Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану әдістемесі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті
Қ.А.Абатов, Қ.Д.Муканов, Н.Ж.Үңгірбаева
Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын
қолдану әдістемесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
6В01505 - Информатика мамандығы бойынша
Талдықорған 2021
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі ___________ Ж.Жиембаев
Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын
қолдану әдістемесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
6В01505 - Информатика мамандығы бойынша
Орындаған Қ.А. Абатов, Қ.Д.Муканов,
Н.Ж.Үңгірбаева
Ғылыми жетекшісі
п.ғ.к., қауымдастырылған
профессор (доцент) м.а. А.О. Алдабергенова
Талдықорған 2021
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
6
1.1 Қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері
6
0.2 Қашықтықтан оқыту технологиясының түсінігі мен мазмұны
7
0.3 ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқыту
10
1.4 Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері
18
1.5 Қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстар
24
2 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ОРТА БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
33
2.1 ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесі
2.2 Ата-аналар мен оқушыларға арналған Күнделік. Мектеп мобильді бағдарлама.
33
40
ҚОРЫТЫНДЫ
43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
45
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі әлем дамуының жаңа принциптері білім беру жүйесінің күнделікті экономикалық, әлеуметтік және мәдени өзгерістерге бейімделуін талап етеді. Бүгінде әлем білім қоғамын және білім экономикасын құруға бет бұруда. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев осы туралы жолдауында былай деген: Біз білім беруді жалғастыруымыз керек. Сапалы білім беру Қазақстанды индустрияландыру мен инновациялық дамудың негізіне айналуы керек.
Демек, оқушыларына сапалы және тиімді білім беруге ұмтылған әрбір мұғалім өз тәжірибесін инновация арнасына жіберіп, әр әдісті тиімді қолдануы керек. Қазіргі кезде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың заманауи талаптарға сай дамуы білімді бағалау мен пайдалану жүйесінде уақытылы өзгерістерді қажет етеді. Осыған байланысты оқыту барысында қолданылатын әдіс-тәсілдер мен технологиялар білім беру талаптарына сәйкес үнемі жаңарып отырады. Сапалы терең білім алуға ұмтылатын жас ұрпақ цифрлық сауаттылықтың жеткілікті деңгейіне ие, өйткені ол күнделікті өмірде жаңа технологиялардың барлық мүмкіндіктерін қолданады. Осы мүмкіндіктерді тиімді пайдалану мұғалімнің біліктілігіне, білімі мен тәжірибесіне байланысты.
Қазiргi заманғы қоғам дамуының жаңа сатысына бeлсeндi түрдe қатысатын жас ұрпақты тәрбиeлeу жәнe дайындау цифрландыру жолындағы басты мақсаттардың біріне алынып отыр. Осы көрсетілген мақсатты жүзeгe асыру - қоғамның әлeумeттiк тапсырысын орындау болып табылады [1].
Ақпараттық ресурстарды жаппай пайдалану, қоғамның еңбекке қабілетті халқының жоғары кәсіби бөлігінің зияткерлік қызметінің өнімі болып табылатын жас ұрпақтан белсенді резерв дайындау қажеттілігін анықтайды. Сондықтан, заманауи технологияларды пайдалану оқытудың дамуына жол ашылып, баланың жеке өсуіне ықпал етеді. Сонымен қатар, жеке тұлғаның шығармашылығын дамыту, өз қызмет іс-әрекетінің нәтижелерін талдай білуін қалыптастыру, қойылған мақсатқа тиімді жету жолы мен әдістерін таңдау жоспарын әзірлеу болып табылады [2].
Ақпараттық қоғамды құруда білім саласын цифрландыру өркениеттің тұрақты даму мәселелерімен тығыз байланыста болуы тиіс. Білім беру жүйесі, білім мен өркениетің тұрақты даму моделіне бейімделуін ескере отырып қалыптастырылуы тиіс. Осыған байланысты болашақ ақпараттық әлеуметтік ортаның қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған білім беру жүйесін дамыту мәселесі туындайды [3].
Әлемдегі технологиялық жаңғырту - қоғамның дамуын білдіреді. Қазіргі жағдайда ақпараттық қоғамда өмір сүріп жатқан адамдардың барлығының бірдей цифрлық технологияларды қолдануға дайындығын талап етеді [4].
Осылайша, цифрлық технологиялар оқу процесін қамтамасыз ету үшін тиімді екені анық, бұл қазіргі уақытта басты қажеттілік болып отыр. Заманауи педагогтар өз өмірін ақпараттық технологиясыз елестете алмайды [5].
Осыған орай білім беруде жаңа технологияларды енгізе отырып, оқытудың жаңа формалары мен әдістері пайдаланылуда. Оқу үрдісін ұйымдастырудың жаңа формаларының бірі - қашықтықтан оқыту.
Қашықтықтан оқытудың теориясы мен практикасы саласында көптеген отандық және шетелдік ғалымдар мен мамандар жұмыс істейді, олардың әрқайсысы өз уақытында қашықтықтан оқыту идеяларын насихаттауға, ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруға және педагогикалық практикаға енгізуге сараланған үлес қосты. Атап айтсақ, Ю.Н.Афанасьев, А.А.Ахаян, А.М.Бурлаков, А.А.Абжапаров, А.А.Андреев, Б.Л.Вульфсон, В.В.Вержбицкий, М.А.Винницкая, Д.М.Джусубалиева, А.Т.Едрисов, С.С.Маусымбаев, Г.К.Нургалиева, Э.Г.Скибицкий, А.В.Хуторской, А.Г.Шабанов, Е.С.Ибышев және т.б.
Бұл үрдістер жалпы білім беретін мектепке қашықтықтан оқытуды кеңінен енгізу қажеттілігі мен қашықтықтан оқытуды жүзеге асыру принциптері мен бағыттарының нашар әзірленуі; дәстүрлі әдістемелер мен қашықтықтан оқытуды салыстырмалы талдау әдістерінің болмауы; теориялық негіздердің, оның ішінде мектепте қашықтықтан оқытудың сапасын бақылау принциптері, критерийлері, құралдары мен жүйелерінің әлсіз әзірленуі арасындағы қарама-қайшылықтарды айқындайды.
Бұл қарама-қайшылықтар жалпы білім беретін мектепте қашықтықтан оқыту технологияларын қолданудың әдістемелік негіздерін әзірлеу қажеттілігімен байланысты маңызды педагогикалық мәселені анықтайды.
Анықталған қарама-қайшылық зерттеу тақырыбын Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану әдістемесі деп алуға негіз болды және бұл зерттеу тақырыбының өзектілігін анықтайды.
Зерттеу нысаны: білім беру саласын цифрландыру жағдайында жалпы білім беретін орта мектепте оқу процесін жетілдіру.
Зерттеу пәні: жалпы білім беретін орта мектепте қашықтықтан оқытуды қолдану әдістемесі.
Зерттеу жұмысының мақсаты: қашықтықтан оқыту технологиясын теориялық түрде негіздей отырып, орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану әдістемесін ұсыну.
Зерттеу міндеттері:
* зерттеу тақырыбы бойынша материалдар жинақтау және талдау;
* қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктерін анықтау;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқытудың қазіргі жағдайын талдау;
* Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздерін айқындау;
* Қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстардың мүмкіндіктерін зерттеу;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесін ұсыну.
* Зерттеу жұмысының теориялық-әдіснамалық негіздері: Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың теориялық негіздері, білім беруде қолданылатын тиімді технологиялар, қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану жөніндегі іргелі еңбектер.
Зерттеудің жаңалығы:
* қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері анықталды;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқытудың қазіргі жағдайы талданды;
* Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері айқындалды;
* Қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстардың мүмкіндіктері зерттелді;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесі ұсынылды.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы: жасалған әдістемені жалпы білім беретін орта мектеп мұғалімдері өзінің жұмысында шын мәнінде қолдана алатындығында.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі мен мақсаты, оның нысаны мен пәні, міндеттері анықталып теориялық-әдіснамалық негіздері, зерттеудің жаңалығы және практикалық маңыздылығы баяндалған.
Қашықтықтан оқытудың теориялық негізі деп аталатын бірінші бөлімде қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері, қашықтықтан оқыту технологиясының түсінігі мен мазмұны, ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқытудың қазіргі жағдайы, қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері, қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстардың мүмкіндіктері баяндалған.
Қашықтықтан оқыту технологияларын орта білім беру жүйесінде қолданудың әдістемесі атты екінші бөлімде қашықтықтан білім беру технологиялары бойынша оқу процесін ұйымдастыру жолдары, ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесі ұсынылған.
Қорытындыда дипломдық жұмыстың негізгі қорытындылары, ұсыныстары, тұжырымдамалары баяндалған.
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері
Қашықтықтан оқыту тарихы 18-ші ғасырдан басталады, ол кезде тұрақты және қол жетімді пошта қызметінің пайда болуы корреспонденттік оқытуды тудырды. Көп ұзамай, 1969 жылы Ұлыбританияда әлемдегі алғашқы қашықтықтан білім беру университеті - Ұлыбританияның ашық университеті ашылды. Қашықтан оқыту моделі тек 80-90 ж.ж., жаңа қуатты серпін алды, дербес компьютерлердің кең қол жетімділігімен, сонымен бірге Интернеттің дамуымен. Қашықтықтан оқытудың қалыптасуы мен дамуының мәселелерін тарихи-педагогикалық талдау қазіргі кезде әлемде қашықтықтан оқыту жүйесін енгізу тәжірибесі жинақталғанын көрсетеді. Жалпы, дәстүрлі емес білім беру формаларына көшудің жаһандық тенденциясын университеттер санының көбеюінен, жаңа ақпараттық технологияларға оқудан байқауға болады. Егер 1980 жылы 187 болса, 1995 жылы 700-ге жуық болды [6].
АҚШ-та ҚО жүйесінде 1 миллионға жуық адам оқиды. Осылайша, 40 инженерлік мектептің консорциумын ұсынатын Ұлттық технологиялық университет 90-шы жылдардың басында магистратурада қашықтықтан оқыту әдістерін қолдана отырып, 1100-ден астам студенттерге білім берді. Университеттердің жартысынан көбі ересектерге білім беру үшін ҚО технологияларын қолданады. ҚO үшін теледидар кеңінен қолданылады. Миллионнан астам студенттер PBS-TV қоғамдық теледидар жүйесінде тіркелген. Ересектерге арналған білім беру бағдарламасы ғылым, бизнес, менеджмент курстарын қамтиды. ҚO Ұлттық университеті (UNED) Испанияда 20 жылдан астам уақыт жұмыс істейді. Оның ішіне 58 оқу орталығы кірді.
Франциядағы Ұлттық ҚО орталығы 120 елдегі 35000 пайдаланушыға қашықтықтан оқытуды ұсынады [7].
Германия Федеративті Республикасында Хагендегі Ашық Университет (1976 жылы құрылған) сырттай білім алуға және біліктілігіңізді арттыруға мүмкіндік береді. Университет дипломдар мен марапаттар береді, оның ішінде Ph.D. Тюбингендегі ҚО институты радио мен теледидарды қолдана отырып білім беру бағдарламаларын жасайды. 2500 оқыту курстарын дайындауға 5000 мұғалім қатысады. Швециядағы Балтық университеті Балтық аймағындағы елуден астам университеттер, ҚО технологиялары тұрғысынан Васала, Лунд, Гетеборг, Умеа және Линкопинг қалаларының университеттерінде білім алуға болады. Барлық оқу тапсырмалары университеттен тыс уақытта арнайы әзірлемелер негізінде және оқытушылардың кеңесімен жүзеге асырылады. Емтихан тапсыру процесі тікелей университетте жүзеге асырылады [8].
Финляндияда 70-ші жылдардан бастап, 10 университетте ҚО орталықтары, сонымен қатар жазғы университеттер деп аталатындар құрыла бастады, олардың 20 мыңнан астамы 30000 студенттері бар.
1974 жылдан бері Түркияда Ашық Университет жұмыс істейді, ол алыс аймақтардың тұрғындарын оқытуға көмектеседі. Студенттер университеттен қажетті оқу материалдарының пакетін алады. Сонымен қатар, олар үшін оқу радио және теледидар бағдарламалары өткізіледі, жазғы курстар ұйымдастырылады, кешке және демалыс күндері сабақтар өткізуге болады. Мұндай оқуға 120000-нан астам тыңдаушы тартылды [9].
ҚО-ға ұқсас білім беру мекемесі Австралияда жұмыс істейді және Швейцарияда қалыптасу кезеңінде. Андорра сияқты шағын еуропалық елде қашықтықтан білім беру жүйесін құруға арналған бағдарлама бар.ҚО әлемнің басқа аймақтарында да дамып келеді. ҚО-ды дамытатын мега-университеттердің мысалдары ретінде Қытай теледидар университеті (Қытай), Ұлттық ашық университет саналады. Индира Ганди (Үндістан), Пинеам Нур Университеті (Иран), Корей Ұлттық Ашық Университеті (Корея), Оңтүстік Африка Университеті, Сухотай Тампариат Ашық Университеті (Тайланд) [10].
Жапонияда 80-ші жылдардың басынан бастап бірнеше гуманитарлық және жаратылыстану факультеттерімен қаржыландырылатын және Білім министрлігінің қатаң бақылауындағы мемлекеттік мекеме - Эфирдегі университет жұмыс істейді. Дәрістер белгілі бір уақытта теледидар мен радиода беріледі. Әрбір таңдалған пән бойынша студент аптасына екі рет бір сағаттық дәріс тыңдауы керек. Консультациялар арнайы оқу орындарында беріледі. Студенттердің көпшілігі бес жыл оқиды және емтихандарды сәтті тапсырғаннан кейін бакалавр дәрежесін алады. Ашық университеттің кредиттері барлық басқа университеттермен бірдей[11].
Ресейде ҚО даму процесі 90-шы жылдардың басында басталды. 1997 жылдың басында Ресей Федерациясының аумағында білім беру мекемелерінің, бөлімдері мен мектепке дейінгі білім беру орталықтарының саны тез өсуде.
Білім алу нысандарын талдау қашықтықтан оқыту (күндізгі, сырттай, сырттай және электрондық оқыту сияқты) дәстүрлі және арнайы әдістер, құралдар және компьютерлік және телекоммуникациялық технологияларға негізделген оқыту формалары. Оқу үдерісінің негізі - өзіне ыңғайлы жерде оқи алатын студенттің мақсатты және басқарылатын қарқынды өзіндік жұмысы.
3.2 Қашықтықтан оқыту технологиясының түсінігі мен мазмұны
Технология, Ұлы Совет энциклопедиясында берілген анықтамаға сәйкес, бұл өңдеу, өндіру, күйін, қасиеттерін, күйін өзгерту әдістерімен ұштасқан шеберлік, шикізат, материалдар немесе жартылай фабрикаттар өндіріс процесі. Бұдан шығатыны, технология ұғымы көп жағдайда материалдық құндылықтарды өндірумен байланысты. Шынында да, өткен ғасырда ауқымды өнеркәсіп пен машина өндірісінің дамуымен бұл процесті жеке элементтерге, операцияларға, кезеңдерге бөлу қажет болды. Өнеркәсіптік өндірістің күрделене түсуі ғылыми кеңестерді практикалық мақсаттарда саналы түрде қолдануды қажет етті және бұл миссияны технологиялар өз мойнына алды. Уақыт өте келе технология термині адам қызметінің басқа салаларында кеңінен қолданыла бастады. Кең философиялық интерпретацияға ие болды. Э.Д. Бононың бейнелі көрінісінде технология дегеніміз - білімді пайдалану негізінде пайдалы нәрсе шығару процесі, ал технологияның негізгі қызметі - теорияны практикада жүзеге асыру [12].
Сонымен, технология, процедуралық мағынада, қалай және қандай құралдар көмегімен жасалады деген сұрақтарға жауап береді және бұл сұрақтар алдында не алу керек деп көрсетіп, мақсаттың нақты анықтамасы беріледі.
Кез-келген әлеуметтік технологияның мәні мен мақсаты басқару процесін оңтайландыру, одан әлеуметтік нәтиже алу үшін қажет емес барлық қызмет түрлері мен операцияларды алып тастау болып табылады. Технологияны пайдалану - бұл менеджмент шығындарын азайтуға және басқару әсерінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін негізгі ресурс. Қоғамдық өмірді технологияландырудың белсенді процесі ғылыми-техникалық, ақпараттық және басқарушылық революциялармен байланысты, бұл кезде қоғам басымдылықтарды тек технологиялық прогресс жолында ғана емес, сонымен қатар нарықтың әлеуметтік бағдары негізінде іздей бастады. адам ресурстарын дұрыс пайдалану, зияткерлік меншікті дамыту және қорғау.
Білім беру процестерін талдау оқыту технологиялары әлеуметтік технологиялардың ажырамас бөлігі болып табылатындығын көрсетеді, өйткені олар білім беру жүйесінде орын алады, бұл өз кезегінде әлеуметтік жүйе болып табылады. Бұл түсінікте қашықтықтан оқыту технологиясын LMS-те білім беру практикасында енгізу үшін көрсетілген ғылыми негізделген рецептер жүйесі ретінде қарастыруға болады. Сонымен қатар, біздің көзқарасымыз бойынша, ҚО технологиясының өзегі келесі, өзара байланысты элементтер болуы керек: білім беру әдістері, құралдары, формалары (берілген білім беру мазмұнын іске асыру кезінде. [13].
Қашықтықтан білім беру технологиялары біртұтас федералды білім беру кеңістігін дамытудың жалпы стратегиясын бейнелейді. Оның негізгі функциясы - болжамдық, оның қызметінің негізгі түрлерінің бірі - жоба, өйткені ол жоғары білікті кадрларды даярлауға және елдің интеллектісін қалыптастыруға бағытталған білім беру процесінің жалпы мақсаттары мен нәтижелерін, негізгі кезеңдерін, әдістері мен ұйымдастырушылық жоспарлаумен байланысты. Білім беру технологияларын сипаттау критерийлері әдетте білім беруді дамыту тұжырымдамаларында көрінеді.Өз кезегінде, ҚО технологиялары белгілі бір оқу пәніне қарамастан, оқу процесін жүзеге асырудың заңдылықтарымен сипатталады. Сонымен, қашықтықтан оқыту технологиясын берілген білім беру мазмұнын қайталап жүзеге асыруға арналған білім берудің әдістері, нақты құралдары мен формалары жүйесі ретінде анықтауға болады[14].
Қашықтықтан оқыту технологиясы оқытушы-курсты құрастырушылар мен тәлімгерлердің эмпирикалық жаңашылдықтарын ескере отырып, ғылыми білімді дидактикалық қолдануға, оқу үдерісін ғылыми ұйымдастыруға бағытталуы керек және оқыту, тәрбиелеу және дамытуда жоғары нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған болуы керек. Ол өзара байланысты екі процесті қамтитын оқу процесін басқаруды көздейді: оқушының іс-әрекетін ұйымдастыру және осы әрекетті бақылау. Сонымен бірге оқыту технологиясының әрбір элементі оны қайта жаңғырту мүмкіндігін алдын-ала анықтайтын интегралды педагогикалық процесте өзіндік орынды алады.Сонымен, бұған процедураларды қолдана отырып, педагогикалық процесті оның құрамына кіретін элементтерге рәсімдеу және бөлу арқылы қол жеткізіледі.
Ақпараттық технологиялар элементтерімен және бағдарламалау тілдерімен мектепте компьютерлік технологияны бастауыш білім беру элементі ретінде қарастыру - бұл өте қарапайым тәсіл, ол болашақта зиян келтіруі және қабілеттердің рөлін төмендетуі мүмкін. Бұл жағдайда балаларда компьютерге деген теріс көзқарас қалыптасады, бұл болашақта көптеген мәселелерге соқтыруы мүмкін.
Орта мектеп білікті бағдарламашылармен қамтылуға міндетті емес (оларды университеттер оқытуы керек) және бұл оның функциясы емес. Балаларға өмірде қызықты әрі қажет нәрсені үйрету керек. Оның үстіне, өзекті мәселелер жалпы жеке тұлғаның жан-жақты және үйлесімді дамуына қайшы келмеуі керек. Менделеевтің пікірінше орта білім берудің басты мақсаты - оқушылардың жеке басының дамуы, қоршаған ортаға деген оң көзқарастың қалыптасуы және жеке қасиеттерінің дамуы (байқау, пайымдау, еңбекқорлық және т.б.) [15].
Компьютер балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуға көмектеседі, әсіресе егер олар оны құрал ретінде қолдануды үйреніп, оны оқымай, яғни АКТ-ның техникалық жағына ғана емес, оның танымдық жағына да назар аударса. Дұрыс қолданылған жағдайда, ол оқытудың қуатты құралы бола алады. Компьютер мен оқушының өзара әрекеттесуі - бұл қызықты жаңалық, оны педагогикалық жаңалықтарда ескеру қажет.Ынта-ықылас - бұл педагогиканың негізгі қозғаушы күші ретінде барлық оқу қызметінің негізі. Мотивацияны басқару өндірістегі ең құнды ресурс - адами ресурстарды дамытудың негізгі компоненті емес пе? Балалар Ересектер сияқты, егер олар өздерінің зерттеулерінің нәтижелері ертең пайдалы болатынына сенімді болса, олар оларға үлкен қызығушылықпен қарап, тез үйренуге тырысады. Егер оқу процесі дұрыс құрастырылса және компьютер оны тез игеруге көмектессе, оқушылар өз мақсаттарына тезірек жете бастайды. Мектептер аппараттық, телекоммуникациялық және бағдарламалық қамтамасыздандыру саласында практикалық (немесе арнайы) емес, өндірістік, яғни енгізуге тырысуы керек. Іс-әрекетке бағытталған жұмыс - олар осы жұмысты жалғастырудың практикалық және тиімділігіне кепілдік бере алады. Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы жабдықтар мен бағдарламалық қамтамасыз етуді өндіруге кететін шығындардың төмендеуіне, сондай-ақ АКТ-ны дамытудың негізгі бағыттары бойынша бағдарламалар мен құрылғылардың үйлесуіне әкелді[16].
АКТ-ны практикада енгізу кезінде туындайтын мәселелер және оларды шешу кезінде олар мектептің ақпараттық жүйелерінің келесі негізгі элементтеріне әсер ететіндігін атап өткен жөн:
:: әдістемелік жабдықтар;
:: мұғалімдер мен әкімшіліктің біліктілігін арттыру;
:: қолданбалы бағдарламалық жасақтама (энциклопедиялар, медиа ресурстар, модельдеу, әкімшілік және экономикалық басқару)
:: базалық бағдарламалық платформа (операциялық жүйе Windows + Office);
:: жабдықтар (компьютерлер, жергілікті желі, Интернетке қосылу).
Саяси маңызды стратегия - ұлттық зияткерлік ресурстарды дамытудың басым бағыттарына бағытталған бағдарламалар мен білім беру технологияларын жетілдіру. Мұндай процестің маңыздылығы Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше көптеген елдердің осындай жоспарларды мұқият жасағандығынан көрінеді. Мысал ретінде АҚШ, Қытай, Үндістан, Индонезия, Оңтүстік Корея және Тайландта жүзеге асырылып жатқан Ұлттық даму жоспары (Ұлыбритания) және Schulen und Netz (Германия) келтірілген. 2000 ж., Соңында, АҚШ-тың Білім министрлігі білім беру технологиясын ұлттық басымдыққа айналдыруы керек. Олар білім беру үрдісінен тыс қалмай, оның өзегіне айналуы керек . Жаңа жоспар электронды оқыту тұжырымдамасына негізделген, оның стратегиялық рөлі бұрын кең таралған электрондық бизнес тұжырымдамасынан гөрі маңызды. Сонда біз не істейміз? Біздің білімге деген көзқарасымызды қайта қарастыратын кез келді. Білім беруде АКТ-ны енгізудегі озық дамыған елдердің тәжірибесін біздің жағдайымызға бейімдеу қажет[17].
3.3 ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқыту
Соңғы он - он бес жыл ішінде Қазақстандағы білім беру жүйесінің құрылымында айтарлықтай өзгерістер болды. Оқыту мен білім беру технологиялары қаржылық ресурстардың байлығын түсінудің және нарықты дамыту үшін күрестің тиімді құралына айналды. Мұнда заманауи технологиялық жетістіктерге негізделген қашықтықтан білім беру жетекші рөл атқарады. Дүниежүзі бойынша қашықтықтан білім беруді ырықтандырудың негізгі мақсаттарының бірі - кез-келген мектепте, колледжде немесе университетте студенттерге білім алу үшін жағдай жасау. Тек осылай ғана студенттердің бір елден екінші елге өтуіне кедергілер жасаудың орнына, олар білім беру ресурстарымен алмасу жағдайында біртұтас сенімдер жүйесімен қаруланған, келешегі зор жаңа нәрселерді дамыта алады. Байланыс арналарын ауқымды түрде тарату барысы маңызды міндеттерді ойдағыдай орындауға ықпал етеді[18].
Білім берудегі қашықтықтан оқытудың мақсаты: Оқу ақпараттарының бірыңғай жүйесін құру арқылы мектеп оқушылары мен студенттерінің білім деңгейін арттыру.
Білім берудегі қашықтықтан оқытудың міндеттері:
:: бір-бірімен тығыз байланыста болу. мемлекеттік (республикалық) деңгейде қашықтықтан оқытуға қосу;
:: құру кезінде мемлекеттік нормативтік талаптарға сәйкестігі;
Жергілікті қашықтықтан оқыту жүйесі тек жоғары оқу орындарын ғана емес, сонымен қатар мектептер, гимназиялар мен колледждерді қамтитын белгілі бір оқу орны мен жеке қала (университет) шеңберінде жұмыс істейді. Мұндай жүйеде жұмыс істеудің бастапқы кезеңінде өмір бойы білім беру, зияткерлік әлеуетті және компьютерлік технологияларды ұтымды пайдалану принциптерін ойдағыдай жүзеге асыру қажет. Осыған байланысты мектептер мен университеттерге жергілікті және аймақтық желілерді пайдалану, шығармашылық жұмыстарды тарату және оқу процесінде тәжірибе алмасу қажет.Ірі және жергілікті оқыту жүйелерін табысты қолдану нәтижесінде негізгі және банктік мәліметтермен, клиент-сервермен, мультимедиямен, компьютерлік оқыту жүйелерімен, электрондық оқулықтармен, оқу-әдістемелік материалдармен үйлесетін болашақ оқыту әдістерінің кең спектрі , қашықтықтан оқыту технологиялары Сізге ең кең таралған және өміршең бес түрі болуы мүмкін ыңғайлы оқулықтар мен бағдарламаларға еркін қол жетімділік беріледі. Осындай көп қырлы және күрделі тапсырмаларды орындауда мұғалімнің рөлі өте зор. Оның алдында күрделі және жауапты міндет тұр: ол курстық бағдарламаның құрылымын дайындайды, оны қашықтықтан оқыту жүйесіне бейімдейді, оқу үдерісін бақылайды және тапсырмаларды тәуелсіз бақылауға ұсыныстар береді. Сонымен қатар, қашықтықтан оқыту техникасында көрсетілгендей, көңіл-күй, психологиялық қарым-қатынас бар. Қашықтықтан оқыту әдісі бойынша жұмыс істейтін мұғалім оқытудың жаңа технологияларын, компьютерлік және желілік оқыту жүйелерімен танысып, олармен жұмыс жасауы қажет[19].
Қашықтықтан оқыту оқытушыларына және басқа да мүдделі тұлғаларға келесі талаптар қойылады:
:: Мұғалім компьютермен сауатты жұмыс істей білуі керек.
:: Қашықтықтан оқытудың мақсаттары мен міндеттерін, оны ақпараттық технологиялар мен коммуникациялық құралдар негізінде одан әрі дамытуды білу.
:: Қашықтықтан оқыту технологияларын жетік білетін тәрбиешілер мен студенттерді ұсына алуы керек.
:: Мұғалімнің практикалық медиа дағдылары болуы керек.
:: Телекоммуникацияларды пайдалануға үйрету, атап айтқанда: тұтынушылар арасында ақпарат алмасу және ақпараттық жүйелердегі ресурстарды пайдалану.
:: Оқу бағдарламасын құрайтын және курсты ұйымдастыратын белгілі бір тәртіптегі модульдік курстардың әдістерін қорыта білуі керек.
:: Қашықтықтан оқыту үдерісіне үйлестіруші болуға жан-жақты дайындық.
Бүгінгі күні ақпараттық қолдау жүйесіне баса назар аудармай, білім беруде ақпараттық технологияларды, атап айтқанда, электрондық оқулықтар мен бейнематериалдарды, спутниктік қашықтықтан оқыту арқылы басқа электрондық басылымдарды енгізу, кез-келген әлеуметтік-экономикалық даму мүмкін емес.
Білім беруді ақпараттандырудың республикалық ғылыми-әдістемелік орталығы - бұл ЮНЕСКО институтының білім берудегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың педагогикалық әлеуетін зерттеу және онымен бірге қашықтықтан оқытудың спутниктік каналын енгізу бойынша үйлестіру орталығы бірлескен жобасын жүзеге асыруда[20].
Қазіргі кезде қоғамды ақпараттандыру заманның маңызды әлемдік процестерінің біріне айналды. Ақпараттандыру объективті заңдылық ретінде білім саласы үшін табысты шешудің шарттарының бірі болып отыр. Перспективалы білім беру жүйесі оқушыны біліммен қаруландырып қана қоймай, сонымен қатар біздің дәуірдегі білімдердің үнемі және тез жаңарып отыруына байланысты, оларды үздіксіз өз бетінше игеру қажеттілігін, өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын қалыптастыруға, сондай-ақ білімге деген белсенді және шығармашылық көзқарасты қалыптастыруға қабілетті болуы керек. Нәтижесінде білім беру адамға үздіксіз оқуға мүмкіндік беретін әр түрлі білім беру қызметтерін ұсына алатын, қарапайым халыққа қосымша білім алуға мүмкіндік беретін осындай әлеуметтік институтқа айналуы керек [21].
Қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайларда Қазақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған міндеттердің бірі - халықтың кең бөлігін сапалы және қол жетімді біліммен қамтамасыз ету. Қазақстандағы еңбек нарығын зерттеу дәстүрлі білім беру жүйесі көрсете алмайтын білім беру қызметіне өте мұқтаж адамдардың контингенті пайда болғанын көрсетті, мысалға:
:: елдің дамымаған аймақтарында тұратын, университет орталықтарынан шалғайдағы барлық жастағы адамдар;
:: жаңа білім алғысы немесе екінші білім алғысы келетін адамдар;
:: жоғары оқу орындарына түсуге дайындалып жатқан білім беру қызметтерін тұтынушылардың үлкен контингенті;
:: дәстүрлі білім беру жүйесінде білім беру қызметін осы жүйенің мүмкіндігінің шектеулілігіне, оқуды еңбекпен және басқа да нақты жағдайлармен үйлестіру мүмкіндігіне байланысты ала алмайтын адамдар (ауыл тұрғындары, спортшылар, ауысым жұмысшылары, көшпенділер және т.б.);
:: Қазақстан Қарулы Күштері қатарында нақты әскери қызмет өткеретін адамдар, сондай-ақ отставкадағы офицерлер мен олардың отбасы мүшелері;
:: стационарлық жағдайда тұрақты білім алу үшін медициналық шектеулері бар адамдар (мүгедектер; жаралылар, ауруханаларда емделіп жатқан адамдар; үйдегі тәрбиеге мұқтаж адамдар және т.б.);
:: қайта даярлауға және біліктілігін арттыруға мұқтаж әр деңгейдегі менеджерлер, оқытушылар және басқа мамандар корпусы;
:: қылмыстық-атқару жүйесінің субъектілері мен объектілері (сотталғандар мен түзеу мекемелерінің қызмет көрсететін персоналы);
:: шетелдік білім беру мекемелерінде білім алғысы келетін адамдар;
:: Қазақстанда білім алғысы келетін, бірақ әртүрлі себептермен оқуға келуге мүмкіндігі жоқ шетелдік азаматтар.
Жоғарыда келтірілген фактілер білім беру жүйесінде қалыптасқан антагонистік емес баламалы формаларды іздеу, сынау және енгізу қажет екенін, жаңа қалыптасып келе жатқан ақпараттық қоғамға сай білім берудің жаңа түрін көрсетеді [22].
Оқытудың бұл формасы:
* толық теңдік негізінде жоғары және басқа білім деңгейлерін тұрғылықты жеріне, өмір сүру және еңбек жағдайларына жас ерекшеліктеріне қарамастан, халықтың қалың топтарына қол жетімді ету; әркімнің қабілетіне байланысты және сол арқылы халықтың білім беру қызметіне, ал елдің сапалы дайындалған мамандарға деген қажеттіліктерін қанағаттандыру;
* озық және үздіксіз білім берудің маңызды және сындарлы идеяларын жүзеге асыру, еңбек нарығының үнемі өзгеріп отыратын сұраныстарына жауап бере білу;
* мемлекеттік қаржыландырудың қысқаруын өтеуге, халықаралық интеграцияны күшейтуге, әлеуметтік шиеленісті жоюға, халықтың әлеуметтік және кәсіби ұтқырлығын арттыруға;
* отандық білім беру жүйесінде жинақталған білімді, адами және материалдық әлеуетті сақтау және арттыру, жоғары оқу орындарының педагогикалық және ғылыми әлеуетін неғұрлым толық пайдалану, жаңа ақпараттық технологиялардың қолданыстағы және перспективалы құралдарын тиімді пайдалану және басқа да бірқатар әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешу.
ЮНЕСКО-ның білім беруді ақпараттандыру институты мамандарының пікірі бойынша болашағы зор білім беру жүйесін қалыптастырудың маңызды бағыттарына мыналар жатады:
:: фундаментализациялау арқылы білім сапасын арттыру, жаңа ақпараттық технологияларды қолдану арқылы түрлі тәсілдерді қолдану;
:: бүкіл білім беру жүйесінің күтілетін сипатын, оның болашақ постиндустриалды өркениет мәселелеріне бағытталуын қамтамасыз ету;
:: ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды қолдана отырып, қашықтықтан оқыту мен өзін-өзі тәрбиелеу мүмкіндіктерін кеңінен пайдалану арқылы әлем тұрғындары үшін білімнің қол жетімділігін қамтамасыз ету;
:: адамдарды әртүрлі әлеуметтік ортада өмірге дайындау үшін білім берудегі шығармашылықты арттыру (дамыта оқытуды қамтамасыз ету) [1].
Пандемия жалпы білім беру процесін түбегейлі өзгертті. Білім беруде қашықтықтан оқыту технологияларын пайдалану осы жылы күрт өсті, бірақ технологияларды жаңарту және оқыту айтарлықтай төмендеді. Бейнеконференциялар, оқшаулануға жол тапқанымен, қауіпсіздік мәселелеріне тап болған IT қызметкерлерін ерекше алаңдатты. Стандартталған тәсіл болмады, сондықтан мектептердегі компьютерлер тапшылығы өте үлкен болды. Бұл өз оқушыларымен бетпе-бет байланысқа түсіп жүрген ұстаздар қауымына қиындық туғызды. Мұғалімдер сабақтарды өткізу үшін ақпараттық технологияларға сүйене бастады. Осылайша, олар мектептің бағдарламалық және техникалық құралдарын жаңартуға, дамытуға назар аудару керектігін анықтады.
Осыған қарамастан, бейнеконференциялар оқшаулау кезінде жаттығулар жасау үшін минималды тиімді болды. Балалар әлеуметтік өзара әрекеттесу арқылы білім алуда. Білім алудың перспективалы әдістерінің бірі қашықтан білім беру болып табылады. Телекоммуникацияларды қолданудың алғашқы тәжірибелері қашықтықтан оқытудың орнын анықтады. Сондықтан 90-жылдардың ортасынан бастап қашықтықтан басқару және оқыту жоғары кәсіби жүйеге енгізіле бастады. Қашықтықтан оқыту арқылы біліктілікті арттыру, тек білім жүйесінде ғана емес, сонымен қатар өндірістің барлық салаларында қолданыла бастады. Осылайша, қашықтықтан оқыту, бүгінде тез дамып келе жатқан білім беру түрі деп атауға болады[23].
Қашықтықтан оқытуда мұғалім мен оқушылардың байланыстары Интернет желісі арқылы іске асады. Қашықтықтан оқыту технологиясының артықшылықтары: заманауи ақпараттық-телекоммуникациялық технологиялар мен құралдарды қолдану; интерактивті өзара әрекеттесу формалары.
Бұл оқыту технологиясы оқу нысанының ортасында тұрған оқыту жүйесін құруға мүмкіндік береді. Бұл жүйеде мұғалім оқушының жұмысын, жеке қызығушылықтары мен қажеттіліктерін ескереді. Оқушының білім беру жүйесінің ортасында өмір сүретіндігін ескерсек, жалпы білім беру жүйесі өзгереді. Мұғалім оқушының өзіндік жұмысын, оқу жұмысын ұйымдастырумен айналысады. Қашықтықтан оқыту технологияларын қолдануда мұғалімнің рөлі өсіп, өзгеріп отырады. Қашықтан оқыту технологиясы - қазіргі кезде білім беруде және одан әрі жетілдіру саласындағы ең тиімді жүйе болып отыр[24].
Екінші тәсілде арақашықтықтан оқытудың доминанты оқулар - бұл оқуларға қатысудың жеке өндірістік қызметі заманауи құралдарды қолдану арқылы салынған телекоммуникация.
Оқу нақты уақытта синхронды (сөйлесу, бейне байланыс, қашықтықтағы оқушыларға және мұғалімге ортақ виртуалды тақталар графикамен және т.б.), сондай-ақ синхронды емес (электрондық поштаға негізделген конференциялар) жүзеге асады. Жеке, білім берудің шығармашылық және телекоммуникациялық сипаты - қашықтықтан оқытудың негізгі ерекшеліктерінде. Қазіргі уақытта ұйымдастырушылық-педагогикалық қашықтықтан оқытудың керемет мүмкіндіктері жүзеге асырылуда. Телекоммуникацияның көмегімен электрондық пошта сияқты қызметтер, Usenet конференциясы, чат, ICQ, веб-конференция және т.б.платформалар арқылы байланысуда. Сондықтан, ең қарқынды жаңа педагогикалық технологияларды дамыту білім платформалары негізінде болады, бұл сәтсіз іске асыру әрекеттерінен гөрі маңызды бейне және теледидар технологиялары сияқты жетілдірілген құралдар[25].
2019-2020 оқу жылының IV тоқсанынан бастап бүкіл әлемдік пандемияға байланысты біздің еліміз қашықтықтан оқыту форматына көшті. Біздің елде де, басқа елдердегідей, онлайн режимінде оқуға арналған жабдықтар жоқтың қасы, ал шалғай аудандарда Интернетке қол жетімділік әлсіз. Білім берудің барлық деңгейлерінде білім беру мекемелері мен оқытушыларына қашықтықтан оқыту әдістерін енгізу тапсырылды. Біздің елде бірнеше қашықтықтан оқыту технологиялары бірден қолданылды, олар: онлайн режимінде оқыту; телеарналар мен радиохабарлар арқылы оқыту; шалғайдағы ауылдарда күндізгі білім беру, сонымен қатар оқу материалдарын интернет жоқ елді мекендерге пошта арқылы жеткізу[26].
Интернеті бар мектептерде Daryn.Online, BilimLand (1-сурет) және Kundelik.kz білім алу платформалары қол жетімді болды. Бұл платформаларда балалар оқу бағдарламасына сәйкес бейне оқулықтарды табады және көреді, мұғалімдерден тапсырмалар алады, өткен материалдар бойынша сұрақтарға жауап береді.
1-сурет. BilimLand платформасының Сабақ кестесі терезесі
Қажет болса, бейне сабақты көруге және мұғалімдермен мәселелерді талқылауға мүмкіндік бар. Бұл онлайн-білім беру платформалары Қазақстанның орта мектептерінде, сондай-ақ IT мектептерінде белсенді қолданылып келеді (2-сурет).
2-сурет. BilimLand платформасының Бейнеконференция терезесі
Қорыта айтқанда, қашықтықтан оқыту заман талабы болса, оны ұйымдастырудағы негізгі мәселе - электронды материалдар, қашықтықтан оқытудың дидактикалық дамуы және мұғалімдерді даярлау. Бұл - жоғары білікті, интеллектуалды және кәсіби дамыған, халықаралық бәсекеге қабілетті қоғам құруға үлкен ықпал етеді деп ойлаймыз.
Отандық және шетелдік ҚО теориясы мен практикасын талдау ҚО-ға тән сипаттамалық белгілерді атап өтуге мүмкіндік берді. Олардың ішінде:
1. Икемділік. Оқушылар өздеріне ыңғайлы уақытта, ыңғайлы жерде және қолайлы қарқынмен оқиды. Пәннің курсын меңгеру және таңдалған пәндер бойынша қажетті білімді алу үшін әркім өзі қажет болғанша оқи алады.
2. Модульдік. ҚО бағдарламаларының негізі модульдік принципке негізделген. Біз меңгерген әрбір жеке пән (оқыту курсы) белгілі бір пәндік бағыттың мазмұны тұрғысынан сәйкес келеді. Бұл оқу бағдарламасын жеке оқыту курстарының жеке немесе топтық қажеттіліктеріне сай құруға мүмкіндік береді.
3.Параллелизм. Оқытуды негізгі кәсіптік қызметті оқумен ұштастыру арқылы жүзеге асыруға болады, яғни. жұмыста,Ұзақ мерзімді әрекет. Студенттің орналасқан жерінен білім беру мекемесіне дейінгі қашықтық (сапалы байланыс жағдайында) тиімді білім беру үдерісіне кедергі бола алмайды.
4 Асинхрония. Бұл оқу процесінде барлығына қолайлы кесте бойынша жұмыс жасайтындығын білдіреді.
5. Қамту. Бұл ерекшелік кейде бұқаралық сипат деп те аталады. Оқушылар саны маңызды параметр болып табылмайды.
6.Рентабельділік. Бұл ерекшелік ҚО-дың экономикалық тиімділігін білдіреді.
7.Мұғалім. Мұғалімнің жаңа рөлі мен функциялары туралы.
8. Оқушы. Студентке қойылатын талаптар дәстүрліден айтарлықтай ерекшеленеді.
9. Әлеуметтілік. Белгілі бір дәрежеде мектепке дейінгі білім беру әлеуметтік шиеленісті жеңілдетеді, тұрғылықты жері мен материалдық жағдайына қарамастан білім алуға тең мүмкіндіктер береді.
10. Интернационализм. ҚО білім беру қызметтерін экспорттауға және импорттауға қолайлы мүмкіндік береді[27].
Қашықтықтан білім беруді ХХІ ғасырдың білім беру жүйесі деп дұрыс атады. Біз мұны әлемде және біздің елімізде болып жатқан әлемдік білім беру реформаларының басты бағыттарының бірі ретінде қарастырамыз.
Қорытындылай келе, қашықтықтан оқыту идеалды жағдайда, өйткені:
::өндірістік қызмет процесінде тұрғылықты жерінен шықпай оқудан өтуге мүмкіндік береді;
::білім берудің отандық және әлемдік ресурстарына кең қол жетімділікті қамтамасыз етеді;
::әртүрлі өмірлік мәселелерді шешу үшін және бастауыш білім беру мен оқытудың кез келген деңгейінде білім алуға мүмкіндік береді;
::өзін-өзі оқыту процесін өзі үшін тиімді етіп ұйымдастыруға және өздігінен білім алу үшін барлық қажетті құралдарды алуға мүмкіндік береді;
::жеке мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне байланысты білім беруді үзуге және жалғастыруға мүмкіндік береді;
::білім беру ресурстарының барлық түрлеріне жас шектеусіз қол жеткізе алатын адамдар шеңберін едәуір кеңейтеді;
::білім беру ресурстарының кең болуына байланысты оқыту құнын төмендетеді;
::білім беру ұйымдары ұсынатын курстарды біріктіру арқылы бірегей білім беру бағдарламаларын құруға мүмкіндік береді;
::қоғамның білім беру әлеуетінің деңгейі мен білім сапасын арттыруға мүмкіндік береді;
::елдің жақсы дайындалған мамандар мен білікті жұмысшыларға деген қажеттіліктерін қанағаттандырады;
::халықтың әлеуметтік және кәсіби ұтқырлығын, оның кәсіпкерлік және әлеуметтік белсенділігін, көзқарасы мен өзін-өзі тану деңгейін арттырады;
::отандық білім беру жүйесінде жинақталған білімнің, кадрлар мен материалдық әлеуеттің өсуіне ықпал етеді.
3.4 Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері
Дәстүрлі білім беру процесінде жүретін канондық дидактикалық жүйе, өздеріңіз білетіндей, жеті элементтен тұрады: оқыту мақсаты, оқыту мазмұны, білім алушылар, оқыту, оқыту әдістері, құралдары мен формалары, және бұл оның зерттелуіне және даму ажырамас педагогикалық құбылыс ретінде.
Қашықтықтан оқыту процестерінің ерекшеліктерін талдау, ол орын алатын дидактикалық жүйеге 12 элемент кіретіндігін көрсетеді. Қосымша элементтерді біз заңнамалық, қаржылық-экономикалық және сәйкестендіру, бақылау және маркетинг ретінде анықтаймыз. Бұл кіші жүйелер канондық дидактикалық жүйеде әртүрлі дәрежедегі егжей-тегжейлі түрде жасырын түрде кездеседі, бірақ олардың педагогикалық процестің қалыпты жүрісі үшін маңызы ҚО-дағыдай маңызды емес[28].
Оқудың мақсаты. Бұл маман моделіне және мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкес қалыптасатын білім, білік және дағдылар жүйесін құрайды. Мақсаттың өзі иерархиялық. Сонымен, оқу пәнінің мақсаты маман даярлау мақсатының элементтерінің бірі болып табылады. Тақырыпты оқып-үйренудің мақсаты - оқу пәнінің мақсаттар жүйесінің элементі, т.с.с. Мақсат - оқу процесін ұйымдастырудың бастамасы және мазмұнды қажетті деңгейде игеру деп түсіндіруге болады. Мақсат туралы бұл жалпы педагогикалық түсінік білім беру формасына инвариантты болып табылады, сондықтан DL-ге қатысты.
Оқу мазмұны. Оны әлеуметтік тапсырыстың педагогикалық моделі ретінде анықтауға болады, ал оқыту процесі, оны жүзеге асырудың әдістері мен ұйымдастырушылық формалары оның мазмұнымен анықталады . ҚО үшін мазмұнды таңдау кезінде, мысалы, берілген жалпы принциптер мен ұсыныстарды қолданған жөн. Бұл жағдайда жаттығу объектісіне (пәніне) үлкен қашықтықта болуы мүмкін қосымша шектеулерді ескеру қажет, және (немесе) өмірдің арнайы кестесі болуы мүмкін және (немесе) физиологиялық мүмкін емес дәстүрлі түрде оқыту және басқа да себептер. Заңнамалық тұрғыдан ҚО жүйесіндегі студенттердің аты (дәстүрлі білім беру жүйесінде әдеттегідей - оқушылар, оқушылар, студенттер) анықталмаған. Оларды көбіне тыңдаушылар деп атайды. Мектепке дейінгі білім берудегі оқу-тәрбие процесінің негізі ыңғайлы жерде, қарқынмен және уақытта өздігінен жұмыс жасау болып табылады. Алайда тыңдаушыға тренингтің моделіне байланысты (әр түрлі оқыту нұсқалары бар) оқытушымен де, олардың арасында да сөйлесу мүмкіндігі беріледі. Бұл жеке тұлғада да болуы мүмкін АКТ көмегімен (электрондық пошта, бейнеконференциялар, телефон) [29].
Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының оқушылары өздерін мүлдем жаңа жағдайда табады, өйткені олар қашықтықта болуы, өндірістік істермен айналысуы және т.б. болуы мүмкін, сонымен қатар, ең бастысы, оларға оқуда еркіндік беріледі. Бұл еркін кесте, пәндерді икемді таңдау және т.б. Олар бұл еркіндікті әрдайым дұрыс қолдана алмайды. ҚО тыңдаушысының жеке қасиеттерге қойылатын талаптары жоғары: табандылық, мақсаттылық, адалдық және т.с.с. Олар өз бетінше жұмыс жасау, білімді өз бетінше алу және толықтыру тәсілдері мен тәсілдерінің негіздерін игеруі керек. Осылайша, ҚО жүйесінде оқыту белгілі бір дайындықты қажет етеді, яғни. білімнің бастапқы деңгейі (білім, білік, дағдылардың белгілі бір бастапқы жиынтығы) және сонымен қатар жұмыс орнына техникалық қолдау. Оқушының жұмыс орны үшін тиісті материалдық-техникалық қамтамасыздандыру болуы керек [30,31].
Тәрбиелік. Дәстүрлі білім беру үрдісіндегідей, мұғалім де білім беру процесінің жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін негізгі буын болып табылады. ҚО дидактикалық процесінің маңызды ерекшелігі мұғалімді белгілеу үшін орыс тəжірибесінде тьютор терминін енгізу қажеттілігін туғызды. Тьюторлар институты ҚО жүйесінің маңызды элементі болғандықтан, ҚО тұжырымдамасындағы бөлім оларды оқыту мәселелеріне арналған . Ең дұрысы, тәрбиеші өзінің максималды алудың технологиялық, ұйымдастырушылық, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті
Қ.А.Абатов, Қ.Д.Муканов, Н.Ж.Үңгірбаева
Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын
қолдану әдістемесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
6В01505 - Информатика мамандығы бойынша
Талдықорған 2021
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі ___________ Ж.Жиембаев
Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын
қолдану әдістемесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
6В01505 - Информатика мамандығы бойынша
Орындаған Қ.А. Абатов, Қ.Д.Муканов,
Н.Ж.Үңгірбаева
Ғылыми жетекшісі
п.ғ.к., қауымдастырылған
профессор (доцент) м.а. А.О. Алдабергенова
Талдықорған 2021
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
6
1.1 Қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері
6
0.2 Қашықтықтан оқыту технологиясының түсінігі мен мазмұны
7
0.3 ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқыту
10
1.4 Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері
18
1.5 Қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстар
24
2 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ОРТА БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
33
2.1 ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесі
2.2 Ата-аналар мен оқушыларға арналған Күнделік. Мектеп мобильді бағдарлама.
33
40
ҚОРЫТЫНДЫ
43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
45
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі әлем дамуының жаңа принциптері білім беру жүйесінің күнделікті экономикалық, әлеуметтік және мәдени өзгерістерге бейімделуін талап етеді. Бүгінде әлем білім қоғамын және білім экономикасын құруға бет бұруда. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев осы туралы жолдауында былай деген: Біз білім беруді жалғастыруымыз керек. Сапалы білім беру Қазақстанды индустрияландыру мен инновациялық дамудың негізіне айналуы керек.
Демек, оқушыларына сапалы және тиімді білім беруге ұмтылған әрбір мұғалім өз тәжірибесін инновация арнасына жіберіп, әр әдісті тиімді қолдануы керек. Қазіргі кезде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың заманауи талаптарға сай дамуы білімді бағалау мен пайдалану жүйесінде уақытылы өзгерістерді қажет етеді. Осыған байланысты оқыту барысында қолданылатын әдіс-тәсілдер мен технологиялар білім беру талаптарына сәйкес үнемі жаңарып отырады. Сапалы терең білім алуға ұмтылатын жас ұрпақ цифрлық сауаттылықтың жеткілікті деңгейіне ие, өйткені ол күнделікті өмірде жаңа технологиялардың барлық мүмкіндіктерін қолданады. Осы мүмкіндіктерді тиімді пайдалану мұғалімнің біліктілігіне, білімі мен тәжірибесіне байланысты.
Қазiргi заманғы қоғам дамуының жаңа сатысына бeлсeндi түрдe қатысатын жас ұрпақты тәрбиeлeу жәнe дайындау цифрландыру жолындағы басты мақсаттардың біріне алынып отыр. Осы көрсетілген мақсатты жүзeгe асыру - қоғамның әлeумeттiк тапсырысын орындау болып табылады [1].
Ақпараттық ресурстарды жаппай пайдалану, қоғамның еңбекке қабілетті халқының жоғары кәсіби бөлігінің зияткерлік қызметінің өнімі болып табылатын жас ұрпақтан белсенді резерв дайындау қажеттілігін анықтайды. Сондықтан, заманауи технологияларды пайдалану оқытудың дамуына жол ашылып, баланың жеке өсуіне ықпал етеді. Сонымен қатар, жеке тұлғаның шығармашылығын дамыту, өз қызмет іс-әрекетінің нәтижелерін талдай білуін қалыптастыру, қойылған мақсатқа тиімді жету жолы мен әдістерін таңдау жоспарын әзірлеу болып табылады [2].
Ақпараттық қоғамды құруда білім саласын цифрландыру өркениеттің тұрақты даму мәселелерімен тығыз байланыста болуы тиіс. Білім беру жүйесі, білім мен өркениетің тұрақты даму моделіне бейімделуін ескере отырып қалыптастырылуы тиіс. Осыған байланысты болашақ ақпараттық әлеуметтік ортаның қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған білім беру жүйесін дамыту мәселесі туындайды [3].
Әлемдегі технологиялық жаңғырту - қоғамның дамуын білдіреді. Қазіргі жағдайда ақпараттық қоғамда өмір сүріп жатқан адамдардың барлығының бірдей цифрлық технологияларды қолдануға дайындығын талап етеді [4].
Осылайша, цифрлық технологиялар оқу процесін қамтамасыз ету үшін тиімді екені анық, бұл қазіргі уақытта басты қажеттілік болып отыр. Заманауи педагогтар өз өмірін ақпараттық технологиясыз елестете алмайды [5].
Осыған орай білім беруде жаңа технологияларды енгізе отырып, оқытудың жаңа формалары мен әдістері пайдаланылуда. Оқу үрдісін ұйымдастырудың жаңа формаларының бірі - қашықтықтан оқыту.
Қашықтықтан оқытудың теориясы мен практикасы саласында көптеген отандық және шетелдік ғалымдар мен мамандар жұмыс істейді, олардың әрқайсысы өз уақытында қашықтықтан оқыту идеяларын насихаттауға, ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруға және педагогикалық практикаға енгізуге сараланған үлес қосты. Атап айтсақ, Ю.Н.Афанасьев, А.А.Ахаян, А.М.Бурлаков, А.А.Абжапаров, А.А.Андреев, Б.Л.Вульфсон, В.В.Вержбицкий, М.А.Винницкая, Д.М.Джусубалиева, А.Т.Едрисов, С.С.Маусымбаев, Г.К.Нургалиева, Э.Г.Скибицкий, А.В.Хуторской, А.Г.Шабанов, Е.С.Ибышев және т.б.
Бұл үрдістер жалпы білім беретін мектепке қашықтықтан оқытуды кеңінен енгізу қажеттілігі мен қашықтықтан оқытуды жүзеге асыру принциптері мен бағыттарының нашар әзірленуі; дәстүрлі әдістемелер мен қашықтықтан оқытуды салыстырмалы талдау әдістерінің болмауы; теориялық негіздердің, оның ішінде мектепте қашықтықтан оқытудың сапасын бақылау принциптері, критерийлері, құралдары мен жүйелерінің әлсіз әзірленуі арасындағы қарама-қайшылықтарды айқындайды.
Бұл қарама-қайшылықтар жалпы білім беретін мектепте қашықтықтан оқыту технологияларын қолданудың әдістемелік негіздерін әзірлеу қажеттілігімен байланысты маңызды педагогикалық мәселені анықтайды.
Анықталған қарама-қайшылық зерттеу тақырыбын Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану әдістемесі деп алуға негіз болды және бұл зерттеу тақырыбының өзектілігін анықтайды.
Зерттеу нысаны: білім беру саласын цифрландыру жағдайында жалпы білім беретін орта мектепте оқу процесін жетілдіру.
Зерттеу пәні: жалпы білім беретін орта мектепте қашықтықтан оқытуды қолдану әдістемесі.
Зерттеу жұмысының мақсаты: қашықтықтан оқыту технологиясын теориялық түрде негіздей отырып, орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану әдістемесін ұсыну.
Зерттеу міндеттері:
* зерттеу тақырыбы бойынша материалдар жинақтау және талдау;
* қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктерін анықтау;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқытудың қазіргі жағдайын талдау;
* Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздерін айқындау;
* Қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстардың мүмкіндіктерін зерттеу;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесін ұсыну.
* Зерттеу жұмысының теориялық-әдіснамалық негіздері: Орта білім беру жүйесінде қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың теориялық негіздері, білім беруде қолданылатын тиімді технологиялар, қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану жөніндегі іргелі еңбектер.
Зерттеудің жаңалығы:
* қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері анықталды;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқытудың қазіргі жағдайы талданды;
* Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері айқындалды;
* Қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстардың мүмкіндіктері зерттелді;
* ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесі ұсынылды.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы: жасалған әдістемені жалпы білім беретін орта мектеп мұғалімдері өзінің жұмысында шын мәнінде қолдана алатындығында.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі мен мақсаты, оның нысаны мен пәні, міндеттері анықталып теориялық-әдіснамалық негіздері, зерттеудің жаңалығы және практикалық маңыздылығы баяндалған.
Қашықтықтан оқытудың теориялық негізі деп аталатын бірінші бөлімде қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері, қашықтықтан оқыту технологиясының түсінігі мен мазмұны, ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқытудың қазіргі жағдайы, қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері, қашықтықтан оқытуда қолданылатын ресурстардың мүмкіндіктері баяндалған.
Қашықтықтан оқыту технологияларын орта білім беру жүйесінде қолданудың әдістемесі атты екінші бөлімде қашықтықтан білім беру технологиялары бойынша оқу процесін ұйымдастыру жолдары, ҚР орта білім беру жүйесіндегі оқыту платформаларында жұмыс жасау әдістемесі ұсынылған.
Қорытындыда дипломдық жұмыстың негізгі қорытындылары, ұсыныстары, тұжырымдамалары баяндалған.
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Қашықтықтан оқыту технологияларының дамуы мен ерекшеліктері
Қашықтықтан оқыту тарихы 18-ші ғасырдан басталады, ол кезде тұрақты және қол жетімді пошта қызметінің пайда болуы корреспонденттік оқытуды тудырды. Көп ұзамай, 1969 жылы Ұлыбританияда әлемдегі алғашқы қашықтықтан білім беру университеті - Ұлыбританияның ашық университеті ашылды. Қашықтан оқыту моделі тек 80-90 ж.ж., жаңа қуатты серпін алды, дербес компьютерлердің кең қол жетімділігімен, сонымен бірге Интернеттің дамуымен. Қашықтықтан оқытудың қалыптасуы мен дамуының мәселелерін тарихи-педагогикалық талдау қазіргі кезде әлемде қашықтықтан оқыту жүйесін енгізу тәжірибесі жинақталғанын көрсетеді. Жалпы, дәстүрлі емес білім беру формаларына көшудің жаһандық тенденциясын университеттер санының көбеюінен, жаңа ақпараттық технологияларға оқудан байқауға болады. Егер 1980 жылы 187 болса, 1995 жылы 700-ге жуық болды [6].
АҚШ-та ҚО жүйесінде 1 миллионға жуық адам оқиды. Осылайша, 40 инженерлік мектептің консорциумын ұсынатын Ұлттық технологиялық университет 90-шы жылдардың басында магистратурада қашықтықтан оқыту әдістерін қолдана отырып, 1100-ден астам студенттерге білім берді. Университеттердің жартысынан көбі ересектерге білім беру үшін ҚО технологияларын қолданады. ҚO үшін теледидар кеңінен қолданылады. Миллионнан астам студенттер PBS-TV қоғамдық теледидар жүйесінде тіркелген. Ересектерге арналған білім беру бағдарламасы ғылым, бизнес, менеджмент курстарын қамтиды. ҚO Ұлттық университеті (UNED) Испанияда 20 жылдан астам уақыт жұмыс істейді. Оның ішіне 58 оқу орталығы кірді.
Франциядағы Ұлттық ҚО орталығы 120 елдегі 35000 пайдаланушыға қашықтықтан оқытуды ұсынады [7].
Германия Федеративті Республикасында Хагендегі Ашық Университет (1976 жылы құрылған) сырттай білім алуға және біліктілігіңізді арттыруға мүмкіндік береді. Университет дипломдар мен марапаттар береді, оның ішінде Ph.D. Тюбингендегі ҚО институты радио мен теледидарды қолдана отырып білім беру бағдарламаларын жасайды. 2500 оқыту курстарын дайындауға 5000 мұғалім қатысады. Швециядағы Балтық университеті Балтық аймағындағы елуден астам университеттер, ҚО технологиялары тұрғысынан Васала, Лунд, Гетеборг, Умеа және Линкопинг қалаларының университеттерінде білім алуға болады. Барлық оқу тапсырмалары университеттен тыс уақытта арнайы әзірлемелер негізінде және оқытушылардың кеңесімен жүзеге асырылады. Емтихан тапсыру процесі тікелей университетте жүзеге асырылады [8].
Финляндияда 70-ші жылдардан бастап, 10 университетте ҚО орталықтары, сонымен қатар жазғы университеттер деп аталатындар құрыла бастады, олардың 20 мыңнан астамы 30000 студенттері бар.
1974 жылдан бері Түркияда Ашық Университет жұмыс істейді, ол алыс аймақтардың тұрғындарын оқытуға көмектеседі. Студенттер университеттен қажетті оқу материалдарының пакетін алады. Сонымен қатар, олар үшін оқу радио және теледидар бағдарламалары өткізіледі, жазғы курстар ұйымдастырылады, кешке және демалыс күндері сабақтар өткізуге болады. Мұндай оқуға 120000-нан астам тыңдаушы тартылды [9].
ҚО-ға ұқсас білім беру мекемесі Австралияда жұмыс істейді және Швейцарияда қалыптасу кезеңінде. Андорра сияқты шағын еуропалық елде қашықтықтан білім беру жүйесін құруға арналған бағдарлама бар.ҚО әлемнің басқа аймақтарында да дамып келеді. ҚО-ды дамытатын мега-университеттердің мысалдары ретінде Қытай теледидар университеті (Қытай), Ұлттық ашық университет саналады. Индира Ганди (Үндістан), Пинеам Нур Университеті (Иран), Корей Ұлттық Ашық Университеті (Корея), Оңтүстік Африка Университеті, Сухотай Тампариат Ашық Университеті (Тайланд) [10].
Жапонияда 80-ші жылдардың басынан бастап бірнеше гуманитарлық және жаратылыстану факультеттерімен қаржыландырылатын және Білім министрлігінің қатаң бақылауындағы мемлекеттік мекеме - Эфирдегі университет жұмыс істейді. Дәрістер белгілі бір уақытта теледидар мен радиода беріледі. Әрбір таңдалған пән бойынша студент аптасына екі рет бір сағаттық дәріс тыңдауы керек. Консультациялар арнайы оқу орындарында беріледі. Студенттердің көпшілігі бес жыл оқиды және емтихандарды сәтті тапсырғаннан кейін бакалавр дәрежесін алады. Ашық университеттің кредиттері барлық басқа университеттермен бірдей[11].
Ресейде ҚО даму процесі 90-шы жылдардың басында басталды. 1997 жылдың басында Ресей Федерациясының аумағында білім беру мекемелерінің, бөлімдері мен мектепке дейінгі білім беру орталықтарының саны тез өсуде.
Білім алу нысандарын талдау қашықтықтан оқыту (күндізгі, сырттай, сырттай және электрондық оқыту сияқты) дәстүрлі және арнайы әдістер, құралдар және компьютерлік және телекоммуникациялық технологияларға негізделген оқыту формалары. Оқу үдерісінің негізі - өзіне ыңғайлы жерде оқи алатын студенттің мақсатты және басқарылатын қарқынды өзіндік жұмысы.
3.2 Қашықтықтан оқыту технологиясының түсінігі мен мазмұны
Технология, Ұлы Совет энциклопедиясында берілген анықтамаға сәйкес, бұл өңдеу, өндіру, күйін, қасиеттерін, күйін өзгерту әдістерімен ұштасқан шеберлік, шикізат, материалдар немесе жартылай фабрикаттар өндіріс процесі. Бұдан шығатыны, технология ұғымы көп жағдайда материалдық құндылықтарды өндірумен байланысты. Шынында да, өткен ғасырда ауқымды өнеркәсіп пен машина өндірісінің дамуымен бұл процесті жеке элементтерге, операцияларға, кезеңдерге бөлу қажет болды. Өнеркәсіптік өндірістің күрделене түсуі ғылыми кеңестерді практикалық мақсаттарда саналы түрде қолдануды қажет етті және бұл миссияны технологиялар өз мойнына алды. Уақыт өте келе технология термині адам қызметінің басқа салаларында кеңінен қолданыла бастады. Кең философиялық интерпретацияға ие болды. Э.Д. Бононың бейнелі көрінісінде технология дегеніміз - білімді пайдалану негізінде пайдалы нәрсе шығару процесі, ал технологияның негізгі қызметі - теорияны практикада жүзеге асыру [12].
Сонымен, технология, процедуралық мағынада, қалай және қандай құралдар көмегімен жасалады деген сұрақтарға жауап береді және бұл сұрақтар алдында не алу керек деп көрсетіп, мақсаттың нақты анықтамасы беріледі.
Кез-келген әлеуметтік технологияның мәні мен мақсаты басқару процесін оңтайландыру, одан әлеуметтік нәтиже алу үшін қажет емес барлық қызмет түрлері мен операцияларды алып тастау болып табылады. Технологияны пайдалану - бұл менеджмент шығындарын азайтуға және басқару әсерінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін негізгі ресурс. Қоғамдық өмірді технологияландырудың белсенді процесі ғылыми-техникалық, ақпараттық және басқарушылық революциялармен байланысты, бұл кезде қоғам басымдылықтарды тек технологиялық прогресс жолында ғана емес, сонымен қатар нарықтың әлеуметтік бағдары негізінде іздей бастады. адам ресурстарын дұрыс пайдалану, зияткерлік меншікті дамыту және қорғау.
Білім беру процестерін талдау оқыту технологиялары әлеуметтік технологиялардың ажырамас бөлігі болып табылатындығын көрсетеді, өйткені олар білім беру жүйесінде орын алады, бұл өз кезегінде әлеуметтік жүйе болып табылады. Бұл түсінікте қашықтықтан оқыту технологиясын LMS-те білім беру практикасында енгізу үшін көрсетілген ғылыми негізделген рецептер жүйесі ретінде қарастыруға болады. Сонымен қатар, біздің көзқарасымыз бойынша, ҚО технологиясының өзегі келесі, өзара байланысты элементтер болуы керек: білім беру әдістері, құралдары, формалары (берілген білім беру мазмұнын іске асыру кезінде. [13].
Қашықтықтан білім беру технологиялары біртұтас федералды білім беру кеңістігін дамытудың жалпы стратегиясын бейнелейді. Оның негізгі функциясы - болжамдық, оның қызметінің негізгі түрлерінің бірі - жоба, өйткені ол жоғары білікті кадрларды даярлауға және елдің интеллектісін қалыптастыруға бағытталған білім беру процесінің жалпы мақсаттары мен нәтижелерін, негізгі кезеңдерін, әдістері мен ұйымдастырушылық жоспарлаумен байланысты. Білім беру технологияларын сипаттау критерийлері әдетте білім беруді дамыту тұжырымдамаларында көрінеді.Өз кезегінде, ҚО технологиялары белгілі бір оқу пәніне қарамастан, оқу процесін жүзеге асырудың заңдылықтарымен сипатталады. Сонымен, қашықтықтан оқыту технологиясын берілген білім беру мазмұнын қайталап жүзеге асыруға арналған білім берудің әдістері, нақты құралдары мен формалары жүйесі ретінде анықтауға болады[14].
Қашықтықтан оқыту технологиясы оқытушы-курсты құрастырушылар мен тәлімгерлердің эмпирикалық жаңашылдықтарын ескере отырып, ғылыми білімді дидактикалық қолдануға, оқу үдерісін ғылыми ұйымдастыруға бағытталуы керек және оқыту, тәрбиелеу және дамытуда жоғары нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған болуы керек. Ол өзара байланысты екі процесті қамтитын оқу процесін басқаруды көздейді: оқушының іс-әрекетін ұйымдастыру және осы әрекетті бақылау. Сонымен бірге оқыту технологиясының әрбір элементі оны қайта жаңғырту мүмкіндігін алдын-ала анықтайтын интегралды педагогикалық процесте өзіндік орынды алады.Сонымен, бұған процедураларды қолдана отырып, педагогикалық процесті оның құрамына кіретін элементтерге рәсімдеу және бөлу арқылы қол жеткізіледі.
Ақпараттық технологиялар элементтерімен және бағдарламалау тілдерімен мектепте компьютерлік технологияны бастауыш білім беру элементі ретінде қарастыру - бұл өте қарапайым тәсіл, ол болашақта зиян келтіруі және қабілеттердің рөлін төмендетуі мүмкін. Бұл жағдайда балаларда компьютерге деген теріс көзқарас қалыптасады, бұл болашақта көптеген мәселелерге соқтыруы мүмкін.
Орта мектеп білікті бағдарламашылармен қамтылуға міндетті емес (оларды университеттер оқытуы керек) және бұл оның функциясы емес. Балаларға өмірде қызықты әрі қажет нәрсені үйрету керек. Оның үстіне, өзекті мәселелер жалпы жеке тұлғаның жан-жақты және үйлесімді дамуына қайшы келмеуі керек. Менделеевтің пікірінше орта білім берудің басты мақсаты - оқушылардың жеке басының дамуы, қоршаған ортаға деген оң көзқарастың қалыптасуы және жеке қасиеттерінің дамуы (байқау, пайымдау, еңбекқорлық және т.б.) [15].
Компьютер балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуға көмектеседі, әсіресе егер олар оны құрал ретінде қолдануды үйреніп, оны оқымай, яғни АКТ-ның техникалық жағына ғана емес, оның танымдық жағына да назар аударса. Дұрыс қолданылған жағдайда, ол оқытудың қуатты құралы бола алады. Компьютер мен оқушының өзара әрекеттесуі - бұл қызықты жаңалық, оны педагогикалық жаңалықтарда ескеру қажет.Ынта-ықылас - бұл педагогиканың негізгі қозғаушы күші ретінде барлық оқу қызметінің негізі. Мотивацияны басқару өндірістегі ең құнды ресурс - адами ресурстарды дамытудың негізгі компоненті емес пе? Балалар Ересектер сияқты, егер олар өздерінің зерттеулерінің нәтижелері ертең пайдалы болатынына сенімді болса, олар оларға үлкен қызығушылықпен қарап, тез үйренуге тырысады. Егер оқу процесі дұрыс құрастырылса және компьютер оны тез игеруге көмектессе, оқушылар өз мақсаттарына тезірек жете бастайды. Мектептер аппараттық, телекоммуникациялық және бағдарламалық қамтамасыздандыру саласында практикалық (немесе арнайы) емес, өндірістік, яғни енгізуге тырысуы керек. Іс-әрекетке бағытталған жұмыс - олар осы жұмысты жалғастырудың практикалық және тиімділігіне кепілдік бере алады. Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы жабдықтар мен бағдарламалық қамтамасыз етуді өндіруге кететін шығындардың төмендеуіне, сондай-ақ АКТ-ны дамытудың негізгі бағыттары бойынша бағдарламалар мен құрылғылардың үйлесуіне әкелді[16].
АКТ-ны практикада енгізу кезінде туындайтын мәселелер және оларды шешу кезінде олар мектептің ақпараттық жүйелерінің келесі негізгі элементтеріне әсер ететіндігін атап өткен жөн:
:: әдістемелік жабдықтар;
:: мұғалімдер мен әкімшіліктің біліктілігін арттыру;
:: қолданбалы бағдарламалық жасақтама (энциклопедиялар, медиа ресурстар, модельдеу, әкімшілік және экономикалық басқару)
:: базалық бағдарламалық платформа (операциялық жүйе Windows + Office);
:: жабдықтар (компьютерлер, жергілікті желі, Интернетке қосылу).
Саяси маңызды стратегия - ұлттық зияткерлік ресурстарды дамытудың басым бағыттарына бағытталған бағдарламалар мен білім беру технологияларын жетілдіру. Мұндай процестің маңыздылығы Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше көптеген елдердің осындай жоспарларды мұқият жасағандығынан көрінеді. Мысал ретінде АҚШ, Қытай, Үндістан, Индонезия, Оңтүстік Корея және Тайландта жүзеге асырылып жатқан Ұлттық даму жоспары (Ұлыбритания) және Schulen und Netz (Германия) келтірілген. 2000 ж., Соңында, АҚШ-тың Білім министрлігі білім беру технологиясын ұлттық басымдыққа айналдыруы керек. Олар білім беру үрдісінен тыс қалмай, оның өзегіне айналуы керек . Жаңа жоспар электронды оқыту тұжырымдамасына негізделген, оның стратегиялық рөлі бұрын кең таралған электрондық бизнес тұжырымдамасынан гөрі маңызды. Сонда біз не істейміз? Біздің білімге деген көзқарасымызды қайта қарастыратын кез келді. Білім беруде АКТ-ны енгізудегі озық дамыған елдердің тәжірибесін біздің жағдайымызға бейімдеу қажет[17].
3.3 ҚР орта білім беру жүйесіндегі қашықтықтан оқыту
Соңғы он - он бес жыл ішінде Қазақстандағы білім беру жүйесінің құрылымында айтарлықтай өзгерістер болды. Оқыту мен білім беру технологиялары қаржылық ресурстардың байлығын түсінудің және нарықты дамыту үшін күрестің тиімді құралына айналды. Мұнда заманауи технологиялық жетістіктерге негізделген қашықтықтан білім беру жетекші рөл атқарады. Дүниежүзі бойынша қашықтықтан білім беруді ырықтандырудың негізгі мақсаттарының бірі - кез-келген мектепте, колледжде немесе университетте студенттерге білім алу үшін жағдай жасау. Тек осылай ғана студенттердің бір елден екінші елге өтуіне кедергілер жасаудың орнына, олар білім беру ресурстарымен алмасу жағдайында біртұтас сенімдер жүйесімен қаруланған, келешегі зор жаңа нәрселерді дамыта алады. Байланыс арналарын ауқымды түрде тарату барысы маңызды міндеттерді ойдағыдай орындауға ықпал етеді[18].
Білім берудегі қашықтықтан оқытудың мақсаты: Оқу ақпараттарының бірыңғай жүйесін құру арқылы мектеп оқушылары мен студенттерінің білім деңгейін арттыру.
Білім берудегі қашықтықтан оқытудың міндеттері:
:: бір-бірімен тығыз байланыста болу. мемлекеттік (республикалық) деңгейде қашықтықтан оқытуға қосу;
:: құру кезінде мемлекеттік нормативтік талаптарға сәйкестігі;
Жергілікті қашықтықтан оқыту жүйесі тек жоғары оқу орындарын ғана емес, сонымен қатар мектептер, гимназиялар мен колледждерді қамтитын белгілі бір оқу орны мен жеке қала (университет) шеңберінде жұмыс істейді. Мұндай жүйеде жұмыс істеудің бастапқы кезеңінде өмір бойы білім беру, зияткерлік әлеуетті және компьютерлік технологияларды ұтымды пайдалану принциптерін ойдағыдай жүзеге асыру қажет. Осыған байланысты мектептер мен университеттерге жергілікті және аймақтық желілерді пайдалану, шығармашылық жұмыстарды тарату және оқу процесінде тәжірибе алмасу қажет.Ірі және жергілікті оқыту жүйелерін табысты қолдану нәтижесінде негізгі және банктік мәліметтермен, клиент-сервермен, мультимедиямен, компьютерлік оқыту жүйелерімен, электрондық оқулықтармен, оқу-әдістемелік материалдармен үйлесетін болашақ оқыту әдістерінің кең спектрі , қашықтықтан оқыту технологиялары Сізге ең кең таралған және өміршең бес түрі болуы мүмкін ыңғайлы оқулықтар мен бағдарламаларға еркін қол жетімділік беріледі. Осындай көп қырлы және күрделі тапсырмаларды орындауда мұғалімнің рөлі өте зор. Оның алдында күрделі және жауапты міндет тұр: ол курстық бағдарламаның құрылымын дайындайды, оны қашықтықтан оқыту жүйесіне бейімдейді, оқу үдерісін бақылайды және тапсырмаларды тәуелсіз бақылауға ұсыныстар береді. Сонымен қатар, қашықтықтан оқыту техникасында көрсетілгендей, көңіл-күй, психологиялық қарым-қатынас бар. Қашықтықтан оқыту әдісі бойынша жұмыс істейтін мұғалім оқытудың жаңа технологияларын, компьютерлік және желілік оқыту жүйелерімен танысып, олармен жұмыс жасауы қажет[19].
Қашықтықтан оқыту оқытушыларына және басқа да мүдделі тұлғаларға келесі талаптар қойылады:
:: Мұғалім компьютермен сауатты жұмыс істей білуі керек.
:: Қашықтықтан оқытудың мақсаттары мен міндеттерін, оны ақпараттық технологиялар мен коммуникациялық құралдар негізінде одан әрі дамытуды білу.
:: Қашықтықтан оқыту технологияларын жетік білетін тәрбиешілер мен студенттерді ұсына алуы керек.
:: Мұғалімнің практикалық медиа дағдылары болуы керек.
:: Телекоммуникацияларды пайдалануға үйрету, атап айтқанда: тұтынушылар арасында ақпарат алмасу және ақпараттық жүйелердегі ресурстарды пайдалану.
:: Оқу бағдарламасын құрайтын және курсты ұйымдастыратын белгілі бір тәртіптегі модульдік курстардың әдістерін қорыта білуі керек.
:: Қашықтықтан оқыту үдерісіне үйлестіруші болуға жан-жақты дайындық.
Бүгінгі күні ақпараттық қолдау жүйесіне баса назар аудармай, білім беруде ақпараттық технологияларды, атап айтқанда, электрондық оқулықтар мен бейнематериалдарды, спутниктік қашықтықтан оқыту арқылы басқа электрондық басылымдарды енгізу, кез-келген әлеуметтік-экономикалық даму мүмкін емес.
Білім беруді ақпараттандырудың республикалық ғылыми-әдістемелік орталығы - бұл ЮНЕСКО институтының білім берудегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың педагогикалық әлеуетін зерттеу және онымен бірге қашықтықтан оқытудың спутниктік каналын енгізу бойынша үйлестіру орталығы бірлескен жобасын жүзеге асыруда[20].
Қазіргі кезде қоғамды ақпараттандыру заманның маңызды әлемдік процестерінің біріне айналды. Ақпараттандыру объективті заңдылық ретінде білім саласы үшін табысты шешудің шарттарының бірі болып отыр. Перспективалы білім беру жүйесі оқушыны біліммен қаруландырып қана қоймай, сонымен қатар біздің дәуірдегі білімдердің үнемі және тез жаңарып отыруына байланысты, оларды үздіксіз өз бетінше игеру қажеттілігін, өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын қалыптастыруға, сондай-ақ білімге деген белсенді және шығармашылық көзқарасты қалыптастыруға қабілетті болуы керек. Нәтижесінде білім беру адамға үздіксіз оқуға мүмкіндік беретін әр түрлі білім беру қызметтерін ұсына алатын, қарапайым халыққа қосымша білім алуға мүмкіндік беретін осындай әлеуметтік институтқа айналуы керек [21].
Қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайларда Қазақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған міндеттердің бірі - халықтың кең бөлігін сапалы және қол жетімді біліммен қамтамасыз ету. Қазақстандағы еңбек нарығын зерттеу дәстүрлі білім беру жүйесі көрсете алмайтын білім беру қызметіне өте мұқтаж адамдардың контингенті пайда болғанын көрсетті, мысалға:
:: елдің дамымаған аймақтарында тұратын, университет орталықтарынан шалғайдағы барлық жастағы адамдар;
:: жаңа білім алғысы немесе екінші білім алғысы келетін адамдар;
:: жоғары оқу орындарына түсуге дайындалып жатқан білім беру қызметтерін тұтынушылардың үлкен контингенті;
:: дәстүрлі білім беру жүйесінде білім беру қызметін осы жүйенің мүмкіндігінің шектеулілігіне, оқуды еңбекпен және басқа да нақты жағдайлармен үйлестіру мүмкіндігіне байланысты ала алмайтын адамдар (ауыл тұрғындары, спортшылар, ауысым жұмысшылары, көшпенділер және т.б.);
:: Қазақстан Қарулы Күштері қатарында нақты әскери қызмет өткеретін адамдар, сондай-ақ отставкадағы офицерлер мен олардың отбасы мүшелері;
:: стационарлық жағдайда тұрақты білім алу үшін медициналық шектеулері бар адамдар (мүгедектер; жаралылар, ауруханаларда емделіп жатқан адамдар; үйдегі тәрбиеге мұқтаж адамдар және т.б.);
:: қайта даярлауға және біліктілігін арттыруға мұқтаж әр деңгейдегі менеджерлер, оқытушылар және басқа мамандар корпусы;
:: қылмыстық-атқару жүйесінің субъектілері мен объектілері (сотталғандар мен түзеу мекемелерінің қызмет көрсететін персоналы);
:: шетелдік білім беру мекемелерінде білім алғысы келетін адамдар;
:: Қазақстанда білім алғысы келетін, бірақ әртүрлі себептермен оқуға келуге мүмкіндігі жоқ шетелдік азаматтар.
Жоғарыда келтірілген фактілер білім беру жүйесінде қалыптасқан антагонистік емес баламалы формаларды іздеу, сынау және енгізу қажет екенін, жаңа қалыптасып келе жатқан ақпараттық қоғамға сай білім берудің жаңа түрін көрсетеді [22].
Оқытудың бұл формасы:
* толық теңдік негізінде жоғары және басқа білім деңгейлерін тұрғылықты жеріне, өмір сүру және еңбек жағдайларына жас ерекшеліктеріне қарамастан, халықтың қалың топтарына қол жетімді ету; әркімнің қабілетіне байланысты және сол арқылы халықтың білім беру қызметіне, ал елдің сапалы дайындалған мамандарға деген қажеттіліктерін қанағаттандыру;
* озық және үздіксіз білім берудің маңызды және сындарлы идеяларын жүзеге асыру, еңбек нарығының үнемі өзгеріп отыратын сұраныстарына жауап бере білу;
* мемлекеттік қаржыландырудың қысқаруын өтеуге, халықаралық интеграцияны күшейтуге, әлеуметтік шиеленісті жоюға, халықтың әлеуметтік және кәсіби ұтқырлығын арттыруға;
* отандық білім беру жүйесінде жинақталған білімді, адами және материалдық әлеуетті сақтау және арттыру, жоғары оқу орындарының педагогикалық және ғылыми әлеуетін неғұрлым толық пайдалану, жаңа ақпараттық технологиялардың қолданыстағы және перспективалы құралдарын тиімді пайдалану және басқа да бірқатар әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешу.
ЮНЕСКО-ның білім беруді ақпараттандыру институты мамандарының пікірі бойынша болашағы зор білім беру жүйесін қалыптастырудың маңызды бағыттарына мыналар жатады:
:: фундаментализациялау арқылы білім сапасын арттыру, жаңа ақпараттық технологияларды қолдану арқылы түрлі тәсілдерді қолдану;
:: бүкіл білім беру жүйесінің күтілетін сипатын, оның болашақ постиндустриалды өркениет мәселелеріне бағытталуын қамтамасыз ету;
:: ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды қолдана отырып, қашықтықтан оқыту мен өзін-өзі тәрбиелеу мүмкіндіктерін кеңінен пайдалану арқылы әлем тұрғындары үшін білімнің қол жетімділігін қамтамасыз ету;
:: адамдарды әртүрлі әлеуметтік ортада өмірге дайындау үшін білім берудегі шығармашылықты арттыру (дамыта оқытуды қамтамасыз ету) [1].
Пандемия жалпы білім беру процесін түбегейлі өзгертті. Білім беруде қашықтықтан оқыту технологияларын пайдалану осы жылы күрт өсті, бірақ технологияларды жаңарту және оқыту айтарлықтай төмендеді. Бейнеконференциялар, оқшаулануға жол тапқанымен, қауіпсіздік мәселелеріне тап болған IT қызметкерлерін ерекше алаңдатты. Стандартталған тәсіл болмады, сондықтан мектептердегі компьютерлер тапшылығы өте үлкен болды. Бұл өз оқушыларымен бетпе-бет байланысқа түсіп жүрген ұстаздар қауымына қиындық туғызды. Мұғалімдер сабақтарды өткізу үшін ақпараттық технологияларға сүйене бастады. Осылайша, олар мектептің бағдарламалық және техникалық құралдарын жаңартуға, дамытуға назар аудару керектігін анықтады.
Осыған қарамастан, бейнеконференциялар оқшаулау кезінде жаттығулар жасау үшін минималды тиімді болды. Балалар әлеуметтік өзара әрекеттесу арқылы білім алуда. Білім алудың перспективалы әдістерінің бірі қашықтан білім беру болып табылады. Телекоммуникацияларды қолданудың алғашқы тәжірибелері қашықтықтан оқытудың орнын анықтады. Сондықтан 90-жылдардың ортасынан бастап қашықтықтан басқару және оқыту жоғары кәсіби жүйеге енгізіле бастады. Қашықтықтан оқыту арқылы біліктілікті арттыру, тек білім жүйесінде ғана емес, сонымен қатар өндірістің барлық салаларында қолданыла бастады. Осылайша, қашықтықтан оқыту, бүгінде тез дамып келе жатқан білім беру түрі деп атауға болады[23].
Қашықтықтан оқытуда мұғалім мен оқушылардың байланыстары Интернет желісі арқылы іске асады. Қашықтықтан оқыту технологиясының артықшылықтары: заманауи ақпараттық-телекоммуникациялық технологиялар мен құралдарды қолдану; интерактивті өзара әрекеттесу формалары.
Бұл оқыту технологиясы оқу нысанының ортасында тұрған оқыту жүйесін құруға мүмкіндік береді. Бұл жүйеде мұғалім оқушының жұмысын, жеке қызығушылықтары мен қажеттіліктерін ескереді. Оқушының білім беру жүйесінің ортасында өмір сүретіндігін ескерсек, жалпы білім беру жүйесі өзгереді. Мұғалім оқушының өзіндік жұмысын, оқу жұмысын ұйымдастырумен айналысады. Қашықтықтан оқыту технологияларын қолдануда мұғалімнің рөлі өсіп, өзгеріп отырады. Қашықтан оқыту технологиясы - қазіргі кезде білім беруде және одан әрі жетілдіру саласындағы ең тиімді жүйе болып отыр[24].
Екінші тәсілде арақашықтықтан оқытудың доминанты оқулар - бұл оқуларға қатысудың жеке өндірістік қызметі заманауи құралдарды қолдану арқылы салынған телекоммуникация.
Оқу нақты уақытта синхронды (сөйлесу, бейне байланыс, қашықтықтағы оқушыларға және мұғалімге ортақ виртуалды тақталар графикамен және т.б.), сондай-ақ синхронды емес (электрондық поштаға негізделген конференциялар) жүзеге асады. Жеке, білім берудің шығармашылық және телекоммуникациялық сипаты - қашықтықтан оқытудың негізгі ерекшеліктерінде. Қазіргі уақытта ұйымдастырушылық-педагогикалық қашықтықтан оқытудың керемет мүмкіндіктері жүзеге асырылуда. Телекоммуникацияның көмегімен электрондық пошта сияқты қызметтер, Usenet конференциясы, чат, ICQ, веб-конференция және т.б.платформалар арқылы байланысуда. Сондықтан, ең қарқынды жаңа педагогикалық технологияларды дамыту білім платформалары негізінде болады, бұл сәтсіз іске асыру әрекеттерінен гөрі маңызды бейне және теледидар технологиялары сияқты жетілдірілген құралдар[25].
2019-2020 оқу жылының IV тоқсанынан бастап бүкіл әлемдік пандемияға байланысты біздің еліміз қашықтықтан оқыту форматына көшті. Біздің елде де, басқа елдердегідей, онлайн режимінде оқуға арналған жабдықтар жоқтың қасы, ал шалғай аудандарда Интернетке қол жетімділік әлсіз. Білім берудің барлық деңгейлерінде білім беру мекемелері мен оқытушыларына қашықтықтан оқыту әдістерін енгізу тапсырылды. Біздің елде бірнеше қашықтықтан оқыту технологиялары бірден қолданылды, олар: онлайн режимінде оқыту; телеарналар мен радиохабарлар арқылы оқыту; шалғайдағы ауылдарда күндізгі білім беру, сонымен қатар оқу материалдарын интернет жоқ елді мекендерге пошта арқылы жеткізу[26].
Интернеті бар мектептерде Daryn.Online, BilimLand (1-сурет) және Kundelik.kz білім алу платформалары қол жетімді болды. Бұл платформаларда балалар оқу бағдарламасына сәйкес бейне оқулықтарды табады және көреді, мұғалімдерден тапсырмалар алады, өткен материалдар бойынша сұрақтарға жауап береді.
1-сурет. BilimLand платформасының Сабақ кестесі терезесі
Қажет болса, бейне сабақты көруге және мұғалімдермен мәселелерді талқылауға мүмкіндік бар. Бұл онлайн-білім беру платформалары Қазақстанның орта мектептерінде, сондай-ақ IT мектептерінде белсенді қолданылып келеді (2-сурет).
2-сурет. BilimLand платформасының Бейнеконференция терезесі
Қорыта айтқанда, қашықтықтан оқыту заман талабы болса, оны ұйымдастырудағы негізгі мәселе - электронды материалдар, қашықтықтан оқытудың дидактикалық дамуы және мұғалімдерді даярлау. Бұл - жоғары білікті, интеллектуалды және кәсіби дамыған, халықаралық бәсекеге қабілетті қоғам құруға үлкен ықпал етеді деп ойлаймыз.
Отандық және шетелдік ҚО теориясы мен практикасын талдау ҚО-ға тән сипаттамалық белгілерді атап өтуге мүмкіндік берді. Олардың ішінде:
1. Икемділік. Оқушылар өздеріне ыңғайлы уақытта, ыңғайлы жерде және қолайлы қарқынмен оқиды. Пәннің курсын меңгеру және таңдалған пәндер бойынша қажетті білімді алу үшін әркім өзі қажет болғанша оқи алады.
2. Модульдік. ҚО бағдарламаларының негізі модульдік принципке негізделген. Біз меңгерген әрбір жеке пән (оқыту курсы) белгілі бір пәндік бағыттың мазмұны тұрғысынан сәйкес келеді. Бұл оқу бағдарламасын жеке оқыту курстарының жеке немесе топтық қажеттіліктеріне сай құруға мүмкіндік береді.
3.Параллелизм. Оқытуды негізгі кәсіптік қызметті оқумен ұштастыру арқылы жүзеге асыруға болады, яғни. жұмыста,Ұзақ мерзімді әрекет. Студенттің орналасқан жерінен білім беру мекемесіне дейінгі қашықтық (сапалы байланыс жағдайында) тиімді білім беру үдерісіне кедергі бола алмайды.
4 Асинхрония. Бұл оқу процесінде барлығына қолайлы кесте бойынша жұмыс жасайтындығын білдіреді.
5. Қамту. Бұл ерекшелік кейде бұқаралық сипат деп те аталады. Оқушылар саны маңызды параметр болып табылмайды.
6.Рентабельділік. Бұл ерекшелік ҚО-дың экономикалық тиімділігін білдіреді.
7.Мұғалім. Мұғалімнің жаңа рөлі мен функциялары туралы.
8. Оқушы. Студентке қойылатын талаптар дәстүрліден айтарлықтай ерекшеленеді.
9. Әлеуметтілік. Белгілі бір дәрежеде мектепке дейінгі білім беру әлеуметтік шиеленісті жеңілдетеді, тұрғылықты жері мен материалдық жағдайына қарамастан білім алуға тең мүмкіндіктер береді.
10. Интернационализм. ҚО білім беру қызметтерін экспорттауға және импорттауға қолайлы мүмкіндік береді[27].
Қашықтықтан білім беруді ХХІ ғасырдың білім беру жүйесі деп дұрыс атады. Біз мұны әлемде және біздің елімізде болып жатқан әлемдік білім беру реформаларының басты бағыттарының бірі ретінде қарастырамыз.
Қорытындылай келе, қашықтықтан оқыту идеалды жағдайда, өйткені:
::өндірістік қызмет процесінде тұрғылықты жерінен шықпай оқудан өтуге мүмкіндік береді;
::білім берудің отандық және әлемдік ресурстарына кең қол жетімділікті қамтамасыз етеді;
::әртүрлі өмірлік мәселелерді шешу үшін және бастауыш білім беру мен оқытудың кез келген деңгейінде білім алуға мүмкіндік береді;
::өзін-өзі оқыту процесін өзі үшін тиімді етіп ұйымдастыруға және өздігінен білім алу үшін барлық қажетті құралдарды алуға мүмкіндік береді;
::жеке мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне байланысты білім беруді үзуге және жалғастыруға мүмкіндік береді;
::білім беру ресурстарының барлық түрлеріне жас шектеусіз қол жеткізе алатын адамдар шеңберін едәуір кеңейтеді;
::білім беру ресурстарының кең болуына байланысты оқыту құнын төмендетеді;
::білім беру ұйымдары ұсынатын курстарды біріктіру арқылы бірегей білім беру бағдарламаларын құруға мүмкіндік береді;
::қоғамның білім беру әлеуетінің деңгейі мен білім сапасын арттыруға мүмкіндік береді;
::елдің жақсы дайындалған мамандар мен білікті жұмысшыларға деген қажеттіліктерін қанағаттандырады;
::халықтың әлеуметтік және кәсіби ұтқырлығын, оның кәсіпкерлік және әлеуметтік белсенділігін, көзқарасы мен өзін-өзі тану деңгейін арттырады;
::отандық білім беру жүйесінде жинақталған білімнің, кадрлар мен материалдық әлеуеттің өсуіне ықпал етеді.
3.4 Қашықтықтан оқытудың дидактикалық негіздері
Дәстүрлі білім беру процесінде жүретін канондық дидактикалық жүйе, өздеріңіз білетіндей, жеті элементтен тұрады: оқыту мақсаты, оқыту мазмұны, білім алушылар, оқыту, оқыту әдістері, құралдары мен формалары, және бұл оның зерттелуіне және даму ажырамас педагогикалық құбылыс ретінде.
Қашықтықтан оқыту процестерінің ерекшеліктерін талдау, ол орын алатын дидактикалық жүйеге 12 элемент кіретіндігін көрсетеді. Қосымша элементтерді біз заңнамалық, қаржылық-экономикалық және сәйкестендіру, бақылау және маркетинг ретінде анықтаймыз. Бұл кіші жүйелер канондық дидактикалық жүйеде әртүрлі дәрежедегі егжей-тегжейлі түрде жасырын түрде кездеседі, бірақ олардың педагогикалық процестің қалыпты жүрісі үшін маңызы ҚО-дағыдай маңызды емес[28].
Оқудың мақсаты. Бұл маман моделіне және мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкес қалыптасатын білім, білік және дағдылар жүйесін құрайды. Мақсаттың өзі иерархиялық. Сонымен, оқу пәнінің мақсаты маман даярлау мақсатының элементтерінің бірі болып табылады. Тақырыпты оқып-үйренудің мақсаты - оқу пәнінің мақсаттар жүйесінің элементі, т.с.с. Мақсат - оқу процесін ұйымдастырудың бастамасы және мазмұнды қажетті деңгейде игеру деп түсіндіруге болады. Мақсат туралы бұл жалпы педагогикалық түсінік білім беру формасына инвариантты болып табылады, сондықтан DL-ге қатысты.
Оқу мазмұны. Оны әлеуметтік тапсырыстың педагогикалық моделі ретінде анықтауға болады, ал оқыту процесі, оны жүзеге асырудың әдістері мен ұйымдастырушылық формалары оның мазмұнымен анықталады . ҚО үшін мазмұнды таңдау кезінде, мысалы, берілген жалпы принциптер мен ұсыныстарды қолданған жөн. Бұл жағдайда жаттығу объектісіне (пәніне) үлкен қашықтықта болуы мүмкін қосымша шектеулерді ескеру қажет, және (немесе) өмірдің арнайы кестесі болуы мүмкін және (немесе) физиологиялық мүмкін емес дәстүрлі түрде оқыту және басқа да себептер. Заңнамалық тұрғыдан ҚО жүйесіндегі студенттердің аты (дәстүрлі білім беру жүйесінде әдеттегідей - оқушылар, оқушылар, студенттер) анықталмаған. Оларды көбіне тыңдаушылар деп атайды. Мектепке дейінгі білім берудегі оқу-тәрбие процесінің негізі ыңғайлы жерде, қарқынмен және уақытта өздігінен жұмыс жасау болып табылады. Алайда тыңдаушыға тренингтің моделіне байланысты (әр түрлі оқыту нұсқалары бар) оқытушымен де, олардың арасында да сөйлесу мүмкіндігі беріледі. Бұл жеке тұлғада да болуы мүмкін АКТ көмегімен (электрондық пошта, бейнеконференциялар, телефон) [29].
Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының оқушылары өздерін мүлдем жаңа жағдайда табады, өйткені олар қашықтықта болуы, өндірістік істермен айналысуы және т.б. болуы мүмкін, сонымен қатар, ең бастысы, оларға оқуда еркіндік беріледі. Бұл еркін кесте, пәндерді икемді таңдау және т.б. Олар бұл еркіндікті әрдайым дұрыс қолдана алмайды. ҚО тыңдаушысының жеке қасиеттерге қойылатын талаптары жоғары: табандылық, мақсаттылық, адалдық және т.с.с. Олар өз бетінше жұмыс жасау, білімді өз бетінше алу және толықтыру тәсілдері мен тәсілдерінің негіздерін игеруі керек. Осылайша, ҚО жүйесінде оқыту белгілі бір дайындықты қажет етеді, яғни. білімнің бастапқы деңгейі (білім, білік, дағдылардың белгілі бір бастапқы жиынтығы) және сонымен қатар жұмыс орнына техникалық қолдау. Оқушының жұмыс орны үшін тиісті материалдық-техникалық қамтамасыздандыру болуы керек [30,31].
Тәрбиелік. Дәстүрлі білім беру үрдісіндегідей, мұғалім де білім беру процесінің жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін негізгі буын болып табылады. ҚО дидактикалық процесінің маңызды ерекшелігі мұғалімді белгілеу үшін орыс тəжірибесінде тьютор терминін енгізу қажеттілігін туғызды. Тьюторлар институты ҚО жүйесінің маңызды элементі болғандықтан, ҚО тұжырымдамасындағы бөлім оларды оқыту мәселелеріне арналған . Ең дұрысы, тәрбиеші өзінің максималды алудың технологиялық, ұйымдастырушылық, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz