Сыни тұрғыдан ойлану
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 тарау.
Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
Сындарлы оқыту үдерісін дамытудың тиімді жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Сындарлы (конструктивті) оқыту теориясы - сапалы білімге бастар жол ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2 тарау.
Демократиялық конструктивизм стратегиялық бағыт ретінде білім беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Білім берудегі конструктивизм тарихы мен эпистемологиясы ... ... ... .30
Конструктивті оқыту заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
Конструктивті оқыту мектебінің модельдері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .39
3 тарау.
Конструктивті оқытуды жүзеге асырудың қалыптастыру жолдары мен факторлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4 7
Бүгінгі таңда конструктивті оқытудың маңызды компоненттері ... ... 52
Конструктивті оқытудағы конструктивтілік негіздерінің сипаттамалық аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Сындарлы ойлау және конструктивті дағдылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
Конструктивті оқытудың практикалық - бағытталған ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
Конструктивті оқытудың формалары, әдістері мен тәсілдері ... ... ... ...67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..75
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі уақытта қазіргі заманғы шындықтар: ғылым мен техниканың дамуы, білім беру парадигмасының өзгеруі, ақпараттық ағындардың үздіксіз артуы, ұрпақтар арасындағы қатынастардың өзгеруі конструктивизм идеяларына негізделген заманауи білім беру модельдері мен жүйелерін жобалаудың инновациялық тәсілдеріне сәйкес келетін тұтас тұжырымдамаларды жасау қажеттілігін анықтайды. "Мектеп-ЖОО" білім беру жүйесінде туындаған елеулі қайшылықтар сындарлы оқыту қағидаттарында үздіксіз ашық білім беруге көшудің алғышарттарын жасады.
Ғылым мен техниканың қарқынды дамуы барлық уақытта дағдарыстар мен проблемалардың, соның ішінде білім берудегі проблемалардың көрінісіне әкелді. Жаңа техниканың пайда болуы оларды тиісті түрде қайта өңдеуді, сақтауды және жаңа ұрпаққа беруді талап ететін ақпараттық ағындардың көбеюіне ықпал етеді. Бұл ретте мұғалім бұрыннан болудан жалғыз ақпарат құралы. Ғылымның жалпы жедел дамуы адамға қойылатын талаптардың жоғарылағанын анықтады, нәтижесінде конструктивті тұлғаны қалыптастыру қажеттілігі туындады. Өзін-өзі тану, өзін-өзі реттеу және өзіндік бейнені қалыптастыру үшін, адамдармен, мәдениетпен, өркениетпен диалогтық өзара әрекеттесу үшін қажетті басқа да механизмдер салынған жеке тұлға. "Мектеп-ЖОО" білім беру жүйесіндегі дәстүрлі мектептің консерватизмі мен авторитаризмі қоғам алға тартқан мәселелерді шешуде сындарлы шығармашылық көзқарас қажет болған жағдайда сындарлы тұлғаның дамуына айқын кедергі болды. Қазіргі уақытта инновациялардың хаотикалық өсуі байқалады, оларды басқару әрекеттері жүйелі емес. Дамуы сан алуан түрлерінің болуы және үздіксіз білім алу әдістерін, олардың әрқайсысы болып табылады тәсілімен ғана шешім нақты міндеттері. Мұның бәрі білімнің нақты өмірден артта қалуына, білім құрылымының өзгеруінің үнемі өсіп келе жатқан көлемі арасындағы қайшылықтардың шиеленісуіне әкелді, адам үшін қажет және олардың дәстүрлі білім беру жүйелерінде өмір сүру мүмкіндігі шектеулі.
Мақсаты: Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету.
Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді .
Жалпы білім беру жүйесін балалар мен ересектердің құрамы өзгеретін, қарым-қатынас түзетілетін, бірлескен іс-әрекеттің жаңа бағыттары, формалары мен әдістері пайда болатын, әлеуметтік және табиғи ортамен байланыс орнататын динамикалық конструктивті жүйе деп атауға болады. Құрылыс процесінің үздіксіздігі сонымен қатар жүйенің дамуының нақты болжамын жасау іс жүзінде мүмкін еместігімен байланысты. Демек, білім беру процесіне де, оқу процесіне де түзетулер енгізу сөзсіз. Тәрбие процесс ретінде екі бағыттың диалектикалық байланысында кеңінен таралған: жалпы даму және белгілі бір адамның дамуы.
Қоғам ұшырауда қарқынды түрде орасан зор өзгерістер болды. Біріншіден, біздің мемлекетіміздің саяси бағыты өзгерді; екіншіден, біздің ел экономикалық дағдарысты түсінді; үшіншіден, біз үшін әдеттегі эстетика, мораль және құқық - баспасөз, теледидар және радио - жалпы білім беру процесінде өзін-өзі жойып, отбасына, жалпы білім беру мекемелеріне және жеке тұлғаға жол берді. Ескі қоғамның идеалдары (пионерлер, Комсомол батырлары) ақпарат құралдары мен жаңа қоғамдағы турбулентті қызметтің нәтижелері арқылы жаңа атаулармен алмастырылды (миллиардерлер; ЖШС-нің сәтті басшылары... және т.б.). Ақпарат құралдарының ашықтығын инерция арқылы адамдар жаңартылған постсоциалистік қоғамдағы өмірге басшылық ретінде түсінді. Жасөспірімдер үшін жетекші, дәрігер, суретші, ғалым сияқты этикалық бағыттағы адамгершілік мамандықтар беделді болуды тоқтатты. Олардың орнын заңгер, менеджер, қаржыгер және сән үлгісі, дистрибьютор және т. б. сияқты жаңа мамандықтар алды.
Қазіргі уақытта мектептерде, бұқаралық ақпарат құралдарындағыдай, білім беру функциялары ойын-сауық және ресми зияткерлік сипаттағы іс-шараларды өткізуге дейін азаяды. Соңғы он жыл ішінде ұрпақтар сабақтастығы жалпы білім беру мекемесінен шығарылды. Жалпы білім беру мекемелерінің басым идеясы - жалпы білім беру дағдыларын қалыптастыру және білім алушының жақын даму аймағында танымдық қызығушылықты дамыту негізінде негізгі пәндерді оқыту - ол туралы шамадан тыс зиян келтірді. Оқытушылар тарапынан үнемі қамқорлық сезінетін білім алушы тәуелсіз, ренішті, өзімшіл болып, өз адамына шамадан тыс назар аударуды талап етеді.
Жоғарыда айтылғандардың бәрі бұқаралық ақпарат құралдары мен жалпы білім беру мекемелеріне, ең алдымен, қоғамның әлеуметтік құндылықтарының дағдарысын шешу үшін күштерді біріктіру қажет екенін көрсетеді.
Жаңа білім беру жүйесін дамытуда жеке тұлғаның әлеуметтік типінің педагогикасының неғұрлым нақты анықтамасы және жас ұрпақтың әлеуметтік бейімделу мәселелерін нақты белгілеу үлкен рөл атқаруы керек. Шынында да, біздің қоғамның саяси және экономикалық шындықтары тек білім беруді ғана емес, сонымен бірге тәрбиені де терең саралау қажеттілігіне байланысты. Жеке тұлғаларды әлеуметтік ортаға бағдарлаудың анықтаушы факторы белгілі бір сыныпқа, әлеуметтік қабатқа, әлеуметтік топқа жату болып табылады. Ал әлеуметтік топтар біздің қоғам құрылымының құрамдас бөлігі бола отырып, олардың әрқайсысына тән ерекшеліктерге ие. Жеке, элиталық, түзету және мамандандырылған мектептер (сыныптар), лицейлер, гимназиялар пайда болады... оқыту ақылы болады және халықтың кейбір топтары үшін қол жетімді болмайды. Өз кезегінде, әрбір мекеме өткізілетін ғылыми - педагогикалық зерттеулердің тақырыбына сәйкес білім алушылардың ішкі саралануын жүзеге асыра отырып, оқытушылар мен білім алушылардың білім беру іс-әрекетінде ішкі жанжалдардың алдын алуға, жоюға немесе Ағартуға мүмкіндік беретін жеке тәртіппен әзірленген жарғыны тәрбиелеу процесінің негізі ретінде алады.
Конструктивтілік принцип ретінде тәрбие процесінің барлық аспектілеріне, оның ішінде оқушылардың оқуға деген көзқарасына, оқу материалын игерудің әдістері мен әдістерін шығармашылық дамытуға енеді. Со нымен қатар, конструктивизмді бүкіл білім беру және оқыту жүйесінің принциптерінің бірі ретінде жеке тұлғаның дамуының нәтижесі ретінде қарастыруға болады. Ең бастысы, білім беру процесінде осы принципті жүзеге асыру олардың құндылық бағдарларына әлеуметтік бағыт бере отырып, сындарлы дағдыларды қалыптастырады. Қазіргі педагогикалық зерттеулерде конструктивті ойлау мен конструктивті дағдыларды қалыптастыру проблемалары жанама түрде қарастырылады:
оқушылардың рухани қажеттіліктерін;
қызығушылықтары мен құндылық бағдарларын қалыптастыру арқылы;
олардың оқу және әлеуметтік іс-әрекеттері мен ондағы қатынастарды ұйымдастыру арқылы.
Сонымен, қазір біз үшін ең бастысы тек ойлану ғана емес, ақыр соңында объективті шындықты білу, бірақ онда (осы шындықта) өмір сүру мүмкіндігі екенін түсінетін уақыт келді. Мұндай жауапты міндетті шешуді жекелеген оқытушылардың бытыраңқы күш-жігерімен, эпизодтық тәрбиелік акциялармен жүзеге асыру мүмкін емес. Бірыңғай жүйеде мектеп, еңбек ұжымдары, ата-аналар мен қоғамдық ұйымдар жұмыс істейтін кешенді, жүйелі тәсіл қажет. Бірақ біріктіруші және бастамашыл орталық ретінде мектеп әрекет етеді.
Бүкіл оқу процесі біздің қоғамның болашақ азаматының жеке қалыптасуына бағытталған. Оқытудың алдында білім алушылардың мүмкіндіктерін ашу, оларды сындарлы ойлауға және проблемаларды шығармашылықпен шешуге үйрету міндеті тұр. Қазірдің өзінде мектепте оқушы өзіне сұрақ қоятын немесе өмір сұрайтын сұрақтарға жауап беріп, пайдалы ақпарат беруі керек - ол қиын өмірлік жағдайларда еркін жүре алатын, дұрыс шешім қабылдай алатын ережелер, заңдар.
Бүгінгі күннің шындығының сәл өзгеше бұрышы - ақпараттың өсіп келе жатқан ағымының көрінісі, мектептегі білім берудегі проблемаларды толықтырады. Ақпарат өте әр түрлі және тез ескіретін қасиеттерге ие. Болашақта әр оқушыға не қажет болатынын болжау мүмкін емес. Мектеп тіпті оларды ұсыну кезінде де ескірген ақпаратты беруге мәжбүр болмауы керек. Білім берудің мақсаты қарапайым ақпарат алу, ережелер мен заңдарды игеру емес. Оларды алу жолдары маңызды. Ғылыми білім теориясымен, дамыған конструктивті ойлауымен адам кейінірек өмірде қажет болатын ақпаратты өзі ала алады. Сондықтан ойлау қабілетін дамыту - мектептің негізгі міндеті.
Міндеті: Конструктивті ойлауды игеру білім алушыларды инновациялық білімнің басты міндетін - болашақ әлемді тану және қазіргі өмірді құруға тартуды қамтиды. Сонымен қатар, олардың әлеуетті мүмкіндіктерін өзін-өзі жүзеге асыру құралы ретінде конструктивті дағдыларға ие болу білім алушыларға өзін-өзі ұйымдастыру, өзін-өзі тәрбиелеу қабілеттерін үйретуді қамтиды, оның негізі мектепте қалыптасқан дағдылардан тұрады.
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтенудің жеткілікті белсенді деңгейіне апаратын өмірлік стандартты емес жағдайлардағы дұрыс мінез-құлықты білдіретін конструктивті ойлаудың автоматизмі білім алушылар арасында дамуға көмектеседі:
қарым-қатынасқа үйрету;
нақты мақсаттар қоя білу және оларды шешу;
шығармашылық жасампаздыққа қажеттілікті қалыптастыру;
танымдық қызығушылықты дамыту;
зияткерлік деңгейді арттыру;
алған дағдыларды басқа оқыту құралдарымен үйлестіре білу.
Көптеген бақылаулар бар, олар ойлау қабілетін сақтайтын адамдар үшін шығармашылық іс-әрекет күнделікті, монотонды жұмысқа қарағанда аз шаршайды. Сындарлы ойлау қабілетін дамытпаған адамдар көбінесе механикалық жұмысты орындауды жөн көреді және олар үшін іш пыстырарлықтай көрінбейді, өйткені олар өздерінің ресми логикалық тышқандарымен "құлдыққа түскен" сияқты. Демек, адамға қажет екі ойлау түрінің де үйлесімді түрде дамуы үшін, конструктивті ойлау логикамен шектелмеуі үшін, шығармашылық әлеуетті дамыту үшін ерте кезден бастап тәрбие мен оқытудың қаншалықты маңызды екендігі айқын.
Шектеулі адамдардың шеңберлерінде сындарлы ойлау дағдыларын игеру оңай емес. Сондықтан әртүрлі жастағы ортада білім алушылардың нақты жеке міндеттерді шешуге және нақты жеке мақсаттарға қол жеткізуге итермелейтін тұрақты немесе тұрақты жұмыс істейтін элиталық мамандандырылған қоғамдарды (бірлестіктерді, еркін таңдау мектептерін) ұйымдастыру арқылы қарым-қатынас жасауы үшін қолайлы жағдайлар жасау маңызды міндет болып табылады.
Шынында да, қандай да бір ақпарат алған немесе қандай да бір дағдыларды қалыптастырған адам біреумен өз әсерлерімен бөлісуге тән. Бұған көптеген себептер бар. Сондықтан, жастары бірдей білім алушылар тобында оқушының қарым-қатынас шеңберін жауып, оны сол пән мұғалімінің ерекшеліктеріне дағдыландыруға мәжбүр ете отырып, біз оқушыны адамға (мұғалімге) "махаббат" арқылы пәнді (мысалы, математиканы) "жақсы көруге" мәжбүр етеміз, осылайша біз кейбір дағдыларды қалыптастыруды кешіктіреміз. Содан кейін, оқыту мен тәрбиелеудегі қымбат уақытын жоғалтып, біз жасанды түрде (көбінесе шындыққа сәйкес келмейтін) себептерді жоюға тырысамыз.
Сонымен қатар, жастары бірдей және тұрақты топта бір мұғаліммен бірге оқушының ояу уақытының күнделікті қарым-қатынасы оның дұрыс бағаланбауына әкеледі.
Стандартты және стандартты емес жағдайда іс-әрекетті модельдеудің, жоспарлаудың және жобалаудың конструктивті негіздерін ескере отырып, сындарлы дағдыларды қалыптастыру идеясы білім берудегі қазіргі тенденцияларға әсер етпейді, ол толықтырады, ал кейбір бағыттарда жалпы білім беру мен тәрбиелеудегі жалпы қабылданған тұжырымдамаларды жинақтайды және жүйелейді.
Өмір бойы мұғалім өзіне белгілі және жинақталған барлық құралдар, формалар, әдістер мен оқыту әдістерінің ішінен ең жақсысын, тиімділігін жобалау, таңдау қажеттілігіне тап болды.
Осы проблема бойынша жүргізілген зерттеулер білім алушылардың қарқынды әлеуметтік қажетті конструктивті қызметке, біздің қоғамда бағаланатын адамгершілік қасиеттерді тәрбиелеуге деген ұмтылысы туралы куәландырады.
Сындарлы дағдыларды қалыптастыру іс-әрекеттің көрінісінсіз мүмкін емес, бұл өз кезегінде өзін-өзі тәрбиелеу процесіне тікелей байланысты. Сондықтан білім алушылардың оқу және қоғамдық іс-әрекеті процесінде конструктивті тұлғаны тәрбиелеу ондағы ұжымдық қатынастар процесінде конструктивті іс-әрекетті жетілдіру және танымдық белсенділікті дамыту арқылы жеке тұлғаның позициясын жандандыру арқылы қарастырылуы керек. Танымдық қызығушылық әлеуметтік құндылықтарды игеру процесін белсендіреді, оқушылардың әлеуметтік белсенділігінің дамуын ынталандырады. Идеалдар бағытында қоғамдық өмірдің жетекші үрдістері, білім алушыларды тартатын адамгершілік құндылықтар, олардың өмірлік жоспарлары мен кәсіби ниеттері көрініс табады.
Оқытудың конструктивистік модельдері Л.С.Выготский, Ж.Пиагет, С.Пейперт, Н.Шаталов, Ф.Бунятова сияқты осы қоғамның теоретиктерінің зерттеулері негізінде дүниеге келді.
Қазіргі уақытта оқуға қатысты конструктивизмнің үш негізгі бағыты бар - танымдық, әлеуметтік, демократиялық.
Когнитивті-конструктивистік бағыт генетикалық эпистемологияны, операциялық тұжырымдаманы немесе Ж.Пиагеттің психикасын зерттеуге синтетикалық көзқарасты негізге алады. Оқыту саласында танымдық -конструктивті ағымның ең танымал теоретигі - С.Пейперт, ол конструктивистік көзқарасты Жан-жақты деп тұжырымдады, өйткені ол материалдың тұтастығы мен интеграциясын болжайды.
Біздің елімізде теориялық тұрғыдан конструктивті оқыту ішінара Л.С.Выготскийдің, П.Я.Халпериннің, Т.В.Кудрявцевтің, В.В.Давыдовтың, Б. М.Бим-Бад, Д.В.Элькониннің, М.И.Махмутовтың, автор Н.П.Шаталованың (1999) және Ф.Д.Бунятованың (2007) практикалық - бағдарланған жұмыстарында талқыланды.
Компьютерлік техниканы енгізу және ерте жастан бастап мінез-құлықты қалыптастыру жинақталған тәжірибені біріктіруге және оларды қазіргі шындыққа сындарлы қолдануға ықпал ететін Даму тәсілдеріне жаңа көзқарастарды қажет етеді.
Құрылымы: Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі дипломдық жұмысымның тақырыбы.
1 тарау. Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі
Қазіргі таңдағы білім беру саясатының ең бірінші міндеті - жоғарғы сапалы білім беруге қол жеткізіп, әрі оны тұлғаның, қоғамның мемлекеттің өзекті де, өміршең қажеттілігіне сәйкестендіру. Бәсекеге қабілеттілікті талап етер ғасыр көшінде әлемнің барша елінде қазақ жастарының білім алуы бүгінгі оқушы, ертеңгі студент, болашақ мамандарымыздың сол білім алып жүрген ортсындағы замандастырмен бірге бой түзеп, ақыл-ой майданында білімділік деңгейі жағынан өздерінің Менің көрсете алуын талап етуде. Халқымыздың білім өркениетіндегі рухы биік, текті, білімді ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудегі жетістігі - ХХІ ғасырдың айшықты беттерінен орын алуда. Білімді модернизациялаудың басты мақсаты білім беру жүйесінің тұрақты дамуынан және оны ХХІ ғасыр қажеттілігіне сай қамтамасыз етуден тұрады. Ұрпағымыздың келешегі ұстаздардың кәсіби біліктілігінің нәтижесі анық. Осы ретте бүгіндегі бсты талап білім беру жүйесінде педгогикалық қызметкерлердің кәсіби құзырлылығын арттыру қажеттілігі Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында нақты көрсетілді.
Бағдарламаның басты міндеттерінің бірі - 12 жылдық білім беру моделіне көшудегі қазастандық білім беруді реформалаудың стратегиялық мақсаттрын айқындау: білім берудің ойлы, шығармашыл тұлғаны қалыптастыруға бағдарланған жаңа ұлттық үлгісін дамытуға, баршаға білім беру үлгісінен әрбір адамға Өмір бойында білім беру үлгісіне өтуге мүмкіндік береді және әлемдік білім беру кеістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді. Бұл бағдарламада сапалы білімнің қолжетімділігімен бірге, адами капиталды дамытуға ерекше ден қойылған. Біліктілікті арттыруда Назарбаев Зияткерлік мектептері және Кембридж университетінің Халықаралық емтихан кеңесі арасындағы келісімге сәйкес Педагогикалықшеберлік орталығы Кембридж университеті қызметкерлерінің қатысуымен Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасын оқыту 2012 жылдан жүзеге асырылуда. Курс бағдарламасы орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген анағұрлым танымал оқыту әдістері арасында сындарлы (конструктивті) теориялық оқытуға негізделген тәсіл арқылы жүргізілуде. (Hattie, 2009). Оқытудың әр түрлі әдістерін енгізу мұғалім алдында тұрған көптеген проблемаларды шешуге көмектеседі. Оның айғағы - әрбір курсқа келген мұғалімдердің Қазақстан Республикасындағы білім саласын әлемдік стандарт арқылы түбегейлі өзгертуге мен де өз үлесімді қоса аламын деп ойлаймын - деген ойлары Оқыту мен оқуда өзгеріс енгізілгенін және ол басқарылғанын растайтын тізбектелген сабақтар топтамасы өткізілгені туралы рефлексивтік есеп беттерінен дәлілдемесі көрініс тапты. Дайын білім беруге негізделген дәстүрлі стиль арқылы алынған білім оқушылардың жинақтаған өзге білімдерімен тиімді сіңісе алмайды, сондықтан механикалық есте сақтау, үстірт білім алу жағдайлары орын алады. Дәстүрлі оқытудан алынған механикалық түрде есте сақталған мәліметтерді емтихан кездерінде ұтымдыпайдалануға болады, бірақ мән-мағынасы терең меңгерілмей, жай ғана жатталғандықтан, тақырыпты оқыту немесе емтихан аяқталған соң керексіз болып қалады және оқушы оны өмірде тиімді пайдалана алмайды.
Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету.
Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді .
Денгейлік бағдарлама оқуына келген мұғалімдердің І Бетпе-бет аудиториялық кезеңінде алған теориялық білімінің негізделуі Мектептегі тәжірибе (синхронды емес окыту) кезеңде берік байлаулы болмақ.
Өз орталарында әрiттестерімен, оқушыларымен бағдарламаның идеяларының енгізілуін сынамалау және зерделеу мақсатында жұмыс жасайды. Жүргізген іс-әрекеттерін озінін оқыту тәжірибесіне калай ендіргенін талдайды. Жүргізген рефлексивті талдау негізінде портфолиосын толтырады. ІІ Бетпе-бет кезенінің 1-2 апталарында осы Мектептегі тәжірибе (синхронды емес оқыту) кезінде орындалған тапсырмаларын талқылау жасау арқылы алған білімдерін бекітіп, тереңдетеді. Топтық танысты рылымдар жасайды. Екінші Бетпе-бет кезенінің 4-атасы мектептегі тәжірибе кезіндегі іс-әрекеттегі зерттеу кезеңін талдау, бағалауға арналады. Аудиторияда Мектептегі тәжірибе кезеніндегі жұмыс тәжірибесімен алмасу, бір-бірлерінен үйренудін мұғалімге ой салуда, өз танымын кеңейтуде маңызды, оларға өз әрекеттерін талдауға мүмкіндік беру кәсіби дамудың ең маңызды саласы болып табылады. Менің ұсынғалы отырғаным 2-aптаның 5-күнгі 1, 2-сабақтарын өткізу әдістемесі. Сабақтың тақырыбы: Мектептегі тәжірибие кезенінде орындауға арналған сегізінші тапсырма бойынша бірлескен таныстырылым: сыни тұрғыдан ойлауды бағалау. Сабақтардың жалпы максаты: мектептегі тәжірибе уақытында әріптестермен оқушылардың аналитикалық қабілетін бағалау жөнінде тәжірибе алмасу. Ал оқу нәтижелері мұғалімдердің:
Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлануы қалай бағалау керек екенін түсіну;
Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын ынталандыру мүмкіндіктері мен міндеттерін және критериалды бағалауды түсінуі;
Топта жұмыс істеу қабілетін дамытуы;
Портфолиоға енгізуге болатын жазбаларды дайындауы.
Сабақ топта ынтымақтастық атмосферасын құру максатында Адамдардын қалай оқитындықтары туралы білім саласындағы заманауи жетістіктер тақырыбы мазмұнына сәйкес қимa парақшаларды құрастыру арқылы, топқа бөлуді ұйымдастырудан басталады. Оқу дегеніміз не? паракшасын алғандар оқудың 5 санатын еске түсіру арқылы топтасады. Ұтымдылығы: теорияны еске түсіру мен қайталау арқылы алған білімдерін қайта пысықтауға бағыт алады. Топ ауысып, орналасқан соң үстел шетіне Блум кестелері бөлімдері таратылды. Бенжамин Блумның сұрақ қою өлшемдерін еске түсіріп, әр топтың жұмыс жасау мақсаттары хабарланды. Топтарға берілген тапсырмалар:
1. Білу: тапсырманы орындау кезінде Сіз нені үйрендіңіз? Зерттелетін 3 оқушыны қалай анықтадыңыз?
2. Түсіну: тапсырманы орындау кезінде Сізге қандай қиындықтармен бетпе-бет келуге тура келді? Сізге қиындықтарды шешуде кандай ғалымдардың идеялары көмекке келді?
3. Қолдану: тапсырманы орындау кезінде Бағдарламаның жеті модулімен қандай байланысты көре алдыңыз? Қолдарыңыздағы дәлелдемелермен талдау жасаңыз.
4. Талдау: сіз жоспарлаған тапсырманы орындау барысында зерттеу жүргізуге алған оқушыларыңыздың көрсеткен нәтижелері көңіліңізден шықты ма? Сыни ойлауларын зерделеу үшін қандай әдіс-тәсілдерді қолдандыңыз?
5. Жинақтау: зерттеу жүргізілген оқушылардың дәлелдемелері арқылы талдау кезінде көрсеткен ойлау деңгейлері туралы сипаттама беріңіз. Сіз оларды қалай бақыладыңыз?
6. Бағалау: болашақта сыни тұрғыдан ойлауды дамытуды жоспарлаған кезде кандай материалдарды қосу керек деп ойлайсыз? Тапсырмаларды орындау нәтижелерін портфолиоға қосу қажеттігі бар деп ойлайсыз ба?
Топтағы мұғалімдер өздері тәжірибе күндері дайындап алып келген топтамаларын ашып, қызу жұмысқа кірісті. Бұл жерде көптеген мұғалімдердің тек есеп жазу үшін ғана қажет деген ойлары жүзеге аспады. Кейбір әріптестерім тапсырмаларды құрастырудың қажеті жоқ деп кеңес берген еді, міне, нағыз теория мен практиканың ыкпалдастырылуы туындайтынына көзім жетті! деп өз әсерін білдіруде. Сындарлы оқыту теориясы негізі оқушылардың ойлауын дамыту олардың бұрынғы алған білімдері мен жаңа немесе сыныптағы түрлі дерек көздерінен, мұғалімнен, оқулықтан және достарынан алған білімдерімен астастырыла жүзеге асады деген тұжырымға негізделеді. Сындарлы теорияның тиімділігін жақтаушылардың басым бөлігі оны дайын білімді беруге негізделген оқыту тәсілдерімен салыстыра қарап, дайын білімді беруге негізделген оқыту тәсілдерінің білімді меңгеру былай тұрсын, олар бойынша терең түсінік қалыптастырып, бастапқы білімді жаңа біліммен өзара байланыстыруға да мүмкіндік тудыра бермейтінін тілге тиек етеді. (МАН). Берілген уақыттан соң топ мұғалімдері Жигсо-2 әдісі бойынша үй топтарынан ауысып, тапсырмаларына сай жиналады. Өздеріне берілген тапсырманы жан-жақты талқылап, дәлелдемелерімен оқушылардың сыни тұрғыдан ойлануларының қалай жүргізілгеніне өз бағаларын берді, топтық талқылау жүргізді. Үй топтарына оралып, жинақтаған релеванттық ақпараттарын рет-ретімен өз ортаға салды. Баланың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін қажет ететін негізгі ерекшеліктерді үйлестіре келе Блум гүлі арқылы Біздің топтың Сыйы деп ой қорытындыларын постер бетінде және таныстырылымдар арқылы бейнелейді. Галереяны шарлау арқылы бір-бірлерінің жұмыс тарын өзара бағалады, оның ішінде Екі жұлдыз бір ұсыныс айту арқылы толықтырды. Мен таптым кезеңінде Есептерін қайта қарап, бірлескен талдау, таныстырылым барысында алған жаңа ақпараттарымен толықтырулар жазды.
Кері байланыс жазуға жалғасты. Бүгінгі сабақта мұғалімдердің көпшілігі білімдері мен кәсіби дайындықтарына сәйкес өздерінің жұмыстарын талқылау аркылы Рефлексивті практик бола алатынын көрсетті. Иә, Луций Анней Сенек айтқандай, Өзгелерді үйретіп жүріп, өзіміз де үйренеміз.
Сындарлы оқыту үдерісін дамытудың тиімді жолдары
Қазіргі кезде мектеп оқушыларының ойлау мен сөйлеу әрекетін дамыту күн тәртібіне өткір қойылуда. Жас ұрпақты өзінің ана тілінде еркін мүдірмей сөйлетіп үйрету үшін оқыту әдістемесін жетілдіре түсу - бүгінгі күннің аса маңызды мәселесі. Бүгінгі күннің тілек-талабы тұрғысынан білім мазмұнын жаңарту, өмір талабына орай дамыта отырып оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін қолданып, заман ағымына жауап беру мұғалімдерге жауапты істер жүктейді.
Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту стратегияларын қолдана отырып мұғалімдер оқушының қандай әрекеттерін дамыта алады?
Оқушылардың ой әрекеті белсенді болады;
Олар мәдени талқылауға түседі;
Идеялар мен мәліметтерді біріктіріп, қорытындылауды үйренеді;
Жеке ойын жігерлендіріп, өзіндік көзқарасын қалыптастырады;
Жаңа мәліметке ой жүгіртеді;
Түрлі пікірлерге құрметпен жауап қайырады;
Жауаптарды салыстыра отырып, ойын жинақтап, ұтымды шешім жасайды .
Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау стратегиялары оқушыға өмір бойы қажет болатын дүниені танып қолдануға, есте сақтауға салыстыруға, жинақтауға септігін тигізеді, себебі аталмыш жоба окушылардың логикалық ойлауын дамытып, олардың шығармашылық белсенділігін арттырады.
Сындарлы оқыту үдерісінің мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерлерге, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету.
Жаңа технологияны жан-жақты меңгеру мүғалімнің жеке тұлғалық, адамгершілік, рухани, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруына көмектеседі. Бүгінгі ең негізгі мәселе болып отырған жағдай оқушылардың ойын оқу мен жазуға сыни тұрғысынан ойлауды дамыта оқыту жүйесін қолға алу. Өйткені қай кезеңде, қай қоғамда болсын жеке тұлғаның қалыптасуы ұстаздан басталады.
Білім саласындағы түбегейлі өзгерістер ұстаздан үлкен жауапкершілікті талап етеді. Қазіргі таңда білікті ұстаздан білім алған шәкірттер үшін өз мүмкіншіліктерін қоғамда тиімді қолдануға толық жол ашылып отыр. Ең біріншіден, жеке тұлғаны қалыптастыру жолында оқушы бойына өзіне деген сенімділік қасиетті арттыруымыз шарт. Өз болашағын тек білімнен іздеген жастар үшін сенімділік - жетістікке қол жеткізудің сара жолы. Әрбір ісіне сыни тұрғыдан көз салып, өз-өзіне есеп бере білген оқушыдан болашақта ел тұтқасын ұстар азамат шықпасына кім кепіл?!
Менің де алға қойған мақсатым - оқушыларымның бойына білімге деген құштарлық қасиеттерді сіңірту және қоғамның дамуына қарай жеке тұлға қалыптастыру, өмірдегі өз орындарын табуға деген сенімділіктерін ояту.
Сол мақсатта орта білімнің мазмұнындағы негізгі құндылықтар: азаматтық жауапкершілік, сыйластық пен ынтымақтастықты сақтай отырып, окушыны жеке тұлға ретінде үйлесімді дамуына басты назар аудару - заман талабы. Ол кең көлемде мынадай дағдыларға ие болу керек деп ойлаймын:
Алған білімін функционалды және шығармашыл пайдалану;
Сыни тұрғыдан ойлану;
Жобалық және зерттеушілік жұмыстарды жүргізу;
Информациялық - коммуникациялық технологияларды пайдалану;
Тілдік дағдыларды қалыптастыру;
Топта және жеке жұмыс жасай білуге баулу;
Мақсатты түрде бағытталған рухани-адамгершілік қасиеттерді, коммуникативтік, әлеуметтік зерттеушілік қабілеттерді дамыту, сыни және шығармашылық тұрғыдан ойлау негізінде мәселелерді шешіп үйрену.
Міне, осындай дағдыларды бойына сіңірген оқушылар жетістікке қол жеткізері анық.
Мұғалім өз сабақтарында сындарлы оқытудың осындай тиімді жолдарын жиі пайдалануға тиген қызығушылығын ояту, өз мүмкіндіктерінше шығармашылықпен шұғылдандыру. Оқушы тек жақсы баға алу үшін ғана еңбек етпей, алған білімінің өміршендігіне көз жеткізіп, өмірде тиімді пайдалануға дағдыландыру. Мектеп бағдарламасындағы дайын материалдармен ғана шектеліп қалмай, өз бетінше іздену, зерттеу қабілеттерін қалыптастыру, дамыту, жетілдіру.
Мұғалімнің тәжірибесіне сүйене отырып, ең бірінші, оқушының пікірімен, қабілетімен, көзқарасымен санасу шарт деп ойлаймын. Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге cай ұйымдастыруын талап етеді. Біз, ұстаздар қауымы, үнемі оқушыларға сенім артып отыруымыз қажет, ұстаз тарапынан сенімділік көріп отырған оқушының бойынан білгеннің үстіне біле түссем деген құштарлықты көреміз.
Сыныптағы барлық оқушының қабылдау қабілеті, сөз саптауы ойлау дағдысы әртүрлі. Бұл - табиғи құбылыс, әрине, бұған қарсы әрекет ете алмаймыз. Тек оқушының бойындары кішкентай болса да жеке ерекше қабілеттерді көрсек, соны дамытуға тырысуымыз қажет. Оқушы жетістігі -ұстаз еңбегінің жемісі, ал мұғалімнің жетістігі жаңа әдіс - тәсілдерді тиімді қолдануында. Себебі білімнің бастау бұлағы - бастауышта.
Мектеп табалдырығын жаңа аттаған аппақ парақтай кіршіксіз шәкiрттерді білім нәрімен сусындату - үлкен жауапты іс. Оган немқұрайлы қарауға болмайды. Сол үшін уақытпен санаспай, көп тер төгуің қажет. Бастауышта алған білім - өмірлік білімнің қоры. Сондықтан да әрбір сабақта барлық оқушылардың бойындағы жеке қабілеттерге ерекше мән беруге тырысу керек. Берілген білімнің тек жаттанды түрде ғана емес, шынайы болғанын қалаған жөн. Бірінші сыныпқа келгеннен бастап әрбір оқушының қабілетіне зерттеу жұмыстарын жүргізу керек. Оларды қай пән қызықтырады, болашақта қандай мамандық иесі болуға икемді? Осындай сұрақтар аясында сыныпта психологиялық тұрғыдан зерттеу жұмыстарын жүргіземіз. Бұл - бірінші сынып оқушыларымен жүргізілетін ортақ іс. Содан кейін пәнаралық байланысты күшейтуге тырысамыз. Оған дәлел - кейбір оқушылар қазақ тілі мен ана тілі пәндерін сүйіп оқыса, кейбіреулері математика пәніне икемді екендіктерін танытады. Сол мақсатта әрбір сабақта өтілетін тақырыптарды бір-бірімен байланыстыруға тырысамыз. Мысалы: ана тілі сабағында бір мәтін бойынша мынадай талдау түрлерін жүргіземіз
-Мәтінде неше сөйлем бар?
-Қанша сөз қамтылған? (Математика пәнімен байланыстырады, оқушылар санауды жақсы үйренеді. Бірінші сынып оқушыларына арналған. Қазіргі таңда ұстаздар қауымына қойылар қатаң талап - әрбір сабақтың тақырыбы бойынша күтілетін нәтижені дұрыс анықтау. Күтілетін нәтижеге сіз әрбір сабақта қол жеткізсеңіз, ол - сіздің жетістігіңіз. Оқушы сол тақырыпты толық игеріп, өмірмен сабақтастыра білсе, бұл - оқушыңыздың еңбегі. Әрбір сабақтың соңында сіз оқушыларды мадақтап, марапаттап отырсаңыз, оқушының сабаққа деген ынтасы артады. Өзіне сыни көзбен қарайды, кеткен кемшіліктерін өзі табады, алдағы уақытта жібермеуге тырысады. Оған дәлелсіз - 3-сынып оқушысынан диктант жазба жұмысын алдыңыз, жазып болғаннан кейін белсенді тақтаға мәтінді толық жазып қойып, балаға өз жұмысын өзі тексеруге мүмкіндік бердіңіз. Бала өзіне енді ұстаздық көзқараспен қарайды, жіберген қателерін алдағы уақытта түзеуге тырысады. Бұл - үлкен жауапкершілік. Оқушы соны сезіп, нәтиже шығаруға тырысады өзіне-өзі есеп беруге дағдыланады. Бұл әдіс өте тиімді деп ойлаймын. Өте сауатты жазған оқушылардың жұмысынан сол сәтте Сауатты жазба жұмыстары деп байқау ұйымдастырып, Үздік жұмыстар галереясын жасап жіберсеңіз, тіптен оқушылардың қызығушылықтары арта түсері сөзсіз. Бұл әдісті сіз жиі қолданып отырсаңыз, оқушының оқылым тілдік дағдысын жетілдіруге ықпал етеді, бала көзбен оқи отырып, мәтінді жүрегімен түсінеді. Бұл әдісті жұппен де орындатуға болады. Жұппен жұмыс жүргізудің тиімді тұстары - оқушылар бір-біріне сын тұрғысынан қарайды. Ең бірінші екі оқушы бір-біріне жылы лебіздерін білдіріп жетістіктеріне тоқталады. Кемшін тұстарына да тоқталып, өзіндік пікірін білдіреді, нәтижесінде оқушылардың сөйлеу тілін дамиды және нақты деректерге сүйене отырып сөйлеуге дағдыланады. Алғашқы сәттерде оқушылар бір-бірінен қымсынып, өз ойларын ортаға салудан қашқақтайды, бірақ уақыт өте келе пікір айтуға үйренеді. Бірін-бірі тындай және сын-пікірлерді қабылдай біледі. Жұппен жұмыс жүргізген кезде жұптарды ауыстырып отырған жөн.
Келесі тиімді әдістердің бірі - топпен жұмыс. Топпен жұмыс жүргізген кезде топ мүшелерінің жауапкершіліктері арта түседі. Барлығы бірлесе отырып, ортақ шешімге келеді. Топ мүшелерінің толық қатысуын қадағалап отырғаныңыз жөн. Себебі кейбір тұйық оқушылар өздерін көрсетуге ұялып, тасада қалып қояды. Сол мақсатта барлық топ мүшелерінің қатысуы міндетті деп алдын ала түсіндіріп қойғаныңыз дұрыс. Бұны барлық сабақта тиімді пайдалансаңыз, ұтасыз. Оқушылар арасында сыйластықты қалыптастырады, көпшілік алдында өз ойын ашық айтуға үйретеді.
Оқушы жетістігін өрістетудің тиімді әдісі - шығармашылық орта қалыптастыру. Шығармашылықпен айналысатын оқушы қандай да бір жетістікке қол жеткізуге ұмтылады: шығармалар байқауына қатысу, пәндік олимпиадаларда бақ сынау, түрлі интеллектуалды сайыстарда білімін саралау. Жетістіктің дәмін татқаннан кейін оқушы Мен әлі де биіктерден көрінуім керек деп, алдына мақсат қояды, сол сәтте ата-ана мен ұстаздар тарапынан қолдаулар көрсетілсе, бала алға қарай ұмтылады. Әрбір ұстаз сабағында мен сабақ құрылымындағы қызығушылықты ояту мақсатындағы Ой шақыру мен Мағынаны таныту және қорытындылау сәттеріне баса назар аудару керек. Себебі әр тақырып бойынша сыныптағы 25 оқушының бойынан сол тақырып бойынша кем дегенде 2-4 жаңаша ой-пікір алса, ұстаз өзін мақсатыма жеттім деп бағалайды. Әрбір сабақта осындай жетістіктерге жете берсек, ісіміздің оңға қарай жүргені және де әрбір сабақтың соңында оқушылардан Бүгін мен нені білдім? Бүгін неге түсінбедім? деген сұрақтарға жауап алуға тырысамын. Бұл - оқушының өзін-өзі бағалауы және есеп беруі деп білемін. Келесі сабақта оқушылар жауабымен толық танысуға тырысамын. Оқушыларға тек шындықты айту қажеттілігін түсіндіру керек. Түсінбеген тақырыбы болса қарапайым өмір мен байланыстырып түсіндіруге тырысқан жөн. Сыныптағы әрбір оқушы ұстаздың болмысымды жақсы біледі. Сол себептен олар әрқашан ұстаздармен ашық пікір алысуға дағдыланған. Сыныптағы үлкен жетістіктерге қол жеткізген оқушыларды әрқашан марапаттап отырған жөн. Жасаған еңбектерін көпшілікке ұсынып, баспасөз беттерінде жарық көруіне ықпал ету керек. Ұстаз еңбегі әрқашан оқушы жетістігімен бағаланады. Қазіргі кезде біз өзіміздің сабағымыздың нәтижесін оқушы үні арқылы бақылап білуімізге болады. Әртүрлі әдістер арқылы шығарманың негізгі мазмұнын анықтайды. Ойларын қорытып, оны қағаз бетіне түсіреді, өз тұжырымдамасын жасайды. Сабақта оқушыға білім дайын күйінде беріле салмауы керек. Мұғалім шеберлігі арқылы баланың білімді игеруге қызығушылығын ояту қажет. Ал ол сұрақ әртүрлі әдіс-тәсілдер арқылы баланың алдына жан-жақты мақсат қойып, іске асыруына жол көрсетеді.
Стратегияларды ендіре жүріп, көркем мәтінді талдау жұмысында Блум сұрақтарын сараптау, салыстыру, жинақтау жұмыстарының маңыздылығына көз жеткізуге болады.
Сто бағдарламасы әдістерін сабақта пайдалану барысында әр өтілген сабақтан соң, Нені қалай оқытуым керек? Қай әдіс нәтиже берді? деген сұрақтар төңірегінде ой-толғаныс жасау, өткізген сабақтар жайлы әріптестермен пікірлесу үлкен нәтиже береді.
Оқу үдерісінде мұғалімдердің аталмыш жобамен жұмысқа дейінгі және кейінгі кезеңін салыстыру оқушылардың оқуға деген ынта-ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалып тасқандығын байқатты. Мұғалімнің стратегияларды оқу мақсаттарына сай, тілдік дағдыларды негізге ала отырып ұйымдастыруды және нақты бағалау критерийлерін ұсынуды, сонымен қатар оқушылардың оқу дағдылары бойынша берілген тапсырмаларды өз бетінше орындай алуды, орындау барысында жетістік критерийлеріне сай бір-бірін бағалай білуді, ұстаз бен оқушы арасында бір-бірін құрмет тұлуды үйренгендігімен сипатталады.
СТО бағдарламасының әдіс-тәсілдері Мұғалімнің сабағында пайдалану қорытындысы үлкен нәтиже беріп, баланы логикалық ойлауға, бұрынғы білімді жаңа біліммен ұштастыруға, бір-бірімен пікірлесе отырып, ортақ пікірге келуге, бірін-бірі тыңдауға, құрметтеуге үйретеді.
Оқу мен жазу арқылы сын-тұрғысынан ойлауды дамыту жобасында жасалған жұмыстар мен сабақ барысында алынған кері байланыстарда оқушылар сабақтың қызықты, жеңіл өтетіндігін, ұжымда бірлесіп жұмыс жасауға үйренгендерін, білімнің тереңдігі әрі тиянақтылығы артқандығын баяндайды. СТО багдарламасына қатысудың нәтижесінде сабақта оқушылар бір-бірінің пікірін тыңдауға, сыйлауға ынтымақты қарым-қатынастың негізі қаланды: өзін жеке дара тұлға ретінде тануға, өз ойын еркін жеткізуге, өзара пікір алмасуға, бір-бірінің пікірін құрметтеуге, өзін-өзі және бір-бірін бағалауға, топпен бірлесіп жұмыс істеуге және проблеманы шешу жолдарын бірге қарастыруға үйренді.
Мұғалім шеберлігі арқылы баланың білімді игеруге қызығушылығын ояту қажет. Ал ол сұрақ әр түрлі әдіс-тәсілдер арқылы баланың алдына жан- жақты мақсат қойып, іске асыруына жол көрсетеді. Сыни тұрғыдан ойлаудың әдістерін қолданғанда, үнемі әріптестеріммен бірге талқылап, тәжірибені ой елегінен өткізіп отыруды жөн деп санаймын. Тәжірибе, үнемі ізденіс, үздіксіз еңбек - жетістікке жетелейтін, оқушы жетістігін өрістететін қағидалар.
Сындарлы оқытудың мүмкіндігі мол. Ұстаздар үшін оқытудағы жаңа әрі озык технологияларды өз пәнінде пайдалану - бүгінгі күннің талабы. Ол талаптарды орындау үшін мұғалім түбегейлі өзгеруі керек. Яғни, ескіше көзқарастан алшактап, жұмысты жаңаша орындау.
Неліктен өзгеруі қажет? Өіткені, әлем өзгеруде... Әлем өзгергендіктен, сіз өзгересіз. Себебі қазіргі сәтте егеріссіз калу өте қауіпті екенін кез келген ұстаз біледі. Мұғалімнің өзгеруі - сабақ беруде оқытудың жаңа технологияларын тиімді етіп пайдалана отырып, оның нәтижесін көруге әкеледі. Бұл жайлы өткен ғасырда-ак Жүсіпбек Аймауытов Жаңа технология - жаңадан жаңаны іздеу деп дөп басып айтып кеткен.
Қазіргі таңда елімізде сапалы білімге көңіл аударылуда және жаңаша оқыту үрдістері колданысқа ене бастады. Сындарлы оқыту арқылы мұғалімдердің сабақ беру тәжірибелерін сапаландыру жүзеге асуда. Осының ішінде Сындарлы оқыту технологиясына нақтырақ токтала кеткім келеді. Бұл сындарлы оқыту технологиясы жеті модульдің бір сабақта тоғысуына негізделген. Сындарлы оқыту әлемнің ең озық технологияларының жиынтығынан құралған. Дәстүрлі оқытудан срекшелігі: мұғалім мен оқушы бірге сұрақ қояды, бірге дайындалады. Нақтырақ тоқтала кетсек, Жаңаша оқыту әдістері немесе диалогтік оқыту модулі топтық жұмыс жасатуға негізделген. Мұғалім оқушыларды бірнеше топтарға бөледі. Тотпа оқушылар саны төрт пен жеті аралығында болуы шарт. Топқа сан арқылы, жыл мерзілдері арқылы немесе сабақтағы тақырыпқа сәйкес те бөлуге болады. Ішінара топ басшысын өздері сайлап алады. Кластер, постер жасау рқылы берілген тпсырманы қорғайды. Оқушы ізденуді үйренеді. Тіпті зерттеушілікпен де айналыса алады. Оқушыға еркіндік беріледі. Еш қысылмай топта өз ойын айтып, өз бетімен оқуға бейімделе түседі. Сабаққа, пәнге деген көзқарасы өзгеріп, қызығушылығы арта бастайды. Оны топтық жұмыстар жүргізу кезінде байқауға болады. Бірлесс оқыту кезінде мұғалім бағыт пен бағдар беруші рөлінде болады әрі көп сөйлемеуі қажет. Тапсырмаларды мұғалім алдын ала дайындап әкеледі. Осы тапсырмаларды тек таратып береді. Сонымен қатар мұғалім топпен жумыс жасау кезеңінде өз оқушыларын өзге қырынан көре алады. Сол секілді жұптық жұмыстар да жүргізіледі. Бұл арада жұптағы оқушылар бірін-бірі түсіндіреді. Дарынды, талантты окушылар да белгілі бола бастайды. Сондыктан жеке тапсырмалар ретін беру де карастырылады. Ондай тапсырмаларды белсенді, білімі жоғары окушыға да, сабақ үлгерімі төмен оқушыға да беруге болады. Бұл арада мұғалім тапсырмаларды алдын ала дайындаған кезде оқушылардың оқу деңгейін ескеріп жасайды. Топтық жұмыс барысында диалогтік оқытудың орны ерекше, себебі ол сабақтың өн бойында жүріп отырады.
Оқушыларды тым шаршатып немесе жалықтырып алмау үшін сергіту сәтi әp тапсырмадан соң жасалынып отырады. Сергіту сәтінен кейін оқушы жақсы сергіп, сабаққа ықыласпен кіріседі. Сонымен бірге тұйық оқушылар болса, ашыла түседі әрі ұжымда өздерін еркін сезіне бастайды және қысылу, ұялу деген жайсыздықтан арылады. Осыдан оқушылардың ортаға бейімделе бастағанын аңғарамыз.
Бағалаудың алар маңызы зор. Деңгей бойынша оқыту үрдісінде бағалаудың екі түрі атап көрсетіледі. Ол формативті бағалау және сумативті бағалау болып екiгe бөлінеді. Формативті бағалау дегеніміз - жиынтық бағалау. Бұл бағалау соңынан койылады. Оған дейін әр топқа, әр оқушыға жинақтық бағалау жасалынады. Сонымен қатар әр тапсырма орындалған кезде мұғалім ауызша бағалап отырса, өзге топтар да бір-бірін бағалау арқылы қолдау жасай алады. Бағалау түрлері арнайы мұғалім жасаған немесе оқушылар жасаған өлшемдер арқылы қойылады. Оқушы топтық бағалауды, жұптық бағалауды және өзін-өзі бағалауды үйренеді. Топтық жұмыстың барысында бірлескен оқудың тиімді тұстарын ұғынады. Сонымен қатар сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері дами түседі. Сыни тұрғыдан ойлау - бұл да модульдердің біріне жатады. Сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз өзіндік жеке ойлау. Өзіндік жеке ойлауы қалыптаса бастаған оқушы алған білімін өмірде де қолдана алуға бейімделе алады. Сонымен қатар өзін және өзге достарын да басқа қырынан тани түсері анық.
Ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 тарау.
Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
Сындарлы оқыту үдерісін дамытудың тиімді жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Сындарлы (конструктивті) оқыту теориясы - сапалы білімге бастар жол ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2 тарау.
Демократиялық конструктивизм стратегиялық бағыт ретінде білім беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Білім берудегі конструктивизм тарихы мен эпистемологиясы ... ... ... .30
Конструктивті оқыту заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
Конструктивті оқыту мектебінің модельдері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .39
3 тарау.
Конструктивті оқытуды жүзеге асырудың қалыптастыру жолдары мен факторлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4 7
Бүгінгі таңда конструктивті оқытудың маңызды компоненттері ... ... 52
Конструктивті оқытудағы конструктивтілік негіздерінің сипаттамалық аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Сындарлы ойлау және конструктивті дағдылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
Конструктивті оқытудың практикалық - бағытталған ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
Конструктивті оқытудың формалары, әдістері мен тәсілдері ... ... ... ...67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..75
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі уақытта қазіргі заманғы шындықтар: ғылым мен техниканың дамуы, білім беру парадигмасының өзгеруі, ақпараттық ағындардың үздіксіз артуы, ұрпақтар арасындағы қатынастардың өзгеруі конструктивизм идеяларына негізделген заманауи білім беру модельдері мен жүйелерін жобалаудың инновациялық тәсілдеріне сәйкес келетін тұтас тұжырымдамаларды жасау қажеттілігін анықтайды. "Мектеп-ЖОО" білім беру жүйесінде туындаған елеулі қайшылықтар сындарлы оқыту қағидаттарында үздіксіз ашық білім беруге көшудің алғышарттарын жасады.
Ғылым мен техниканың қарқынды дамуы барлық уақытта дағдарыстар мен проблемалардың, соның ішінде білім берудегі проблемалардың көрінісіне әкелді. Жаңа техниканың пайда болуы оларды тиісті түрде қайта өңдеуді, сақтауды және жаңа ұрпаққа беруді талап ететін ақпараттық ағындардың көбеюіне ықпал етеді. Бұл ретте мұғалім бұрыннан болудан жалғыз ақпарат құралы. Ғылымның жалпы жедел дамуы адамға қойылатын талаптардың жоғарылағанын анықтады, нәтижесінде конструктивті тұлғаны қалыптастыру қажеттілігі туындады. Өзін-өзі тану, өзін-өзі реттеу және өзіндік бейнені қалыптастыру үшін, адамдармен, мәдениетпен, өркениетпен диалогтық өзара әрекеттесу үшін қажетті басқа да механизмдер салынған жеке тұлға. "Мектеп-ЖОО" білім беру жүйесіндегі дәстүрлі мектептің консерватизмі мен авторитаризмі қоғам алға тартқан мәселелерді шешуде сындарлы шығармашылық көзқарас қажет болған жағдайда сындарлы тұлғаның дамуына айқын кедергі болды. Қазіргі уақытта инновациялардың хаотикалық өсуі байқалады, оларды басқару әрекеттері жүйелі емес. Дамуы сан алуан түрлерінің болуы және үздіксіз білім алу әдістерін, олардың әрқайсысы болып табылады тәсілімен ғана шешім нақты міндеттері. Мұның бәрі білімнің нақты өмірден артта қалуына, білім құрылымының өзгеруінің үнемі өсіп келе жатқан көлемі арасындағы қайшылықтардың шиеленісуіне әкелді, адам үшін қажет және олардың дәстүрлі білім беру жүйелерінде өмір сүру мүмкіндігі шектеулі.
Мақсаты: Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету.
Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді .
Жалпы білім беру жүйесін балалар мен ересектердің құрамы өзгеретін, қарым-қатынас түзетілетін, бірлескен іс-әрекеттің жаңа бағыттары, формалары мен әдістері пайда болатын, әлеуметтік және табиғи ортамен байланыс орнататын динамикалық конструктивті жүйе деп атауға болады. Құрылыс процесінің үздіксіздігі сонымен қатар жүйенің дамуының нақты болжамын жасау іс жүзінде мүмкін еместігімен байланысты. Демек, білім беру процесіне де, оқу процесіне де түзетулер енгізу сөзсіз. Тәрбие процесс ретінде екі бағыттың диалектикалық байланысында кеңінен таралған: жалпы даму және белгілі бір адамның дамуы.
Қоғам ұшырауда қарқынды түрде орасан зор өзгерістер болды. Біріншіден, біздің мемлекетіміздің саяси бағыты өзгерді; екіншіден, біздің ел экономикалық дағдарысты түсінді; үшіншіден, біз үшін әдеттегі эстетика, мораль және құқық - баспасөз, теледидар және радио - жалпы білім беру процесінде өзін-өзі жойып, отбасына, жалпы білім беру мекемелеріне және жеке тұлғаға жол берді. Ескі қоғамның идеалдары (пионерлер, Комсомол батырлары) ақпарат құралдары мен жаңа қоғамдағы турбулентті қызметтің нәтижелері арқылы жаңа атаулармен алмастырылды (миллиардерлер; ЖШС-нің сәтті басшылары... және т.б.). Ақпарат құралдарының ашықтығын инерция арқылы адамдар жаңартылған постсоциалистік қоғамдағы өмірге басшылық ретінде түсінді. Жасөспірімдер үшін жетекші, дәрігер, суретші, ғалым сияқты этикалық бағыттағы адамгершілік мамандықтар беделді болуды тоқтатты. Олардың орнын заңгер, менеджер, қаржыгер және сән үлгісі, дистрибьютор және т. б. сияқты жаңа мамандықтар алды.
Қазіргі уақытта мектептерде, бұқаралық ақпарат құралдарындағыдай, білім беру функциялары ойын-сауық және ресми зияткерлік сипаттағы іс-шараларды өткізуге дейін азаяды. Соңғы он жыл ішінде ұрпақтар сабақтастығы жалпы білім беру мекемесінен шығарылды. Жалпы білім беру мекемелерінің басым идеясы - жалпы білім беру дағдыларын қалыптастыру және білім алушының жақын даму аймағында танымдық қызығушылықты дамыту негізінде негізгі пәндерді оқыту - ол туралы шамадан тыс зиян келтірді. Оқытушылар тарапынан үнемі қамқорлық сезінетін білім алушы тәуелсіз, ренішті, өзімшіл болып, өз адамына шамадан тыс назар аударуды талап етеді.
Жоғарыда айтылғандардың бәрі бұқаралық ақпарат құралдары мен жалпы білім беру мекемелеріне, ең алдымен, қоғамның әлеуметтік құндылықтарының дағдарысын шешу үшін күштерді біріктіру қажет екенін көрсетеді.
Жаңа білім беру жүйесін дамытуда жеке тұлғаның әлеуметтік типінің педагогикасының неғұрлым нақты анықтамасы және жас ұрпақтың әлеуметтік бейімделу мәселелерін нақты белгілеу үлкен рөл атқаруы керек. Шынында да, біздің қоғамның саяси және экономикалық шындықтары тек білім беруді ғана емес, сонымен бірге тәрбиені де терең саралау қажеттілігіне байланысты. Жеке тұлғаларды әлеуметтік ортаға бағдарлаудың анықтаушы факторы белгілі бір сыныпқа, әлеуметтік қабатқа, әлеуметтік топқа жату болып табылады. Ал әлеуметтік топтар біздің қоғам құрылымының құрамдас бөлігі бола отырып, олардың әрқайсысына тән ерекшеліктерге ие. Жеке, элиталық, түзету және мамандандырылған мектептер (сыныптар), лицейлер, гимназиялар пайда болады... оқыту ақылы болады және халықтың кейбір топтары үшін қол жетімді болмайды. Өз кезегінде, әрбір мекеме өткізілетін ғылыми - педагогикалық зерттеулердің тақырыбына сәйкес білім алушылардың ішкі саралануын жүзеге асыра отырып, оқытушылар мен білім алушылардың білім беру іс-әрекетінде ішкі жанжалдардың алдын алуға, жоюға немесе Ағартуға мүмкіндік беретін жеке тәртіппен әзірленген жарғыны тәрбиелеу процесінің негізі ретінде алады.
Конструктивтілік принцип ретінде тәрбие процесінің барлық аспектілеріне, оның ішінде оқушылардың оқуға деген көзқарасына, оқу материалын игерудің әдістері мен әдістерін шығармашылық дамытуға енеді. Со нымен қатар, конструктивизмді бүкіл білім беру және оқыту жүйесінің принциптерінің бірі ретінде жеке тұлғаның дамуының нәтижесі ретінде қарастыруға болады. Ең бастысы, білім беру процесінде осы принципті жүзеге асыру олардың құндылық бағдарларына әлеуметтік бағыт бере отырып, сындарлы дағдыларды қалыптастырады. Қазіргі педагогикалық зерттеулерде конструктивті ойлау мен конструктивті дағдыларды қалыптастыру проблемалары жанама түрде қарастырылады:
оқушылардың рухани қажеттіліктерін;
қызығушылықтары мен құндылық бағдарларын қалыптастыру арқылы;
олардың оқу және әлеуметтік іс-әрекеттері мен ондағы қатынастарды ұйымдастыру арқылы.
Сонымен, қазір біз үшін ең бастысы тек ойлану ғана емес, ақыр соңында объективті шындықты білу, бірақ онда (осы шындықта) өмір сүру мүмкіндігі екенін түсінетін уақыт келді. Мұндай жауапты міндетті шешуді жекелеген оқытушылардың бытыраңқы күш-жігерімен, эпизодтық тәрбиелік акциялармен жүзеге асыру мүмкін емес. Бірыңғай жүйеде мектеп, еңбек ұжымдары, ата-аналар мен қоғамдық ұйымдар жұмыс істейтін кешенді, жүйелі тәсіл қажет. Бірақ біріктіруші және бастамашыл орталық ретінде мектеп әрекет етеді.
Бүкіл оқу процесі біздің қоғамның болашақ азаматының жеке қалыптасуына бағытталған. Оқытудың алдында білім алушылардың мүмкіндіктерін ашу, оларды сындарлы ойлауға және проблемаларды шығармашылықпен шешуге үйрету міндеті тұр. Қазірдің өзінде мектепте оқушы өзіне сұрақ қоятын немесе өмір сұрайтын сұрақтарға жауап беріп, пайдалы ақпарат беруі керек - ол қиын өмірлік жағдайларда еркін жүре алатын, дұрыс шешім қабылдай алатын ережелер, заңдар.
Бүгінгі күннің шындығының сәл өзгеше бұрышы - ақпараттың өсіп келе жатқан ағымының көрінісі, мектептегі білім берудегі проблемаларды толықтырады. Ақпарат өте әр түрлі және тез ескіретін қасиеттерге ие. Болашақта әр оқушыға не қажет болатынын болжау мүмкін емес. Мектеп тіпті оларды ұсыну кезінде де ескірген ақпаратты беруге мәжбүр болмауы керек. Білім берудің мақсаты қарапайым ақпарат алу, ережелер мен заңдарды игеру емес. Оларды алу жолдары маңызды. Ғылыми білім теориясымен, дамыған конструктивті ойлауымен адам кейінірек өмірде қажет болатын ақпаратты өзі ала алады. Сондықтан ойлау қабілетін дамыту - мектептің негізгі міндеті.
Міндеті: Конструктивті ойлауды игеру білім алушыларды инновациялық білімнің басты міндетін - болашақ әлемді тану және қазіргі өмірді құруға тартуды қамтиды. Сонымен қатар, олардың әлеуетті мүмкіндіктерін өзін-өзі жүзеге асыру құралы ретінде конструктивті дағдыларға ие болу білім алушыларға өзін-өзі ұйымдастыру, өзін-өзі тәрбиелеу қабілеттерін үйретуді қамтиды, оның негізі мектепте қалыптасқан дағдылардан тұрады.
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтенудің жеткілікті белсенді деңгейіне апаратын өмірлік стандартты емес жағдайлардағы дұрыс мінез-құлықты білдіретін конструктивті ойлаудың автоматизмі білім алушылар арасында дамуға көмектеседі:
қарым-қатынасқа үйрету;
нақты мақсаттар қоя білу және оларды шешу;
шығармашылық жасампаздыққа қажеттілікті қалыптастыру;
танымдық қызығушылықты дамыту;
зияткерлік деңгейді арттыру;
алған дағдыларды басқа оқыту құралдарымен үйлестіре білу.
Көптеген бақылаулар бар, олар ойлау қабілетін сақтайтын адамдар үшін шығармашылық іс-әрекет күнделікті, монотонды жұмысқа қарағанда аз шаршайды. Сындарлы ойлау қабілетін дамытпаған адамдар көбінесе механикалық жұмысты орындауды жөн көреді және олар үшін іш пыстырарлықтай көрінбейді, өйткені олар өздерінің ресми логикалық тышқандарымен "құлдыққа түскен" сияқты. Демек, адамға қажет екі ойлау түрінің де үйлесімді түрде дамуы үшін, конструктивті ойлау логикамен шектелмеуі үшін, шығармашылық әлеуетті дамыту үшін ерте кезден бастап тәрбие мен оқытудың қаншалықты маңызды екендігі айқын.
Шектеулі адамдардың шеңберлерінде сындарлы ойлау дағдыларын игеру оңай емес. Сондықтан әртүрлі жастағы ортада білім алушылардың нақты жеке міндеттерді шешуге және нақты жеке мақсаттарға қол жеткізуге итермелейтін тұрақты немесе тұрақты жұмыс істейтін элиталық мамандандырылған қоғамдарды (бірлестіктерді, еркін таңдау мектептерін) ұйымдастыру арқылы қарым-қатынас жасауы үшін қолайлы жағдайлар жасау маңызды міндет болып табылады.
Шынында да, қандай да бір ақпарат алған немесе қандай да бір дағдыларды қалыптастырған адам біреумен өз әсерлерімен бөлісуге тән. Бұған көптеген себептер бар. Сондықтан, жастары бірдей білім алушылар тобында оқушының қарым-қатынас шеңберін жауып, оны сол пән мұғалімінің ерекшеліктеріне дағдыландыруға мәжбүр ете отырып, біз оқушыны адамға (мұғалімге) "махаббат" арқылы пәнді (мысалы, математиканы) "жақсы көруге" мәжбүр етеміз, осылайша біз кейбір дағдыларды қалыптастыруды кешіктіреміз. Содан кейін, оқыту мен тәрбиелеудегі қымбат уақытын жоғалтып, біз жасанды түрде (көбінесе шындыққа сәйкес келмейтін) себептерді жоюға тырысамыз.
Сонымен қатар, жастары бірдей және тұрақты топта бір мұғаліммен бірге оқушының ояу уақытының күнделікті қарым-қатынасы оның дұрыс бағаланбауына әкеледі.
Стандартты және стандартты емес жағдайда іс-әрекетті модельдеудің, жоспарлаудың және жобалаудың конструктивті негіздерін ескере отырып, сындарлы дағдыларды қалыптастыру идеясы білім берудегі қазіргі тенденцияларға әсер етпейді, ол толықтырады, ал кейбір бағыттарда жалпы білім беру мен тәрбиелеудегі жалпы қабылданған тұжырымдамаларды жинақтайды және жүйелейді.
Өмір бойы мұғалім өзіне белгілі және жинақталған барлық құралдар, формалар, әдістер мен оқыту әдістерінің ішінен ең жақсысын, тиімділігін жобалау, таңдау қажеттілігіне тап болды.
Осы проблема бойынша жүргізілген зерттеулер білім алушылардың қарқынды әлеуметтік қажетті конструктивті қызметке, біздің қоғамда бағаланатын адамгершілік қасиеттерді тәрбиелеуге деген ұмтылысы туралы куәландырады.
Сындарлы дағдыларды қалыптастыру іс-әрекеттің көрінісінсіз мүмкін емес, бұл өз кезегінде өзін-өзі тәрбиелеу процесіне тікелей байланысты. Сондықтан білім алушылардың оқу және қоғамдық іс-әрекеті процесінде конструктивті тұлғаны тәрбиелеу ондағы ұжымдық қатынастар процесінде конструктивті іс-әрекетті жетілдіру және танымдық белсенділікті дамыту арқылы жеке тұлғаның позициясын жандандыру арқылы қарастырылуы керек. Танымдық қызығушылық әлеуметтік құндылықтарды игеру процесін белсендіреді, оқушылардың әлеуметтік белсенділігінің дамуын ынталандырады. Идеалдар бағытында қоғамдық өмірдің жетекші үрдістері, білім алушыларды тартатын адамгершілік құндылықтар, олардың өмірлік жоспарлары мен кәсіби ниеттері көрініс табады.
Оқытудың конструктивистік модельдері Л.С.Выготский, Ж.Пиагет, С.Пейперт, Н.Шаталов, Ф.Бунятова сияқты осы қоғамның теоретиктерінің зерттеулері негізінде дүниеге келді.
Қазіргі уақытта оқуға қатысты конструктивизмнің үш негізгі бағыты бар - танымдық, әлеуметтік, демократиялық.
Когнитивті-конструктивистік бағыт генетикалық эпистемологияны, операциялық тұжырымдаманы немесе Ж.Пиагеттің психикасын зерттеуге синтетикалық көзқарасты негізге алады. Оқыту саласында танымдық -конструктивті ағымның ең танымал теоретигі - С.Пейперт, ол конструктивистік көзқарасты Жан-жақты деп тұжырымдады, өйткені ол материалдың тұтастығы мен интеграциясын болжайды.
Біздің елімізде теориялық тұрғыдан конструктивті оқыту ішінара Л.С.Выготскийдің, П.Я.Халпериннің, Т.В.Кудрявцевтің, В.В.Давыдовтың, Б. М.Бим-Бад, Д.В.Элькониннің, М.И.Махмутовтың, автор Н.П.Шаталованың (1999) және Ф.Д.Бунятованың (2007) практикалық - бағдарланған жұмыстарында талқыланды.
Компьютерлік техниканы енгізу және ерте жастан бастап мінез-құлықты қалыптастыру жинақталған тәжірибені біріктіруге және оларды қазіргі шындыққа сындарлы қолдануға ықпал ететін Даму тәсілдеріне жаңа көзқарастарды қажет етеді.
Құрылымы: Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі дипломдық жұмысымның тақырыбы.
1 тарау. Конструктивті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін оқыту әдістемесі
Қазіргі таңдағы білім беру саясатының ең бірінші міндеті - жоғарғы сапалы білім беруге қол жеткізіп, әрі оны тұлғаның, қоғамның мемлекеттің өзекті де, өміршең қажеттілігіне сәйкестендіру. Бәсекеге қабілеттілікті талап етер ғасыр көшінде әлемнің барша елінде қазақ жастарының білім алуы бүгінгі оқушы, ертеңгі студент, болашақ мамандарымыздың сол білім алып жүрген ортсындағы замандастырмен бірге бой түзеп, ақыл-ой майданында білімділік деңгейі жағынан өздерінің Менің көрсете алуын талап етуде. Халқымыздың білім өркениетіндегі рухы биік, текті, білімді ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудегі жетістігі - ХХІ ғасырдың айшықты беттерінен орын алуда. Білімді модернизациялаудың басты мақсаты білім беру жүйесінің тұрақты дамуынан және оны ХХІ ғасыр қажеттілігіне сай қамтамасыз етуден тұрады. Ұрпағымыздың келешегі ұстаздардың кәсіби біліктілігінің нәтижесі анық. Осы ретте бүгіндегі бсты талап білім беру жүйесінде педгогикалық қызметкерлердің кәсіби құзырлылығын арттыру қажеттілігі Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында нақты көрсетілді.
Бағдарламаның басты міндеттерінің бірі - 12 жылдық білім беру моделіне көшудегі қазастандық білім беруді реформалаудың стратегиялық мақсаттрын айқындау: білім берудің ойлы, шығармашыл тұлғаны қалыптастыруға бағдарланған жаңа ұлттық үлгісін дамытуға, баршаға білім беру үлгісінен әрбір адамға Өмір бойында білім беру үлгісіне өтуге мүмкіндік береді және әлемдік білім беру кеістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді. Бұл бағдарламада сапалы білімнің қолжетімділігімен бірге, адами капиталды дамытуға ерекше ден қойылған. Біліктілікті арттыруда Назарбаев Зияткерлік мектептері және Кембридж университетінің Халықаралық емтихан кеңесі арасындағы келісімге сәйкес Педагогикалықшеберлік орталығы Кембридж университеті қызметкерлерінің қатысуымен Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасын оқыту 2012 жылдан жүзеге асырылуда. Курс бағдарламасы орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген анағұрлым танымал оқыту әдістері арасында сындарлы (конструктивті) теориялық оқытуға негізделген тәсіл арқылы жүргізілуде. (Hattie, 2009). Оқытудың әр түрлі әдістерін енгізу мұғалім алдында тұрған көптеген проблемаларды шешуге көмектеседі. Оның айғағы - әрбір курсқа келген мұғалімдердің Қазақстан Республикасындағы білім саласын әлемдік стандарт арқылы түбегейлі өзгертуге мен де өз үлесімді қоса аламын деп ойлаймын - деген ойлары Оқыту мен оқуда өзгеріс енгізілгенін және ол басқарылғанын растайтын тізбектелген сабақтар топтамасы өткізілгені туралы рефлексивтік есеп беттерінен дәлілдемесі көрініс тапты. Дайын білім беруге негізделген дәстүрлі стиль арқылы алынған білім оқушылардың жинақтаған өзге білімдерімен тиімді сіңісе алмайды, сондықтан механикалық есте сақтау, үстірт білім алу жағдайлары орын алады. Дәстүрлі оқытудан алынған механикалық түрде есте сақталған мәліметтерді емтихан кездерінде ұтымдыпайдалануға болады, бірақ мән-мағынасы терең меңгерілмей, жай ғана жатталғандықтан, тақырыпты оқыту немесе емтихан аяқталған соң керексіз болып қалады және оқушы оны өмірде тиімді пайдалана алмайды.
Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету.
Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді .
Денгейлік бағдарлама оқуына келген мұғалімдердің І Бетпе-бет аудиториялық кезеңінде алған теориялық білімінің негізделуі Мектептегі тәжірибе (синхронды емес окыту) кезеңде берік байлаулы болмақ.
Өз орталарында әрiттестерімен, оқушыларымен бағдарламаның идеяларының енгізілуін сынамалау және зерделеу мақсатында жұмыс жасайды. Жүргізген іс-әрекеттерін озінін оқыту тәжірибесіне калай ендіргенін талдайды. Жүргізген рефлексивті талдау негізінде портфолиосын толтырады. ІІ Бетпе-бет кезенінің 1-2 апталарында осы Мектептегі тәжірибе (синхронды емес оқыту) кезінде орындалған тапсырмаларын талқылау жасау арқылы алған білімдерін бекітіп, тереңдетеді. Топтық танысты рылымдар жасайды. Екінші Бетпе-бет кезенінің 4-атасы мектептегі тәжірибе кезіндегі іс-әрекеттегі зерттеу кезеңін талдау, бағалауға арналады. Аудиторияда Мектептегі тәжірибе кезеніндегі жұмыс тәжірибесімен алмасу, бір-бірлерінен үйренудін мұғалімге ой салуда, өз танымын кеңейтуде маңызды, оларға өз әрекеттерін талдауға мүмкіндік беру кәсіби дамудың ең маңызды саласы болып табылады. Менің ұсынғалы отырғаным 2-aптаның 5-күнгі 1, 2-сабақтарын өткізу әдістемесі. Сабақтың тақырыбы: Мектептегі тәжірибие кезенінде орындауға арналған сегізінші тапсырма бойынша бірлескен таныстырылым: сыни тұрғыдан ойлауды бағалау. Сабақтардың жалпы максаты: мектептегі тәжірибе уақытында әріптестермен оқушылардың аналитикалық қабілетін бағалау жөнінде тәжірибе алмасу. Ал оқу нәтижелері мұғалімдердің:
Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлануы қалай бағалау керек екенін түсіну;
Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын ынталандыру мүмкіндіктері мен міндеттерін және критериалды бағалауды түсінуі;
Топта жұмыс істеу қабілетін дамытуы;
Портфолиоға енгізуге болатын жазбаларды дайындауы.
Сабақ топта ынтымақтастық атмосферасын құру максатында Адамдардын қалай оқитындықтары туралы білім саласындағы заманауи жетістіктер тақырыбы мазмұнына сәйкес қимa парақшаларды құрастыру арқылы, топқа бөлуді ұйымдастырудан басталады. Оқу дегеніміз не? паракшасын алғандар оқудың 5 санатын еске түсіру арқылы топтасады. Ұтымдылығы: теорияны еске түсіру мен қайталау арқылы алған білімдерін қайта пысықтауға бағыт алады. Топ ауысып, орналасқан соң үстел шетіне Блум кестелері бөлімдері таратылды. Бенжамин Блумның сұрақ қою өлшемдерін еске түсіріп, әр топтың жұмыс жасау мақсаттары хабарланды. Топтарға берілген тапсырмалар:
1. Білу: тапсырманы орындау кезінде Сіз нені үйрендіңіз? Зерттелетін 3 оқушыны қалай анықтадыңыз?
2. Түсіну: тапсырманы орындау кезінде Сізге қандай қиындықтармен бетпе-бет келуге тура келді? Сізге қиындықтарды шешуде кандай ғалымдардың идеялары көмекке келді?
3. Қолдану: тапсырманы орындау кезінде Бағдарламаның жеті модулімен қандай байланысты көре алдыңыз? Қолдарыңыздағы дәлелдемелермен талдау жасаңыз.
4. Талдау: сіз жоспарлаған тапсырманы орындау барысында зерттеу жүргізуге алған оқушыларыңыздың көрсеткен нәтижелері көңіліңізден шықты ма? Сыни ойлауларын зерделеу үшін қандай әдіс-тәсілдерді қолдандыңыз?
5. Жинақтау: зерттеу жүргізілген оқушылардың дәлелдемелері арқылы талдау кезінде көрсеткен ойлау деңгейлері туралы сипаттама беріңіз. Сіз оларды қалай бақыладыңыз?
6. Бағалау: болашақта сыни тұрғыдан ойлауды дамытуды жоспарлаған кезде кандай материалдарды қосу керек деп ойлайсыз? Тапсырмаларды орындау нәтижелерін портфолиоға қосу қажеттігі бар деп ойлайсыз ба?
Топтағы мұғалімдер өздері тәжірибе күндері дайындап алып келген топтамаларын ашып, қызу жұмысқа кірісті. Бұл жерде көптеген мұғалімдердің тек есеп жазу үшін ғана қажет деген ойлары жүзеге аспады. Кейбір әріптестерім тапсырмаларды құрастырудың қажеті жоқ деп кеңес берген еді, міне, нағыз теория мен практиканың ыкпалдастырылуы туындайтынына көзім жетті! деп өз әсерін білдіруде. Сындарлы оқыту теориясы негізі оқушылардың ойлауын дамыту олардың бұрынғы алған білімдері мен жаңа немесе сыныптағы түрлі дерек көздерінен, мұғалімнен, оқулықтан және достарынан алған білімдерімен астастырыла жүзеге асады деген тұжырымға негізделеді. Сындарлы теорияның тиімділігін жақтаушылардың басым бөлігі оны дайын білімді беруге негізделген оқыту тәсілдерімен салыстыра қарап, дайын білімді беруге негізделген оқыту тәсілдерінің білімді меңгеру былай тұрсын, олар бойынша терең түсінік қалыптастырып, бастапқы білімді жаңа біліммен өзара байланыстыруға да мүмкіндік тудыра бермейтінін тілге тиек етеді. (МАН). Берілген уақыттан соң топ мұғалімдері Жигсо-2 әдісі бойынша үй топтарынан ауысып, тапсырмаларына сай жиналады. Өздеріне берілген тапсырманы жан-жақты талқылап, дәлелдемелерімен оқушылардың сыни тұрғыдан ойлануларының қалай жүргізілгеніне өз бағаларын берді, топтық талқылау жүргізді. Үй топтарына оралып, жинақтаған релеванттық ақпараттарын рет-ретімен өз ортаға салды. Баланың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін қажет ететін негізгі ерекшеліктерді үйлестіре келе Блум гүлі арқылы Біздің топтың Сыйы деп ой қорытындыларын постер бетінде және таныстырылымдар арқылы бейнелейді. Галереяны шарлау арқылы бір-бірлерінің жұмыс тарын өзара бағалады, оның ішінде Екі жұлдыз бір ұсыныс айту арқылы толықтырды. Мен таптым кезеңінде Есептерін қайта қарап, бірлескен талдау, таныстырылым барысында алған жаңа ақпараттарымен толықтырулар жазды.
Кері байланыс жазуға жалғасты. Бүгінгі сабақта мұғалімдердің көпшілігі білімдері мен кәсіби дайындықтарына сәйкес өздерінің жұмыстарын талқылау аркылы Рефлексивті практик бола алатынын көрсетті. Иә, Луций Анней Сенек айтқандай, Өзгелерді үйретіп жүріп, өзіміз де үйренеміз.
Сындарлы оқыту үдерісін дамытудың тиімді жолдары
Қазіргі кезде мектеп оқушыларының ойлау мен сөйлеу әрекетін дамыту күн тәртібіне өткір қойылуда. Жас ұрпақты өзінің ана тілінде еркін мүдірмей сөйлетіп үйрету үшін оқыту әдістемесін жетілдіре түсу - бүгінгі күннің аса маңызды мәселесі. Бүгінгі күннің тілек-талабы тұрғысынан білім мазмұнын жаңарту, өмір талабына орай дамыта отырып оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін қолданып, заман ағымына жауап беру мұғалімдерге жауапты істер жүктейді.
Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту стратегияларын қолдана отырып мұғалімдер оқушының қандай әрекеттерін дамыта алады?
Оқушылардың ой әрекеті белсенді болады;
Олар мәдени талқылауға түседі;
Идеялар мен мәліметтерді біріктіріп, қорытындылауды үйренеді;
Жеке ойын жігерлендіріп, өзіндік көзқарасын қалыптастырады;
Жаңа мәліметке ой жүгіртеді;
Түрлі пікірлерге құрметпен жауап қайырады;
Жауаптарды салыстыра отырып, ойын жинақтап, ұтымды шешім жасайды .
Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау стратегиялары оқушыға өмір бойы қажет болатын дүниені танып қолдануға, есте сақтауға салыстыруға, жинақтауға септігін тигізеді, себебі аталмыш жоба окушылардың логикалық ойлауын дамытып, олардың шығармашылық белсенділігін арттырады.
Сындарлы оқыту үдерісінің мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерлерге, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету.
Жаңа технологияны жан-жақты меңгеру мүғалімнің жеке тұлғалық, адамгершілік, рухани, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруына көмектеседі. Бүгінгі ең негізгі мәселе болып отырған жағдай оқушылардың ойын оқу мен жазуға сыни тұрғысынан ойлауды дамыта оқыту жүйесін қолға алу. Өйткені қай кезеңде, қай қоғамда болсын жеке тұлғаның қалыптасуы ұстаздан басталады.
Білім саласындағы түбегейлі өзгерістер ұстаздан үлкен жауапкершілікті талап етеді. Қазіргі таңда білікті ұстаздан білім алған шәкірттер үшін өз мүмкіншіліктерін қоғамда тиімді қолдануға толық жол ашылып отыр. Ең біріншіден, жеке тұлғаны қалыптастыру жолында оқушы бойына өзіне деген сенімділік қасиетті арттыруымыз шарт. Өз болашағын тек білімнен іздеген жастар үшін сенімділік - жетістікке қол жеткізудің сара жолы. Әрбір ісіне сыни тұрғыдан көз салып, өз-өзіне есеп бере білген оқушыдан болашақта ел тұтқасын ұстар азамат шықпасына кім кепіл?!
Менің де алға қойған мақсатым - оқушыларымның бойына білімге деген құштарлық қасиеттерді сіңірту және қоғамның дамуына қарай жеке тұлға қалыптастыру, өмірдегі өз орындарын табуға деген сенімділіктерін ояту.
Сол мақсатта орта білімнің мазмұнындағы негізгі құндылықтар: азаматтық жауапкершілік, сыйластық пен ынтымақтастықты сақтай отырып, окушыны жеке тұлға ретінде үйлесімді дамуына басты назар аудару - заман талабы. Ол кең көлемде мынадай дағдыларға ие болу керек деп ойлаймын:
Алған білімін функционалды және шығармашыл пайдалану;
Сыни тұрғыдан ойлану;
Жобалық және зерттеушілік жұмыстарды жүргізу;
Информациялық - коммуникациялық технологияларды пайдалану;
Тілдік дағдыларды қалыптастыру;
Топта және жеке жұмыс жасай білуге баулу;
Мақсатты түрде бағытталған рухани-адамгершілік қасиеттерді, коммуникативтік, әлеуметтік зерттеушілік қабілеттерді дамыту, сыни және шығармашылық тұрғыдан ойлау негізінде мәселелерді шешіп үйрену.
Міне, осындай дағдыларды бойына сіңірген оқушылар жетістікке қол жеткізері анық.
Мұғалім өз сабақтарында сындарлы оқытудың осындай тиімді жолдарын жиі пайдалануға тиген қызығушылығын ояту, өз мүмкіндіктерінше шығармашылықпен шұғылдандыру. Оқушы тек жақсы баға алу үшін ғана еңбек етпей, алған білімінің өміршендігіне көз жеткізіп, өмірде тиімді пайдалануға дағдыландыру. Мектеп бағдарламасындағы дайын материалдармен ғана шектеліп қалмай, өз бетінше іздену, зерттеу қабілеттерін қалыптастыру, дамыту, жетілдіру.
Мұғалімнің тәжірибесіне сүйене отырып, ең бірінші, оқушының пікірімен, қабілетімен, көзқарасымен санасу шарт деп ойлаймын. Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге cай ұйымдастыруын талап етеді. Біз, ұстаздар қауымы, үнемі оқушыларға сенім артып отыруымыз қажет, ұстаз тарапынан сенімділік көріп отырған оқушының бойынан білгеннің үстіне біле түссем деген құштарлықты көреміз.
Сыныптағы барлық оқушының қабылдау қабілеті, сөз саптауы ойлау дағдысы әртүрлі. Бұл - табиғи құбылыс, әрине, бұған қарсы әрекет ете алмаймыз. Тек оқушының бойындары кішкентай болса да жеке ерекше қабілеттерді көрсек, соны дамытуға тырысуымыз қажет. Оқушы жетістігі -ұстаз еңбегінің жемісі, ал мұғалімнің жетістігі жаңа әдіс - тәсілдерді тиімді қолдануында. Себебі білімнің бастау бұлағы - бастауышта.
Мектеп табалдырығын жаңа аттаған аппақ парақтай кіршіксіз шәкiрттерді білім нәрімен сусындату - үлкен жауапты іс. Оган немқұрайлы қарауға болмайды. Сол үшін уақытпен санаспай, көп тер төгуің қажет. Бастауышта алған білім - өмірлік білімнің қоры. Сондықтан да әрбір сабақта барлық оқушылардың бойындағы жеке қабілеттерге ерекше мән беруге тырысу керек. Берілген білімнің тек жаттанды түрде ғана емес, шынайы болғанын қалаған жөн. Бірінші сыныпқа келгеннен бастап әрбір оқушының қабілетіне зерттеу жұмыстарын жүргізу керек. Оларды қай пән қызықтырады, болашақта қандай мамандық иесі болуға икемді? Осындай сұрақтар аясында сыныпта психологиялық тұрғыдан зерттеу жұмыстарын жүргіземіз. Бұл - бірінші сынып оқушыларымен жүргізілетін ортақ іс. Содан кейін пәнаралық байланысты күшейтуге тырысамыз. Оған дәлел - кейбір оқушылар қазақ тілі мен ана тілі пәндерін сүйіп оқыса, кейбіреулері математика пәніне икемді екендіктерін танытады. Сол мақсатта әрбір сабақта өтілетін тақырыптарды бір-бірімен байланыстыруға тырысамыз. Мысалы: ана тілі сабағында бір мәтін бойынша мынадай талдау түрлерін жүргіземіз
-Мәтінде неше сөйлем бар?
-Қанша сөз қамтылған? (Математика пәнімен байланыстырады, оқушылар санауды жақсы үйренеді. Бірінші сынып оқушыларына арналған. Қазіргі таңда ұстаздар қауымына қойылар қатаң талап - әрбір сабақтың тақырыбы бойынша күтілетін нәтижені дұрыс анықтау. Күтілетін нәтижеге сіз әрбір сабақта қол жеткізсеңіз, ол - сіздің жетістігіңіз. Оқушы сол тақырыпты толық игеріп, өмірмен сабақтастыра білсе, бұл - оқушыңыздың еңбегі. Әрбір сабақтың соңында сіз оқушыларды мадақтап, марапаттап отырсаңыз, оқушының сабаққа деген ынтасы артады. Өзіне сыни көзбен қарайды, кеткен кемшіліктерін өзі табады, алдағы уақытта жібермеуге тырысады. Оған дәлелсіз - 3-сынып оқушысынан диктант жазба жұмысын алдыңыз, жазып болғаннан кейін белсенді тақтаға мәтінді толық жазып қойып, балаға өз жұмысын өзі тексеруге мүмкіндік бердіңіз. Бала өзіне енді ұстаздық көзқараспен қарайды, жіберген қателерін алдағы уақытта түзеуге тырысады. Бұл - үлкен жауапкершілік. Оқушы соны сезіп, нәтиже шығаруға тырысады өзіне-өзі есеп беруге дағдыланады. Бұл әдіс өте тиімді деп ойлаймын. Өте сауатты жазған оқушылардың жұмысынан сол сәтте Сауатты жазба жұмыстары деп байқау ұйымдастырып, Үздік жұмыстар галереясын жасап жіберсеңіз, тіптен оқушылардың қызығушылықтары арта түсері сөзсіз. Бұл әдісті сіз жиі қолданып отырсаңыз, оқушының оқылым тілдік дағдысын жетілдіруге ықпал етеді, бала көзбен оқи отырып, мәтінді жүрегімен түсінеді. Бұл әдісті жұппен де орындатуға болады. Жұппен жұмыс жүргізудің тиімді тұстары - оқушылар бір-біріне сын тұрғысынан қарайды. Ең бірінші екі оқушы бір-біріне жылы лебіздерін білдіріп жетістіктеріне тоқталады. Кемшін тұстарына да тоқталып, өзіндік пікірін білдіреді, нәтижесінде оқушылардың сөйлеу тілін дамиды және нақты деректерге сүйене отырып сөйлеуге дағдыланады. Алғашқы сәттерде оқушылар бір-бірінен қымсынып, өз ойларын ортаға салудан қашқақтайды, бірақ уақыт өте келе пікір айтуға үйренеді. Бірін-бірі тындай және сын-пікірлерді қабылдай біледі. Жұппен жұмыс жүргізген кезде жұптарды ауыстырып отырған жөн.
Келесі тиімді әдістердің бірі - топпен жұмыс. Топпен жұмыс жүргізген кезде топ мүшелерінің жауапкершіліктері арта түседі. Барлығы бірлесе отырып, ортақ шешімге келеді. Топ мүшелерінің толық қатысуын қадағалап отырғаныңыз жөн. Себебі кейбір тұйық оқушылар өздерін көрсетуге ұялып, тасада қалып қояды. Сол мақсатта барлық топ мүшелерінің қатысуы міндетті деп алдын ала түсіндіріп қойғаныңыз дұрыс. Бұны барлық сабақта тиімді пайдалансаңыз, ұтасыз. Оқушылар арасында сыйластықты қалыптастырады, көпшілік алдында өз ойын ашық айтуға үйретеді.
Оқушы жетістігін өрістетудің тиімді әдісі - шығармашылық орта қалыптастыру. Шығармашылықпен айналысатын оқушы қандай да бір жетістікке қол жеткізуге ұмтылады: шығармалар байқауына қатысу, пәндік олимпиадаларда бақ сынау, түрлі интеллектуалды сайыстарда білімін саралау. Жетістіктің дәмін татқаннан кейін оқушы Мен әлі де биіктерден көрінуім керек деп, алдына мақсат қояды, сол сәтте ата-ана мен ұстаздар тарапынан қолдаулар көрсетілсе, бала алға қарай ұмтылады. Әрбір ұстаз сабағында мен сабақ құрылымындағы қызығушылықты ояту мақсатындағы Ой шақыру мен Мағынаны таныту және қорытындылау сәттеріне баса назар аудару керек. Себебі әр тақырып бойынша сыныптағы 25 оқушының бойынан сол тақырып бойынша кем дегенде 2-4 жаңаша ой-пікір алса, ұстаз өзін мақсатыма жеттім деп бағалайды. Әрбір сабақта осындай жетістіктерге жете берсек, ісіміздің оңға қарай жүргені және де әрбір сабақтың соңында оқушылардан Бүгін мен нені білдім? Бүгін неге түсінбедім? деген сұрақтарға жауап алуға тырысамын. Бұл - оқушының өзін-өзі бағалауы және есеп беруі деп білемін. Келесі сабақта оқушылар жауабымен толық танысуға тырысамын. Оқушыларға тек шындықты айту қажеттілігін түсіндіру керек. Түсінбеген тақырыбы болса қарапайым өмір мен байланыстырып түсіндіруге тырысқан жөн. Сыныптағы әрбір оқушы ұстаздың болмысымды жақсы біледі. Сол себептен олар әрқашан ұстаздармен ашық пікір алысуға дағдыланған. Сыныптағы үлкен жетістіктерге қол жеткізген оқушыларды әрқашан марапаттап отырған жөн. Жасаған еңбектерін көпшілікке ұсынып, баспасөз беттерінде жарық көруіне ықпал ету керек. Ұстаз еңбегі әрқашан оқушы жетістігімен бағаланады. Қазіргі кезде біз өзіміздің сабағымыздың нәтижесін оқушы үні арқылы бақылап білуімізге болады. Әртүрлі әдістер арқылы шығарманың негізгі мазмұнын анықтайды. Ойларын қорытып, оны қағаз бетіне түсіреді, өз тұжырымдамасын жасайды. Сабақта оқушыға білім дайын күйінде беріле салмауы керек. Мұғалім шеберлігі арқылы баланың білімді игеруге қызығушылығын ояту қажет. Ал ол сұрақ әртүрлі әдіс-тәсілдер арқылы баланың алдына жан-жақты мақсат қойып, іске асыруына жол көрсетеді.
Стратегияларды ендіре жүріп, көркем мәтінді талдау жұмысында Блум сұрақтарын сараптау, салыстыру, жинақтау жұмыстарының маңыздылығына көз жеткізуге болады.
Сто бағдарламасы әдістерін сабақта пайдалану барысында әр өтілген сабақтан соң, Нені қалай оқытуым керек? Қай әдіс нәтиже берді? деген сұрақтар төңірегінде ой-толғаныс жасау, өткізген сабақтар жайлы әріптестермен пікірлесу үлкен нәтиже береді.
Оқу үдерісінде мұғалімдердің аталмыш жобамен жұмысқа дейінгі және кейінгі кезеңін салыстыру оқушылардың оқуға деген ынта-ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалып тасқандығын байқатты. Мұғалімнің стратегияларды оқу мақсаттарына сай, тілдік дағдыларды негізге ала отырып ұйымдастыруды және нақты бағалау критерийлерін ұсынуды, сонымен қатар оқушылардың оқу дағдылары бойынша берілген тапсырмаларды өз бетінше орындай алуды, орындау барысында жетістік критерийлеріне сай бір-бірін бағалай білуді, ұстаз бен оқушы арасында бір-бірін құрмет тұлуды үйренгендігімен сипатталады.
СТО бағдарламасының әдіс-тәсілдері Мұғалімнің сабағында пайдалану қорытындысы үлкен нәтиже беріп, баланы логикалық ойлауға, бұрынғы білімді жаңа біліммен ұштастыруға, бір-бірімен пікірлесе отырып, ортақ пікірге келуге, бірін-бірі тыңдауға, құрметтеуге үйретеді.
Оқу мен жазу арқылы сын-тұрғысынан ойлауды дамыту жобасында жасалған жұмыстар мен сабақ барысында алынған кері байланыстарда оқушылар сабақтың қызықты, жеңіл өтетіндігін, ұжымда бірлесіп жұмыс жасауға үйренгендерін, білімнің тереңдігі әрі тиянақтылығы артқандығын баяндайды. СТО багдарламасына қатысудың нәтижесінде сабақта оқушылар бір-бірінің пікірін тыңдауға, сыйлауға ынтымақты қарым-қатынастың негізі қаланды: өзін жеке дара тұлға ретінде тануға, өз ойын еркін жеткізуге, өзара пікір алмасуға, бір-бірінің пікірін құрметтеуге, өзін-өзі және бір-бірін бағалауға, топпен бірлесіп жұмыс істеуге және проблеманы шешу жолдарын бірге қарастыруға үйренді.
Мұғалім шеберлігі арқылы баланың білімді игеруге қызығушылығын ояту қажет. Ал ол сұрақ әр түрлі әдіс-тәсілдер арқылы баланың алдына жан- жақты мақсат қойып, іске асыруына жол көрсетеді. Сыни тұрғыдан ойлаудың әдістерін қолданғанда, үнемі әріптестеріммен бірге талқылап, тәжірибені ой елегінен өткізіп отыруды жөн деп санаймын. Тәжірибе, үнемі ізденіс, үздіксіз еңбек - жетістікке жетелейтін, оқушы жетістігін өрістететін қағидалар.
Сындарлы оқытудың мүмкіндігі мол. Ұстаздар үшін оқытудағы жаңа әрі озык технологияларды өз пәнінде пайдалану - бүгінгі күннің талабы. Ол талаптарды орындау үшін мұғалім түбегейлі өзгеруі керек. Яғни, ескіше көзқарастан алшактап, жұмысты жаңаша орындау.
Неліктен өзгеруі қажет? Өіткені, әлем өзгеруде... Әлем өзгергендіктен, сіз өзгересіз. Себебі қазіргі сәтте егеріссіз калу өте қауіпті екенін кез келген ұстаз біледі. Мұғалімнің өзгеруі - сабақ беруде оқытудың жаңа технологияларын тиімді етіп пайдалана отырып, оның нәтижесін көруге әкеледі. Бұл жайлы өткен ғасырда-ак Жүсіпбек Аймауытов Жаңа технология - жаңадан жаңаны іздеу деп дөп басып айтып кеткен.
Қазіргі таңда елімізде сапалы білімге көңіл аударылуда және жаңаша оқыту үрдістері колданысқа ене бастады. Сындарлы оқыту арқылы мұғалімдердің сабақ беру тәжірибелерін сапаландыру жүзеге асуда. Осының ішінде Сындарлы оқыту технологиясына нақтырақ токтала кеткім келеді. Бұл сындарлы оқыту технологиясы жеті модульдің бір сабақта тоғысуына негізделген. Сындарлы оқыту әлемнің ең озық технологияларының жиынтығынан құралған. Дәстүрлі оқытудан срекшелігі: мұғалім мен оқушы бірге сұрақ қояды, бірге дайындалады. Нақтырақ тоқтала кетсек, Жаңаша оқыту әдістері немесе диалогтік оқыту модулі топтық жұмыс жасатуға негізделген. Мұғалім оқушыларды бірнеше топтарға бөледі. Тотпа оқушылар саны төрт пен жеті аралығында болуы шарт. Топқа сан арқылы, жыл мерзілдері арқылы немесе сабақтағы тақырыпқа сәйкес те бөлуге болады. Ішінара топ басшысын өздері сайлап алады. Кластер, постер жасау рқылы берілген тпсырманы қорғайды. Оқушы ізденуді үйренеді. Тіпті зерттеушілікпен де айналыса алады. Оқушыға еркіндік беріледі. Еш қысылмай топта өз ойын айтып, өз бетімен оқуға бейімделе түседі. Сабаққа, пәнге деген көзқарасы өзгеріп, қызығушылығы арта бастайды. Оны топтық жұмыстар жүргізу кезінде байқауға болады. Бірлесс оқыту кезінде мұғалім бағыт пен бағдар беруші рөлінде болады әрі көп сөйлемеуі қажет. Тапсырмаларды мұғалім алдын ала дайындап әкеледі. Осы тапсырмаларды тек таратып береді. Сонымен қатар мұғалім топпен жумыс жасау кезеңінде өз оқушыларын өзге қырынан көре алады. Сол секілді жұптық жұмыстар да жүргізіледі. Бұл арада жұптағы оқушылар бірін-бірі түсіндіреді. Дарынды, талантты окушылар да белгілі бола бастайды. Сондыктан жеке тапсырмалар ретін беру де карастырылады. Ондай тапсырмаларды белсенді, білімі жоғары окушыға да, сабақ үлгерімі төмен оқушыға да беруге болады. Бұл арада мұғалім тапсырмаларды алдын ала дайындаған кезде оқушылардың оқу деңгейін ескеріп жасайды. Топтық жұмыс барысында диалогтік оқытудың орны ерекше, себебі ол сабақтың өн бойында жүріп отырады.
Оқушыларды тым шаршатып немесе жалықтырып алмау үшін сергіту сәтi әp тапсырмадан соң жасалынып отырады. Сергіту сәтінен кейін оқушы жақсы сергіп, сабаққа ықыласпен кіріседі. Сонымен бірге тұйық оқушылар болса, ашыла түседі әрі ұжымда өздерін еркін сезіне бастайды және қысылу, ұялу деген жайсыздықтан арылады. Осыдан оқушылардың ортаға бейімделе бастағанын аңғарамыз.
Бағалаудың алар маңызы зор. Деңгей бойынша оқыту үрдісінде бағалаудың екі түрі атап көрсетіледі. Ол формативті бағалау және сумативті бағалау болып екiгe бөлінеді. Формативті бағалау дегеніміз - жиынтық бағалау. Бұл бағалау соңынан койылады. Оған дейін әр топқа, әр оқушыға жинақтық бағалау жасалынады. Сонымен қатар әр тапсырма орындалған кезде мұғалім ауызша бағалап отырса, өзге топтар да бір-бірін бағалау арқылы қолдау жасай алады. Бағалау түрлері арнайы мұғалім жасаған немесе оқушылар жасаған өлшемдер арқылы қойылады. Оқушы топтық бағалауды, жұптық бағалауды және өзін-өзі бағалауды үйренеді. Топтық жұмыстың барысында бірлескен оқудың тиімді тұстарын ұғынады. Сонымен қатар сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері дами түседі. Сыни тұрғыдан ойлау - бұл да модульдердің біріне жатады. Сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз өзіндік жеке ойлау. Өзіндік жеке ойлауы қалыптаса бастаған оқушы алған білімін өмірде де қолдана алуға бейімделе алады. Сонымен қатар өзін және өзге достарын да басқа қырынан тани түсері анық.
Ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz