ҚАЗАҚ КІМНІҢ БОДАНЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Курстық жұмыстың өзектілігі
Азия қауіпсіздігі туралы айтқан кезде Шанхай ынтымақтастық ұйымы туралы айтпай кетуге болмайды. Бұл ұйым КСРО мен ҚХР арасындағы күрт егес жағдайында қиындықпен тамыр жайды. Кеңес-Қытай қатынастары қалпына келе бастағаннан кейін шекара ауданында сенім шараларын нығайту туралы мәселелерді қарау үшін бірлескен топ құруға шешім қабылдады. Бұл уағдаластыққа сол кездегі министрлер Э. Шеварднадзе мен Цянь Цичэнь өз қолдарын қойып ресімдеді. Топтың кеңестік бөлігінде сол кезде осы күрделі үдерістің алға жылжуына зор үлес қосқан тәжірибелі қытайтанушылар Генрих Киреев пен Виталий Воробьев жұмыс істеді.

КСРО тарағаннан кейін осы аса маңызды салада одан әрі жұмыс істеу туралы мәселе тұрды. Әлі есімде, 1992 жылы наурызда мені Ресей Сыртқы істер министрлігіне шақырып, жұмысты жаңа пішімде жалғастыру қажетттігі туралы ұзақ түсіндірген-ді: бір тарап - Қытай, ал екінші тарап - біртұтас делегацияға біріккен жаңа тәуелсіз мемлекеттер болмақ. Келіссөздерді осындай пішімде жүргізу жөнінде ҚХР - мен жарты жыл бойы қызу пікір талас жүрді. Ресейліктер КХР мен ортақ шекарасы бар бұрынғы кеңес елдері құрамында біртұтас делегация құруды талар етті. Мемлекеттер бөлектеніп кеткен екен, онда оларға Қытаймен келіссөздерді әрқайсысы өздері жүргізгендерді дұрыс деген басқа да пікір болды. Бірақ түптеп келгенде, салауатты ой жеңді және осынау күрделі жағдайда Қытай жағы сындарлық көрсетті. Пекин Ресей жағының өкілі басқаратын бірлескен делегациямен жұмыс істеуге дайынбыз, егер бұған басқа мемлекеттер қарсы болмаса деп мәлімдеді.

Тақырыптың зерттелу деңгейі - ШЫҰ туралы жазылған деректер, құжаттар, шыққан еңбектер, мақалалар көптеп табылады. Бұл ұйым туралы саяси көзқарас бейнелерді, болған оқиғаларды, өткен кездесулер мен скммиттер, сонымен бірге оның көптеген қарама-қайшылықтары жетерлік болып табылады. Осы ұйымға байланысты мақалалар мен тарихи ойлар жазылып шығарылған. Солардың негізгілері мыналар болып табылады:
Н. Ә. Назарбаев, «Сындарлы он жыл»., Алматы, Атамұра 2003ж, Н. А. Назарбаев «На пороге XXI века», -Алматы 1996г, -с 220, Н. Ә. Назарбаев «Тарих толқынында», -Алматы 1999. -197 б, С. Абдулпаттаев « Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты» - 75-80беттер, 1-2-3-ші кітаптарынан, Тоқаев К. Қ. «Беласу»., Дипломатиялық очерктер., -Алматы., 2003ж, -386-396 беттер, Тоқаев К. Қ. «Тәуелсіздік туы астында», -Алматы 1997 ж., - 192-194, Г. Б. Хан, Л. С. Суваров, Г. Б. Рахманов. «Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты» Монография., -Алматы 2003ж, -165-188 беттер.
«Егемен Қазақстан» газеттерінен 6 шілде, 2005ж «Тереңдей түскен түсіністік», 5-б, «Әріптестік», «ШЫҰ-ға қатысу қазақ мемлекеттілігін бекемдеу факторларының бірі», «ШЫҰ Қазақсатан сыртқы саясатының басым бағыты», «ШЫҰ-ның негізгі жетістіктері», «ШЫҰ-ның тиімділігін арттыру» -5-6-шы беттер, . «Егемен Қазақстан» 2005ж, 6 шілде №150-151(24109) Алып Азияның ұлы ұйымы, -1-2беттер, ШЫҰ-на мүше мемлекеттер басшыларының Декларациясы - 1-2 беттер., «Заң газеті» 2005ж, 6 шілде, №56 Ұйымның беделі артып келеді, -1б., «Егемен Қазақстан» 2005ж, 1 шілде, Қауіпсіздік пен тұрақтылық - қоғам дамуының алғышарттары, -1-2 беттер., «Дала мен Қала» 2005ж, 8 шілде, №27 (104) Елорда тізгінді Пекинге берді, -5б, Қазақстан үшін бұл ұйымның экономикалық, саяси маңызы бар, -6б, Маңыздысы өз ерекшелігіңді сақтай білу, -5-6беттер., «Жас Қазақ»2005ж, 8 шілде №27 (27) ШЫҰ әлі сәбидің жасында, -5, Кеше «бестік», бүгін «алтылық». Ертең ше? -1-4 беттер, Бізге масыл болып отыратын одақтас керегі жоқ, -4б, АҚШ қарап қалмаса кере-ті, -5-6 беттер., «Егемен Қазақстан», Әлем Астанаға көз тігеді, -6 б, Азия алыптары ШЫҰ-ға ұмтылады, -5б., Қ. К. Тоқаев Қазақстан және қауіпсіздік // Егемен Қазақстан 2004ж, 27 қазан.,
«Егемен Қазақстан» газеттері, Астана хабары, Ақиқат № 8, Дипломатия жаршысы, ШЫҰ Хартиясын бекіту туралы Қазақстан Республикасының заңы №422, Дала мен Қала, Алматы ақшамы, Пезидент және Халық, Жас қазақ, ҚР-ның Парламентінің жаршысы №11, ШЫҰ Хартиясын бекіту туралы ҚР-ның Заңдары №465, Ақ Орда, т. б деректер мен еңбектер оның тарихи маңыздылығы мен міндеті төменде көрсетіледі.
Курстық жұмыстың мақсаты - негізінен бұл ұйымның қалыптасу жағдайы мен оның себептеріне және де кезеңдер төңірегіндегі саяси белсенділікке тұжырымдар жасаумен олардың ішкі және саяси күштерінің қалыптасып дамуына оны халық бұқарасының белсенділігінің артуымен сипатталады. Осы себептерге байланысты курстық жұмыстың да алдына қойған мақсаттары мен міндеттерінің келесі тұжырымы мыналар болып табылады: -ШЫҰ алдына қойған мақсаттары мен қызметі;
- Басшылардың бір-бірімен кездесуі нәтижесіндегі қол қойылған құжаттар;
-Мемлекеттер арасындағы қарым-қатынасы;
- Сауда, қауіпсіздік, экономика, инвестиция саласындағы қызметтері және саясаттарының қорытындыларын пайымдап, кеінгі мәселелерге талдау жасау болып табылады.

Зерттеу жұмысының қолданбалық маңызы - курстық жұмыс ШЫҰ мәселелелерін қазіргі уақыттағы талапқа сай және оның белсенділігінің сонымен қатар жаңашылдылығының көзделуін, жаңа көзқараспен зерттелген құжаттардың қатарын толықтыра түседі. Осы зерттеу барысындағы жұмыстар, құжаттар және қорытындыларды ШЫҰ саяси және құқықтық ойлар дерегі, сонымен бірге тақырыпта қозғалатын мәселелер мен міндеттердің жиынтығын болашақ жұмыстарда пайдалану.

Зерттеу жұмысының деректік негізі - осы курстық жұмысты жазу барысында, Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасынан, Ы. Алтынсарин кітапханасынан, Ғылым Академиясының Орталық кітапханасынан және университеттетдегі кітапханалардан, сонымен қатар интернет желісіндегі мптериялдарға сүйене отырып, осы тақырыпқа арналған әдебиеттерден алынды.

Курстық жұмыстың құрылымы - негізгі кіріспеден, басты екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Міне, осы басты деген курстық жұмыстың негізгі талаптарына сай өрбу жүргізіледі.

Қазақстан-Қытай ынтымақтастығының негізгі мақсаттары.
Қазақстан-қытай ынтымақтастығын жөнге салу бірінші қадам Кеңес Одағының кезінде Қазақ ССР-ның Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 1991ж. шілдеде Қытай Халық Республикасына барған сапарынан басталады. Ол кезде өз тәуелсіздігін жариялаған Қазақстан Кеңес Одағының бір бөлігі болып қалды, сондықтан тікелей серіктестік ретінде біздің елмен шекараласқан Шынжан -Ұйғыр автономиялық аймақпен байланысу таңдап алынған. Қазақ ССР және Шынжан арасындағы принциптерімен негізгі ынтымақтастық бағыттары туралы Келісімге қол қойылды.

1990 жылы Қазақстан мен Қытай арасындағы темір жолдың ашылуына ризашылық білдірлді. Қазақстанның тынық мұхит жағалауына қысқа жолмен жетуіне үміт пайда болды.

1992 жылы қарашада Алматыға ҚХР Сыртқы істер министрі Цянь Цияэнь ресми сапармен келді.
1993 жылы қазанда Президент Н. Ә. Назарбаевтың ҚХР-на алғашқы ресми сапары болды.

«Жоғары деңгейдегі кездесу- бұл екі жақты қатынастың бетбұрыс кезеңі екенін барлық келіссөзге қатынасушылар түсінеді, - деп Қ. К. Тоқаев тұжырымдады. Қол қойылған Декларация келісім-шарт түріндегі қазақстан-қытай қатынастарының негізгі қағидаларын бекітті». Бұл құжаттың аса маңызы ішкі істерге араласпау, тәуелсіздікті өзара құрметтеу және аймақтың тұтастығы туралы ережелер болды».
1995 жылы қыркүйек айында Президент Н. Назарбаевтың ҚХР-на екінші ресми сапары болып өтті. Президент Н. Ә. Назарбаев пен Төраға Цзянь Цзэминьнің келіссөзі, сондай-ақ Президент пен ҚХР Мемлекеттік кеңес Премьері Ли Пзннің кездесулері болды….

Есеміз кетпеді, еңсеміз түспеді

1991 жылға дейін Қытайға қатысты келіссөздерді осы елмен шекаралас жатқан бұрынғы одақтас республикалар өкілдерінің қатысуымен құрылған Кеңес өкіметінің делегациясы жүргізіп келген болатын. Ал 1992 жылдан бастап Қазақстан шекара мәселесімен айналысатын өз делегациясының құрамын бекітіп, Қытаймен шекараға байланысты келіссөздерді тәуелсіз ел ретінде қолға алды. Еліміз дипломаттарының біліктілігі мен іскерлігінің арқасында Қазақстан 1992-2005 жылдар аралығында Азия құрлығындағы алып Қытаймен мемлекеттік шекарасын барлық периметрі мен өлшемдері бойынша нақтылап алуға қол жеткізді.

Шекара шетін мәселенің бірі болғандықтан Мемлекет басшысы ең алдымен Қытай Халық Республикасымен мемлекеттік шекараны делимитациялау туралы шешім қабылдады. Кейін белгілі болғанындай, құжаттарды зерттеп, оларға талдау жасағанда Қазақстан мен Қытай арасында мемлекеттік шекара орнатудың бұрыннан келе жатқан аса қиын да күрделі тарихы бар болып шықты. Сондай-ақ, Қазақстан-Қытай шекарасы үш ғасыр бойы қалыптасып келген екен. Оның алғашқы құжатты ресімдеуі 140 жылдан астам бұрын басталған, ол кезде Қазақстан Ресей империясының құрамында болғаны белгілі. Ал 1860 жылғы Бейжің қосымша шарты мен 1864 жылғы Чугучак хаттамасы бұл жұмыстың негізін қалаған. Содан кейін 1881 жылы Петербург шарты бекітілген, бұл үдеріс Орталық Азия шектерінде Ресей-Қытай шекарасы орнауымен аяқталған.

Ал шекара сызығының өтуі туралы уағдаластыққа екі кезеңде қол жеткізілді. Оның алғашқысы 1994 жылдың сәуірінде ҚХР Мемлекеттік Кеңесінің премьері Ли Пэннің Алматыға сапармен келуіне байланысты. Осы сапар барысында Қазақстан мен Қытай мемлекеттік шекараларының екі даулы учаскесінен басқа шекараның барлық өту сызығы бойынша келісімге қол қойылды. Жер аумақтарына қатысты кез келген сәтте жанжал туу мүмкіндігін бәсеңдеткен шекара туралы бұл алғашқы келісімнің біздің ел үшін маңызы ерекше болды. Екінші уағдаластық «даулы» деп аталып кеткен учаскелер - бұрынғы Талдықорған облысындағы Сарышілде өзені ауданы мен Шығыс Қазақстан облысының Шағаноба асуына қатысты (Бұл учаскелерге жеке тоқталамыз) . Жалпы, екі ел арасындағы шекараны делимитациялау туралы келіссөздер алты жыл бойы жүргізілді, ал демаркациялау 2002 жылы толық аяқталды. Құжаттарға қарағанда, жүргізілген келіссөздерге Ресей империясы мен Қытай арасында ХIX ғасырда жасалған сегіз шарт пен хаттама негіз болған. Делимитациялау жұмыстарын алты жұмыс тобы 1992 жылдың шілде айынан бастап 2001 жылдың желтоқсанына дейін іске асырды және 2002 жылы Бейжіңде Қазақстанның сол кездегі Сыртқы істер министрі Қасым-Жомарт Тоқаев пен Қытайдың Сыртқы істер министрі Тан Цзясюан екі ел үкіметтері арасындағы Қазақстан-Қытай мемлекеттік шекарасының сызығын демаркациялау туралы хаттамаға қол қойды. Шындығына келгенде, Қазақстан мен Қытай арасындағы шекараның шегенделуі - Елбасымыздың нағыз ерлікпен парапар сындарлы сыртқы саясатының жемісі. Екінші жағынан, Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен ҚХР-дың сол кездегі Төрағасы Цзян Цзэминьнің өзара достығы және Мемлекет басшыларының бір-біріне деген шынайы сенімділігі. Реті келіп тұрғанда мына жайды айта кетейік. Сол жылдары Қазақстан-Қытай шекарасы туралы келіссөздер жүргізіліп жатқанда, екі елдің шекара мәселесі жөнінде келісімге келуі мүмкін емес деген пікірлер де айтылған болатын. Ал ғасырлар бойы мойындалмай келген біздің аумақтық тұтастығымызды алып Қытайдың мойындап, Шекара туралы шартқа қол қойғаны әлемдік қоғамдастықты қайран қалдырды. Өйткені, Қазақстан Республикасы - бұрыннан Қытаймен шекаралас жатқан 15 мемлекеттің ішінде Қытай үкіметінің келісімімен шекара аумағының 100 пайызын тиянақтап, ара-жігін ашып алған бірден-бір мемлекет. Сондай-ақ, Қытайдың тарихта өзімен шекаралас жатқан елдердің ешқайсысымен шекараға байланысты келісім жасауға ешқашан мүдделі болмағаны тағы бар. Жалпы, Қазақстан-Қытай мемлекеттік шекарасын халықаралық-құқықтық ресімдеу мәселесі екі ел басшыларының, сондай-ақ, тиісті ведомстволар жетекшілерінің кездесулері барысында талқыланған тақырыптардың негізгісі болды десек, қателесе қоймаспыз. Тараптардың келіссөздері жиырмадан асатын кезеңнен тұрған екен. Аса сақтықпен және тыңғылықты дайындықпен жүргізілген сол келіссөздердің нәтижесі 1994 жылғы 26 сәуірде Қазақстан мен Қытай басшыларының Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы келісімге қол қоюға мүмкіндік берді. Келісім 1995 жылғы 11 қыркүйекте ратификацияланып, грамоталар алмасқаннан кейін қолданысқа енгізілді. Қазақстан мен Қытайдың мемлекеттік шекаралар туралы толық уағдаластыққа қол жеткізілуінің маңыздылығы неде? Қазақстанның бүкіл тарихында тұңғыш рет Қытаймен халықаралық деңгейде танылған және заңды ресімделген мемлекеттік шекараға ие болғандығында жатыр. Бұдан кейін тараптар мемлекеттік шекараны толығымен халықаралық-құқықтық ресімдеу мақсатында оны демаркациялауға кірісті. Сөйтіп, 1997-1998 жылдары мемлекеттік шекараға белгілер орнату үшін тиімді дала жұмыстарын ұйымдастыруға ықпал еткен нормативтік-құқықтық база әзірленді. Ал шекара белгілерін орнату жұмыстары 2001 жылдың соңында аяқталды. Нәтижесінде ұзындығы 1783 шақырым болатын мемлекеттік шекараға 688 шекара белгілері орнатылды. Оның 346-сы - Қазақстан, 342-сі Қытай жағында.

Келіссөздер өте күрделі жағдайда өтіп еді . . .

Қазақстан мен Өзбекстан арасында шекара сызығын айқындау жұмыстары екі ел президенттерінің уағдаластығына сәйкес қолға алынды. Осыған байланысты үкіметаралық комиссия құрылып, оны премьер-министрлер басқарды. Оларға мемлекеттік шекара сызығының өтуін анықтау үшін барлық құжаттарды мұқият зерттеу және талдау жасау тапсырылды. Айта кету керек, мұнда 1991 жылдың 21 желтоқсанындағы ТМД құрылғанын жария еткен Алматы декларациясына қол қойылған күнге дейінгі әкімшілік шекара негізге алынды. Себебі, осы құжатта бұрынғы одақтас республикалардың сол сәтке дейінгі қалыптасқан әкімшілік шекаралары мемлекеттік шекара болып қалатынын ТМД-ға мүше барлық мемлекеттер мойындаған еді. Кезінде осы шекара сызығын белгілеу жұмыстарымен айналысқан мамандар Өзбекстан Республикасымен мемлекеттік шекараны делимитациялау бойынша жүргізілген келіссөздер өте қиын және күрделі өткенін айтады. Ал Қазақстан мен Өзбекстан арасында заманауи шекара құру тарихы Кеңес Одағы пайда болған кезден басталады. Шекараны нақты белгілеу Орталық Азиядағы республикалардың ұлттық межелеуін жүзеге асыру барысында 1924-1925 жылдары бекітілген. Бұл жерде сөз РКФСР мен Өзбек КСР-і арасындағы шекара сипаттамасы туралы болып отыр. Өйткені, ол кезде Қазақстан Ресейдің құрамында болатын. Шекараны сипаттау 1925 жылғы 9 қарашада РКФСР-дің Бүкілресейлік орталық атқарушы комитеті президиумы мәжілісінің №28 хаттамасының 9-тармақшасының қосым-шасында көрсетілген. Нақты жұмыс жағдайында Қазақстан-Өзбекстан әкімшілік-аумақтық шекарасының құқықтық негізін 1956-1971 жылдардағы құжаттар құраған. Өткен тарихтан белгілі, сол құжаттарда Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы жер алқаптарын өзбек ағайындарға едәуір көп мөлшерде бөлу тасқа қашалғандай анық көрініп тұр. Бірақ уағдаласқан тараптар делимитацияны заңды негіз деп қабылдаған соң, кеткен жер жөнінде мәселе көтеріп, сөз қозғауға тағы болмайды. Егер біздің тарап солай істесе, онда 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Алматы декларациясының және 1998 жылғы 31 қазандағы Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы арасындағы Мәңгілік достық туралы шарттың ережелері мен қағидаттарын бұзған болып шығар еді. Жоғарыда атап өткеніміздей, құқықтық базаның болғанына қарамастан, Қазақстан-Өзбекстан мемлекеттік шекарасын делимитациялау үдерісі өте қиын жағдайда өтті. Өйткені, екі елдің шекарасында күрмеуі көп, шешілуі күрделі учаскелер де баршылық еді. Өкінішке қарай, сол учаскелердің көпшілігі Оңтүстік Қазақстан облысының Сарыағаш және Мақтаарал аудандарындағы халық көп қоныстанған аумақтарда болатын. Сонымен қатар, әкімшілік-аумақтық шекараның соңғы сипаттамасы белгіленгеннен бері 40 жылдай уақыт өткен екен. Осы кезең ішінде елді мекендер елеулі өзгерістерге ұшыраған, ауылдар мен кенттер саны көбейген, жаңа құ-рылыстар мен шаруашылық нысандары пайда болған. Және де шекараның жекелеген учаскелерінде бірлескен шаруашылық жүргізуші нысандар құрылған. Осының барлығы Қазақстан және Өзбекстан делегацияларының жергілікті жердегі шынайы жағдайды мұқият зерттеуін қажетсінді, мүмкіндігінше қалыптасқан тұрмыс жағдайлары мен шекарадағы халықтың шаруашылықтарын бұзбауға дәйекті шешімдер қабылдауды талап етті. Жалпы, Қазақстан-Өзбекстан мемлекеттік шекарасын делимитациялау жұмысы екі кезеңді қамтыды. Бірінші кезеңде 2001 жылы 16 қарашада Астанада президенттер - Нұрсұлтан Назарбаев пен Ислам Каримов қол қойған Қазақстан-Өзбекстан мемлекеттік шекарасы туралы Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы арасындағы шарт дайындалды. Осы құжат Қазақстан мен Өзбекстан мемлекеттік шекара сызығының жалпы ұзындығының 96 пайызының өтуін айқындап берді. Бұл көршілес мемлекеттер арасындағы достық қатынастарды қамтамасыз ету жағынан алғанда келешегі зор, аса маңызды тарихи оқиға болды. Ал шекаралық аумақтың қалған 4 пайызы сол жылдар үшін шешілмес түйінге айналды . . .

Шекара сызығының өтуін сипаттау шығыстан батысқа қарай бағытталды. Екінші кезеңде 2002 жылғы 9 қыркүйекте Астанада Мемлекет басшылары қол қойған Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасының мемлекеттік шекарасының жеке учаскелері туралы шарт әзірленді. Осы шарттың бір бөлігі ретінде қосымша зерттеу үшін қалдырылған үш учаскенің мемлекеттік шекара сызығының өту сипаттамасы мен көлемі 1:25000 және 1:1 болатын топографиялық картасы жасалды. Қорытындысында Өзбекстанмен 2351 шақырымды құрайтын шекара сызығы нақтыланды. Шекара сызығы 1565 шекаралық белгімен белгіленген, оның 776-сын Қазақстан тарапы орнатқан.

Ең ұзын шекара сызығы да шешімін тапты

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.