Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың объективтік белгілері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕРІ УНИВЕРСИТЕТІ

Мамандығы

Кәсіби-қолданбалы жоба

Татырыбы: Алматы қаласы Түрксіб аудандық сотының мысалында жеке адамға қарсы қылмыстар бойынша жауапкершілікті саралауды талдау

( Осы санаттағы істер бойынша Түрксіб аудандық сотының тәжірибесін қорыту жобасын дайындау )

Орындаған:

Қаныбек Нұрмұхаммед Ерғалиұлы

Ғылыми жетекші:

Булекбаева Разия Ударбаевна

Практика базасының жетекшісі:

Қорғау жіберілді

Кафедра меңгерушісі

з. ғ. к., доцент Байжомартова К. А.

Алматы, 2021

Мазмұны:

Кipicпe . . .

Кipicпe. . .: 1 Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың қылмыстық-құқықтық сипаттамасы . . .

3: 7

Кipicпe. . .: 1. 1 Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың объективтік белгілері . . .

3: 7

Кipicпe. . .: 1. 2 Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың субъективтік белгілері

3: 11

Кipicпe. . .: 2 Алматы қаласы Түрксіб аудандық сотының мысалында жеке адамға қарсы қылмыстар бойынша жауапкершілікті саралаудың жалпы тәртібі

3: 18

Кipicпe. . .: 2. 1 Түрксіб аудандық сотында қарастырылған жеке адамға қарсы қылмыстардың сипаттамасы

3: 18

Кipicпe. . .: 2. 2 Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін жаза тағайындау

3: 31

Кipicпe. . .: Қорытынды . . .

3: 37

Кipicпe. . .: Пaйдaлaнылғaн әдeбиeттepдің тiзiмi . . .

3: 39

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық құжаттар, сондай-ақ "Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы адам және адамның құқықтары мен бостандықтары болып танылады" деп жариялайтын Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабы адамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 3-бөлігіне сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен халықаралық шарттардың ұлттық заңдардан басымдығы болады және олар тікелей қолданылады [1] . Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы (10. 12. 48 ж. ) нәсіліне, дініне, саяси нанымына, экономикалық немесе әлеуметтік жағдайына қарамастан, кез келген адамның өмір сүру құқығын жариялайды [2] . Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 5-бабына және азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің 10-бабына сүйене отырып, өмір сүру құқығы кейбір аймақтық құжаттарда тұжырымдалған [3] . Адам құқықтары жөніндегі американдық конвенция (1969 ж. ) [4] . Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық конвенция (1950 ж. ) [5] .

Қазақстанда болып жатқан әлеуметтік-саяси, рухани және өзге де қатынастар саласындағы өзгерістер оң ерліктерге ғана емес, белгілі бір шамада қоғамдық және тұлғааралық қарама-қайшылықтардың, жеңу қиын әлеуметтік және құқықтық жанжалдардың жаңа түрлерін туындатады. Жоғарыда аталған қақтығыстардың салдары, өз кезегінде, адамның өзін-өзі бағалауы, оның өмірі мен денсаулығы жеткіліксіз қорғалуына және адам қауіпсіздігіне жаңа қауіп-қатерлер туындауына ықпал етеді [3] .

Соңғы бес жыл ішінде жеке адамға қатысты тіркелген қылмыстық құқық бұзушылықтардың саны туралы статистикалық деректерді талдау жасалған құқық бұзушылықтардың едәуір көп санын көрсетеді. 2015 жылы - 15410, 2016 жылы - 12637, 2017 жылы - 10188, 2018 жылы - 9829 және 2019 жылы-9335, 2020 жылы 9425 қылмыстық құқық бұзушылық жасалды [6] .

Келтірілген статистика соңғы бес жыл ішінде жеке адамға қарсы тіркелетін қылмыстық құқық бұзушылықтар санының өзгеріссіз төмендегенін көрсетеді. Қолда бар статистиканы және жасалған нақты қылмыстық құқық бұзушылықтардың санын негізге ала отырып, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 1-тарауына кіретін іс-әрекеттерді алты топқа бөлуге болады: жасалғаны туралы берілген жылдардың бірінде 1000-нан астам факті тіркелген қылмыстық құқық бұзушылықтар, жасалғаны туралы берілген жылдардың бірінде 999-дан 200-ге дейін факті тіркелген қылмыстық құқық бұзушылықтар, жасалғаны туралы берілген жылдардың бірінде 199-дан 50-ге дейін факті тіркелген қылмыстық, жасалғаны туралы ұсынылған жылдардың бірінде 49-дан 10-ға дейін факті тіркелген, жасалғаны туралы ұсынылған жылдардың бірінде 10-ға дейін факті тіркелген және жасалғаны туралы бірде-бір факті тіркелмеген қылмыстық құқық бұзушылық. Бірінші топқа 3 құрам кіреді: 106 бап "денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру" - 2015 ж. - 2271, 2016 ж. - 2167, 2017 ж. - 2050, 2018 ж. - 2198 және 2019 ж. - 2106; 107 бап "денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян келтіру" - 2015 ж. - 5977, 2016 ж. - 5051, 2017 ж. - 3755, 2018 ж. - 3566 және 2019 ж. -3139 және 120 - бап "зорлау" - 2015 ж. - 2339, 2016 ж. - 1634, 2017 ж. - 1317, 2018 ж. - 1130 және 2019 ж. - 1050.

Екінші топқа 6 іс - әрекет кіреді: 99 - бап "кісі өлтіру" (2018 жылдан бастап кісі өлтіруге дайындық және қастандық жасағаны үшін қосымша мәліметтер) - 2015 ж. - 896, 2016 ж. - 861, 2017 ж. - 947, 2018 ж. - 823 (120) және 2019 ж. - 747 (98) ; 105 - бап "өзін - өзі өлтіруге жеткізу" - 2015 ж. - 963, 2016 ж. - 573, 2017 ж. - 461, 2018 ж. - 396 және 2019 ж. - 515; 115 - бап "қауіп" -2015 ж. - 756, 2016 ж. - 688, 2017 ж. - 320, 2018 ж. - 323 және 2019 ж. - 295; 121 - бап "сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері" - 2015 ж. - 467, 2016 ж. - 364, 2017 ж. - 376, 2018 ж. - 320 және 2019 ж. - 362; 122 - бап "он алты жасқа толмаған адаммен жыныстық қатынас немесе сексуалдық сипаттағы өзге де әрекеттер" - 2015 ж. - 740, 2016 ж. - 458, 2017 ж. - 274, 2018 ж. - 379 және 2019 ж. - 377 және 126 - бап "бас бостандығынан заңсыз айыру" - 2015 ж. - 274, 2016 ж. - 194, 2017 ж. - 168, 2018 ж. - 122 және 2019 ж. - 83.

Үшінші топ, 7 әрекет: 104 - бап "абайсызда өлім келтіру" - 2015 ж. - 91, 2016 ж. - 70, 2017 ж. - 58, 2018 ж. - 54 және 2019 ж. - 72; 112 - бап "қажетті қорғаныс шегінен шығу кезінде денсаулыққа ауыр зиян келтіру" - 2015 ж. - 77, 2016 ж. - 62, 2017 ж. - 44, 2018 ж. - 34 және 2019 ж. - 54; 114 - бап "денсаулыққа абайсызда зиян келтіру" - 2015 ж. - 155, 2016 ж. - 113, 2017 ж. - 98, 2018 ж. - 103 және 2019 ж. - 128; 116 - бап "адамның ағзалары мен тіндерін алуға мәжбүрлеу немесе заңсыз алу" -2015 ж. - 1, 2016 ж. - 1, 2017 ж. - 3, 2018 ж. - 0 және 2019 ж. - 57; 119 - бап "қауіптен бас тарту" - 2015 ж. - 98, 2016 ж. - 55, 2017 ж. - 19, 2018 ж. - 19 және 2019 ж. - 19; 124 - бап "кәмелетке толмағандарды азғыру" - 2015 ж. - 99, 2016 ж. - 158, 2017 ж. - 151, 2018 ж. - 129 және 2019 ж. - 113 және 125 - бап "Адам ұрлау" - 2015 ж. - 79, 2016 ж. - 93, 2017 ж. - 74, 2018 ж. - 48 және 2019 ж. - 55.

Төртінші топқа 5 норма кіреді: 100 - бап "жаңа туған баланы анасының өлтіруі" - 2015 ж. - 11, 2016 ж. - 19, 2017 ж. - 5, 2018 ж. - 10 және 2019 ж. - 12; 102 - бап "қажетті қорғаныс шегінен шығу кезінде жасалған кісі өлтіру" - 2015 ж. - 16, 2016 ж. - 9, 2017 ж. - 6, 2018 ж. - 10 және 2019 ж. - 9; 110 - бап "азаптау" - 2015 ж. - 11, 2016 ж. - 5, 2017 ж. -11, 2018 ж. - 3 және 2019 ж. - 10; 118 - бап "адамның иммун тапшылығы вирусын (АИТВ/ЖИТС) жұқтыру" - 2015 ж. - 25, 2016 ж. - 22, 2017 ж. - 7, 2018 ж. - 12 және 2019 ж. - 12 және 128-бап "21 адам саудасы" - 2015 ж. - 42, 2016 ж. - 24, 2017 ж. - 32, 2018 ж. - 15 және 2019 ж. - 7.

Бесінші топқа 6 норманы жатқызу қажет: 101 - бап "әсер ету жағдайында жасалған кісі өлтіру" - 2015 ж. - 8, 2016 ж. - 6, 2017 ж. - 6, 2018 ж. - 6 және 2019 ж. - 7; 103 - бап "қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті шараларды асыра орындау кезінде жасалған адам өлтіру" - 2015 ж. - 0, 2016 ж. - 1, 2017 ж. - 2, 2018 ж. - 0 және 2019 ж. - 0; 111 - бап "әсер ету жағдайында денсаулыққа зиян келтіру" - 2015 ж. - 4, 2016 ж. - 4, 2017 ж. -0, 2018 ж. - 2 және 2019 ж. - 2; 113-бап "қылмыс жасаған адамды ұстау кезінде денсаулыққа ауыр зиян келтіру" - 2015 ж. - 2, 2016 ж. - 0, 2017 ж. -1, 2018 ж. - 1 және 2019 ж. - 0; 117 - бап "соз ауруын жұқтыру" -2015 ж. - 5, 2016 ж. - 2, 2017 ж. - 2, 2018 ж. - 3 2019 ж. - 6 және 127 - бап "психиатриялық стационарға заңсыз орналастыру" - 2015 ж. - 3, 2016 ж. - 3, 2017 ж. - 1, 2018 ж. - 0 және 2019 ж. - 0 [6] .

Алтыншы топты 4 норма құрайды: 123-бап "жыныстық қатынас жасауға, еркек пен еркектің жыныстық қатынас жасауына, әйел мен әйелдің жыныстық қатынас жасауына немесе нәпсіқұмарлық сипаттағы өзге де іс-әрекеттерге мәжбүрлеу", 129-бап "адамды клондау", 130-бап "жала жабу" және 131-бап "қорлау", соңғы бес жылда олардың жасалуының бірде-бір фактісі тіркелмеген.

Қылмыстық кодекстің бірінші тарауында бекітілген нормалардың көп бөлігі адамның физикалық тұтастығы мен қол сұғылмаушылығын қорғауға, аз бөлігі моральдық қол сұғылмаушылықты қорғауға бағытталған.

Кәсіби-қолданбалы жобаның мақсаты мен міндеттері : Алматы қаласы Түрксіб аудандық сотының мысалында жеке адамға қарсы қылмыстар бойынша жауапкершілікті саралауды талдау бойынша Түрксіб аудандық сотының тәжірибесін қорыту жобасын дайындауда нормативті құқықтық актілер және репрезентативтік эмпирикалық деректер негізінде одан әрі құқықтық тұрғыдан жетілдірубойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады.

Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер тұжырымдалды:

Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін қылмыстық жауапкершілікті ретроспективті талдау;
Түрксіб аудандық сотының мысалында жеке адамға қарсы қылмыстар бойынша жауапкершілікті саралауды талдау осы санаттағы істер бойынша Түрксіб аудандық сотының тәжірибесін қорыту жобасын дайындау;
Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтадың құқықтық сипаттамасын ашу, сондай-ақ қылмыстық заңның жалпы бөлігінің институттары мен нормаларын зерттеуге арналған ғылыми зерделеу және олардың негізінде қылмыстық заңнаманың нормаларын және оларды қолдану практикасын жетілдіру бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірлеу.

Кәсіби-қолданбалы жобаның нысаны . Зерттеу жұмысының нысаны Түрксіб аудандық сотының мысалында жеке адамға қарсы қылмыстар бойынша жауапкершілікті саралауды талдау осы санаттағы істер бойынша Түрксіб аудандық сотының тәжірибесін қорыту жобасын дайындау болып табылады.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Отандық ғалымдардың еңбектері қылмыстық құқықтың барлық мәселелерін, соның ішінде жеке адамға қатысты мәселелерді әзірлеуге баға жетпес үлес қосты. А. Н. Ағыбаев, Е. О. Алауханов, З. О. Ашитов, И. Ш. Борчашвили, Г. И Баймурзин, У. С. Жекебаев, А. Т. Жүкенов, Е. І. Қайыржанов, К. А. Мәми, Г. С. Мәуленов, С. С. Молдабаев, Б. М. Нұрғалиев, Р. Т. Нұртаев, С. Д. Оспанов, Г. Ф. Поленов, С. М. Рахметов, И. И. Рогов, Г. Р. Рүстемова, В. А. Сергиевский, Н. Н. Турецкий және т. б. бұл ғалымдар қылмыстық құқықтың, криминологияның, қылмыстық процестің әртүрлі аспектілерінің, соның ішінде жеке адамға қарсы мәселелердің дамуына айтарлықтай үлес қосқаны сөзсіз.

Зерттеу әдістері. Зерттеу барысында жалпы ғылыми зерттеу әдістерінің жиынтығы пайдаланылды, атап айтқанда салыстыру, талдау, саралау, формалды-логикалық, жүйелі және құрылымдық және т. б.

Зерттеудің жаңалығы . Кәсіби-қолданбалы жобаны зерттеудің ғылыми жаңалығы Түрксіб аудандық сотының мысалында жеке адамға қарсы қылмыстар бойынша жауапкершілікті саралауды талдауда кешенді авторлық көзқарастың болуында. Кәсіби-қолданбалы жоба озық практикалық тәжірибесінің рөлі кешенді түрде зерттелген.

Кәсіби-қолданбалы жобаны қорғауға ұсынылып отырған негізгі ережелер:

1. Қолданыстағы қылмыстық заңда қылмыстық құқық бұзушылық құрамы мен қылмыс құрамы туралы заңдық анықтамалар жоқ. Бұл жерде біз заңның практикалық және теориялық құралдары болып табылатын заңды құрайтын және құқық қолдану саласында қолданыстағы көптеген басқа терминдердің заңнамалық анықтама алмағандығын атап өту қажет деп санаймыз. Осы негізде заңдағы нормативтік терминдерді дұрыс анықтау үшін біз ҚР Қылмыстық кодексін Қылмыстық кодекске терминдердің сөздік-индексімен толықтыруды ұсынамыз және мысал ретінде келесі анықтамаларды ұсынамыз:

- қылмыстарды саралау - адам жасаған қоғамдық қауіпті іс-әрекет белгілері мен қылмыс құрамы белгілері арасындағы заңмен бекітілген сәйкестікті анықтаудан тұратын құқық қолдану қызметінің түрі, Ерекше бөлімнің белгілі бір нормасында көзделген. қылмыстық заң;

- қылмыстық құқық бұзушылық құрамы - нақты қоғамдық қауіпті әрекетті қылмыс ретінде сипаттайтын заңмен белгіленген объективті және субъективті белгілер жиынтығы; төрт міндетті белгілерден (элементтерден) тұрады: объект, объективті жағы, субъект, субъективті жағы.

2. Заңда қасақана және қасақана кісі өлтіру (этимологиялық мағынада) арасындағы нақты айырмашылықты беру қажет деп санаймыз. Сондықтан біз Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 99-бабы - «Қасақана адам өлтіру», ал Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 104-бабы «Абайсызда адам өлтіру» деп атауды ұсынамыз.

Кәсіби-қолданбалы жобаның құрылымы мен көлемі. Кәсіби-қолданбалы жоба кіріспеден, екі бөлiмшеден тұратын төрт тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған деректертізімі мен қосымшадан тұрады.

1 Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың қылмыстық-құқықтық сипаттамасы

1. 1 Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың объективтік белгілері

Азаматтардың жеке басына, құқықтары мен бостандықтарына қол сұғатын қылмыстық құқық бұзушылықтар біздің қоғамымызға үлкен зиянын тигізеді. Сол себепті мұндай қылмыстармен шешуші күрес жүргізу ҚР құқық қорғау органдарының маңызды міндеті болып табылады. Қылмыспен күресу үшін елімізде қылмыспен тікелей күрес жүргізетін мемлекеттік органдардың жұмысын жақсартудың, сол сияқты қылмыстық заңнаманы одан әрі жетілдірудің маңызы зор. Қылмыстық-құқықтық ғылым тәжірибеші-заңгерлер қылмыстық заңды дұрыс қолдануға септігін тигізетіндей құқықтық мәселелерді дайындауы керек. Қылмыстық қол сұғудан жеке адамды қорғау ҚР ҚК 2-бабында бекітілген ҚР ҚК-нің міндеттерінің бірі болып табылады [7] .

Алматы қаласы Түрксіб ауданы бойынша 2020 жылы жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың жалпы саны 119, олардың ішінде адам өлтіру (99-бап) - 12, адам өлтіруге дайындалу және оқталу - 4, өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу (105-бап) - 11, денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру (106-бап) - 24, денсаулыққа қасақана ауырлығы орташа зиян келтіру (107-бап) - 41, қажетті қорғаныс шегінен шығу кезінде денсаулыққа ауыр зиян келтіру (112-бап) - 1, зорлау (120-бап) - 9, сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық он алты жасқа толмаған адаммен жыныстық қатынас немесе өзге де әрекеттер жасау (122-бап) - 3. жас балаларды азғыру (124-бап) - 2, Адамды ұрлау (125-б. ) - 4. бас бостандығынан заңсыз айыру (126-б. ) - 1 [8] .

Өмір мен денсаулыққа қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы істер жөніндегі қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау және тиісінше, оларды жасаған адамдарға әділ жаза тағайындау кезінде қылмыстық заңды дұрыс қолдануды қамтамасыз ету үшін кінә нысанын, ниетінің түрін, қылмыстық құқық бұзушылық жасаудың мәні мен мақсатын, тәсілін, жағдайы мен сатысын, келтірілген зардаптардың ауырлығын анықтау қажет. Қылмыстық процесті жүргізетін органдар іс жүргізу құжаттарында (айыптау актісінде, үкімде) өз тұжырымдарын жол берілетін, қатысты және анық дәлелдемелерді келтіре отырып негіздеулері тиіс [9] .

Сөйтіп, «жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар» термині сөздің кең және тар мағынасында қолданылады. Кең мағынадан алғанда жеке адамға қарсы қылмыстар қылмыстық-құқық қорғауға жататын азаматтардың өмір сүру, денсаулық, ар-намыс, саяси, еңбек, мүліктік құқықтарына кез келген қол сұғушылық болып табылады.

Қылмыстық құқық теориясында жеке бастың мүдделері кодекстің азаматтардың жеке меншігіне қол сұққаны үшін саяси және еңбек құқықтарын бұзғаны үшін көлік қылмыстары үшін қылмысты жауапкершілікті белгілейтін таруында айтылады. А. И. Рарог азаматтардың жеке меншігіне қарсы қылмыстарды «сөздің кең мағынасындағы жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар» деп атады.

Тар мағынадағы жеке адамға қарсы қылмыстар тікелей және негізгі объектілері өмір, денсаулық жыныстық дербестік пен жыныстық еркіндік, жеке бас бостандығы, ар-намыс болатын қылмыстың түрлері.

Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар - бұл азаматтардың негізі жеке құқықтарына бағытталған қоғамдық қауіпті әрекеттерді ҚК-де көзделген тобы. Бұл топтағы қылмыстардың көпшілігі ауыр және аса ауырға жатады, олар моральдық және материалдық зиян келтірілуі мүмкін. Қылмыстың бұл топтарын бірінші орынға жылжыту ҚР қылмыстық заңнамасының негізгі реформасындағы маңызды концептуалдық идеяға, яғни азаматтарды өмірі мен денсаулығы, оның заңды мүдделерінің құқықтары мен бостандықтарын айрықша қорғауға сәйкес еді. Аталған құндылықтарды айрықша қорғау ҚР-ның Конституциясында арнайы үлес, Еуропалық ынтымақтастық елдерінің көптеген халықаралық актілерінде айтылады. Жеке адамды, оның ішінде адам өмірі мен денсаулығына айрықша қорғау қылмыстық заңнамада жеке адамға қарсы қылмыстар туралы тараудың орналасауын өзгертумен ғана емес, басқа ерешеліктерде де байқалады, яғни: 1) жеке адамға қарсы мейлінше қауіпті қылмыстар үшін жоғары санкция белгілеу; 2) қылмыс істеудегі күштеу тәсілінде санкция жүйесі дайындауда тіркеу (көбінесе бұл меншікке қарсы қылмыстар үшін санкцияда байқалады) ; 3) ауыр зардаптардың қылмыс түзуші немесе саралау белгілері ретінде пайдаланғанда, олар заңда адам денсаулығына зиян немесе өлім келтіруінде бірінші кезекте көрсету жолымен ашылады (әсіресе, бұл көлік, экологиялық және қоғамдық қауіпсіздікке қарсы басқа да қылмыстарда байқалады) ; 4) жеке меншіктің мемлекеттік және басқа формаларымен тең қорғауды жүзеге асыру. Бұл идеяға «жеке бас» ұғымын қамтитын құқық қорғау мүдделерінің шеңберінің кеңеюі де қатысты [10, 127 б. ] .

Бұрын бұл түсінік қылмыстық құқықта Қазақ КСРО қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінің 3 тарауындағы бастауда аталған мемлекеттік емес объектілерге қатысты қарастырылған «Жеке адамның өміріне, денсаулығына, бостандығына ар-намысына қарсы қылмыстар». Сондықтан да қылмыстық құқық ғылымында «Жеке адамға қарсы қылмыстар» термині жыныстық қылмыста және отбасы мен кәмелетке толмағандарға қарсы кейбір қылмыстар кіретін қылмыстардың аталған тобына қатысты қолданылды. Азаматтардың саяси, еңбек, басқа құқықтары мен бостандықтарына қарсы қылмыстар 1959 жылы кодекстің Ерекше бөлімінің дербес 4-ші таруын құрады да, жеке адамға қарсы қылмыстар ретінде қарастырылмады.

Жоғарыда аталған сипатттарды алып қарағанда, қылмыстық құқықтық қорғау объектісі ретінде «жеке бас» және «адам» санаттарын қарсы қою үшін еш негіз жоқ.

Жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар деп адамның өмірі мен денсаулығына, жыныстық дербестігіне, бостандығына, ар-намысына қол сұғатын қоғамдық қауіпті әрекеттер танылады. Қылмыстың мұндай түрлерін істеу нәтижесінде адамға айтарлықтай зиян не болмаса өмірге, денсаулыққа заңды құқықтары мен бостандыққа зиян келтіру қорқынышы туады.

Жеке басқа қылмыстық құқық бұзушылықтар түпкі объектісі жеке тұлға болып табылады. Қылмыс объектісі ретінде - бұл әлеуметтік рольдермен қоғамдық қатынастар жүйесінде қарастырылатын адам. Ол бір мезгілде биологиялық тіршілік иесі де, белгілі құқықтарды, міндеттерді, бостандық пен әлеуметтік құндылықтарды иеленуші де болады. Тікелей объектіні - жеке бастың өмірі, денсаулығы, бостандығы, ар-намысы сияқты құндылықтар.

Б. А. Куринов пікірінше жеке адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар объективтік жағы - бұл жеке бастың өміріне, денсаулығына, бостандығына, ар-намысына қоғамдық қауіпті қол сұғушылық.

Құрамына қарай жеке адам қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар материалдық және формальдық болып бөлінеді. Материалдық құрамның объективтік жағы 3 міндетті белгілерден тұрады: 1) қоғамдық қауіпті әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік) ; 2) қоғамдық қауіпті зардаптар; 3) олардың арасындағы себепті байланыс [11, 45 б. ] .

Әрекетсіздік әрекет сияқты тұлғаның ерікті қылығы болып табылады, сондықтан да ол әрқашан саналы сипатқа ие. Егерде қоғамдық қауіпті әрекет кінәлінің белсенді мінез-құлқынан байқалса, онда әрекетсіздік болу керек және істелуі мүмкін әрекеттің істелмеуінен байқалады. Қоғамдық қажетті әрекеттерді орындауда тұлғаның міндеті мыналардан шығады: а) заң мен нормативтік актілерді жазудан; ә) кәсіби міндеттер мен қызметтік уәзіптерден; б) келісім шарттар; в) жеке өзара қатынастан; г) кінәлінің алдағы қызметінен. Қылмыстың формальдық құрамының объективтік жағы тек қоғамдық қауіпті әрекеттен туады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.