Күріш жармасы технологиясы

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Ш. Уалиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

«Политехнологиялық» факультет

«Инженерлік технология және көлік» кафедрасы

«Астық және астық өнімдерін кептіру технологиясы» пәні бойынша

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

тақырыбы: «Астық кептіргіштерінің жылулық есептеулері»

5В072800 «Қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы» мамандығы

Орындаған: Тппк-81 тобының студенті

Асылбекова Э. Е.

Тексерген:аға-оқытушы Байжолова Ж. Ж.

Көкшетау 2021

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

«Инженерлік технология және көлік» кафедрасы

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

Акинов Е. К

«» 20___ ж

Тапсырма №___

пәні бойынша курстық жұмыс тапсырмасы.

Студент Топ

Жоба тақырыбы

Бастапқы мәліметтер

Әдебиет:1.

2

3

Тапсырма берілген күн , Жоба қорғау күні

Жоба жетекшісі

Тапсырманы орындауға қабылдадым

күні, студенттің қолы

Мазмұны

Кіріспе 4

1-тарау. Жарма технологиясы . . 7

1. 1 Жарма өндірісінің дамуы . . 7

1. 2 Жарма өндірістері шикізаттарының

технологиялық құндылығы 10

2-тарау. Жарма зауыттарында астық массасын тазалау 15

2. 1 Астық массасының физикалық

қасиеттері және оны тазалау әдістері 15

2. 2 Елеуіш машиналарда астықты тазалау және сұрыптау 16

2. 3 Астықты ұзындығы бойынша қоспалардан тазалау 19

2. 4 Астықты аэродинамикалық ерекшеліктері

бойынша қоспалардан тазалау 21

2. 5 Металлмагнит қоспалардан тазалау 25

2-тарау. Жеке жарма технологиясы 24

3. 1 Тарыдан жарма өндіру технологиясы . . 26

3. 2 Күріш жармасы технологиясы . . 28

3. 3 Қарақұмық жармасының технологиясы . . 32

3. 4 Сұлы жармасының технологиясы . . 35

3. 5 Бидай жармасының технологиясы . . 37

3. 5 Жүгері жармасының технологиясы . . 38

3. 7 Жарма сапасына қойылатын талаптар . . . 40

Қорытынды . . . ………. ……42

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 43

КІРІСПЕ

Егеменді қазақ елінде, соңғы 20 жылда, ауыл шаруашылығы елеулі өзгерістерге толы - жыл сайын астық мөлшері артуда, оны өңдеу және қайта өңдеу дамуда.

Жекеленген өңдеу және қайта өңдеу кәсіпорындары жаңа техника
мен алдыңғы қатарлы технологияны пайдаланып, сапасы дүниежүзілік
талаптарға сәйкес келетін өнімдерді шығаруда. Бұл кәсіпорындардың,
бұрынғы өндіріс орындарымен салыстырғанда қуаты шамалы, техно­
логиялық үдерістер қысқа, шектеулі, кейбір зауыттарда, қажеттілік
болғанда, қуатын өсіруге мүмкіндік болмайды. Сондықтан жаңа өңдеу
орнын жобалау қажет, ал ол қосымша қаражатты қажет етеді. Салына-
тын жаңа комплекстерде және әрекет етіп тұрған кәсіпорындары жаңа
талаптарға жауап беретін, технологиялық үдерістерді ұйымдастыру,
жүргізу орталық бекіткен жалпыға ортақ «Ережемен» қамтамасыз
етілмеген, сондай-ақ дайындау, қабылдау, өңдеу, қайта өңдеу, т. б. конди-
циялар жоқ. Сондықтан даяр өнімдердің сапа көрсеткіштері, стандартқа
сәйкестігі көп жағдайда күмән келтіреді.

Кәсіпорындардың тұрақты инженерлік мамандармен қамтамасыз
етілуі ойдағыдай шешілмеген. Оның бірден-бір себебі - өндіріс
орындарының жеке болуы және олардың кадрлар дайындауға аса ынта-
лы еместігі, ірі қайта өңдеу мекемелері жекешеленіп, астық өңдеу сала-
сы таратылды, технологиялық үдерісті ұйымдастыру және оны жүргізу
бақылаудан тыс қалды.

Білікті маман дайындау орындарын қажетті мамандық оқулықта­
рымен, әсіресе қазақ тілінде, қамтамасыз етілуі айтарлық деңгейде
емес. Өкімет тарапынан арнайы оқу құралдарын және зертханалық
жабдықтар мен аппараттар қамтамасыздандыру қарастырылмаған.
Оқулықтарды шығару үшін қомақты қаржы қажет және зертханалық
аспаптарды жасайтын арнайы орталық жоқ, келісіп жасауға мүмкіншілік
болса едәуір қаражат қажет.

Осы жағдайларды жүзеге асыру үшін, әсіресе зертханалық жабдық­ тарды орындау үшін орталық ашу қажет. Жарма өндірісі және тез пісетін жармалар жайында оқулықтар жоқ.

Осы жағдайларды ескеріп, астықты қайта өңдеу бағытындағы ма­
мандарға арналған, практикада басшылыққа алатын оқулық курсын
оқырмандарға ұсынамыз. Курстың тағы бір мақсаты, соңғы жылда-
ры жарыққа шыққан оқулықтар теориясын қамтиды, ал осы оқулық
технологиялық үдерістерді практикада игеруді жеңілдетеді және жаңа технологияны қамтиды. Бұл еңбекте бірінші рет тез пісетін өнімдер тех-
никасы және технологиясы қаралған.

Барлық салада технология негіз болып саналады. Осыған байла-
нысты өндірісті сауатты ұйымдастырып жүргізуде технологияны жете
меңгеру қажет.

Жарма және тез пісетін өнімдерді өндіретін зауыттарда технологиялық
үдерістер бір-бірімен тығыз байланысқан бір немесе бірнеше опе-
рацияларды орындайтын, тиімді жұмыстары келесі үдерістерге әсер
ететін, технологиялық жабдықтар мен аппараттар тізбектерінен тұрады.
Олардың технологиялық режимдерін тиімді қою және жабдықтар
мен аппараттардың құрылымын жете білу негізгі қағида. Осылар-
ды жете білген жағдайда өнімнің сапалы болуы, үдерістің тиімділігі,
даяр өнімдердің бәсекелестігі қамтамасыз етіледі. Әдетте технология
дәннің анатомиялық құрылысы, құрамындағы керекті және керексіз
заттардың орналасу ерекшеліктері, олардың мөлшері арқылы сипатта-
лынады. Жарманың шығымы ядроның мөлшеріне және технологияны
ұйымдастырып жүргізуге тәуелді. Жарма дақылдары қауызды (қауызсыз)
келеді. Жарма технологиясы бойынша ядроны, жарма дақылдары үшін
негізгі зат, бүтіндей немесе ірі зат ретінде сыртқы қабықтарын үгітіп,
бетін жылтыратып, ұрықтық және тұқымдық қабықтарын бөліп алады.
Бұл операцияларды орындау тиімділігі дақылдардың ерекшеліктеріне
және қолданылатын жабдықтардың технологиялық айырмашылықтарына
байланысты. Шикізаттардың әртүрлі болуына байланысты жарма
өнімдерінің ассортименті 40-тан асады. Жарма өндірісі, ұн өндірісі
сияқты тамақ индустриясында елеулі орын алады.

Жарма концентраттары - алдын ала қажетті механикалық, гидротер­ миялық өңдеуден өткізілген, алдымен дайындалған рецепттер бо­ йынша таңдап алынған, ұзақ мерзімдік сақтауды қамтамасыз ететін ылғалдылыққа дейін кептірілген және толығымен тұтынуға дайын не-
месе қысқа мерзімді жылу өңдеуді қажет ететін әртүрлі шикізаттардың механикалық қоспаларынан тұрады.

Жарма концентраттары - тұтыну үшін қолайлы өнім, сондықтан
олардың өндірісі басқа азық-түлік өнімдері өндірісімен салыстырғанда
мейлінше жылдам қарқынмен өсіп келеді. Оның ішінде жылдам
қарқынмен өсіп келе жатқаны тұтыну үшін дайын - жарма, үлпектер,
түтікшелер және т. б. түрдегі жарма концентраттары өндірісі.

Жарма концентраттарына балалар және диеталық тамақтануға
арналған құрғақ өнімдер, диеталық сұлы өнімдер және құрғақ таңғы астар
жатады. Балалар тамақтануына арналған өнімдерді арнайы өңделген
күріш, қарақұмық, сұлы жармалардан алады, көкөніс және жемісті ұнтақтар, сүт негізі, қант және крахмалдан дайындайды. Диеталық сұлы өнімдерінің тобына «Геркулес», «Экстра» үлпектері және талқан кіреді. Құрғақ таңғы астар терең гидротермиялық өңдеуді қолданып жүгері, бидай, күріш және кейбір басқа жармалардан алады, сондықтан олар тұтынуға толығымен дайын болып шығарылады.

Дәнді және бұршақ тұқымдастарына жататын көптеген ауылшаруа­ шылық дақылдары жарма жасауға пайдаланылады. Сапалы жарма алу үшін өндірісте технохимиялық бақылау жүргізіледі.

Жарма зауытында шығымды көбейту және жарма сапасын жақсарту, жарма шикізатын дайындау мен қайта өңдеу үдерісін жетілдіру үшін технохимияық бақылаудың рөлі үлкен.

Жарма зауыттарын технохимиялық бақылаудың міндеттері мен
дәнді қабылдау, оны орналастыру және оның сақталуын бақылау, дәнді
жармаға өңдеуіндегі өнім шығымын есептеу және бақылау, жарма
өңдірудің технологиялық үдерісін бақылау, жарманы сақтауды бақылауды
қарастырады.

1-ТАРАУ

ЖАРМА ТЕХНОЛОГИЯСЫ

1. 1 Жарма өндірісінің дамуы

Жарма дақылдарын өсіру айтарлықтай дамыды, әсіресе күріш
дақылы. Осыған байланысты қайта өңделіп, даяр өнімдерді өңдеу тех-
нологиясы дамып, даяр өнімдер ассортименті және мөлшері арта ба-
стады, оны 1-суреттен анық көруге болады. Соңғы талаптар бойын-
ша жарма дақылдарын өндіруге аса көңіл бөлінуде, әсіресе күріш
дақылын. Күріш өнімдерін өндіру соңғы жылдары екі есеге артты.
Шын мәнінде, жарма өндірісі жаңа технологияға көшті, жоғары өнімді
жабдықтармен қамтамасыз етіліп, дүниежүзілік талаптарға сәйкес
келетін өнімдерді шығаруға мүмкіндік туды, прогрессивті жаңа техно-
логия ендіру нәтижесінде жапалақ, тез пісетін сіңімділік қасиеті жоғары
жарма өнімдері технологиясы іске қосылды.

1-сурет. ҚР кәсіпорындарында жарма өндірісінің өсуі

1 - барлық жарма түрінің өндірісі, %; 2 - күріш жармасы өндірісі,
жалпы өндірістік, %

Жарма зауыттары күрделі, бірнеше ғимараттардан тұрады, мысал ретінде күріш зауытын келтіруге болады (2-сурет) .

Ғалымдар және тәжірибешілер жарма технологиясы бойынша көптеген
зерттеу жұмыстарын жүргізу нәтижесінде тиімді өңдеу режимдерін
ұсынып, оларды жүзеге асырып, жарма өнімдерінің ассортименті көбейді,
сапасы жоғары жарма өнімдерін алуға үлкен септігін тигізді.

Жарма өндірісі алдында тұрған маңызды мақсаттар: дәнді пайда-
лану коэффициентін көбейту, өндірілетін өнімнің сапасын жақсарту, ассортиментін кеңейту, технологиялық потенциалын кеңінен пайдала-
ну, өндіріс қалдықтарын толығымен тиімді пайдалану.

Жарма өндіру технологиясы - астық дақылдарын қайта өңдеп жар-
ма және тез пісетін өнімдерді өндіру туралы ғылыми пән. Бұл жар-
ма шикізаттарын ең жақсы пайдалану әдістерін және технологиялық жабдықтардың оптималды жұмысы жағдайын, өндіріс үдерістерін тиімді жүргізуді және келешекте жетілдіруді қарастырады.

Жарма зауыттарының технологиялық үдерістерінің негізгі мақсаттары: астық массасынан қоспаларды және адам организмі сіңірмейтін қабықтарды бөліп алу.

Қауыздалған өнімдердің сапасын арттыру және
сырт пішінін жақсартуды мүдделеп түрлі операцияларды қолдану.

Жарма өте құнды тағамдық өнім. Онда сіңімділігі жоғары және тұтынушылық қасиеті маңызды қоректі заттар шоғырланған. Жарманың сіңімділік және тұтынушылық құндылығын оның физикалық, коллоидтық және биохимиялық қасиеттері сипаттайды, ал олар қайта өңделетін шикізаттардың табиғи ерекшеліктеріне және қолданатын технологиялық үдерістер әдістері мен режимдеріне тура тәуелді.

Қайта өңделетін дақылдың табиғи қасиеттерін (анатомиялық
құрылымы, технологиялық және физикалық қасиеттері ), кездесетін
қиын бөлінетін қоспаларды, қолданылатын әртүрлі өңдеу режимдерінің
құрылымдық-механикалық, биохимиялық өзгерістеріне әсерін жете
біліп, тиісті тиімді өңдеу әдістерін, механикалық, гидротермиялық өңдеу
режимдерін қолданып, қажетті сапалылығын, сырт түрі, түсі, дәмі, иісі
үйлесімділігін келтіріп, жарманың сіңімділігін арттыруға болады.

Қазіргі жарма зауыттарының технологиялық үдерістері үш бөлім­
дерде (цехтарда) орындалады: астықты тазалау, гидротермиялық және
қауыздау.

Астықты тазалау бөлімінде астықты қайта өңдеуге дайындайды. Сондықтан, көп жағдайда, оны дайындау бөлімі деп атайды. Бұл бөлімде қоспаларды және басқа дақылдар немесе жабайы өсімдіктер дәнін, дамымаған және әлжуаз дәндерді бөліп алады, қылтанақты шағады, астық дәнін ірілігі бойынша топтайды.

Жарма зауытының гидротермиялық бөлімінде тазаланған астықты
ылғал және жылумен өңдейді. Қарақұмық, сұлы, күріш, ас бұршағы
және жүгері дақылдарын гидротермиялық өңдеуден өткізіп, алынатын
өнімдердің технологиялық, тұтынушылық және тағамдық құндылығын
арттырады (ядроның мықтылығы артады, соның нәтижесінде жарма
шығымы артады, пісіруге кететін уақыт қысқарады, сіңімділік азаяды) .

2-сурет. Күріш зауыты ғимаратының жалпы көрінісі

1 - силос корпустары; 2 - жұмыс мұнарасы; 3 - элеватор мен зауыт
арасындағы галерея: 4 - қалдықтар цехы; 5 - күріш зауыты;

6 - даяр өнімдер қоймасы және қосалқы орындар

Қауыздау бөлімінің технологиялық үдерісінің негізгі мақсаты -
қауызды және организм сіңірмейтін қабықты ажыратып алу, ұрықтық
бүршікті алу, жармаға қажетті форманы жасау, жарманың сырт пішінін
жақсарту және өлшемдері бойынша біркелкі болу үшін сұрыптау.

Зауыттың соңғы операциясы - даяр өнімдерді қаптау немесе пакет-
терге буып-түю.

Жарма зауыттарының қуатын, жарма өндіру және жапалақтар алуды
ескергенде, 150-ден 600 т/тәулігіне лайықты жобалайды, ал қазіргі кез-
де, тұтынушылық қабілеттілікті ескеріп, шағын цехтар салынуда.

Жобалау ережесіне сәйкес жарма зауыттары шикізат өндірілетін аймаққа жақын ораласады. Қазіргі кезде нарықтық заманға сәйкес бұл қағида орындалмауда.

Жарма зауыттарының күрделі технологиялық үдерістерін игеру үшін
жоғары квалификациясы бар мамандармен қамтамасыз етілуі қажет.

1. 2 Жарма өндірістері шикізаттарының

технологиялық құндылығы

Жарма зауыттарының шикізаттары негізгі жарма дақылдары - күріш, тары, қарақұмық және басқа дақылдар - сұлы, арпа, бидай, жүгері, ас бұршағы, қонақ жүгері, тағы басқалар. Қайта өңдеп жарма өндіруге арналған дақылдарға қойылған талаптар мемлекеттік стандарттарда келтірілген. Бұл стандарттар талаптарға сәйкес, өндірістерде сақталуы бойынша оқтын-оқтын өзгеріп тұрады.

Жарма дақылдары сапалары өнімнің сапасына елеулі әсерін тигізеді, осыған байланысты стандартты қайта қарастыру жарма өнімдерінің нормалы сапасын жақсартуды көздейді.

Жарма дақылдарының технологиялық қасиеті деген ұғым даяр өнімнің шығымы мен сапа көрсеткіштеріне әсер ететін дақылдың сапа көрсеткіштерінің біріккен көрсеткіштері.

Астықты қабылдауда зертханада бірінші ретте ылғалын, тазалығын,
зиянды жәндіктермен ластануы, қауызын және органолептикалық
көрсеткіштерін - иісі, дәмі, түсі анықталады . Жарма шығымына, оның
сапасына және қайта өңдеу жағдайына дәннің ірілігі, оның типтік
құрамы, біркелкілігі, ядроның консистенциясы әсерін тигізеді. Қайта
өңдеуге арналған астыққа технологтардың қойған негізгі талаптарын
жеке қарастыралық.

Балаусалығы. Дақыл балауса болып, жарамсыз иіс (көгерген, шірі­ меген, қызып көгермеген), ашымаған немесе ащы дәм болмауы керек және қабығы мен ядросы өзіне тән табиғи түс болуы қажет.

Ластануы. Жарма алуға арналған дақылдарда қоспа түрінде басқа
астық дақылдар дәні, негізгі дақылдың сапалы емес, зиянды жәндіктер
зақымдаған, қандай да бір ауруға шалдыққан және зақымдалған (шіріген,
көгерген, қатты қуырылған, көмірленіп күйген) дән түрі жиі кездеседі.
Астық массасында органикалық, минералды және металлмагнитті қос­
палар кездеседі.

Шөп-шалам құрамына минералды, органикалық, барлық ластауыш
және мәдени өсімдіктердің тұқымы, дәні, кептіру үдерісінде зақым­
далғандар, өзінен-өзі қызғанда бұзылған дән және көгерген, белгіленген
елек саңылауынан өткендері (дақыл түріне байланысты), соның ішінде
майда дән, мысалы: тары үшін 1, 4х20 немесе 1, 2х20 мм електерден
өткені; сұлы үшін - 1, 8х20мм, арпа үшін - 2, 2х20 мм және т. б.

Өнген, шағылған, желінген, жетілмеген, қауыздалған, сондай-ақ шөп-
шаламға жатпайтын мәдени өсімдіктер астық қоспаларын құрайды.
Өңделетін астық құрамында қиын бөлінетін және зиянды қоспалардың көп болуы сапасы жоғары даяр өнімдерді өндіруді қиындатады, жарманың шығымын азайтады және астықты қайта өңдеуге жарамсыз етеді.

Астықтың ластану мөлшері аз болып, 1%-дан аспауы қажет.
Қауыз - күріш, тары, сұлы, арпа немесе қарақұмықтың ұрықтық қабығының (шөп-шаламсыз, қауыздалмаған және бұзылмаған дән) астық массасына пайыздық қатынасы. Неғұрлым қауызы аз болса соғұрлым астық сапалы келеді.

Қауыз мөлшері дақыл түріне байланысты өзгеріп тұрады, ол бір
дақылдың сұрыпына, еккен аймаққа және өндірілген жылына байланыс­
ты. Әдетте астық қауызы келесі мөлшерде ауытқиды, % (1-кесте) .

1-кесте

Астық қауызы, %

Қауыз - қоспамен бірге барлық партияда ядро мөлшерін анықтайтын негізгі көрсеткіш. Жарма кондициясына арналған мемлекеттік стандарт-
та тары, қарақұмық және сұлы дақылдарының ядро мөлшерінің мини-
малды мөлшері келтірілген.

Астықтың ластануы ең аз болып 2-кестеде келтірілген көрсеткіштерден артық болмауы қажет.

2-кесте

Жарма зауытына қайта өңдеуге жіберілетін
астықтың сапа көрсеткіштері

Қылтанақтылығы. Күріш және сұлы дәндерінде қылтанақтың болуы
немесе сұлы мен арпа дәндерінің қауызының аяғына қарай үшкірленуі
олардың жалпы массасын өсіреді, сусымалдығын төмендетеді және
қосымша жабдықты қажет етеді. Мұндай дақылдар қылтанақсыз және
дәні толған дақылдармен салыстырғанда құнсыздау келеді. Қылтанақты
және қауыздың үшкірленген бөлігін алу астықты тазалау үдерісін
жеңілдетеді.

Біркелкілігі. Астықты қайта өңдеп жарма өндірудің тиімді өтуі
дақылдың типтік және сұрыптық құрамының біркелкілігі елеулі әсерін
тигізеді. Түрлі сұрыпты және түрлі типті астықтарды араластыруға
рұқсат етілмейді.

Ірілігі. Негізінен, көпшілік жарма дақылдары дәні ірі болады, майда
дәндермен салыстырғанда, ядро мөлшері жоғары келеді, ал майда дәннің
мықтылығы артық. Жақсы толған жарма дақылының 1000 дән салмағы
сапасы жақсы, бірақ майда дәнмен салыстырғанда 1, 5-2 есе көп келеді.
Сапасы жақсы ірі дәнді тазалау және қауыздау жағдайы жеңілдейді,
өндірістің өнімділігі және даяр өнім шығымы артады, сапасы жақсарады.
Ірі дәнді қайта өңдеуде оның 1000 дәнінің салмағының өсуіне байланыс­
ты қауызы азаятындықтан, өнімнің шығымы артады.

Бірыңғайлығы. Ірілік өлшемдері жақын дәннен құралған пар-
тияны бірыңғайлыққа жатқызады. Толық бірыңғайлыққа келмеген
астықты өңдеу даяр өнімнің шығымы мен сапасына қолайлы болмайды.
Бірыңғайлық дәрежесі екі шектес електердегі қалдықтар қосындысымен
сипатталады, ал електердің саңылаулары зерттелетін дақылдың түріне
байланысты келеді.

Ылғалы - астық массасындағы су мөлшері. Бұл көрсеткіш астықты
сақтауда негіз болып саналады. Сонымен қатар, қауызының және
қабығын ажырату деңгейін және ядроның мықтылығын, гидротермиялық
өңдеу режимдерін, сондай-ақ басқа технологиялық жабдықтардың
өңдеу режимдерін анықтайтын негізгі факторлардың бірі. Кептіру
қондырғылары және гидротермиялық өңдеу үдерісі болмаған жағдайда
ылғалдың мөлшері даяр өнімнің стандарт талаптарына жауап беретін
деңгейде болуы қажет. Осы жағдайларда ядроның ылғалы дәннің
ылғалынан жоғары болуы ескеріледі.

... жалғасы

Бидай жармасының технологиялық сұлбасы

Жарма сапасына қойылатын талаптар

Жарма дақылдарын қайта өңдеу технологиясы

Жарма. Бидай жармасы

Жарма дақылдары және олардың сапасын анықтау жолдары

Жарма

Температура өткізгіштік

Жаншылған сұлы жармасы

Жармалар. Дәнді бұршақ дақылдар

Жарма дақылдарын ақтау

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс