ерекшелігі болады. Өндісістік ғимараттарды қайта жаңғыру кезінде қосымша өте күрделі қиындықтар туындайды. Себебі бұл өндірісті тоқтатуға, соған байланысты үлкен шығынға ұшырауға əкеліп соғады. Сол себепті өндісістік ғимараттарды қайта жаңғыру кезінде, мейлінше өндірісті тоқтатпауды қөздеу қажет. Бұл үшін арнаулы күшейту əдістерін пайдалану қажет, конструкцияларды бұзу жəне монтаждау жұмыстары ерекше жоспарлану керек жəне т.б.
Біздің тəуелсіздікке қолы жеткен жас Қазақстан Республикасы экономика саласында көптеген табыстарға қолы жетті. 20 жылдан астам уақытта Қазақстан Республикасы біріккен ұлттар ұйымының толық мүшесі болып, көптеген мемлекеттер мен саяси қатынастар жасап отыр. Дұрыс ұстаған саясаты арқасында, Қазақстан Республикасы ТМД елдер ортасында ең бірінші нарықтық қатынас орнатылған ел болып танылды. Қазақстан Республикасы үшін ғимараттарды қайта жаңғырудың алатын орны ерекше. Қазақстанның алдыңғы қатарлы, өндірісі дамыған, ауыл шаруашылығы мол өнім өндіріп жəне оны өңдей алатын өндірістік мемлекеттер арасынан орын алуы үшін, көптеген зауыттар мен өндіріс орындарын, гидротехникалық құрылыстарды салу немесе кайта жаңғыру керек. Бұған тек темірбетон конструкцияларын түрлерін, металл жəне ағаш конструкцияларын, соңғы үлгідегі технологияларды пайдалана отырып пластмасса жəне пластикалық бұйымдарды құрылыста көптеп пайдалану арқылы, Республика ерекшеліктерін ескере отырып, тиімді конструктивті шешімдерді іс жүзінде қолдану арқылы қол жеткізуге болады.
Өндіріс ғимараттарды қайта құрудың типтік есептеріне мыналар жатады: аралық тіреулерді алып тастау арқылы аралықтың ұзындығын үлкейту, ғимараттың, цехтың биіктігін, арлығын ұлғайту, технологиялық жүктерінің көбеюіне байланысты аражабындардың көтеру қабілетін күшейту.
Ғимараттарды қайта жаңғыртуда қойылатын талап: жаңа эксплуатациялық жағдайының беріктік жəне деформативті жарамдылығына байланысты қолда бар конструкцияларды мейлінше пайдалану. Əлеуметтік, қала құрылысы жəне архитектуралық мəселелерінде ғимараттарды қайта жаңғыртудың рөлі өте маңызды.
Ғимаратты қайта жаңғырудың негізгі мақсаты болып олардың шешімдерін жақсарту, қолайлы ету, жайлы ету, көркемдеу, көркейту, пайдалану мақсатына өзгертулер енгізу жəне т.б. табылады. Осы тұрғыдан тұрғын жайларды жəне ғимараттарды қайта жаңғыртуды былай топтауға болады:
пландық жəне көлемдік шешімдерді жаңғыру;
конструктивтік шешімдерді жаңарту;
инженерлік құрылымдарды жақсарту;
демографиялық жəне əлеуметтік сұраныстарға сай нормалау;
ескі ғимараттарды жаңғыру, əсіресе 100 жылдық ғимараттарды мейлінше алмастыру, 50 ж. ғимараттарды қайта жаңғыру [5].
Қоғамдық ғимараттарды қайта жаңғыруда мынадай жағдайлар туындайды:
пайдалану мақсаттарынын өзгерту (пəтер немесе тұрғын үйді дүкен ету, клубты мешітке айналдыру жəне т.б.);
физикалық немесе моральдық тозуды жою;
медицина орталықтарын қайта жабдықтау жəне жаңғыру;
мектеп жəне басқа оқу орындарын жаңғыртуды, талаптарға сай өзгерту (төменгі жəне жоғарғы аудандық көрсеткіштерді оқушы саны бойынша қайта қарау, бір кезекте оқыту, арнаулы пəндер сыныптарын ашу, интернеттік жүйелі компьютерлік сыныптар ашу жəне т.б.);
ықшамдау.
Қайта құру жобасы ғимараттардың қасбеттік элементтерін жаңартуды, терезе мен есік ойықтарын, кіру топтарын, тамбурлар мен балкондарды жасауды, өзгертуді немесе жоюды да қамтуы мүмкін. Қоршаған аумақты өзгертуі мүмкін.
Объектілерді жаңарту және қалпына келтіру бойынша жұмыстардың негізгі тізбесі:
ғимараттарды қайта құру жобасы келесі іс-шараларды өткізу кезінде орындалады:
құрылыстың ішкі үй-жайларын қайта жабдықтау және қайта ұйымдастыру;
құрылыстың пайдалы алаңын өзгертуге әкелетін құрылыс-монтаж жұмыстарын орындау. Бұл кеңейту құрылысы, қосымша едендерді салу, шатырды салу және жаңарту;
жертөле құрылысы;
көтергіш құрылымдарды күшейту;
кірпіш қалауды қалпына келтіру, қасбеттің жарықтарын жою.
Топырақ пен іргетастарды нығайтуды мамандандырылған бригадалар іргелес учаскелер мен негізгі құрылыстың тұтастығын сақтау үшін тұтқалардың көмегімен (өлшемі 2 м-ден аз) жүзеге асырады.
Топырақтың тығыздығы мен көтергіштігін арттыру әртүрлі әдістермен жүзеге асырылады: битумизация, цементтеу, электросиликатизация, силикатизация, шайырлы қосылыстармен өңдеу, толтырылған қадаларды төсеу және қиыршық тасты тығыздау [6].
Ғимаратты қайта құру бойынша барлық іс-шаралар жүргізілгеннен кейін алаңның шаршы метріне қысым төмендейді.
Ғимараттың қасбетін қайта құру үшін жобаны келісіп, жұмыстарды орындауға рұқсат алу керек. Құжаттаманы дайындау кезінде қалпына келтіру оның тұтас сәулеттік келбетін бұзбауы үшін қолданыстағы құрылымның сыртқы түрі ескеріледі.
Нысандарды қалпына келтірудің соңғы кезеңінде шатырды жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Барлық ақауларды жойыңыз, зақымдалған жерлерді бояңыз, тозған құбырлар мен ойықтарды өзгертіңіз. Жұмсақ шатырларға патчтар қойылады, ал тозған кезде олар бүкіл жабынды өзгертеді.
Қазақстан Республикасындағы мектепке дейінгі білім беру
Қазақстандағы білім беру жүйесі өткен ғасырдың 90-шы жылдары ескірген әдістемелік база жағдайында дамыды. ЮНЕСКО жүргізген зерттеулер Қазақстандағы білім беру сапасының төмендеуінің тұрақты үрдісін көрсетті.
Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі оқушыларды өз бетінше өмір сүруге дайындауға және олардың болашаққа нақты жоспарларын қалыптастыруға бағдарланбаған. Нәтижесінде түлектердің тек 30% - ы ғана болашақ мамандығын саналы түрде таңдады. Мектепке дейінгі білімнің болмауы балалардың мектепке дайындығына теріс әсер етті [7].
Елдің экономикалық дамуының басталуымен Республика Үкіметі білім деңгейіне де назар аударды. Реформалар қабылданды, олардың мақсаты мемлекеттің қажеттіліктеріне сәйкес білім беру сапасын жақсарту және жоғары дамыған шет елдердің тәжірибесін енгізу болды.
Қазақстан Үкіметі мектепке дейінгі білім беру мәселесіне байыпты қарады. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарын қаржыландыруды ұлғайту және жеке инвестицияларды тарту арқылы мемлекет мекемелер санының тез өсуіне ықпал етті [8].
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың маңызын арттыру жалпы әлемдік үрдістердің қатарына жатады. Балабақшаға баратын балалар білімнің барлық деңгейлерінде білімді жақсырақ игереді және жалпы өмірде сәтті болады.
Осы бағдарламаның мақсаттарының бірі балаларды сапалы мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен толық қамтуды, балаларды мектепке дайындау үшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың әртүрлі бағдарламаларына тең қол жеткізуді қамтамасыз ету болып табылады.
5 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепалды даярлаудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында мектепке дейінгі білім беру деп мектепке дейінгі білім беру бағдарламаларының (жалпы білім беретін және арнайы) өзара іс -- қимыл жасайтын сабақтастығы және оларды іске асыратын мектепке дейінгі ұйымдар желісі-балалар үйлеріндегі және жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мектеп-интернаттардағы мектепке дейінгі топтар, балалар үйлері, мектепалды сыныптар, мектептен тыс ұйымдардағы мектепке дейінгі топтар түсініледі.
Мектепалды білім беру мәселесі бойынша көптеген пікірталастар болды, және де Қазақстанда Мектепке дейінгі білім болмайды деп көрінуі мүмкін. Бірақ ол қандай да бір себептермен балабақшаға бармаған балаларды мектепалды даярлау мүмкіндігін жоққа шығармай, өз ұстанымын қорғады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнының сапасын арттыру мақсатында 2008 жылы мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты әзірленді және бекітілді. Сөйлеу, ақыл-ой, эмоционалды-еріктік саласы бұзылған және басқа да даму ерекшеліктері бар мектеп жасына дейінгі балаларды топтық және жеке психологиялық-педагогикалық қолдау бағдарламалары әзірленді және сыналды.
Балаларды оқытуға деген көзқарас өзгерді. Қазақстандағы мектепке дейінгі білім беру жүйесінде балалардың дербестігі мен өзін-өзі қамтамасыз етуін дамыту бірінші орынға шығады. Балалық шақ кезеңі тек мектеп өміріне дайындық қана емес, адам дамуының маңызды кезеңі екенін түсінді.
Жаңа тәсіл баланың қажеттіліктеріне және оның жас мүдделеріне сәйкес келеді. Оқыту ойын барысында тапсырмаларды біртіндеп қиындата отырып жүреді. Бұл балалардың жаңа білім алу процесіне қызығушылығын сақтауға мүмкіндік береді [9].
Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі білім берудің жаңа білім беру стандартының негізгі идеясы ойын-сауық нысаны ретінде шығармашылыққа айналуы мүмкін. Ойын барысында адами қатынастардың модельдері қалыптасады, баланың мектепке психологиялық дайындығы жүреді.
Мектепке дейінгі білім беру -- бұл бүкіл білім беру жүйесінің негізі, өйткені дәл осы жерде баланың болашақ дамуының сипатын анықтайтын жеке тұлғаның негіздері қаланады.Мектепке дейінгі білім берудің мақсаты-баланың жеке жас әлеуетін барынша ашуға жағдай жасау. Функционалды сауатты тұлғаны дамыту үшін жағдайлар қажет -- кез-келген өмірлік міндеттерді (мәселелерді) шеше алатын, өмір бойы алған білімдерін, дағдылары мен дағдыларын қолдана алатын және сонымен бірге адам болып қала беретін адам. Бала өз өмірінің субъектісі болу, өзінің әлеуетін көру, өз күшіне сену, қызметте сәтті болуды үйрену құқығын алуы керек. Бұл оның балабақшадан мектепке ауысуын едәуір жеңілдетеді, мектепте білім алуға деген қызығушылығын сақтайды және дамытады [10].
Мектепке дейінгі білім беру жүйесінде бала ұзақ уақыт бойы білім, Дағдылар жиынтығының тасымалдаушысы ретінде қарастырылды. Мұғалімдер мен тәрбиешілерге ойлау қабілетін қалпына келтіру қиынға соғады. Олар мектепке дейінгі білім беру -- бұл баланы әлемді тануға қолдау көрсету, оны дамытуға қолдау көрсету және көмек көрсету екенін жиі түсінбейді.
Мектепке дейінгі білім беру үздіксіз білім беру жүйесінің бастапқы буыны болып табылады. Ол баланың сау, дамыған жеке басының қалыптасуын қамтамасыз етеді, оқуға деген ынтасын оятады, жүйелі оқуға дайын болады. 6-7 жасқа дейінгі мектепке дейінгі білім беру мемлекеттік және мемлекеттік емес мектепке дейінгі балалар мекемелерінде және отбасыларда жүзеге асырылады. [11].
Мектепке дейінгі білім берудің негізгі бағыты-балаларды мектепте оқуға дайындау, дені сау, дамыған, еркін тұлғаны қалыптастыру, қабілеттерін ашу, оқуға деген ынтасын тәрбиелеу, жүйелі оқыту.
Мектепке дейінгі білім беру Қазақстан Республикасының жалпы білім беру жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде маңызды рөл атқарады, өйткені оның шеңберінде баланың ерекшеліктері айқындалады, оның даму шарттары қамтамасыз етіледі, баланы мектепке даярлаудың ауқымды бағдарламасы іске асырылады. Әлемдегі қазіргі кезеңде мектепке дайындық екі компоненттің жиынтығы ретінде түсініледі: оқуға дайындық және мектепке дайындық.
Бірыңғай функциялар мен міндеттерді іске асыра отырып, Қазақстанның мектепке дейінгі ұйымдары өздерінің негізгі қызметіне -- түзету қызметіне (бөбекжай, дене және ақыл-ой мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған балабақша (сөйлеу, көру, есту, интеллект, тірек-қимыл аппараты ауыр және неғұрлым жеңіл бұзылған, жиі және ұзақ ауыратын, психикалық дамуы тежелген, туберкулез инфекциясының ерте көрінісі бар, туберкулездің шағын және баяу нысандары бар, жиі және ұзақ ауыратын суық тию аурулары және т.б.) байланысты мақсаты бойынша ерекшеленеді. Түзету үлгісіндегі мектепке дейінгі ұйымдарда топтардың толымдылығы балалардың дене және психикалық дамуының бұзылуына және олардың жасына байланысты белгіленеді және 8-ден 20-ға дейін баланы құрайды . Түзету түріндегі мектепке дейінгі ұйымдардағы негізгі қызмет түрлері-медициналық, физикалық дамуды міндетті түрде түзетумен және дамытумен, психикалық дамуды міндетті түрде түзетумен. Балалармен түзету жұмыстарының түрлері: жеке және шағын топтар); аралас -- жалпы дамыту және түзету сипатындағы функцияларды біріктіретін балабақша, балабақша [12].
Аралас үлгідегі мектепке дейінгі ұйымдарда әртүрлі үйлестіру топтары жұмыс істейді: мысалы, жалпы дамыту және түзету топтары; күтім жасау, қарау, сауықтыру топтары және жалпы дамыту топтары; балалардың жас топтарының саны мен ұйымда болу ұзақтығы бойынша: балалар бөбекжайы, балабақшалар, күндізгі, тәулік бойғы, икемді жұмыс уақыты бар бөбекжай.
Қазіргі уақытта республиканың ауылдық жерлеріндегі мектепке дейінгі ұйымдардың көпшілігінде топтар саны аз және жасы бойынша аралас балалар құрамы бар: бір топтық, екі топтық, үш топтық. Қалаларда 4-тен 14-ке дейінгі топтары бар балабақшалар жұмыс істейді, кейбір балабақшаларда параллель жас топтары бар [13].
Баланың білім алуға және өзінің қабілеттерін толық дамытуға құқығы балалардың өмірі мен қоғамның әл-ауқаты үшін аса маңызды.
Қазақстан қоғамының өмірін демократияландырудың және демократиялық құндылықтарды түсінудің жалпы үрдісі демократиялық құндылықтар мен демократия мәдениетін қоғамның барлық қабаттарында орнықтыруға бағытталған саяси дамудың неғұрлым терең процесін, яғни формалды аяқталуы жоқ процесті жүзеге асыруды талап етеді. Демократияны құру адамның елдің саяси өміріне қатысу құқығына ие болған кезден емес, ерте жастан - баланың физикалық, интеллектуалдық, әлеуметтік дамуы басталған кезден басталуы керек [14].
Біздің мемлекетіміздің тұрақты демократиялық өзгерістерге деген үміті - бұл мектепте сәтті оқуға дайындалған, олардың пікірлері мен көзқарастары отбасында, мектеп ортасында және қоғамда бағаланатынын түсінетін балалар деп айта аламыз.
Білім беру саласындағы демократиялық өзгерістер-ойлы көзқарасты талап ететін оңай процесс емес. Бір жағынан, соңғы онжылдықта қол жеткізілген оң нәтижені сақтау қажет, ал екінші жағынан, білім беру саласында жаңа тәсілдерді енгізу қажеттілігі туындады.
Осындай қадамдардың бірі Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне кіруінің көрсеткіші ретінде 12 жылдық оқытуға көшу болып табылады. 12 жылдық жалпы орта білім беретін мектепке көшу тұжырымдамасы мектепке дейінгі және мектепалды білім беру стандарттарын қайта қарауды талап етті.
Қазақстанның үлкен артықшылығы-мектепке дейінгі тәрбие XX ғасырдың екінші жартысында мемлекеттік білім беру жүйесінің бір бөлігіне айналды. Мектепке дейінгі білім беру жүйесі мемлекеттің отбасы алдындағы міндеттерін атқаруының маңызды бөлігі болды, өйткені қызметтер ақысыз немесе өте төмен ақыға ұсынылды. Бұл жүйені кең қол жетімді етті. Әдетте балаларға жақсы тамақтану, медициналық бақылау, сондай-ақ ресми бағдарлама бойынша ерте білім алу мүмкіндігі кепілдендірілген. 1 жастан 7 жасқа дейінгі балалардың жартысынан көбі мектепке дейінгі білім беру жүйесімен қамтылды. Бала үшін жұмыс істейтін қуатты "балалар индустриясы" құрылды [15].
Кейбір елдердің стандарттарының материалдарын талдай отырып, біз дамыған елдерде ерте балалық шақ (мектепке дейінгі) әлеуметтік және экономикалық дамудың күрделі мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін ерекше білім беру ресурсы ретінде қарастырылатынына көз жеткіздік. Айта кету керек, Еуропаның барлық елдерінде ерте білім беру ұлттық саясаттың мәні болып табылады және бірқатар елдерде оны мемлекет қаржыландырады. Бұл тәсіл АҚШ-та бар.
АҚШ-тың заманауи стандарттары тек ата-аналар мен мұғалімдерге ғана емес, сонымен қатар көптеген мамандарға да қатысты. Елімізде маңызды міндеттердің бірі ретінде ерте оқытудың тиімді технологияларын пайдалануды қолдау міндеті қойылып отыр. "Бала құқықтары туралы Конвенцияда" балаларға білім беру баланың жеке басын, талантын, ақыл-ой және физикалық қабілеттерін дамытуға бағытталуы керек, сонымен қатар балалар қоғамдағы тәуелсіз өмірге толық дайын болуы керек және Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысында жарияланған идеалдар рухында, әсіресе Бейбітшілік, қадір-қасиет, төзімділік, еркіндік, теңдік және ынтымақтастық рухында тәрбиеленуі керек [16].
Мектепке дейінгі балалық шақ - бұл мектепке дайындық емес, адамның дамуының тәуелсіз кезеңі екенін ескере отырып, жаңа Стандарт басқа мақсаттарды қояды: баланың толыққанды даму кеңістігін құру және оның жеке дамуына жан-жақты қолдау көрсету, бұл оның қолайлы әлеуметтенуіне және жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарға негізделген негізгі құзіреттіліктерді игеруге ықпал етеді. Стандарт баланың құзыреттілігін қалыптастыру негізінде қоғамда оң қарым-қатынасқа қабілетті шығармашылық тұлғаны тәрбиелеуді көздейді.
Құзыреттілік-бұл туындайтын танымдық мәселелерді өз бетінше шешуге, адамның қоғамдағы өмір нормалары мен ережелерін дұрыс орындауға мүмкіндік беретін өз ұстанымын анықтауға қажетті даму деңгейі. Бала өз іс-әрекетін жоспарлауды, мақсат қоюды, оған жетудің жолдарын табуды үйренуі керек. Мектеп жасына дейінгі бала әлеуметтік-мәдени ұстанымдарды, іс-әрекеттің еркіндігін өзгерту қабілетін қалыптастыруы керек.
ҚР мектепке дейінгі балалық шақтың білім беру стандартының жаңалығы мектепке дейінгі ұйымдардың білім беру қызметінің негізін негізгі оқу жоспарымен реттелетін мұғалімнің қызметі емес, бала педагогикалық процестің субъектісі ретінде анықтайды.
Балалардың іс-әрекетінің жетекші түрі дәстүрлі іс-шаралар емес, ойын. Әлеуметтанулық зерттеулер, ата-аналар мен мұғалімдердің сауалнамалары балалардың балабақшаға құрдастарымен ойнауға және сөйлесуге келетінін, уақытты өткізу қызықты екенін көрсетті. Қалғанының бәрін олар болдырмауға тырысатын "тітіркендіргіш жүктеме" ретінде қабылдайды. Дәстүрлі ұйымдастырылған сабақтар балалардың тек 20% - ын қызықтырады. Стандарт педагогикалық процесті ұйым тұрғысынан демократиялық етеді, ал ғылыми балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келеді. Педагогикалық процесті құрудың жаңа тәсілі балалардың қажеттіліктеріне сәйкес келеді.. Стандарт ойын-сауық, демалыс бола отырып, оқуға, шығармашылыққа, адами қатынастарды модельдеуге, олардың өмірдің әртүрлі салаларындағы көріністеріне айналуы мүмкін деген идеядан туындайды. Мектепке дейінгі кезеңде ойын іс-әрекетін дамыту нәтижесінде оқытудың әлеуметтік маңызы бар және әлеуметтік бағаланатын қызметіне дайындық қалыптасады.Бүгінгі таңда республикадағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер жалпы білім беру мен тәрбиенің мазмұнын сапалы қайта бағалау қажеттілігін туындатып отыр. Бұл құбылыс адамдардың санасындағы күрделі өзгеру процестерімен бірге жүреді. Біздің қоғамның ілгерілеуі көбінесе жас ұрпаққа қандай адамгершілік, моральдық, рухани категорияларды олардың санасына сіңіретін, мәдени және шығармашылық мақсаттарға қалай дайындайтынымызды және қалай үйрететінімізге байланысты. Бүгінгі таңда мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істейтін мұғалімге жоғары талаптар қойылады. Логикалық-бұл мұғалімнің функцияларын, дағдыларын, дағдыларын анықтайтын стандарттың пайда болуы [17].
ҚР мектепке дейінгі білім беру стандарты, ең алдымен, тек оқыту әдістемесін ғана емес, бақылау мен бағалау, өз қызметін жобалау және баланың дамуын болжау әдістерін меңгерген шығармашылық педагогқа бағытталған. Мұғалімнің қызметі жаңа стандартқа сәйкес мектеп жасына дейінгі баланың жеке басының дамуын қамтамасыз ететін жағдай жасауға бағытталған.
Стандарт мұғалімнің ойлауын қайта құруға арналған, бұл оған педагогикалық ізденіске белсенді қатысуға, іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін игеруге, стандартты емес педагогикалық жағдайларды шешуге, нәтижені шығармашылық тұрғыдан өзгертуге және болжауға мүмкіндік береді. Стандарт мұғалімнің кәсіби құзыреттілік деңгейін арттыратын ұйымдастырушылық және әдістемелік мәселелерді шешудегі қажетті жағдай ретінде өзін-өзі тәрбиелеуге ынталандыруға арналған[18].
Педагогикалық процесті ұйымдастырудың, педагогтың кәсіби құзыреттілігінің, білім беру мазмұнының жаңа тәсілдері қойылған міндеттерді табысты іске асыруға мүмкіндік береді деп ойлаймыз.
Кез-келген баланың дамуы ерекше. Баланың әлемді дамыту және тану процесіне оның қоршаған ортасы, әлеуметтік мәртебесі, ата-аналардың материалдық жағдайы және мәдени нормалары, сондай-ақ жергілікті немесе отбасылық дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар әсер етеді. Ерте балалық шақ стандарттарының әлемдік тәжірибесіне жүгіну алдыңғы қатарлы елдерде отбасылық және қоғамдық тәрбиені бір сатыға қою үрдісі байқалатынын көрсетті. Бірқатар елдерде мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқытуда ата-аналарды қолдаудың арнайы бағдарламалары әзірленуде.
Сонымен, Филиппинде ата - аналарды баланың қажеттіліктерін тыңдауға және түсінуге үйретуге бағытталған "ата-ана тиімділігі қызметі" бағдарламасы жасалды, Түркияда ата-аналарға арналған бейнематериалдарды көрсетуге негізделген "ата-ана тәрбиесін жақсарту бастамасы" бар, Кубада - "балаңызды үйретіңіз"бағдарламасы. Қазақстанда мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқыту процесінде ата-аналардың белсенді қатысуымен құрылған "Stepbystep" халықаралық бағдарламасы енгізілді [19].
ҚР мектепке дейінгі балалық шақ стандарттары ата-аналардың педагогикалық процесті ұйымдастыруда серіктес ретіндегі рөлін анықтады. Сонымен қатар, стандарт ешқашан орындалмаған мүлдем жаңа функцияны орындайды. Баланың құзыреттілік даму индикаторларының арқасында ол ата-аналарға әр жас кезеңінде өз құзыреттілігінің деңгейін дербес бақылауға мүмкіндік береді, үйде оның толық тәрбиесі мен оқуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Стандарттың негізі-баланың әлеуметтік және отбасылық тәрбиесін оңтайлы үйлестіру идеясы. Тек осы тәсіл адамның дамуындағы маңызды кезеңнің еркін-ойын, эмоционалды бай өмір сүруіне мүмкіндік береді. Ата-аналар стандартта маңызды фактор болып табылатын пәндік ортаны ұйымдастыру бойынша кейбір ұсыныстарды таба алады [20].
Жаңа стандарт мектепке дейінгі білімнің отбасымен өзара әрекеттесудің жаңа формаларына, оның құрылымына интеграция негізінде қоғаммен берік байланыс орнатуға, педагогикалық процесті демократияландыруға, мұғалімдер мен балалар ұжымында ашық қарым-қатынас орнатуға, дамушы білім беру ортасын құруға дайындығын қамтамасыз етеді.
Жаңа стандарт жаңа құндылықтарға ие. Бұл мінсіз болмауы мүмкін және кейбір аспектілер бойынша қосымша талқылауды қажет етеді. Бірақ бұл қазіргі мектепке дейінгі білім беру жағдайында қолайлы білім беру ресурстарын құруға көмектесетін белгілі бір мағынаға ие [21].
Қазақстан Республикасында дамудың қазіргі кезеңінде мектепке дейінгі білім беру жүйесіне жаңа тәсілдерді және оқу процесін ұйымдастырудың жаңа тиімді нысандарын іздеуді талап ететін терең әлеуметтік-экономикалық өзгерістер болып жатыр. Бұл "Қазақстан-2030" Стратегиялық бағдарламасында, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында, "білім туралы" ҚР Заңында, балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған "Балапан" бағдарламасында, ҚР мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында-1.001 - 2001 және басқа да негіз қалаушы нормативтік құжаттар мен заңға тәуелді актілерде уақтылы көрініс тапты. Ұсынылған мемлекеттік құжаттарда Қазақстан Республикасындағы мектепке дейінгі білім беру жүйесін жаңғыртудың тұжырымдамалық негіздері қаланды. Бірақ оларды қарастырмас бұрын, "мектепке дейінгі білім"терминін түсінудегі қолданыстағы ғылыми тәсілдерді талдауға жүгінген жөн деп санаймыз [22].
5 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепалды даярлаудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында мектепке дейінгі білім беру деп мектепке дейінгі білім беру бағдарламаларының (жалпы білім беретін және арнайы) өзара іс -- қимыл жасайтын сабақтастығы және оларды іске асыратын мектепке дейінгі ұйымдар желісі-балалар үйлеріндегі және жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мектеп-интернаттардағы мектепке дейінгі топтар, балалар үйлері, мектепалды сыныптар, мектептен тыс ұйымдардағы мектепке дейінгі топтар түсініледі.
Мектепалды білім беру мәселесі бойынша көптеген пікірталастар болды, және де Қазақстанда Мектепке дейінгі білім болмайды деп көрінуі мүмкін. Бірақ ол қандай да бір себептермен балабақшаға бармаған балаларды мектепалды даярлау мүмкіндігін жоққа шығармай, өз ұстанымын қорғады.
Оқуға дайын болу-бұл адамның ақыл-ойының білімді игеруге және дағдылар мен дағдыларды игеруге деген туа біткен қабілеті. Барлық адамдардан оқуға дайын болу әр түрлі және оны көптеген факторлар күшейтеді: жақсы денсаулық және медициналық мекемелерге қол жетімділік, жақсы тамақтану, ата-аналардың экономикалық мүмкіндіктері және олардың жұмысы, қолдау көрсететін отбасы, қызмет көрсету және қолдау саясаты. Мектепке дайындық-бұл баланың мектеп тәжірибесін оңтайландыру үшін игеруі керек белгілі бір білім мен дағдылардың жиынтығы: физикалық және моторикалық, Әлеуметтік және эмоционалды дағдылар, оқуға бейімділік, сөйлеу және танымдық дағдылар.
Баланың мектептегі оқуға психологиялық дайындығы және оның жеке қасиеттерінің даму деңгейін өзектендіру 5-6 жастағы балаларға мектепке дейінгі білім беруді жүзеге асыру кезеңінде орын алады.
Мектепке дайындық-бұл баланың жағдайы ғана емес, сонымен қатар мектеп, отбасы, қоршаған орта жағдайлары. Бұл жағдайларды жақсы түсіну және анықтау үшін мектепке дейінгі жастағы балалардың стандарттары қажет.
Білім беру "Қазақстан - 2030"ұзақ мерзімді стратегиясының маңызды басымдықтарының бірі болып танылды. Қазақстандағы білім беру реформаларының жалпы мақсаты білім беру жүйесін жаңа әлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу болып табылады. Қазақстан Президенті сондай-ақ республиканың әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіруі туралы міндет қойды. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады.
Отандық мектепке дейінгі білім беру жүйесін жаңғыртудың маңызды кезеңі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған" Балапан " бағдарламасын қабылдау болып табылады [23].
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың маңызын арттыру жалпы әлемдік үрдістердің қатарына жатады. Балабақшаға баратын балалар білімнің барлық деңгейлерінде білімді жақсырақ игереді және жалпы өмірде сәтті болады.
Осы бағдарламаның мақсаттарының бірі балаларды сапалы мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен толық қамтуды, балаларды мектепке дайындау үшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың әртүрлі бағдарламаларына тең қол жеткізуді қамтамасыз ету болып табылады.
ҚР Білім туралы Заңымен бес-алты жастағы балалардың міндетті мектепалды дайындығы енгізілген. 2016 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша балабақшалар мен мектептерде 235,1 мың бала баратын 13,2 мың мектепалды сыныптар мен топтар жұмыс істеді немесе 72%, бұл өткен жылғы деңгейден 6% -- ға жоғары, оның ішінде: қалалық жерлерде -- балалардың 75% - ы, ауылдық жерлерде-68%, ал 2006 жылы ауыл балаларының 56,7% - ы мектепалды даярлықпен қамтылды [24].
Мектепке дейінгі тәрбиені қаржыландыру үш есеге жуық ұлғайтылды. Талдау көрсеткендей, елдегі мектепке дейінгі білім беруге арналған жергілікті бюджеттердің шығыстары 2015 жылғы $30,7 млн -- нан 2016 жылы $74,2 млн-ға дейін өсті, мектепке дейінгі ұйымда бір баланы күтіп-бағу бойынша орташа шығыстар да өсті-2015 жылғы $181,2-ден 2016 жылы $430-ға дейін.
Мектепке дейінгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
1
Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.1
Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.2
Қазақстан Республикасындағы мектепке дейінгі білім беру ... ... ... ..
13
1.3
Бірінші тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
27
2
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың ерекшеліктері мен тәсілдері ... ... ... ... ... .
28
2.1
Қазіргі заманғы бөбекжай-бақшалардың замануи дизайнына талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
28
2.2
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде сауықтыру-шынықтыру шаралары мен дамыту үйірмелерімен қайта жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
48
2.3
Екінші тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
56
3
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалауда жасалған жұмыстардың нәтижесі ... ... ... ...
58
3.1
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақша ғимаратын қайта жобалаудың барысы, қолданылған әдістер және қосымша құжаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
58
3.2
Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалауда қоладанылған құрылыс материалдар мен технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
64
3.3
Үшінші тарау бойынша қорытынды
73
Қорытынды
74
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
79
Қосымша (дипломдық жобаның үлгісі)
82
Кіріспе
Жобаның өзектілігі. Қазіргі таңда үздіксіз білім беру еліміздің ертеңі өсіп келе жатқан жас ұрпақтың білімінің тереңдігімен өлшенеді. Білімді, жан-жақты қабілетті ұрпақ - ұлтымыздың баға жетпес қазынасы. Қоғамымызда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне өтуі білім беру саласында, соның ішінде мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға уақыт талабына сай өзгерістерді енгізуді талап етіп отыр.
Білім беру балабақша табалдырығынан басталады десек ешқашан қателеспейміз. Барлық білімнің бастауы - балабақшада. Мектепке дейінгі мекемелерде тәрбие мен білім саласында заманауи педагогикалық технологиялар қаншалықты маңызды болса, мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуде де педагогикалық технологиялар ұғымы кеңінен қолданылатын ұғымның біріне айналды. Ендеше мектепке дейінгі білім беру саласының басты міндеттерінің бірі - өскелең ұрпақты оқыту мен тәрбие беру үрдісіне заманауи әдістерін енгізу. Әрине бұл үшін мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде балалардың жеке басының қалыптасуы мен дамуына педагогтардың заманауи инновациялық технологияларды қолдана білу сауаттылығына да байланысты.
Тәрбие мен білім - егіз. Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мәселесі мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып отыр. Егемен еліміздің талабына сай мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру, қазіргі заманға сай білімді де тәрбиелі ұрпақ тәрбиелеу - білімді, жан-жақты тәрбиешілердің еншісінде. Заман өзгерген сайын әдіс-тәсілдер көбейіп, жаңарып, толығып жатыр. Жаңа технологияны, әдіс-тәсілдерді тиімді қолдану үздіксіз тәрбие беру мен білім сапасын арттырады. Сол себепті ғимартты заманауи жаңа технологияларды қолдана отырып қайта жаңарту керек.
Жаңа заман баласын қалыптастырып, дамыту үшін тұлғаның ішкі дүниесі мен оның қыр-сырын анықтап, мүмкіншіліктері мен қабілетінің дамуына жағдай жасау қажет. Жобалатын балабақшада балаларға үздіксіз білім беруде барлық жағдай қарастырылған. Себебі қазіргі заман балаларының берілген ақпаратты тез қабылдауынан, есте сақтау қабілеттері жоғары дамығандығын байқауға болады.
Жобаның мақсаты. Шымкент қаласындағы бөбекжай-бақшаның ғимаратын замануи үлгіде сауықтыру-шынықтыру үйірмелерімен қайта жобалау.
Жобаның міндеттері:
- дизайн жобалауды ұйымдастыру;
- жобалау процесінде интерьердің құрылымдалуын, кеңістікті ұйымдастыру;
- стильдік құрылымдауда дұрыс шешімдегі әдістер мен тәсілдерді және құралдарды таңдау;
- техникалық және көркемдік материалдарын жобалау;
- экстерьерді кеңістікте жобалаудың теориялық негізгі әдістемесін меңгеру;
мектепке дейінгі балалардың тұлғалық қалыптасуында эстетикалық дамыту ортасының рөлін сипаттау;
балабақша қасбеттерін безендіруде жобаларды әзірлеудің негізгі принциптерін сипаттау;
объект маңындағы аумақтың абаттандыруын жақсарту;
ғимаратты функционалдық мақсатын өзгерте отырып қайта жаңарту;
ғимаратты және оның инженерлік жүйелерін заманауи талаптарға сәйкес қайта құру;
Жобаның нысаны. Шымкент қаласында орналасқан балабақша.
Жобаның жаңашылдығы. Ғимаратты сауықтыру-шынықтыру рәсімдері мен балалардың қабілеттерін жақсартатын үйірмелерімен қайта жаңарту.
Жобаның пәні. Балабақшаның концептуалды шешімін табу.
Зерттеу базасы Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Дизайн және инженерлік графика кафедрасы.
Зерттеу әдістері. Бақылау, моделдеу, компоненттік саралау, сауалнама алу, жобалау , графикалық және жобалық- композициялық әдістер.
Зерттеу көздері. Жазбаша және иллюстративті әдебиет көздері, заманауй тәжірибедегі аналогтар, дизайнерлердің еңбектері, ғаламтор көздері.
Жобаның ғылыми болжамы. Қазақстан Республикасының білім саласында бөбекжай-балабақшасын жаңа форматта ұсыну.
Зерттеудің тәжірибелік мәні ретінде, архитектуралық дизайн жобасын жүзеге асыру көмегімен, Қазақстандағы білім саласының дамуымен және оның әлемдік деңгейге өтуімен байланысты бірқатар проблемаларды шешу.
1 Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық негіздері
1.1 Бөбекжай-бақша ғимаратын заманауи үлгіде қайта жобалаудың теориялық маңыздылығы
Қазақ халқының нағыз азаматын тәрбиелеп өсіру негіздерін қалыптастыратын тұңғыш мектеп- ол балабақша. Балабақша келер ұрпақты еңбекке , өнер-білімге, елінің ар намысын қорғауға және ізгі адамгершілік ниеттерге баулиды. Балабақша-келешек,ел басқарар, жер суына иелік етер, ел халқын гүлдетер, мерейін өсіріп, мәртебесін биіктетер жасампаз жандарды шыңдап өмірдің ең басты сатысын қалайтын киелі ұя.
Балабақшаның алғаш дүниеге келуі шет елдерде ағылшын педагогы Роберт Оэннің (1771-1858) есімімен байланысты. Ол 1802 жылы пролетариат балабақшаларында қоғамдық тəрбе беретін мектеп-балабақша ашып, қоғамдық тəрбие ғана жан-жақты дамыған адамды қалыптастыруға мүмкіндік береді деп тұжырымдаған. Кейіннен неміс педагогы Фридрих Фребель1837 жылы мектепке дейінгі мекеме ұйымдастырып, оны балабақша деп атаған. Осындай шетелдік тəжірибелердің рқасында Ресейде ХІХ ғасырдың 60 жылдары төлем ақылы, жеке адамның меншігіндегі ең алғашқы балабақшалар дүниеге келе бастаған (сур.1.1) [1].
Сурет 1.1 Роберт Оэн [1]
Ең бірінші балабақша 1859 жылы Гельсингфорста (Седмиградский) екіншісі 1863 жылы Петербургте Петербург университетінің профессоры С.А.Люгебильдің жұбайы ашқан, үшіншісі - 1863 жылы Гельсингфорста, төртіншісі -1866 жылы Петербургте Детский сад журналының редакторы А.С.Семонович ашқан. Фребельдің мектепке дейінгі тəрбие жүйесі көптеген сын пікірлерге ұшырағандықтан, басқа балабақшалар өздігінше ізденіс жасап К.Д.Ушинский Л.Н.Толстойдың ой-пікірлерін, көзқарастарына сүйене жұмыс жасаған. 1863-1869 жылдар аралығында С.Люгебиль, А.С.Семоновичтің балабақшаларында тəрбие жұыстарын ұйымдастыру кезінде уақыт мөлшеріне ешбір шек қойылмай, баланың дербес əрекетіне, сүйікті ісімен шұғылдануына мүмкіндік жасап,жылы кезде ойынды таза ауада өткізіп, жыл мезгіліне байланысты тəрбие жұмысы мазмұнына өзгерістер енгізіп отырған. Сонымен қатар ата-аналармен жұмыс жүргізіп, балабақшаға шақырып, бала шұғылданатын іс-əрекеттерімен таныстыру, баланы тəрбиелеу жайында кеңестер бере отырып, баланың дамуын, қабілетін тəртібін бақылап, қол жеткен табысарды жазып отыған. А.С.семонович, К.Д.Ушинскийдің ой-пікірлеріне сүйене отырып, теориялық педагогика баланың физиологиялық жəне психологиялық дамуын зерттеуден қалыптастырды. Үйрету, оқыту - тəрбиенің ең басты құралы. Баланы сəбилік шағынан үйретіп оқытса, оның ақыл-ойы, адамгершілік сана - сезімі, қарапайым білім дағдылары соғұрлым ерте қалыптасады, сол себепті үйрет оқыту мен тəрбиелеу үрдісі біртұтас болу керек-деп уағыздаған. 1860-1870 жылдары Воронеж, Иркутск, Москва, Петербург, Тбилисиде меншікті төлем ақылы балабақшалар ашылған.
Мектеп жасына дейінгі баланы мектепке оқуға даярлау ісін алғаш жолға қойған балабақшалар да болған. Мəселен, 1869 жылы Иркутскіде, Москвада (В.Соловьева), 1872 жылы Тулада (Е.П.Смидович) балабақша-мектеп тəріздес ашылған балабақшаларда тəрбие жұмысын ойынмен аяқталатын сауат ашу, жазу, сурет салу, мүсіндеу, əн айту, шет тілдерін үйрету, тəрбие жұмыстары мен мектепке даярлау істері жүзеге асырылған. Ресейде 1866 жылы Петроград жұмысшы əйелдердің балалары үшін Арзан пəтер қоғамының жанынан қайырымдылық қорымен тұңғыш рет тегін балабақша ашылған. Онда балалар киімін тігетін шеберхана, асхана, кір жуатын орын болған [2].
Қазақстан Республикасында қоғамдық тəрбие беретін тұңғыш балалар алаңы Алматыда 1917жылы 1-мамыр күні ашылып, жүзге тарта бала қабылданған. Бұл балалар алаңы О.Д.Мухля, Е.А.Минский, А.А.Хариналар қиындықтарды жеңе отырып, ойыншықтармен қамтамасыз етіп, алғашқы кезеңде еңбекақысыз жұмыс істеп, нағыз педагогттік үлгілі істер атқарған. 1919 жылы Торғай губерниясында отыз жеті балалар алаңы ашылып, онда мыңға жуық тұрғылықты халық балалары тəрбеленді. Осы жылы Орынбор қаласында мектепке дейінгі Сəрсенов атындағы балалар үйі ашылып 1926 жылы бұл балалар үйі таратылған.1920 жылы Ақмолада М.В.Покровский 3 балалар алаңы жəне қазақ балаларына арналған бірінші балабақша ашылып, онда 35 бала тəрбиеленген. 1921 жылы Семей қаласында 5 балалар алаңы ашылып, оның біреуі қазақ тілінде жұмыс жасаған. Осындай игі істер республикада дами бастап, 1920-1923 жылдары қазақ балалары алаңы мен балабақша саны 90-ға жетсе, 1930-1937 жылдар аралығында 7502 баланы қамтыған 239 маусымдық балабақша оған қоса 1231 бала тəрбиеленген 37 тұрақты қазақ балабақшалары болған. Сұрапыл соғыс жылдары қазақ тілінде 21 балабақша жұмыс жасаған. Соғыстан кейінгі жылдары 89 қазақ балабақша жұмыс жасап, оның 50-і Шымкент обылысында ұйымдастырылған. Сөйтіп, қазақ тілінде мектепке дейінгі мекемелер саны өсіп, 1978 жылы 535 ясли - балабақшада 26122 бала тəрбиеленген, 1986 жылдары - 990 қазақ балабақшаларында 65 мыңнан астам бала тəрбиеленген. Қазақстан Республикасының Тіл туралы заңына сəйкес қазақ тілді балабақшалардың өміршеңдік құқығы жоғары болуға тиіс еді, бірақ жылдан жылға азайып, 2001 жылы 280ғана балабақша қалып, онда 19959 бала тəрбиеленді.Бұрын бірде бір қазақ балабақашасы болмаған Алматы қаласында Б.Баймұратқызы тікелей мəселе көтеріп, сұраныс жасауымен алғашқы балабақшалар дүниеге келе бастады.
Қазақ балабақшаларының ашылуына белсене атсалысқан ақын жазушылар Шона Смаханұлы, М.Əлімбаев, Қ.Мырзалиев, Ə.Дүйсенбаевтар, Б.Баймұратқызы. Қазақстан Республикасында аса қиындықпен шаңырақ көтерген қазақ балабақшаларының тартыспен дүниеге келгендігіне тарихи дамуына Б.Баймұратқызының адал да қажымай еңбек етуінің айғағы екені сөзсіз. Сол себепті біз апайды қазақ тілді тұңғыш балабақшалардың тұңғыш негізін қалаған, мектепке дейінгі тəрбиенің педагогика саласында тұңғыш рет қалыптасуына ықпал жасаған педагог - ғалым Р.Жұмағожина Ұлы Отан жылдарындағы балабақшалардың дамуы (19441-1945ж.ж) тақырыбында зерттеу жұмысын жүрізді. Ал, 1981 жылы Ауыз əдебиеті үлгілерін балалар бақшасында пайдалану көмекші құралы жарық көрді. Автор ауыз əдебиеті үлгілерін балалар бақшасында пайдалануда тəрбиешілердің атқаратын жұмыстарына тоқталған. Ертегі түрлерінің балабақша бағдарламасында сабақта өткізсе, күннің жартысында Ойыншықтармен ойын көрсету ( қуыршақ театры), Көлеңке театры, Ертегіні драмалау жəне т.б. арқылы баланың тілін дамытуға болатынын, немесе үнтаспаға жазылған жəне көркемсөз шеңберлерінің оқыған ертегілерін тыңдау ұсынылды. Р.Жұмағожина - мектепке дейінгі пещдагогика ғылымының дамуына өзіндік үлесінің қосқандарының бірі. Профессор А.Меңжанова Балаларды көркем шығарма туындылары арқылы адамгершілікке жəне еңбекке тəрбиеле (1999) монографиясында мектеп жасына дейінгі балаларды əдеби шығармалар арқылы адамгершілікке,еңбекке тəрбиелеу мəселелеріне қарай таңдап пайдалану ұстанымдары жəне оларды тəрбие жұмысында қолдану жолдары жөнінде ғылыми тұжырымдар берілген. 1992 жылы профессор А.Меңжанованың Мектепке дейінгі педагогика деп аталатын, жоғары жəне арнайы кəсіптік білім беретін оқу орындарында арналған оқу қралы жарық көрді.Тағы осы сияқты ғалым-ұстаздарымыздың еңбектері орасан зор [3].
Ғимараттарды қайта жаңғырту дегеніміз - олардың функционалды тағайынын түбегейлі, жарым- жартылай өзгерту, олардың көлемдік-пландық жəне конструктивтік шешімдерін, аймағын көріктендіруді, айбаттандыруды нормаларға сəйкестендіру қажеттлігін шешу. Яғни ғимараттың негізгі техникалық - экономикалық көрсеткіштерін өзгерту болып табылатын шаралар комплексін айтамыз.
Қайта жаңғыру өндірістік жəне азаматтық ғимарат нысандарына, қала, ауыл, аймақтарына, аудандарына немесе жергілікті орынға, тұғын массивтеріне, əлеуметтік жəне тұрғын комплекстерге , мəдени жəне демалыс орталықтарына, өндіріс жəне жұмыс орындарына техникалық өзгеріс жасауда жүргізіледі. Ғимараттың қайтадан жаңғыртылуы, қажеттілік туған жағдайда, конструкцияларды күшейту немесе құрылымдарды қалпына келтіру шараларымен бірге жүреді. Нақтылап айтса, ғимараттар үшін пландық өзгерістер, көлемдік өзгерітер, ғимараттарды күшейту, конструкцияларды алмастыру, қабат санын кеміту немесе өсіру, қасбеттерді жаңғыру жұмыстары жүргізіледі [4].
1993 жылдан бастап біздің елімізде инвестициялық жəне əлеуметтік саясат пен ақуалдың күрт өзгеруіне байланысты ғимараттарды қайта жаңғыртуға курделі қаражат бөлу тез өсті. Бұл өндірісті өзгерту, жаңа технологияларды енгізу, жаңа өнімдер шығару қажет етті. Бұлай болу себебі жаңа құрылысқа қарағанда ғимараттарды қайта жаңғыртуға:
күрделі қаражаттың аз жұмсалуы,
шығынның қайырымы 2-2,5 есе жылдам болуы,
құрылыс мерзімінің кететін уақытының 1,5-2 есе аз болуы үлкен əсер етті.
Бүгінгі қалыптасып отырған тұрғын үйлердің өте зəрулігі, салынған ғимараттырдың тозу дəрежесінің жоғары болуы, олардың жекешеленіп кетуі жəне инженерлік құрылымдардың түгелдей дерлік ескіруі, оларды қайта жаңғыруға едəуір қаржы бөлуге мəжбүрлеп отыр. Бұл əсіресе 1960-1980 жылдары салынған ғимараттарға қатысты жəне олардың үлесі жалпы құрылыс көлемінің көп бөлігі болғандықтан. Əсіресе, аталған ғимараттардың соңғы қабылданған нормативтік құжаттардың талаптарына сай келмеуі.
Ғимараттарды қайта жаңғыру комплексті мазмұнда болуы қажет. Олар қалалармен тұрғын аймақтардың, өндіріс орындарының ұзақ мерзімді даму бас жоспарымен тығыз байланыста болуы қажет. Жалпы алғанда ғимараттарды қайта жаңғыру кезінде құрылысты жүргізу көбінде, қолайсыз сығылыстық жағдайда жүргізіледі. Бұл машина мен механизмдерді оптималды пайдалануға, құрылыс материалдарын жинақтау жəне олардың нормативтік қорын жасауға мүмкіндік бере бермейді. Сондықтан бұл күрделі мəселе болып ғимараттарды қайта жаңғырудың, жалпы құрылысқа қарағанда, өзіндік ерекшелігі барын көрсетеді. Тіпті кейде, көтергіш механизмдерді, крандарды қолдану жəне жалпы индустриалды - конструктивтік шешімдерді пайдалану мүмкіндігі жағдайы болмайды. Сондықтан аталған қиындықтарды шешу үшін көптеген тың ұсыныстар мен шешімдер, жаңа типті жəне берік құрылыс материалдарын пайдалану жəне тағы басқа ұсыныстармен əдістерді табуға тура келеді. Бұл да бір ғимараттарды қайта жаңғырудың өзіндік қиындығы мен ерекшелігі болып табылады.
Ғимараттарды қайта жаңғыру олардың пайдалану көрсеткіштерін жоғарылату, көтергіш конструкцияларын күшейту жəне алмастыру мен тығыз байланысты. Аталған жұмыстар əр туындалған мəселеге арнаулы шешімдер мен əдістер қабылдауға əкеліп тірейді жəне бұл жаңа құрылысқа қарағандағы оның ерекшелігі болады. Өндісістік ғимараттарды қайта жаңғыру кезінде қосымша өте күрделі қиындықтар туындайды. Себебі бұл өндірісті тоқтатуға, соған байланысты үлкен шығынға ұшырауға əкеліп соғады. Сол себепті өндісістік ғимараттарды қайта жаңғыру кезінде, мейлінше өндірісті тоқтатпауды қөздеу қажет. Бұл үшін арнаулы күшейту əдістерін пайдалану қажет, конструкцияларды бұзу жəне монтаждау жұмыстары ерекше жоспарлану керек жəне т.б.
Біздің тəуелсіздікке қолы жеткен жас Қазақстан Республикасы экономика саласында көптеген табыстарға қолы жетті. 20 жылдан астам уақытта Қазақстан Республикасы біріккен ұлттар ұйымының толық мүшесі болып, көптеген мемлекеттер мен саяси қатынастар жасап отыр. Дұрыс ұстаған саясаты арқасында, Қазақстан Республикасы ТМД елдер ортасында ең бірінші нарықтық қатынас орнатылған ел болып танылды. Қазақстан Республикасы үшін ғимараттарды қайта жаңғырудың алатын орны ерекше. Қазақстанның алдыңғы қатарлы, өндірісі дамыған, ауыл шаруашылығы мол өнім өндіріп жəне оны өңдей алатын өндірістік мемлекеттер арасынан орын алуы үшін, көптеген зауыттар мен өндіріс орындарын, гидротехникалық құрылыстарды салу немесе кайта жаңғыру керек. Бұған тек темірбетон конструкцияларын түрлерін, металл жəне ағаш конструкцияларын, соңғы үлгідегі технологияларды пайдалана отырып пластмасса жəне пластикалық бұйымдарды құрылыста көптеп пайдалану арқылы, Республика ерекшеліктерін ескере отырып, тиімді конструктивті шешімдерді іс жүзінде қолдану арқылы қол жеткізуге болады.
Өндіріс ғимараттарды қайта құрудың типтік есептеріне мыналар жатады: аралық тіреулерді алып тастау арқылы аралықтың ұзындығын үлкейту, ғимараттың, цехтың биіктігін, арлығын ұлғайту, технологиялық жүктерінің көбеюіне байланысты аражабындардың көтеру қабілетін күшейту.
Ғимараттарды қайта жаңғыртуда қойылатын талап: жаңа эксплуатациялық жағдайының беріктік жəне деформативті жарамдылығына байланысты қолда бар конструкцияларды мейлінше пайдалану. Əлеуметтік, қала құрылысы жəне архитектуралық мəселелерінде ғимараттарды қайта жаңғыртудың рөлі өте маңызды.
Ғимаратты қайта жаңғырудың негізгі мақсаты болып олардың шешімдерін жақсарту, қолайлы ету, жайлы ету, көркемдеу, көркейту, пайдалану мақсатына өзгертулер енгізу жəне т.б. табылады. Осы тұрғыдан тұрғын жайларды жəне ғимараттарды қайта жаңғыртуды былай топтауға болады:
пландық жəне көлемдік шешімдерді жаңғыру;
конструктивтік шешімдерді жаңарту;
инженерлік құрылымдарды жақсарту;
демографиялық жəне əлеуметтік сұраныстарға сай нормалау;
ескі ғимараттарды жаңғыру, əсіресе 100 жылдық ғимараттарды мейлінше алмастыру, 50 ж. ғимараттарды қайта жаңғыру [5].
Қоғамдық ғимараттарды қайта жаңғыруда мынадай жағдайлар туындайды:
пайдалану мақсаттарынын өзгерту (пəтер немесе тұрғын үйді дүкен ету, клубты мешітке айналдыру жəне т.б.);
физикалық немесе моральдық тозуды жою;
медицина орталықтарын қайта жабдықтау жəне жаңғыру;
мектеп жəне басқа оқу орындарын жаңғыртуды, талаптарға сай өзгерту (төменгі жəне жоғарғы аудандық көрсеткіштерді оқушы саны бойынша қайта қарау, бір кезекте оқыту, арнаулы пəндер сыныптарын ашу, интернеттік жүйелі компьютерлік сыныптар ашу жəне т.б.);
ықшамдау.
Қайта құру жобасы ғимараттардың қасбеттік элементтерін жаңартуды, терезе мен есік ойықтарын, кіру топтарын, тамбурлар мен балкондарды жасауды, өзгертуді немесе жоюды да қамтуы мүмкін. Қоршаған аумақты өзгертуі мүмкін.
Объектілерді жаңарту және қалпына келтіру бойынша жұмыстардың негізгі тізбесі:
ғимараттарды қайта құру жобасы келесі іс-шараларды өткізу кезінде орындалады:
құрылыстың ішкі үй-жайларын қайта жабдықтау және қайта ұйымдастыру;
құрылыстың пайдалы алаңын өзгертуге әкелетін құрылыс-монтаж жұмыстарын орындау. Бұл кеңейту құрылысы, қосымша едендерді салу, шатырды салу және жаңарту;
жертөле құрылысы;
көтергіш құрылымдарды күшейту;
кірпіш қалауды қалпына келтіру, қасбеттің жарықтарын жою.
Топырақ пен іргетастарды нығайтуды мамандандырылған бригадалар іргелес учаскелер мен негізгі құрылыстың тұтастығын сақтау үшін тұтқалардың көмегімен (өлшемі 2 м-ден аз) жүзеге асырады.
Топырақтың тығыздығы мен көтергіштігін арттыру әртүрлі әдістермен жүзеге асырылады: битумизация, цементтеу, электросиликатизация, силикатизация, шайырлы қосылыстармен өңдеу, толтырылған қадаларды төсеу және қиыршық тасты тығыздау [6].
Ғимаратты қайта құру бойынша барлық іс-шаралар жүргізілгеннен кейін алаңның шаршы метріне қысым төмендейді.
Ғимараттың қасбетін қайта құру үшін жобаны келісіп, жұмыстарды орындауға рұқсат алу керек. Құжаттаманы дайындау кезінде қалпына келтіру оның тұтас сәулеттік келбетін бұзбауы үшін қолданыстағы құрылымның сыртқы түрі ескеріледі.
Нысандарды қалпына келтірудің соңғы кезеңінде шатырды жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Барлық ақауларды жойыңыз, зақымдалған жерлерді бояңыз, тозған құбырлар мен ойықтарды өзгертіңіз. Жұмсақ шатырларға патчтар қойылады, ал тозған кезде олар бүкіл жабынды өзгертеді.
Қазақстан Республикасындағы мектепке дейінгі білім беру
Қазақстандағы білім беру жүйесі өткен ғасырдың 90-шы жылдары ескірген әдістемелік база жағдайында дамыды. ЮНЕСКО жүргізген зерттеулер Қазақстандағы білім беру сапасының төмендеуінің тұрақты үрдісін көрсетті.
Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі оқушыларды өз бетінше өмір сүруге дайындауға және олардың болашаққа нақты жоспарларын қалыптастыруға бағдарланбаған. Нәтижесінде түлектердің тек 30% - ы ғана болашақ мамандығын саналы түрде таңдады. Мектепке дейінгі білімнің болмауы балалардың мектепке дайындығына теріс әсер етті [7].
Елдің экономикалық дамуының басталуымен Республика Үкіметі білім деңгейіне де назар аударды. Реформалар қабылданды, олардың мақсаты мемлекеттің қажеттіліктеріне сәйкес білім беру сапасын жақсарту және жоғары дамыған шет елдердің тәжірибесін енгізу болды.
Қазақстан Үкіметі мектепке дейінгі білім беру мәселесіне байыпты қарады. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарын қаржыландыруды ұлғайту және жеке инвестицияларды тарту арқылы мемлекет мекемелер санының тез өсуіне ықпал етті [8].
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың маңызын арттыру жалпы әлемдік үрдістердің қатарына жатады. Балабақшаға баратын балалар білімнің барлық деңгейлерінде білімді жақсырақ игереді және жалпы өмірде сәтті болады.
Осы бағдарламаның мақсаттарының бірі балаларды сапалы мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен толық қамтуды, балаларды мектепке дайындау үшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың әртүрлі бағдарламаларына тең қол жеткізуді қамтамасыз ету болып табылады.
5 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепалды даярлаудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында мектепке дейінгі білім беру деп мектепке дейінгі білім беру бағдарламаларының (жалпы білім беретін және арнайы) өзара іс -- қимыл жасайтын сабақтастығы және оларды іске асыратын мектепке дейінгі ұйымдар желісі-балалар үйлеріндегі және жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мектеп-интернаттардағы мектепке дейінгі топтар, балалар үйлері, мектепалды сыныптар, мектептен тыс ұйымдардағы мектепке дейінгі топтар түсініледі.
Мектепалды білім беру мәселесі бойынша көптеген пікірталастар болды, және де Қазақстанда Мектепке дейінгі білім болмайды деп көрінуі мүмкін. Бірақ ол қандай да бір себептермен балабақшаға бармаған балаларды мектепалды даярлау мүмкіндігін жоққа шығармай, өз ұстанымын қорғады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнының сапасын арттыру мақсатында 2008 жылы мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты әзірленді және бекітілді. Сөйлеу, ақыл-ой, эмоционалды-еріктік саласы бұзылған және басқа да даму ерекшеліктері бар мектеп жасына дейінгі балаларды топтық және жеке психологиялық-педагогикалық қолдау бағдарламалары әзірленді және сыналды.
Балаларды оқытуға деген көзқарас өзгерді. Қазақстандағы мектепке дейінгі білім беру жүйесінде балалардың дербестігі мен өзін-өзі қамтамасыз етуін дамыту бірінші орынға шығады. Балалық шақ кезеңі тек мектеп өміріне дайындық қана емес, адам дамуының маңызды кезеңі екенін түсінді.
Жаңа тәсіл баланың қажеттіліктеріне және оның жас мүдделеріне сәйкес келеді. Оқыту ойын барысында тапсырмаларды біртіндеп қиындата отырып жүреді. Бұл балалардың жаңа білім алу процесіне қызығушылығын сақтауға мүмкіндік береді [9].
Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі білім берудің жаңа білім беру стандартының негізгі идеясы ойын-сауық нысаны ретінде шығармашылыққа айналуы мүмкін. Ойын барысында адами қатынастардың модельдері қалыптасады, баланың мектепке психологиялық дайындығы жүреді.
Мектепке дейінгі білім беру -- бұл бүкіл білім беру жүйесінің негізі, өйткені дәл осы жерде баланың болашақ дамуының сипатын анықтайтын жеке тұлғаның негіздері қаланады.Мектепке дейінгі білім берудің мақсаты-баланың жеке жас әлеуетін барынша ашуға жағдай жасау. Функционалды сауатты тұлғаны дамыту үшін жағдайлар қажет -- кез-келген өмірлік міндеттерді (мәселелерді) шеше алатын, өмір бойы алған білімдерін, дағдылары мен дағдыларын қолдана алатын және сонымен бірге адам болып қала беретін адам. Бала өз өмірінің субъектісі болу, өзінің әлеуетін көру, өз күшіне сену, қызметте сәтті болуды үйрену құқығын алуы керек. Бұл оның балабақшадан мектепке ауысуын едәуір жеңілдетеді, мектепте білім алуға деген қызығушылығын сақтайды және дамытады [10].
Мектепке дейінгі білім беру жүйесінде бала ұзақ уақыт бойы білім, Дағдылар жиынтығының тасымалдаушысы ретінде қарастырылды. Мұғалімдер мен тәрбиешілерге ойлау қабілетін қалпына келтіру қиынға соғады. Олар мектепке дейінгі білім беру -- бұл баланы әлемді тануға қолдау көрсету, оны дамытуға қолдау көрсету және көмек көрсету екенін жиі түсінбейді.
Мектепке дейінгі білім беру үздіксіз білім беру жүйесінің бастапқы буыны болып табылады. Ол баланың сау, дамыған жеке басының қалыптасуын қамтамасыз етеді, оқуға деген ынтасын оятады, жүйелі оқуға дайын болады. 6-7 жасқа дейінгі мектепке дейінгі білім беру мемлекеттік және мемлекеттік емес мектепке дейінгі балалар мекемелерінде және отбасыларда жүзеге асырылады. [11].
Мектепке дейінгі білім берудің негізгі бағыты-балаларды мектепте оқуға дайындау, дені сау, дамыған, еркін тұлғаны қалыптастыру, қабілеттерін ашу, оқуға деген ынтасын тәрбиелеу, жүйелі оқыту.
Мектепке дейінгі білім беру Қазақстан Республикасының жалпы білім беру жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде маңызды рөл атқарады, өйткені оның шеңберінде баланың ерекшеліктері айқындалады, оның даму шарттары қамтамасыз етіледі, баланы мектепке даярлаудың ауқымды бағдарламасы іске асырылады. Әлемдегі қазіргі кезеңде мектепке дайындық екі компоненттің жиынтығы ретінде түсініледі: оқуға дайындық және мектепке дайындық.
Бірыңғай функциялар мен міндеттерді іске асыра отырып, Қазақстанның мектепке дейінгі ұйымдары өздерінің негізгі қызметіне -- түзету қызметіне (бөбекжай, дене және ақыл-ой мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған балабақша (сөйлеу, көру, есту, интеллект, тірек-қимыл аппараты ауыр және неғұрлым жеңіл бұзылған, жиі және ұзақ ауыратын, психикалық дамуы тежелген, туберкулез инфекциясының ерте көрінісі бар, туберкулездің шағын және баяу нысандары бар, жиі және ұзақ ауыратын суық тию аурулары және т.б.) байланысты мақсаты бойынша ерекшеленеді. Түзету үлгісіндегі мектепке дейінгі ұйымдарда топтардың толымдылығы балалардың дене және психикалық дамуының бұзылуына және олардың жасына байланысты белгіленеді және 8-ден 20-ға дейін баланы құрайды . Түзету түріндегі мектепке дейінгі ұйымдардағы негізгі қызмет түрлері-медициналық, физикалық дамуды міндетті түрде түзетумен және дамытумен, психикалық дамуды міндетті түрде түзетумен. Балалармен түзету жұмыстарының түрлері: жеке және шағын топтар); аралас -- жалпы дамыту және түзету сипатындағы функцияларды біріктіретін балабақша, балабақша [12].
Аралас үлгідегі мектепке дейінгі ұйымдарда әртүрлі үйлестіру топтары жұмыс істейді: мысалы, жалпы дамыту және түзету топтары; күтім жасау, қарау, сауықтыру топтары және жалпы дамыту топтары; балалардың жас топтарының саны мен ұйымда болу ұзақтығы бойынша: балалар бөбекжайы, балабақшалар, күндізгі, тәулік бойғы, икемді жұмыс уақыты бар бөбекжай.
Қазіргі уақытта республиканың ауылдық жерлеріндегі мектепке дейінгі ұйымдардың көпшілігінде топтар саны аз және жасы бойынша аралас балалар құрамы бар: бір топтық, екі топтық, үш топтық. Қалаларда 4-тен 14-ке дейінгі топтары бар балабақшалар жұмыс істейді, кейбір балабақшаларда параллель жас топтары бар [13].
Баланың білім алуға және өзінің қабілеттерін толық дамытуға құқығы балалардың өмірі мен қоғамның әл-ауқаты үшін аса маңызды.
Қазақстан қоғамының өмірін демократияландырудың және демократиялық құндылықтарды түсінудің жалпы үрдісі демократиялық құндылықтар мен демократия мәдениетін қоғамның барлық қабаттарында орнықтыруға бағытталған саяси дамудың неғұрлым терең процесін, яғни формалды аяқталуы жоқ процесті жүзеге асыруды талап етеді. Демократияны құру адамның елдің саяси өміріне қатысу құқығына ие болған кезден емес, ерте жастан - баланың физикалық, интеллектуалдық, әлеуметтік дамуы басталған кезден басталуы керек [14].
Біздің мемлекетіміздің тұрақты демократиялық өзгерістерге деген үміті - бұл мектепте сәтті оқуға дайындалған, олардың пікірлері мен көзқарастары отбасында, мектеп ортасында және қоғамда бағаланатынын түсінетін балалар деп айта аламыз.
Білім беру саласындағы демократиялық өзгерістер-ойлы көзқарасты талап ететін оңай процесс емес. Бір жағынан, соңғы онжылдықта қол жеткізілген оң нәтижені сақтау қажет, ал екінші жағынан, білім беру саласында жаңа тәсілдерді енгізу қажеттілігі туындады.
Осындай қадамдардың бірі Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне кіруінің көрсеткіші ретінде 12 жылдық оқытуға көшу болып табылады. 12 жылдық жалпы орта білім беретін мектепке көшу тұжырымдамасы мектепке дейінгі және мектепалды білім беру стандарттарын қайта қарауды талап етті.
Қазақстанның үлкен артықшылығы-мектепке дейінгі тәрбие XX ғасырдың екінші жартысында мемлекеттік білім беру жүйесінің бір бөлігіне айналды. Мектепке дейінгі білім беру жүйесі мемлекеттің отбасы алдындағы міндеттерін атқаруының маңызды бөлігі болды, өйткені қызметтер ақысыз немесе өте төмен ақыға ұсынылды. Бұл жүйені кең қол жетімді етті. Әдетте балаларға жақсы тамақтану, медициналық бақылау, сондай-ақ ресми бағдарлама бойынша ерте білім алу мүмкіндігі кепілдендірілген. 1 жастан 7 жасқа дейінгі балалардың жартысынан көбі мектепке дейінгі білім беру жүйесімен қамтылды. Бала үшін жұмыс істейтін қуатты "балалар индустриясы" құрылды [15].
Кейбір елдердің стандарттарының материалдарын талдай отырып, біз дамыған елдерде ерте балалық шақ (мектепке дейінгі) әлеуметтік және экономикалық дамудың күрделі мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін ерекше білім беру ресурсы ретінде қарастырылатынына көз жеткіздік. Айта кету керек, Еуропаның барлық елдерінде ерте білім беру ұлттық саясаттың мәні болып табылады және бірқатар елдерде оны мемлекет қаржыландырады. Бұл тәсіл АҚШ-та бар.
АҚШ-тың заманауи стандарттары тек ата-аналар мен мұғалімдерге ғана емес, сонымен қатар көптеген мамандарға да қатысты. Елімізде маңызды міндеттердің бірі ретінде ерте оқытудың тиімді технологияларын пайдалануды қолдау міндеті қойылып отыр. "Бала құқықтары туралы Конвенцияда" балаларға білім беру баланың жеке басын, талантын, ақыл-ой және физикалық қабілеттерін дамытуға бағытталуы керек, сонымен қатар балалар қоғамдағы тәуелсіз өмірге толық дайын болуы керек және Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысында жарияланған идеалдар рухында, әсіресе Бейбітшілік, қадір-қасиет, төзімділік, еркіндік, теңдік және ынтымақтастық рухында тәрбиеленуі керек [16].
Мектепке дейінгі балалық шақ - бұл мектепке дайындық емес, адамның дамуының тәуелсіз кезеңі екенін ескере отырып, жаңа Стандарт басқа мақсаттарды қояды: баланың толыққанды даму кеңістігін құру және оның жеке дамуына жан-жақты қолдау көрсету, бұл оның қолайлы әлеуметтенуіне және жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарға негізделген негізгі құзіреттіліктерді игеруге ықпал етеді. Стандарт баланың құзыреттілігін қалыптастыру негізінде қоғамда оң қарым-қатынасқа қабілетті шығармашылық тұлғаны тәрбиелеуді көздейді.
Құзыреттілік-бұл туындайтын танымдық мәселелерді өз бетінше шешуге, адамның қоғамдағы өмір нормалары мен ережелерін дұрыс орындауға мүмкіндік беретін өз ұстанымын анықтауға қажетті даму деңгейі. Бала өз іс-әрекетін жоспарлауды, мақсат қоюды, оған жетудің жолдарын табуды үйренуі керек. Мектеп жасына дейінгі бала әлеуметтік-мәдени ұстанымдарды, іс-әрекеттің еркіндігін өзгерту қабілетін қалыптастыруы керек.
ҚР мектепке дейінгі балалық шақтың білім беру стандартының жаңалығы мектепке дейінгі ұйымдардың білім беру қызметінің негізін негізгі оқу жоспарымен реттелетін мұғалімнің қызметі емес, бала педагогикалық процестің субъектісі ретінде анықтайды.
Балалардың іс-әрекетінің жетекші түрі дәстүрлі іс-шаралар емес, ойын. Әлеуметтанулық зерттеулер, ата-аналар мен мұғалімдердің сауалнамалары балалардың балабақшаға құрдастарымен ойнауға және сөйлесуге келетінін, уақытты өткізу қызықты екенін көрсетті. Қалғанының бәрін олар болдырмауға тырысатын "тітіркендіргіш жүктеме" ретінде қабылдайды. Дәстүрлі ұйымдастырылған сабақтар балалардың тек 20% - ын қызықтырады. Стандарт педагогикалық процесті ұйым тұрғысынан демократиялық етеді, ал ғылыми балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келеді. Педагогикалық процесті құрудың жаңа тәсілі балалардың қажеттіліктеріне сәйкес келеді.. Стандарт ойын-сауық, демалыс бола отырып, оқуға, шығармашылыққа, адами қатынастарды модельдеуге, олардың өмірдің әртүрлі салаларындағы көріністеріне айналуы мүмкін деген идеядан туындайды. Мектепке дейінгі кезеңде ойын іс-әрекетін дамыту нәтижесінде оқытудың әлеуметтік маңызы бар және әлеуметтік бағаланатын қызметіне дайындық қалыптасады.Бүгінгі таңда республикадағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер жалпы білім беру мен тәрбиенің мазмұнын сапалы қайта бағалау қажеттілігін туындатып отыр. Бұл құбылыс адамдардың санасындағы күрделі өзгеру процестерімен бірге жүреді. Біздің қоғамның ілгерілеуі көбінесе жас ұрпаққа қандай адамгершілік, моральдық, рухани категорияларды олардың санасына сіңіретін, мәдени және шығармашылық мақсаттарға қалай дайындайтынымызды және қалай үйрететінімізге байланысты. Бүгінгі таңда мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істейтін мұғалімге жоғары талаптар қойылады. Логикалық-бұл мұғалімнің функцияларын, дағдыларын, дағдыларын анықтайтын стандарттың пайда болуы [17].
ҚР мектепке дейінгі білім беру стандарты, ең алдымен, тек оқыту әдістемесін ғана емес, бақылау мен бағалау, өз қызметін жобалау және баланың дамуын болжау әдістерін меңгерген шығармашылық педагогқа бағытталған. Мұғалімнің қызметі жаңа стандартқа сәйкес мектеп жасына дейінгі баланың жеке басының дамуын қамтамасыз ететін жағдай жасауға бағытталған.
Стандарт мұғалімнің ойлауын қайта құруға арналған, бұл оған педагогикалық ізденіске белсенді қатысуға, іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін игеруге, стандартты емес педагогикалық жағдайларды шешуге, нәтижені шығармашылық тұрғыдан өзгертуге және болжауға мүмкіндік береді. Стандарт мұғалімнің кәсіби құзыреттілік деңгейін арттыратын ұйымдастырушылық және әдістемелік мәселелерді шешудегі қажетті жағдай ретінде өзін-өзі тәрбиелеуге ынталандыруға арналған[18].
Педагогикалық процесті ұйымдастырудың, педагогтың кәсіби құзыреттілігінің, білім беру мазмұнының жаңа тәсілдері қойылған міндеттерді табысты іске асыруға мүмкіндік береді деп ойлаймыз.
Кез-келген баланың дамуы ерекше. Баланың әлемді дамыту және тану процесіне оның қоршаған ортасы, әлеуметтік мәртебесі, ата-аналардың материалдық жағдайы және мәдени нормалары, сондай-ақ жергілікті немесе отбасылық дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар әсер етеді. Ерте балалық шақ стандарттарының әлемдік тәжірибесіне жүгіну алдыңғы қатарлы елдерде отбасылық және қоғамдық тәрбиені бір сатыға қою үрдісі байқалатынын көрсетті. Бірқатар елдерде мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқытуда ата-аналарды қолдаудың арнайы бағдарламалары әзірленуде.
Сонымен, Филиппинде ата - аналарды баланың қажеттіліктерін тыңдауға және түсінуге үйретуге бағытталған "ата-ана тиімділігі қызметі" бағдарламасы жасалды, Түркияда ата-аналарға арналған бейнематериалдарды көрсетуге негізделген "ата-ана тәрбиесін жақсарту бастамасы" бар, Кубада - "балаңызды үйретіңіз"бағдарламасы. Қазақстанда мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқыту процесінде ата-аналардың белсенді қатысуымен құрылған "Stepbystep" халықаралық бағдарламасы енгізілді [19].
ҚР мектепке дейінгі балалық шақ стандарттары ата-аналардың педагогикалық процесті ұйымдастыруда серіктес ретіндегі рөлін анықтады. Сонымен қатар, стандарт ешқашан орындалмаған мүлдем жаңа функцияны орындайды. Баланың құзыреттілік даму индикаторларының арқасында ол ата-аналарға әр жас кезеңінде өз құзыреттілігінің деңгейін дербес бақылауға мүмкіндік береді, үйде оның толық тәрбиесі мен оқуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Стандарттың негізі-баланың әлеуметтік және отбасылық тәрбиесін оңтайлы үйлестіру идеясы. Тек осы тәсіл адамның дамуындағы маңызды кезеңнің еркін-ойын, эмоционалды бай өмір сүруіне мүмкіндік береді. Ата-аналар стандартта маңызды фактор болып табылатын пәндік ортаны ұйымдастыру бойынша кейбір ұсыныстарды таба алады [20].
Жаңа стандарт мектепке дейінгі білімнің отбасымен өзара әрекеттесудің жаңа формаларына, оның құрылымына интеграция негізінде қоғаммен берік байланыс орнатуға, педагогикалық процесті демократияландыруға, мұғалімдер мен балалар ұжымында ашық қарым-қатынас орнатуға, дамушы білім беру ортасын құруға дайындығын қамтамасыз етеді.
Жаңа стандарт жаңа құндылықтарға ие. Бұл мінсіз болмауы мүмкін және кейбір аспектілер бойынша қосымша талқылауды қажет етеді. Бірақ бұл қазіргі мектепке дейінгі білім беру жағдайында қолайлы білім беру ресурстарын құруға көмектесетін белгілі бір мағынаға ие [21].
Қазақстан Республикасында дамудың қазіргі кезеңінде мектепке дейінгі білім беру жүйесіне жаңа тәсілдерді және оқу процесін ұйымдастырудың жаңа тиімді нысандарын іздеуді талап ететін терең әлеуметтік-экономикалық өзгерістер болып жатыр. Бұл "Қазақстан-2030" Стратегиялық бағдарламасында, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында, "білім туралы" ҚР Заңында, балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған "Балапан" бағдарламасында, ҚР мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында-1.001 - 2001 және басқа да негіз қалаушы нормативтік құжаттар мен заңға тәуелді актілерде уақтылы көрініс тапты. Ұсынылған мемлекеттік құжаттарда Қазақстан Республикасындағы мектепке дейінгі білім беру жүйесін жаңғыртудың тұжырымдамалық негіздері қаланды. Бірақ оларды қарастырмас бұрын, "мектепке дейінгі білім"терминін түсінудегі қолданыстағы ғылыми тәсілдерді талдауға жүгінген жөн деп санаймыз [22].
5 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепалды даярлаудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында мектепке дейінгі білім беру деп мектепке дейінгі білім беру бағдарламаларының (жалпы білім беретін және арнайы) өзара іс -- қимыл жасайтын сабақтастығы және оларды іске асыратын мектепке дейінгі ұйымдар желісі-балалар үйлеріндегі және жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мектеп-интернаттардағы мектепке дейінгі топтар, балалар үйлері, мектепалды сыныптар, мектептен тыс ұйымдардағы мектепке дейінгі топтар түсініледі.
Мектепалды білім беру мәселесі бойынша көптеген пікірталастар болды, және де Қазақстанда Мектепке дейінгі білім болмайды деп көрінуі мүмкін. Бірақ ол қандай да бір себептермен балабақшаға бармаған балаларды мектепалды даярлау мүмкіндігін жоққа шығармай, өз ұстанымын қорғады.
Оқуға дайын болу-бұл адамның ақыл-ойының білімді игеруге және дағдылар мен дағдыларды игеруге деген туа біткен қабілеті. Барлық адамдардан оқуға дайын болу әр түрлі және оны көптеген факторлар күшейтеді: жақсы денсаулық және медициналық мекемелерге қол жетімділік, жақсы тамақтану, ата-аналардың экономикалық мүмкіндіктері және олардың жұмысы, қолдау көрсететін отбасы, қызмет көрсету және қолдау саясаты. Мектепке дайындық-бұл баланың мектеп тәжірибесін оңтайландыру үшін игеруі керек белгілі бір білім мен дағдылардың жиынтығы: физикалық және моторикалық, Әлеуметтік және эмоционалды дағдылар, оқуға бейімділік, сөйлеу және танымдық дағдылар.
Баланың мектептегі оқуға психологиялық дайындығы және оның жеке қасиеттерінің даму деңгейін өзектендіру 5-6 жастағы балаларға мектепке дейінгі білім беруді жүзеге асыру кезеңінде орын алады.
Мектепке дайындық-бұл баланың жағдайы ғана емес, сонымен қатар мектеп, отбасы, қоршаған орта жағдайлары. Бұл жағдайларды жақсы түсіну және анықтау үшін мектепке дейінгі жастағы балалардың стандарттары қажет.
Білім беру "Қазақстан - 2030"ұзақ мерзімді стратегиясының маңызды басымдықтарының бірі болып танылды. Қазақстандағы білім беру реформаларының жалпы мақсаты білім беру жүйесін жаңа әлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу болып табылады. Қазақстан Президенті сондай-ақ республиканың әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіруі туралы міндет қойды. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады.
Отандық мектепке дейінгі білім беру жүйесін жаңғыртудың маңызды кезеңі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған" Балапан " бағдарламасын қабылдау болып табылады [23].
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың маңызын арттыру жалпы әлемдік үрдістердің қатарына жатады. Балабақшаға баратын балалар білімнің барлық деңгейлерінде білімді жақсырақ игереді және жалпы өмірде сәтті болады.
Осы бағдарламаның мақсаттарының бірі балаларды сапалы мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен толық қамтуды, балаларды мектепке дайындау үшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың әртүрлі бағдарламаларына тең қол жеткізуді қамтамасыз ету болып табылады.
ҚР Білім туралы Заңымен бес-алты жастағы балалардың міндетті мектепалды дайындығы енгізілген. 2016 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша балабақшалар мен мектептерде 235,1 мың бала баратын 13,2 мың мектепалды сыныптар мен топтар жұмыс істеді немесе 72%, бұл өткен жылғы деңгейден 6% -- ға жоғары, оның ішінде: қалалық жерлерде -- балалардың 75% - ы, ауылдық жерлерде-68%, ал 2006 жылы ауыл балаларының 56,7% - ы мектепалды даярлықпен қамтылды [24].
Мектепке дейінгі тәрбиені қаржыландыру үш есеге жуық ұлғайтылды. Талдау көрсеткендей, елдегі мектепке дейінгі білім беруге арналған жергілікті бюджеттердің шығыстары 2015 жылғы $30,7 млн -- нан 2016 жылы $74,2 млн-ға дейін өсті, мектепке дейінгі ұйымда бір баланы күтіп-бағу бойынша орташа шығыстар да өсті-2015 жылғы $181,2-ден 2016 жылы $430-ға дейін.
Мектепке дейінгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz