Отбасында бала тәрбиелеу әдістері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 328 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

С. С. СЕЙТЕНОВА А. С. АБИЛ

ОТБАСЫМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҰМЫС

«5В012300 - «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану» Әдістемелік құрал

Ақтөбе - 2017

Сейтенова С. С. Абил А. С.

Отбасымен әлеуметтік педагогикалық жұмысы: әдістемелік құралы - Ақтөбе. 2017 ж. - 230 бет

Пікір жазғандар:

Медеубаева К. - п. ғ. к., доцент Қазақ Мемлекеттік қыздар педагогика институты. Альмурзаева Б. К. - п. ғ. к., аға оқытушы Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Ұсынылып отырған «Отбасымен әлеуметтік педагогикалық жұмысы» пәні бойынша әдістемелік құралы кредиттік оқу жүйесі бойынша оқитын «5В012300 - «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану» мамандығының күндізгі және сырттай бөлім студенттеріне арналған.

Әдістемелік құралының мақсаты - студенттердің отбасы тәрбиесінің негіздері туралы ғылыми - теориялық білімнің жүйесін қалыптастыру, отбасымен әлеуметтік - педагогикалық жұмыс саласында кәсіби біліктілігін дамыту.

Әдістемелік құралы дәріс, практикалық сабақтардың жоспарларынан, студенттерге арналған оқытушы көмегімен орындалатын студенттің өз бетінше жұмыстары (ОСӨЖ) мен студенттің өздігінен орындайтын жұмыстарынан (СӨЖ), білімді байқау тестерінен және емтиханға арналған тапсырмалардан тұрады.

Әдістемелік құрал педагог мамандар даярлайтын оқу орындарының оқытушылары мен білімгерлеріне, магистранттарға пайдаланатын көмекші құрал болатынына сенім білдіреміз.

Қ. Жұбанов атындағы АӨМУ-ның оқу әдістемелік кеңесінің мәжілісінде мақұлданып, баспаға ұсынылды. №6 Хаттама 20 маусым 2017 ж.

АЛҒЫ СӨЗ

Қазіргі педагогикалық ғылымның баланың тұлғалық дамуы үшін отбасы тәрбиесінің даусыз басым болып келетіндігін дәлелдейтін көптеген айғақтары бар. Адамның отбасы - әлеуметтік-тарихи тәжірибесінің қайнар көзі, адамдар арасындағы эмоциялық, іскерлік қарым-қатынас тәжірибесін балаға жеткізу амалы.

Соңғы жылдары ғалымдар отбасын зерттеу мәселесіне көбірек көңіл бөлуде және отбасын тәрбиенің әлеуметтік институты ретінде сипаттайтын жаңа мағмұлаттарын ұсынып отыр. Қазіргі педагогикалық мекеменің жұмысы - баланың отбасына, отбасымен тығыз қарым-қатынасқа бағыттау. Осыған байланысты бүгінгі жас мамандардың алдына қойылатын өзекті талаптардың бірі - отбасының және отбасы тәрбиесінің негіздерін білу.

«Отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс» оқу курсы студенттердің отбасы туралы, отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері, принциптері, отбасы тәрбиесінің психологиялық- педагогикалық негіздері туралы білімдерін қалыптастыруға арналған. Курс материалдарын зерттеу студенттерге - болашақ әлеуметтік педагогтарға - отбасымен әрекеттестікке психологиялық дайындығын қалыптастыруға, сол әрекеттестіктің табысты болуын қамтамасыз ететін маңызды кәсіби қасиеттерін дамытуға көмектеседі.

«Отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс» курсы оқу жоспарына сәйкес 5В012300

«Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану» мамандығы бойынша 4 курс бакалаврларына арналған және философия, әлеуметтану, экономика, жалпы және әлеуметтік педагогика, жалпы және жас ерекшелік психологиясы курстарын оқу барысында алған білімдеріне негізделеді.

«Отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс» курсының мақсаты - болашақ әлеуметтік педагогтарға отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері туралы түсінік бере отырып, оларды отбасымен бірлесіп жұмыс жасауға, ата-аналардың педагогикалық мәдениетін көтеруге даярлау, студенттердің отбасы тәрбиенің негіздері туралы ғылыми - теориялық білімнің жүйесін қалыптастыру, отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс саласында кәсіби біліктілігін дамыту.

Курстың міндеттері:

Отбасы тәрбиесінің әлеуметтік-педагогикалық, заңнамалық негіздерін зерттеу;
Отбасы тәрбиесінің мәні, механизмдері, негізгі бағыттары, әдістері және формалары туралы студенттердің ғылыми білімдерін қалыптастыру;
Баланың психикалық, тұлғалық дамуында отбасы тәрбиесінің маңызын ашып көрсету;
Дамуында ауытқуы бар балалардың отбасы тәрбиесінің ерекшеліктерін анықтау;
Отбасын зерттеудің, әлеуметтік-педагогикалық жұмысты ұйымдастырудың, жоспарлаудың, жүргізудің алғашқы дағдыларын қалыптастыру;
Болашақ мамандардың шығармашылық қабілеттерінің дамуына жағдай жасау, өз- өзінің білімдерін көтеруге, өздерінің кәсіби біліктілігін жетілдіруге қажеттілік туғызу.

Әрбір отбасы қоғамның кішкентай бір бөлігі болып табылатындықтан, қоғамды өркениетке жеткізу ең алдымен әрбір отбасындағы өмірді ұйымдастырудан басталмақ. Тәрбиенің бастапқы әліппесін бала отбасында алады.

Алайда тәжірибе көрсетіп отырғандай, әлеуметтік педагог ата-аналармен жұмыс жүргізу барысында бірқатар қиындықтарға тап болып отыр. Педагогтар өздерінің педагогикалық қызметіндегі ең қиын жұмыстардың бірі ата-анамен жұмыс деп есептейді. Сондықтан да бүгінгі таңда болашақ әлеуметтік педагог кадрларды кәсіби даярлауда

«Отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс» ерекше орын алады. Отбасы тәрбиесінің негіздері туралы білімді меңгермей, жақсы әлеуметтік педагог болу мүмкін емес.

БІРІНШІ МОДУЛЬ

ОТБАСЫМЕН ӘЛЕУМЕТТІК -ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҰМЫСЫНЫҢ МАҚСАТЫ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕРІОтбасы педагогикасының қалыптасуы мен даму тарихына шолу Мақсаты:Болашақ әлеуметтік педагогты отбасы тәрбиесі туралы ғылымның - отбасы

педагогикасының пайда болуы мен құрылуына, даму тарихына шолу жасау, қоғам дамуының әр түрлі кезеңдеріндегі отбасы тәрбиесінің мақсаты мен міндеттерімен таныстыру.

Жоспар:

Отбасы тәрбиесі туралы ғылымның - отбасы педагогикасының пайда болуына, құрылуына, даму тарихына шолу
Отбасы тәрбиесінің тарихи даму аспектісі. Қоғам дамуының әр түрлі кезеңдеріндегі отбасы тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері
Қоғамдық және отбасы тәрбиесі: ұқсастығы және айырмашылығы.

Негізгі ұғымдар: отбасы, отбасы тәрбиесі, қоғам, қоғамдық тәрбие, отбасы педагогикасы, дәуір, рухани, неке, туысқандық, әлеуметтік, қауымдастық.

Отбасы тәрбиесі туралы ғылымның - отбасы педагогикасының пайда болуына, құрылуына, даму тарихына шолу. Отбасы педагогикасы ғылым ретінде салыстырмалы тұрғыда кейін пайда болды. Отбасы педагогикасының пайда болуы қоғамда отбасы құндылықтары мен отбасы тәрбиесінің күрделенуімен, отбасылық мәселелердің артуымен түсіндіріледі. Отбасы педагогикасы ғылым ретінде отбасының алғашқы пайда болу тарихынан бастап, бүгінгі таңдағы отбасының өзіндік ерекшеліктерін сипаттайды. Отбасы тәрбиесі қай кезеңде болмасын өз маңыздылығын жоғалтқан емес. Отбасының өзіндік даму тарихы бар. Яғни, адамдардың өндіріс тәсіліне сәйкес отбасы да әлеуметтік топ ретінде тарихи дамып отырады. Отбасының тарихи болмысын Платон, Аристотель зерттеулерінен көре аламыз. Ал, отбасының тарихи дамуының ғылыми-материалистік теориялары американдық ғалым Льюис Морганның зерттеулерінен бастау алған. Осыдан кейін классикалық неміс философиясының өкілі И. Кант және Фихте, Гегель, француз ағартушысы Ж. Ж. Руссо, швейцарлық И. Г. Песталоцци, орыс педагогтары К. Д. Ушинский, Н. К. Крупская, А. С. Макаренко т. б өз еңбектерінде отбасы тәрбиесін қарастырған. Дүниежүзіндегі әрбір халықтың өзіне тән отбасы тарихы бар. Олар бір-бірінен қалыптасу тарихы тұрғысынан ерекшеленеді. Отбасы педагогикасында осы аталған отбасыерекшеліктері кеңінен зерттеліп, отбасы тәрбиесінің рөлі мен маңызы айқындалған.

Отбасы, жанұя, үйелмен, семья деген атаулар бір мағынаны береді.

Мәселен,

“Отбасы - семья, үй деген сөздің синонимі” яғни бір оттың (ошақтың) басында өмір сүріп жатқан қандастар.
“Жанұя - өмірдегі туысқандық қарым - қатынастық ортақ белгісі”
“Үйелмен - ғасырлар бойы өмір сүріп келе жатқан адам баласының әлеуметтік ортасы”
“Семья-некеге немесе қандас туысқандыққа негізделген қоғамдық шағын топ, адам тұрмысын ұйымдастырудың бастапқы формасы”.

Осы төрт анықтамадан түйіндейтініміз - адамның өз өмірінің негізгі процестерін бастан кешіретін кіші әлеуметтік топ отбасы болып табылады. Отбасындағы әрбір адам өмірінің онымен тығыз байланыстылығы сонша, ол әрбір отбасы мүшесінің дамуына шешуші әсер етеді. Отбасы - қоғамдық қатынастар мен процестердің алуан түрлі формалары біртұтас болып ұштасатын комплексті әлеуметтік құбылыс. Сондықтан да отбасыға объективтік тұрғыдан ғылыми зерттеу жүргізу оңай емес. Адам мен қоғам үшін отбасының маңызы, атқаратын қызметі алуан түрлі болғандықтан оны зерттеуші қоғамдық ғылымдар да көп. Бұл ғылымдардың әрқайсысы өз анықтамасын беруге тырысады. Педагогикалық ойдың даму тарихында отбасы мәселелері Батыс және Шығыс елдері философтары, әлеуметтанушылары,

педагогтары, психологтары және т. б. ғалымдардың зерттеу нысаны болды. Жалпы алғанда, жас ұрпақты тәрбиелеу- ортақ мұрат, оларды сапалы біліммен қаруландырып, тәрбиелі азамат етіп шығару- әр қоғамның көкейіндегі басты арманы. Ал баланың негізгі білім мен тәрбиенің қайнарын әуелі отбасынан, мектептен, одан соң белгілі бір оқу орындарынан алатыны баршаға мәлім. Сол сияқты жастарды отбасы өміріне даярлау да өмір баспалдағына байланысты, оларға мектеп жасына дейінгі кезеңдерінен- ақ «отбасы» деген тақырыпта әңгіме құрып, әр затты өз уақытында түсіндіріп, олардың жас ерекшелігіне байланысты тақырыпты күрделендіре түсіріп, ұғындырып, санасына құйып отырған жөн. Бала әртүрлі отбасында тәрбиеленеді. Сондықтан әр үйдің жағдайына, оның тұрмыс жайына, ондағы қалыптасқан әдеттер мен дағдыларға, ата-аналардың өзара жасайтын қарым-қатынасына, ондағы адамдардың кәсібі мен қызметіне т. б. өзіндік ерекшеліктеріне қарай тәрбие әдістері де түрленіп отыруы қажет. Тәрбиенің белгілі бір әдісін баланың өскен ортасына, алған тәрбиелік бағытына, жас ерекшелігіне, сыныбына, тағы басқа артықшылықтарына қарай кейбір балаға қолданғанда ойдағыдай нәтиже берсе, екінші бір жағдайда нәтиже бермеуі де мүмкін. Көптеген отбасында қазір бала тәрбиелеу күннен - күнге қиындап бара жатыр деген пікір бар. Ол пікірді әр адам әртүрлі қабылдайды, біреуі заман өзгерді десе, тағы бірі адам өзгеріп барады дейді. Бірақ біз бір затты ескеруіміз керек, отбасында бес бала болса, оларға бірдей тәрбие берілсе де балалар әртүрлі болып өседі. Себебі, әр адамның қабылдауы әр түрлі .

ΧΙΧ ғасырдың екінші жартысынан бастап отбасына деген тарихи көзқарастар толықтырыла түсті. Мысалы, 1877 жылы шыққан «Ежелгі қоғам» атты кітабында Л. Морган отбасының тарихын, оның некелі қарым-қатынасын, экономикалық, әлеуметтік дамуын және қызметін қарастырған. Одан кейінгі уақыттарда отбасы туралы марксистер де жазды. Соның бірі - Ф. Энгельстің 1884 жылы шыққан «Отбасының, жеке меншіктің және мемлекеттің шығуы» атты еңбегі. Мұнда Ф. Энгельс жанұяны тарихи категория ретінде қарастырып, оның формаларының байланысын, даму жолдарын көрсетті.

Француз ағартушысы Ж. Ж. Руссо, швейцарлық И. Г. Песталоцци, орыс педагогтары К. Д. Ушинский, Н. К. Крупская, А. С. Макаренко, т. б. өз еңбектерінде отбасы тәрбиесін қарастырған .

Отбасындағы тәрбие мәселесін көптеген әлеуметтану, философия, психология, педагогика, демография, құқық, әдептану, тарих, т. б. ғылымдардың қарастыруына байланысты көптеген анықтамаларды кезіктіруге болады. Бұл да дұрыс шығар, өйткені, барлық ғылымдарды бірдей қанағаттандыратын бір анықтама табу өте қиын. Олай болса, отбасының бірнеше анықтамаларына тоқталайық. Жоғарыда айтқандай, отбасы-жанұя- семья-үйелмен-бәрі бір ұғымды білдіреді. Сондықтан кейбір жерде отбасы, кейбір жерде жанұя деп ала береміз (Ә. Р. )

Философиялық тұрғыда «отбасы» - қоғамның ажырамас құрамды, өмірде зор мәні бар кішігірім ұйымы деп санаса, әлеуметтану ғылымында отбасы - некеде және қандас туыстар негізінде құрылған кішігірім топ деп берілген. Оның мүшелері бір-бірімен тұрмыстық, моральдық жауапкершілік, өзара жәрдем көрсету қарым-қатынаста болып, әлеуметтік құрылыс ретінде қоғамның экономикалық базисінің дамуына байланысты өзгертіп, жекелей дербестікте болады деп көрсетеді.

Ал, педагогикалық - психологиялық тұрғыда отбасы - ата-ана мен балалар арасындағы, ерлі-зайыптылардың және басқа да отбасы мүшелерінің қарым-қатынасының тарихи нақты жүйесі болып табылады.

Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде «Отбасы» - өзіне, «неке мен қандас туысқа негізделген шағын топ» деп анықтама берілген. Оның ерекшелігі - тұрмыстың ортақтығы, өзара көмек және рухани жауапкершілік арқылы байланысқан. Қоғаммен, бүкіл қоғамдық қатынастардың жүйесімен тығыз байланыста бола тұрса да, отбасы - қоғамдық өмірге қарағанда адамдардың белгілі дәрежедегі дербес сырлас тобы.

Отбасы өмірі материалдық және рухани үрдістермен сипатталады. Табиғи- биологиялық және шаруашылық тұтыну қатынастары оның материалдық жағын құраса, рухани жағын құқықтық, адамгершілік және психологиялық қатынастар құрайды.

Отбасы мәселелері ТМД елдерінің ғалымдары В. И. Зацепин, В. Д. Цимбалюк, Г. К. Матвеев, Ю. И. Семенов, Н. Е. Соловьев, А. Г. Хрипкова, З. Я. Янкова, ал Қазақстанда С. Қалиев, М. Жарықбаев, Ж. Б. Қоянбаев, К. Бейсенбиева, М. Тажин, Б. Аяғанова секілді ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған.

Бұл ғалымдардың тұжырымдалары бойынша отбасы - адамдардың, яғни некелік негізде қосылған еркек пен әйелдің, олардың туған немесе тумаған балаларының, кей кезде басқа да бірге тұратын жақын адамдарының қарым-қатынастық, бірлестік формасы. Авторлардың ойынша бұл анықтама барлық отбасының кез келген даму кезеңдерінің мәні мен сипаттарын қарастырады.

Қазіргі таңда отбасы педагогикасы-қарқынды түрде дамып келе жатқан ғылыми білімнің бір саласы. Болашақ әлеуметтік педагог кадрларды кәсіби даярлауда «Отбасы педагогикасы» ерекше орын алады. Отбасы тәрбиесінің негіздері туралы білімді меңгермей жақсы педагог болу мүмкін емес.

«Отбасы педагогикасы» курсының мақсаты - болашақ педагогтарға отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері туралы түсінік бере отырып, оларды отбасымен бірлесіп жұмыс жасауға, ата-аналардың педагогикалық мәдениетін көтеруге даярлау. Отбасы педагогикасы отбасы тәрбиесінің негізін, отбасының бала тұлғасын қалыптастырудағы рөлін, отбасының қазіргі даму тенденцияларын, отбасы тәрбиесінің ерекшеліктерін, отбасында бала тәрбиелеу әдістері мен формалары, ата-аналардың психологиялық-педагогикалық мәдениетін жетілдіру жолдарын, білім беру мекемелерінің отбасымен әрекет жасау сияқты бағыттарын зерттейді.

Отбасы тәрбиесінің тарихи даму аспектісі. Қоғам дамуының әр түрлі кезеңдеріндегі отбасы тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері. Әрбір мемлекеттегі тәрбие жүйесінің дамуы мен қалыптасуы сол мемлекеттің тарихымен тығыз байланысты. Мемлекет дамуының тарихи кезеңдері балаларды дамыту мен білім алуына деген анықталған көзқарастарының болуымен, білім беру үдерісін жүзеге асыру мүмкіндігінің болуымен, тәрбиелі және білімді қоғам қажеттілігімен және мемлекеттік білім беру жүйесінің жағдайымен сипатталады.

Білім беру саласындағы нормативтік - құқықтық, публицистикалық және көркемдік ақпарат көздерінің тарихи - мұрағаттық, заңды құжаттарына талдау жасау отбасы және үй тәрбиесін мемлекеттің қоғамдық, әлеуметтік мәдени және экономикалық жағдайының өзгеруімен байланысқан күрделі білім беру үдерісі ретінде қабылдауға мүмкіндік береді.

Көне заманнан бастап халықтар өздерінің педагогикасын жасап, балаларды түрлі тәрбиелік құралдар арқылы тәжірибелік іс-әрекетке, өмір қиыншылықтарымен күресуге даярлады.

Отбасы пайда болған кезден бастап, көптеген мыңжылдықтар ағымында отбасы тәрбиесі қоғамда балаларды тәрбиелеудің жалғыз формасы болып келді. Мектептер мен басқа да білім беру және тәрбиелеу мекемелері өте аз болды және олар тек аз мөлшердегі жоғарғы тап өкілдерінің балаларына ғана қызмет жасады. Қоғамның кластық сипаты түрлі бағыттарын анықтап берді.

Афинада біздің дәуірімізге дейін VII-V ғасырларда тәрбие және білім жүйесінде отбасы тәрбиесі мен білім басты орын алған. Мемлекеттік болған спартандық тәрбие жүйесінен айырмашылығы Афинада 7 жасқа дейінгі балалар отбасында тәрбиеленген. Әйелдерге қатысты ережелерге байланысты құл иеленуші қоғамда қыздар тек қана отбасы тәрбиесінде болған. Онда қыз балаларды дәстүрлі сауаттылыққа (оқу, жазу, санау) үйретумен бірге музыкалық аспаптардың біреуінде ойнауды, үй шаруашылығына қарау, қол өнері, тігін тігуді үйреткен.

Көптеген спартандық және афиналық тәрбие мен білім ұстанымдары кейіннен Римде дамыды (біздің дәуірімізге дейінгі VI ғасыр) . 7 жасқа дейінгі ұл балалар, ал қыз балалар 7 және одан да үлкен жасқа дейін Афинадағыдай шешелерінің тәрбиесінде немесе балалар тәрбиесін тапсыратын үлкен жасқа келген туыс әйелдердің бақылауында болған. 7 жастан кейін ұл балалар көбіне әкелерінің қарамағына өтіп, үйрене бастайтын. Оқыту таза

практикалық мақсатта болатын - баланы қоғамдық, әскери және отбасының әлеуметтік жағдайына қарай шаруашылық жұмысқа дайындайтын. Шаруа немесе қолөнершінің балалары, оқу, жазу және санаудан басқа әке шаруашылығында жұмыс жасауға дайындалды, ал ақсүйектердің балалары қару ұстауға, жүзуге, атқа отыруға үйретілді, ежелгі Римнің мемлекеттік құрылымымен таныстырылды, әкесінің меншігіндегі ауылшаруашылық жұмыстарына басшылық жасауға үйретілді.

Рим тәрбиесі мен білім беру жүйесінің ең басты ерекшелігі - оның азаматтық сипатта болуы. Олардың басты мақсаты қоғамның белсенді мүшесін, мемлекеттегі және әулеті үшін жанын қиюға қабілетті, қайсар жауынгер, кірмелердің барлығын орынды жек көретін, өнерлі саясаткер, есепті жер иеленушілерді даярлау болатын.

Ғасырлар өте келе бұл жүйенің кейбіреулері ғана өзгерді: балаларды тәрбиелеумен құлдар айналысатын болды, ал білім берумен арнайы шақыртылған мұғалімдер айналысты.

Ежелгі орыс тәрбиесінің басты назары оның тұрмыстық тәртібіне аударылды. Бұл ережелерді меңгеру үшін «христиандық өмір», «христиандардың қалай өмір сүру керек екендігі» туралы мәлімет беретін Кодекс дайындалды. Бұл Кодекс үш ғылымнан тұрады: рухани парыз туралы ілім; азаматтар қоғамының тұрмысы туралы ғылым; үй шаруашылығын жүргізу туралы ғылым.

В. О. Ключевский көрсеткендей, осы үш ғылымды меңгеру ежелгі Русьте жалпы білім беру мен тәрбиенің міндеттерін құраған.

Ежелгі орыстардың рухани оқуларының педагогикалық мақсаты төмендегідей ережелермен анықталған: ол өзінің отбасы мүшелерінің рухани және дене тазалығын сақтауға, оларды қорғауға, оларға өзінің рухани бір бөлігі ретінде қарап, қамқорлық көрсетуге міндетті болған. Үйдегі еңбек тәрбиесін ол өзінің жарымен бөліскен.

Балалары өсіп келе жатқанда оларды ата-анасы: әкесі ұлдарын, шешесі қыздарын кәсіп пен қолөнерге үйреткен. Бұл кәсіптерді таңдау және үйрету тәртіптері балалардың жас және дербес ерекшеліктеріне сай, сондай-ақ ата-аналардың қоғамдағы дәрежесіне сәйкес анықтаған.

Ежелгі тәрбие педагогикасының негізгі құралы - жанды үлгі-өнеге. Бала тәрбиесін тек сабақта ғана жүргізбей, өзі өмір сүрген ортадан да ала білуі керек болған.

ХI - ХII ғасырлардың өзінде Киев мемлекетінде бірқатар қолжазбалар пайда болды. Мысалы, «Пчела», «Златоуст», Святославтың жинақтары және т. б. Аталған жинақтар әмбебап - педагогикалық сипатта болды және адамдарды көптеген ар - намыс, қадір -қасиет, еңбексүйгіштік, даналық және білімге ұмтылу сияқты өмірлік жақсылықтарға үйреткен. Олар үлкен ағартушылық рөл атқарады.

ХVI ғасырда балаларды отбасында тәрбиелеу және шаруашылыққа баулу туралы жазылған жинақтардың бірі - әулие Силвьестер жазып қалдырған «Домострой» атты жинақ.

Бұл жинақта отбасындағы ері мен әйелінің, әрбір отбасы мүшелерінің қызметтері туралы кеңестер берілген. Тәрбиеде қатыгез шараларды пайдалану ортағасырлық педагогиканың негізгі сипаттамасы болып табылады.

Бұл дәуірде ата-аналар мен балалардың қатынасы қарама-қайшылықтарға толы болды. Мысалы, бір жағынан ата-аналары балаларына ерекше қамқорлық көрсетіп, аналық махаббатқа бөлесе, екінші жағынан балалар әке еркіне бағынышты болды. Мысалы, 1649 жылғы заңдарға сәйкес балаларын өлтіргені үшін әкесін бір жылға ғана түрмеге отырғызған. Ал балалардың ата - аналарына қарсы шығуына құқы болмаған.

Отбасы тәрбиесінің негізі - бағыну, құдайдан қорқу, ата-аналарын сыйлау, еңбексүйгіштік және азаматтық. Отбасы тәрбиесі тәжірибелері алғашқы педагогикалық теориялардың түп тамыры болды. Қоғамдық тәрбиенің шығуына байланысты отбасы мен мектеп тәрбиесінің қарым - қатынасы мәселесі туындады. Ол әр қоғамдық құрылысқа, ойшылдардың философиялық, әлеуметтік - саяси көзқарастарына байланысты әр түрлі шешіледі.

Мысалы, ежелгі Римнің шешен теоритегі Квинтилианның пікірінше, қоғамдық (мектептегі) тәрбие үйдегі жеке тәрбиеге қарағанда, көбірек құдіретке ие. Ол: «Кім жалғыз оқыса, ол өмірге өзі танып білгенімен еніп, күннің ашық түсті жайма - шуақ жарық сәулесіне бөленіп, әрбір жаңа жағдайда тығырыққа тіреледі», - деп жазды.

Бала тәрбиесі отбасында басталу қажеттілігі турады айтқан ғалымдардың бірі - Я. А. Коменский. Ол балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, әр қайсысы 6 жастан 4 жас кезеңіне бөліп қарастырды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.