ОРТА МЕКТЕПТЕ РОБОТОТЕХНИКАНЫ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті

Ә.Е. Кәртаева, А.Ж. Мұсанова, Б.Б. Нұров

Робототехника негіздерін орта мектепте оқыту ерекшеліктері

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

6В01505 - Информатика мамандығы бойынша

Талдықорған 2021
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті

Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі ___________ Ж.Жиембаев

Робототехника негіздерін орта мектепте оқыту ерекшеліктері

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

6В01505 - Информатика мамандығы бойынша

Орындаған Ә.Е. Кәртаева
А.Ж. Мұсанова
Б.Б. Нұров

Ғылыми жетекшісі
п.ғ.к., қауымдастырылған
профессор (доцент) м.а. А.О. Алдабергенова

Талдықорған 2021

Мазмұны

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
РОБОТОТЕХНИКА НЕГІЗДЕРІ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТ
АН ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
6
1.1 Интелектуалды робототехника түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
0.2 Робототехниканың даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
8
0.3 Әлемдік нарықтағы робототехника ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
14
2 ОРТА МЕКТЕПТЕ РОБОТОТЕХНИКАНЫ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
23
2.1 Робототехника пәнін оқытудағы педагогикалық тәсілдер ... ... ... ..
23
2.2 Робототехниканы мектепте оқытудың негізгі принциптері ... ... ... ...
24
2.3 Робототехникадағы пәнаралық байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
27
2.4 Робототехникадағы оқу моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
28
2.5 Робототехниканы білім беру үдерісінде қолдану бойынша әдістемелік ұстанымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
30
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
42
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
45

КІРІСПЕ

Ғылым және техниканың қандайда бір саласының пайда болуы өте күрделі үрдістердің бірі. Оның дамуы белігілі бір уақыт интервалындағы басқа объективті және субъективті себептер мен жағдайларға өзара тәуелді және байланысты. Кейбір жағдайларда техникалық құрал бірінші пайда болып, оны ғылыми тұрғыда дамуына, бағытына сілтеу бола алады. Ал басқа жағдайларда, ғылыми зерттеулердің арқасында жаңа техниканы ойлап табуға немесе жетілдіруге жағдай туады. Робототехниканың құрылуы және даму тарихы, сонымен қатар, робот құралдарының жетілдірілуі мен шығарылу үдерісі, ғылыми даму бағыты мен жаңа техниканың құруына байланысты күрделі себеп-салдарды растайды. Осыған қоса, ғылыми білім саласында алғы шарттар және тәжірибе жинау үдерісінде, алғашқыда қарапайым, ал содан соң одан біршама күрделі құралдар дайындау шарттары құрылды.
Қазіргі кезде роботтар өміріміздің көптеген саласына, атап айтқанда, ғарышты игеру, денсаулық сақтау, өндіріс, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қорғаныс ісі және басқа да салаларға еніп үлгерді. Робот адамның немесе жануарлардың барлық дерлік қызметтері мен іс - әрекеттерін толық немесе жартылай атқара алады. Бірінші роботтар адамның кейбір қозғалыстары мен сырт келбетін ғана қайталады. Олар көрермендердің көңілін көтеру үшін ғана пайдаланылды. Ал қазіргі уақытта адамның күнделікті тұрмыс - тіршілігінде көптеген қызметтерді атқаратын, мысалға, бақылаушы қызметін атқаратын, қарт адамдарға, мүгедектерге және сәбилерге көмек көрсететін, күтушісінің көңілін көтере алатын және тағы да басқа роботтар көптеп құрастырылуда. Қазақстан Республикасында өнеркәсіптің жеделдетіле индустрияландырылуы, жаңа технологиялардың қарқынды дамуы өскелең ұрпақты жоғарғы білікті техникалық сала мамандары ретінде даярлауды талап етеді. Соңғы жылдары біздің мемлекетімізде робототехника көптеген салаларда қарқынды қолданыс табуда. Атап айтатын болсақ: білім саласында, өнеркәсіпте, ғарышты игеруде, медицина саласында, тұрмыста және т.б. яғни, роботтарды меңгеруге, оларды зерттеп, күнделікті өмірімізде қолдануға деген сұраныс өте жоғары. Бұл сұраныстың себебі айқын: біздің мемлекетіміз өзге дамыған мемлекеттермен салыстырғанда нақ осы робототехника саласы бойынша бірнеше ондаған жылдар артта қалып бара жатқаны белгілі. Робототехниканы меңгерген мамандар қазіргі өндіріс пен өнеркәсіпте үлкен сұранысқа ие. Бұл бағыттағы мамандарды даярлау мектеп табалдырығынан бастау алу керек. Сондықтан да, мектепте білім беру робототехникасы бүгінгі күнде маңызды және өзекті болып отыр. Сонымен қатар, робототехниканы оқыту, оның ішінде орта мектепте оқыту әдістемесін зерттеу осы мәселенің шешімін табуда үлкен көмек болар еді. Ендеше аталған сұраныс пен осы сұраныстың қанағаттандырылмағандығының арасында үлкен қарама - қайшылық туындап отыр.
Анықталған қарама - қайшылық зерттеу тақырыбын Робототехника негіздерін орта мектепте оқыту ерекшеліктері деп алуымызға негіз болды. Бұл дипломдық жобада орта мектепте оқытылатын LEGO(R) MINDSTORMS(R) EV3 жинағынан роботтарды құрастыру әдістері және оларды қолдану тәсілдері көрсетіледі, бұл зерттеу жұмысының өзектілігін анықтайды. Сонымен қатар, оқушылардың танымдық үдерістерді дамыту міндеттерін шешуге, ойлау формаларын дамытуға, жеке тұлға қасиеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Оқушыларды робототехника саласындағы зерттеулерге тарту, техникалық ақпаратпен және алғашқы инженерлік біліммен алмасу, жаңа ғылыми-техникалық идеяларды игеру оқу үдерісінде жаңа педагогикалық тәсілдерді қолдану және жаңа ақпаратты пайдалану арқылы жоғары сапалы білім алуға қажетті жағдай жасауға болады.
Робототехниканы оқытудағы басты мақсат - жеке тұлғаның ақпараттық біліктілігінің негізін қалау, яғни оқушыларға ақпаратты жинау әдістерін, сондай - ақ, оны пайымдау және тәжірибеде қолдану технологияларын меңгеруге көмектесу. Сондай - ақ, робототехника курсында жобаларды әзірлеу барысында оқушылар өздерінің танымдық, шығармашылық дағдыларын дамытуға, сондай - ақ дербестігіне өте тиімді әсер ететін өз тәжірибелерімен бір - бірімен бөлісе алады. Осылайша, Лего оқушыларға қоршаған орта ерекшеліктері мен бар қосалқы материалдарды ескере отырып, осы жағдайда пайдалануға болатын шешімдерді өз бетінше қабылдауға мүмкіндік беретініне көз жеткізуге болады. Және тағы да бір маңыздысы - өз әрекеттерін айналасындағылармен келісіп жасай білуі, яғни командада жұмыс істеу дағдысын игереді.
Зерттеу нысаны: робототехникалық жүйелер және робототехникалық құралдармен оқу үдерісін қамтамасыз ету жолдары.
Зерттеу пәні: робототехника негіздері оқыту үдерісі.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Орта мектепте робототехника негіздерін оқыту ерекшеліктерін анықтау.
Жоғарыда қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
* зерттеу тақырыбы бойынша теориялық материалдарды жинау және жинақталған материалдарды өңдеу;
* робототехникалық жүйелерді талдау және оларды құруға қойылатын талаптарды айқындау;
* робототехниканың мектептің білім беру кеңістігіндегі орны мен рөлін анықтау;
* робототехника негіздерін оқыту технологиялары, формалары мен әдістерін негіздеу;
* жиналған мәліметтерді негіздеп, бір әдістемеге жинақтау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы: робототехника саласындағы ғылыми жетістіктер, орта мектепте робототехниканы оқыту ерекшеліктеріне қатысты қажетті еңбектер, интернет ресурстары.
Әдіснамалық негізі: ғылыми және арнайы әдебиеттерді талдау, мектепте білім беру робототехникасын зерттеу.
Зерттеудің жаңалығы:
* Орта мектепте робототехниканы оқыту ерекшеліктері анықталады;
* Анықталған ерекшелікке сәйкес робототехниканы оқыту әдістемесі құрылды.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы: зерттеу нәтижесінде оқушылардың танымдық үдерістерді дамыту міндеттерін шешуге, ойлау формаларын дамытуға, жеке тұлға қасиеттерін дамытуға мүмкіндік аламыз.
Оқушыларды робототехника саласындағы зерттеулерге тарту, техникалық ақпаратпен және алғашқы инженерлік біліммен алмасу, жаңа ғылыми-техникалық идеяларды игеру оқу процесінде жаңа педагогикалық тәсілдерді қолдану және жаңа ақпаратты пайдалану арқылы жоғары сапалы білім алуға қажетті жағдай жасаймыз.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Кіріспеде дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі, жұмыстың мақсаты, объектісі мен пәні, міндеттері, зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері, жаңалығы, жұмыстың практикалық маңыздылығы баяндалған.
Робототехника негіздері жайлы жалпы мағлұмат деп аталатын бірінші бөлімде робототехникалық жүйелердің негіздері беріліп, робототехниканың даму тарихы мен әлемдік нарықтағы робототехника қарастырылады. Жасанды интеллект ұғымына түсініктеме беріліп, информатиканың өзекті мәселелерінің бірі - адамның ойлау қабілетін формальдандыру, ақпараттық технологияны интеллектендіру бағытындағы еңбектер сараланады.
Орта мектепте робототехниканы оқыту ерекшеліктері деп аталатын екінші бөлімде Робототехника пәнін оқытудағы педагогикалық тәсілдер мен принциптері, сонымен қатар, пәнаралық байланыс пен оқу моделі сипатталған. Робототехниканың тәрбиелік аспектісін оқу үдерісінде қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктері, бастапқы деңгейде робототехниканы оқытудың аса маңызды мәдени мәні, робототехниканың дамытушы аспектісі құрылымдау және бағдарламалау оқушылардың танымдық үдерістерді (қабылдау, ойлау және сөйлеу, есте сақтау, қиялдау) дамыту міндеттерін шешуі, ойлау формаларын (талдау, жинақтау, салыстыру және т.б.) дамытуы, жеке тұлға қасиеттерін (мінез - құлықты және амал - әрекеттерді, зияткерлікті, өзіндік ерекшелікті, шығармашылық әлеуетті) дамытуы жайлы баяндалады.
Қорытындыда зерттеу жұмысының ұсыныстары мен қорытындылары тұжырымдалған. Бұл бөлімде робототехника курсының бағдарламасы мұғалімдерге сабақты балаларға қызықты болатындай етіп жоспарлауға көмектесетіні, ал балалар болса бір - бірімен әріптесе жұмыс істеуге, бірлесе әрекет етуге, ұжымдық жұмысқа үйренетіні жайлы айтылады. Сабақ кезінде пайдаланылатын бағдарламалардың түсінікті екені де маңызды рөл ойнайды.

1 РОБОТОТЕХНИКА НЕГІЗДЕРІ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТ

1.1 Интелектуалды робототехника түсінігі

Робототехника ағылшын тілінен аударғанда robotics - роботика мағынасын беретін робот пен техника ұғымдары біріктірілген термин. Бұл қолданбалы ғылым электроника, механика, қашықтан басқару, информатика, сонымен қатар, радио және электротехника іспеттес пәндеріне негізделген.
Робот сөзі чех тілінен аударғанда өз еркіңнен тыс қызмет ету, құл мағынасын береді (robot, robota - өз еркіңнен тыс қызмет ету, rob - құл). Бұл терминді Чехия елінің жазушысы, театр майталманы К. Чапек өзінің пьессасы үшін ойлап шығарған. Оның түсінігі бойынша роботтар - адамның барлық қызметтерін орындай алатын, олардың іс - қимылын қайталайтын, және дене бітімі адамға ұқсас автоматтандырылған темір машиналар [1].
Робот адамның немесе жануарлардың барлық дерлік қызметтері мен іс - әрекеттерін толық немесе жартылай атқара алады. Бірінші роботтар адамның кейбір қозғалыстары мен сырт келбетін ғана қайталады. Олар көрермендердің көңілін көтеру үшін ғана пайдаланылды. Ал қазіргі уақытта адамның күнделікті тұрмыс - тіршілігінде көптеген қызметтерді атқаратын, мысалға, бақылаушы қызметін атқаратын, қарт адамдарға, мүгедектерге және сәбилерге көмек көрсететін, күтушісінің көңілін көтере алатын және тағы да басқа роботтар көптеп құрастырылуда. Сонымен қатар жоғары интеллектке ие роботтар да пайда бола бастады. Ендеше осы интеллектуалды жүйелерге негіз болған жасанды интеллект ұғымына тоқтала кетейік.
Жасанды интеллект - психология, физиология, лингвистика сынды басқа да ғылымдардың ортақ бір нүктелерінде тоғысқан, күрделі мәселелердің шешімімен айналысатын информатиканың бір бөлігі. Жасанды интеллект дегеніміз адамның ойын электронды есептеуіш машиналарында сипаттайтын бағдарламалық жүйе. Басқаша айтқанда, адамның логикалық ойлау қабілетін әртүрлі компьютерлерде бейнелеу, оларды дербес ойлай алатындай ету дегенге келеді. Жасанды интеллект терминін ең бірінші Дартмут университетінде мың тоғыз жүз елу алтыншы жылы өткен конференцияның преамбуласында Джон Маккарти енгізген болатын. Бұл ғалымның пікіріне сәйкес жасанды интеллектті ғалымдар нақты мәселені шешу үшін адамдарда байқалмайтын интеллектті зерттеуіне болады. Яғни, информатиканың өзекті мәселелерінің бірі - адамның ойлау қабілетін формальдандыру, ақпараттық технологияны интеллектендіру (интеллект - ой, ақыл, сана) бағытындағы ілімді - жасанды интеллект деп атайды [2]. Жасанды интеллект адамның кейбір интеллектуалды ойлау қабілетін электронды есептеуіш машиналарында модельдеу, бағдарламалау, немесе, адам орындайтын іс - әрекеттерді орындау тәрізді мәселелермен айналысады.
Жоғарыда айтып өткендей, интеллект сөзі латынның іntellectus - ақыл - ой, ес, адамның ойлау қабілеті деген мағынаны береді. Интеллект туралы білім 3 бағыт бойынша дамып келеді:
1. Шығармашылық бағыт. Бұл бағыт машиналық есептер шешуші және эвристикалық іздеу теориясымен байланысты.
2. Адам қойған тривиалды емес міндеттерін шешетін роботтарды жасаумен, сонымен қатар, нақты ортада автономды жұмыс істейтін, яғни, өндірістік роботтармен байланысты.
3. Логикалық қорытынды жасап, жоғарғы деңгейлі бағдарламалы технологиялық құралмен толықтандыру арқылы электронды есептеуіш машиналарын түбегелі интеллектуалдандырумен байланысты басты бағыт. [3].
Роботтың қызметін тереңірек түсіну үшін, адамның сәйкес қызметтерімен салыстыру қажет. Олар:
1 - жасанды иіс сезімі;
2 - жасанды ақыл - ой;
3 - техникалық көрініс;
4 - сөйлеуді талдауыш, яғни анализатор;
5 - сөйлеу синтезаторы;
6 - адымдағыш аппарат түрінде жасалған жасанды аяқ - қол;
7 - жасанды қол;
8 - манипулятор қызметін атқаратын механикалық қол.
Сонымен, робот дегеніміз - жалпы, адамның функциясын атқаратын, ЭЕМ арқылы басқарылатын машина [4]. Қазіргі уақытта роботтар біздің өмірімізде көптеп қолданылып жүр. Мәселен, банкомат ақшаны сізге автоматты түрде өзі санап береді. Парктегі ойын атракциондарына отырсаңыз, зымыранмен ұшып бара жатқандай әсерде болуыңыз ықтимал. Яғни, бұдан шығатын түйін, робототехника - автоматтандырылған техникалық жүйелерді құрастырумен айналысатын ғылымның бір түрі. Роботтотехника ғылымының зерттеу объектісі робот болып табылады. Робот - бұл индустрия. Роботтарды құрастыру және роботтарды қолдану аса ірі сала болып табылады. Роботты техника екіге бөлінеді: өндірістік және арнайы [5].
Өнеркәсіптік робот дегеніміз ойлай алмайтын қозғалмалы автоматикалық машина, ол бірнеше іс - әрекет жасау функциясы бар манипулятор түріндегі атқару құрылғысынан және өндірістік үдерісте қозғалу және басқару қызметін орындауға арналған қайта программаланатын құрылғыдан тұрады. Робототехниканың дамуы барысында адамдарды бір сарынды ауыр жұмыстардан, жоғары радиациялы, жоғары немесе төмен температура жағдайларындағы және адам қатынауы қиын жерлердегі (су астында, ғарышта) жұмыстардан босататын автоматтық құрылғылар мен механизмдер түрінде жасалып, олар үнемі жетілдіріле түсуде. Мұндай құрылғылар мен механизмдер өнеркәсіптік роботтар деп аталады. Өнеркәсіптік роботтар - өндіріс процесінде адамның қозғалу және басқару сияқты іс - әрекеттерін (өндіріс заттарының орнын ауыстыру т.с.с.) және технологиялық құралдардың (айла - тетіктердің) қызметтерін орындайтын автоматтық машина. Адамның қатысуынсыз бір немесе бірнеше технологиялық операцияны, өңделетін бұйымды тиеу мен түсіруді қоса алғанда автоматты түрде орындайтын технологиялық өңдеуші машиналардың, өндірістік машиналардың, тасымалдау және көмекші жабдықтардың жиынтығын робот - техникалық кешен деп атайды [6]. Робот - техникалық кешеннің, әдетте, электрондық есептеу машинасы (ЭЕМ) немесе микроконтроллер негізіндегі бағдарламалық басқару жүйесі болады. Робот - техникалық кешен -- адамсыз технологияны енгізудің негізі болып табылатын икемді өндіріс жүйелерінің бастапқы буыны болып табылады. Робот - техникалық кешенді пайдалану жұмыс күшінің тапшылығы жағдайында өте маңызды. Робот сөзі қандай мағына береді, қандай мүмкіншіліктер туғызады деген сауалға әр адамның өз дүниетанымдық көзқарасы болады. Бірақ, қанша әр түрлі ойлар мен ұсыныстар болғанымен, олардың мағынасы бірдей: Робот дегеніміз - адам қолымен құрастырылған, программаланған, автоматтандырылған, саты бойынша жетілдірілген ақылды механизм [7]. Автоматтандыру арқылы роботты ақылды етіп жасауға ғалымдар әлі де еңбек етіп жүр, ол көп ізденістер мен практикалық еңбектің нәтижесінде болады. Адамзаттың табиғаттағы қолайсыз жағдайларда іс - әрекет етуі, шахталардағы, космоста, химиялық заттар қатысымен болатын жағдайларда және тағы да басқа апатты да қауіп - қатері жоғары дәрежелі орындарда жұмыс істеуі өте қауіпті. Сондықтан осындай шартты жерлерде робот барлық жұмыстарды адамның орнына дәлме - дәл орындаса адам баласының өміріне, денсаулығына қауіп төнбейді. Сонымен қатар шығармашылық кәсіпорындарында робот қолданылса, уақыт шығыны, адамның физикалық жұмысы, оның шаршауы да азаяр еді. Мысалы, қандай да бір шикізат өнімін немесе белгілі бір затты басып шығаруға робот өте қолайлы [8].

1.2 Робототехниканың даму тарихы

Роботтың алғашқы қарапайым үлгілері ерте кезде - ақ жасалған болатын Мысалы, автоойыншықтар бірінші ғасырда, жүретін сағат үшінші ғасырда, өз бетімен суда жүзетін кеме сегізінші ғасырда дайындалған. Қазіргі кезде түрлі бұйымдарды қалаған жерге жылжыту, не металды пісіру, үй, сауда және ауыл - шарушылық жұмыстарын орындау, медицинада хирург қызметін атқару сияқты күрделі іс - әрекеттерді орындайтын роботтар жеткілікті. Робот космонавт түрінде де пайдалануда. Көптеген мәліметтерді шешу мақсатында соңғы роботтарға түрлі программалар жиынтығы жинастырылған бір немесе бірнеше компьютер енгізіліп қойылған. Роботтың келешекте дамуы микропроцессорлық техниканың одан әрі дамуына байланысты. Бұл бағыттағы ілім робототехника делінеді. Ол жасанды интеллекттің әдістері мен идеяларына тығыз байланысты [9].
Ал ең алғаш робот сөзін чех жазушы - сатиригі Карл Чапек ағасы Йозфпен бірлесіп өзінің R.U.R (Rossum's Universal Robots) пьессасы үшін ойлап тапқан [10]. Ол пьесса мың тоғыз жүз он жетінші жылы жазып, мың тоғыз жүз жиырма бірінші жылы жарыққа шығады. Бір қызығы, пьессада адам тәріздес машинаның адамдарға қарсы көтерілісі суреттеледі. Сюжет бойынша, роботтардың негізгі мақсаты өз түрін, яғни өзі сияқты роботтарды қалыптастыруға арналған өндіріспен айналысып, көбею. Олар жер шарын жаулап алып, адамдар жасайтын барлық қызмет түрлерін өздері жасай бастайды, нәтижесінде адамзат баласының жағдайы нашарлай бастайды. Сол кезде роботтар көтерілісті бастайды. Карелдің идеясы замандастарының ақыл - парасатын қозғағаны соншалық, бірінші пьессаның қойылымынан кейін Лондонда жазушы бір мезетте атақты болып шыға келеді [11].
Робототехника туралы танымал мақалаларда кездесетін екінші нәрсе, ол - жалған қызмет көрсеткен темір Гефеста құдайының қызметшісі, орта ғасырлық гоммуникулист ал химиктер, ежелгі европалық Голема мифі және соңғысы Франштейин немесе Қазіргі заманғы Прометей Мери Келли. Келесісі - ортағасырлық механикалық қуыршақтар туралы көптеген тамаша әңгімелер. Бағдарлама рентінде оларға жұдырықты механизмді немесе қатарласып орналасқан барабанды қолданды. Шамамен 1736 - 1738 жылдары инженер, математик және музыкант Жак де Вокансон флейтте ойнай алатын қуыршағына бағдарлама ретінде жұдырықты механизмді немесе қатарласып орналасқан барабанды қолданды. Ол қуыршақ флейтте он екі түрлі әуен орындай алды және де, саусақтарын шынайы қимылдатып, еріндерін жыбырлата отырып флейт тесіктерінен кәдімгі ауа шығаратын. Ж Вокансон сонымен қатар, жүре алатын, қанаттарын қимылдата отырып, дыбыс шығара алатын, су ішетін, дәндерді шоқитын және оларды ішкі диірменімен ұсақтай алатын үйректі жасап шығарды (1741 ж). Үйрек 1000 - ға жуық бөлшектерден тұрды және сол заманда жасалған роботтардың үздігі деп танылды (1 - сурет) [12]. Өкінішке орай, Париж ғылым академиясының академигі, ұлы инженер - механиктің бір де бір жұмысы біздің заманымызға дейін жетпеген.

1 - сурет. Жак де Вокансонның үйрегі

Барлық осы кереметтерін құру үшін Вокансонға анатомиядан алған білімдері көмектесті. Алайда, көп ұзамай олар оған қызықсыз болып, 1743 жылы Вакансон барлығын сатып жіберді. Болашақ ұлы француз революциенері болып танылған адамның бірде - бір жұмысы біздің күнге дейін жеткен жоқ.
Машина мен механизмнің құрылысының үлкен жетістігі деп динамиканың негізгі заңдарының бірінің ашылғанын айтуға болды. 1743 жылы Жан Лерон Д'Аламбер бұл заңды сәтті статистикада қолданатын, күштер тепе - теңдігі динамикасының идеясын, қағидасын пайдаланып ұзартуға болады деген тұжырым жасады. Жүйені статистикалық тепе - теңдікке алып келу үшін барлық объекттің дұрыс жағдайда орналасуын табуымыз тиіс. Динамикалық тепе - теңдік үшін (жүйенің кейбір бөлігі, мысалы, қозғалыс құрып айналуға, қолданбалы күштерді теңестіріп қосу мүмкіндігі) 2 - 3 ұстанымды немесе жылдамдықты ғана емес, бірден барлық қалыптың функцияларын бір уақытта дереу табу керек. Ол үшін Д'Аламбер активті күштерге инерция күшін қосты [13].
Ал, 1829 жылы Карл Фридрих Гаусс шектеуші принцип деп атаған ортағырақ және қолдану барысында ыңғайлы механиканың тағы бір принципін ұсынды. Гаусс ұсынған принцип, басқа да барлық қозғалыс жүйесін нақты қозғалыс жүйесінен ажыратуға және белгілі бір жағдайда ажыратуға мүмкіндік береді. Сөз жүзінде ол былайша баяндалады: Нүкте арқылы байланысқан жүйе қозғалысы шын мәнінде шектеу бағытында жүріп жатыр, яғни еркін қозғалыстан ауытқушылық айтарлықтай аз болатын болса, жүктелген қатынастар ешқашанда болмас еді.
Бұл қағида манипуляторлы басқару жүйесінде өте кеңінен қолданылады. Алғашқы бағдарламаланатын манипулятор машиналар АҚШ - та 1930 жылы пайда болады. Осындай манипуляторлардың алғашқы авторларының бірі Генри Форд (1863 - 1947) оларды құрастыру үшін серпін автоматтандырылған өндірістік желісін немесе конвейерлерді қолданды (1913) [14].
Тарихқа жүгінсек, әлемдегі алғашқы Business Week's Robot Milestones деп аталатын индустриялық роботты 1938 жылы американдық екі азамат Уиллардом Поллардом және Гарольдом Роузландом DeVilbiss Company компаниясы үшін құрастырылған. Сол уақытта Ұлыбритания компрессорлар мен диспенсерлер өндіруде ірі өндіруші болып табылған. 1938 жылы америкалық Уиллар Л.В. Поллард (Willard L.V. Pollard) қашықтықтан басқарылатын параллелді манипулятор жасап шығарады. 2 - суретте көрсетілгендей, роксимальді негізінде деңгейлі бақылау екі дискіде (электрлік диск 11 және пневматикалық диск 36) болды. Үш дистальді байланыста (13, 14 және 15) проксимальді сегменттегі кинематикалық тізбек бекітілген (16). Оның ішінен екеуі (13 және 15) жолға, үшіншісі бұрылысқа жауап береді (18). Спрей басшысы (1) горизантальді жүрісті қамтамассыз ететін үшінші дистальді сегментіне қайтадан қоса беріледі (17), Вертикальді және горизонтальді қозғалыс бұрыштары тросс арқылы (35) тағы екі дискпен басқарылады (10 және 12).
Уиллард Л.В Поллартың осы роботы 1938 жылдан бері қайтадан құрастырылмады. Алғашқы жасалған индустриялды робот басқа Поллордқа тиесілі болды. Төрт жыл бұрын, 1934 жылы 29 қазанда Уиллард Л.Г. Поллард (Уилларда Л.В. Поллардтың ұлы Willard L.G. PollardJr) патенттер бюросына кесіндеме беттерін бояуға жаңа толық автоматтандырылған құрылғыны өнертабыс ретінде ұсынды. Патент екі бөліктен тұрды, олар: электрлік басқарылатын жүйелер және механикалық манипулятор. Алайда патент оның қолында тек 1942 жылы ғана тиді, ал 1937 жылы бұл манипулятордың өндірісіне арналған лицензия белгісіз бір себептермен DeVilbiss компаниясына тиесілі болды. Нақтырақ айтатын болсақ, DeVilbiss 1941 жылы Гарольд Роузландтың көмегімен алғаш осы құрылғының прототипін құрды. Роузландтық патенттелген манипулятор 1944 жылы нарыққа шықты. Келтірілген мысалдарға қарап отырып, біз робототехниканың тарихында шиеленіс бар екендігін, және сол уақыттың өзінде де робот тақырыбы өндіріс пен бизнес үшін қызықты және маңызды болғандығын көреміз [15].

2 - сурет. Business Week's Robot Milestones индустриялық роботы

Бұл шын мәнінде роботтарды құру жолындағы ірі серпіліс, ол басқарылатын бағдарламаланған приципті өнер табысы болды. Осыдан кейін механикалық құрылғыларды санауға арналған алғашқы калькуляторлар шыға бастады. Санайтын сағат Вильгельм Шикард (1623) және Пасклин Блез Паскаль (1642) дөңгелектері сандар әр ондық орынға енгізу үшін пайдаланылған, бұл машиналар деректер жиындарын енгізу үшін ғана емес, қадамды шоттарға арналған. Шикард өз хаттарында Иоган Кеплерге астрономиялық есептеу үшін автокөлігін қалай пайдалануға болатындығы туралы жазған. Бұл алғашқы құрылғылар адамның ақыл - парасатын автоматтандыруға негізделген болатын [16].
Жозеф Мари Жакард (1752 - 1834) Ваксонның тоқу ісіндегі профектілердің қолдануы туралы мақаласын оқып, 1801 жылы алғаш толық автоматтандырылған тоқу машинасын шығару идеясын қолына алды. Бұл машина тоқымашылардың жұмыстан айырылу қорқынышын тудырып, жаппай машиналарды талқандау басталды. 1813 жылы машиналарды жою қарқыны қылмыстық іс - әрекетпен пара - пар болды және 17 адам жазаланды, көптеген адамдар Австралияға айдауға жіберілді.
Чарльз Бэббидж машиналарының айырмашылығы (Differential Engine 1834) өз жұмысында соққы картасын пайдаланды. Картаны қолдану, оның шығу тарихын түсіндіреді: Бэббидж Францияда жүріп Гаспара де Пронимен танысып, оған Наполеон ойластырған метрикалық жүйеге енгізу үшін дайындалған логарифмдік және тригонометриялық кестелер тексеру және жақсарту үшін тапсырылды. Прони үстінде Адриен Мари Лежандр және Лазар Никола Карно сияқты көртекті математиктер болған үш деңгейлі жүйені ойлап татпы, олар - есептеуге арналған негізгі формулаларды шығарды. Соңғы үлгі қарапайым операциялар орындау үшін формулалар және роботтың үшінші деңгейін ұйымдастыру үшін жүздеген квалификацияланған есепшіллер болды, бұл жалғыз көп күш жұмсалған жұмыс болды. Ең алғашқы computer (есептегіш) терминін дәл осы жұмысымен байланысты Прони еңгізген еді [17].
Робототехниканың маңызды тарихы екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі атомды өндірістің пайда болуымен басталды. Сол жылдардағы индустрия әлі жоғары қарқынды программаланған манипуляторлар шығаруға қабілетті емес еді, роботтар конвейрі әлі де жұмыс істей алмайтын. Алайда уақыт өз дегенін алады. Көшіргіш манипуляторлар немесе MSM (Master - Slave Manipulators) өндірісінің алғаш өндіруші компаниясы 1945 жылы негізі қаланған CRL (Central Research Laboratories) болды. Бұл компанияның алғашқы MSM - і - Model 1 манипуляторы 1949 жылы АҚШ - та атомдық энергетиканың комиссиясына ұсынылды. Өндірістік робот термині ең алғаш 1960 жылы америкалық American Мetal & Мarket журналының беттерінде пайда болды [18].
Әдебиеттерде роботтардың даму үдерісіне қатысы жоқ бірнеше буындарын бөліп көрсетеді. Бірінші буын санатына барлық көшіруші және бағдарламаларушы манупулятордарды жатқызамыз. Бұндай машиналар тек өздеріне арнап жазылған бағдарламаны ғана орындап отырады. Екінші буындағы роботтарға нақты интеллектуалдық функцияларды орындауға арналған сенсорлы жабдықтары бар роботтарды жатқызамыз. Ал, үшінші буынды роботтарға өздігімен адаптипті бағдарламаланған автономды мобильденген роботтарды жатқызамыз. I, II және III - ші буынды роботтарға келесі мысалдарды сәйкестендіруге болады:
* Автоматты дәнекерлеу және Кузов бояуына арналған сызық;
* Алмалардың піскеніне қарай сұрттайтын автоматтандырылған құрылғы;
* Ғарыш пен жаңа шешімдер іздеуге арналған ғылыми - зерттеулік жобалар.
Ең алғаш робот терминін бүкіл әлем естіген күн 1966 жылдың 18 мамыры айы деп айта аламыз. Бұл күні С.А. Лавочкин атындағы машина - құрылыс зауытында негізгі конструктор Григорий Николаевич Бабакин Мәскеуде Химкада E8 дизайніне қол қойды. Нәтижесінде Луноход - 1 өндірістік роботы пайда болды, ал, Луноход 8ЕЛ өндірістік роботы 1970 жылы 17 қазанда айға сәтті сапар жасап келді.
Алғашқы луноходтың жалпы массасы 756 кг құрады, оның күн батареясының ашық қақпағының ұзындығы 4,42 метр, ені 2,15 метр, ал биіктігі 1,92 метр. Ол ай үстінде 3 ай жұмыс жасайды деп жоспарланған болатын (3 - сурет).

3 - сурет. Луноход - 1 өндірістік роботы

Луноход - 1 жоспарланғаннан үш есе артық жұмыс жасап, 10 540 метрді жүріп өтті және жерге 211 айлы панарам мен 25 мыңдай фотосуреттерді әкелді. 1968 жылы Станфорд зерттеу институтында (SRI, Stanford Research Institute) алғашқы жасанды көздері және интеллект нышаны бар мобильді робот - Shakey жасады. Дөңгелекті құрылғы түрлі текшелердегі мүмкін кедергілерді айналып өту мәселесін шешетін еді. Тек қана тегіс жерлерде роботтың қозғалуы өте тұрақсыз болды. Бұл роботтың бір ерекшелігі, оның миы денесінен бөлек орналасты, яғни, өзге жерде орналасқан тұтас бір бөлмеде бұл роботтың процессоры орналасты да, денесіне рабиоқабылдағыш арқылы бұйрық алып отырды (4 - сурет).

4 - сурет. Shakey мобильді роботы

Зерттеу роботтары динамикалық тепе - теңдік сақтау арқылы тұрақты қозғалыстарға ие болды, нәтижесінде, робот - аттар пайда болады. Тіпті бір аяқты роботтар да пайда болды, олар құлап қалмас үшін әрдайым жүгіруге немесе секіруге тура келді. Осы уақыттан бастап тұрақтылық пен өткізгіштікті зерттеу дәуірі басталды. Бұл уақытта басқа да планеталарды зерттеуге және шөлдаладағы қақтығыс әрекеттерін жүргізуге арналған көптеген роботтар пайда болды [19].
Доктор Нисимуро Макото басшылығымен Табиғаттанушы атты робот қаланған кезде, 1928 жылы Жапонияда робот құрылысы басталды. Дамыған моторларымен ол қолы мен басының жағдайын өзгерте алды. Ал 21 қазан 2000 жылы көрме тарихында алғаш рет Жапонияның Йокохама қаласында, TokyoSony Corporation ROBODEX компаниясы бірінші адамтәріздес SDR - 3X Sony роботын ұсынады (5 - сурет) [20].

5 - сурет. Адамтәріздес робот SDR - 3X Sony

1.3 Әлемдік нарықтағы робототехника

Негізгі сегменттерді есепке ала отырып - өндірістік және сервистік роботты техникалар (әскери робот, тұрмыстық, білім жұмыстары үшін, мүгедектерге көмек және робот ойыншықтар (әлемдік нарықта сервистік роботты техникалар 5,3 млрд. долл. есептеледі)) нарығының көлемі 15 тен 30 млрд. доллорға жетеді (баға айырмашылығының себебі, әртүрлі эксперттердің бағалауында).
Дамыған роботтың сатылымы 2013 жылдан 2014 жылға дейін 160 мың ақш долларынан 178 мың АҚШ долларына өсті, сервистік робот сатылымы 2013 жылдан 2016 жылға дейін эксперттердің пайымдауынша 15,5 млн АҚШ доллорына шығуы керек, құрастырылған роботтарда 3,5 млн ақш долларына, білім жұмыстары үшін 3 млн АҚШ доллары, мүгедеткерге көмек 6,4 млн АҚШ долларын құрауы тиіс деп пайымдалуда.
2014 жылғы Халықаралық роботты техника Федерациясының мәліметіне сәйкес, біздің елімізде жұмысшы роботтардың жалпы саны 4000 - ға жуық болды. Негізгі дамыған роботтарды сатып алушылар - Жапония, Оңтүстік Корея, Қытай, АҚШ, Германия мемлекеттері. Негізгі робот өндірушілер - Жапония мен Германия (50% - дан жоғары және 22% - ға жуық әлемдік дамыған робот өндірушілерге) [21].
Ең үлкен сұраныс және өндірістің өсімі - жеке, білім беру, тұрмыстық робот көмекшілер, өндірістік (жинаушы, дәнекерлеуші, бояушы және тағы да басқалары) рентабльді, мобильдінің әр түрлері, медициналық, хирургиялық, ауыл шаруалық, құрылыс және әскери робот өндірістеріне көңіл бөлінеді.
Boston Consulting Group 2025 жылға дейін дамыған роботты техниканың инвестициясы әлемдегі 25 елдің экономикасы арасында бір жылдын ішінде 10% - ға, қазіргі уақытпен салыстырғандағы жылына 2 - 3% - ға артуда. Инвестициялық құнын төмендету және тиімділігін арттыру арқылы төлеуге болады. Қазіргі уақытта роботтар арзандады. Дәлдік дәнекерлеу роботы, мысалға, 2005 жылы 182000 долларға дейін төмендеді, ал, өткен жылы 133000 долларға дейін төмендесе, 2025 жылға дейін 103000 долларға дейін төмендейді деп болжануда.
2014 жылы қазанда Оксфордтық университет робототехниканы пайдалану перспективалары туралы зерттеу жұмыстарын жариялады, онда АҚШ - та ағымдағы жұмыс орындарының 47 пайызын екі онжылдықтың ішінде роботтар алмастырылуы мүмкін деп болжанып отыр.
Робототехника Қытай қауымдастығының президенті (CRIA) 2013 жылы Song Xiaogang роботының 36860 бірлігін сатса, 2014 жылы Қытайда сатылған роботтардың саны 50000 данаға жетті. ... Роботталған өнеркәсіп ұзақ уақыт ішінде 40% жылдық өсу қарқынын көрсететін болады деді ол. Қытай әлемде өндірілетін роботтардың барлық көлемінің бестен бір бөлігінен астамын сатып, әлемдегі ең ірі роботтарды тұтынушы мемлекет Жапонияны басып озған.
Роботты техника нарығында Ресейдің үлесі тек шамамен 0,17% - ын, яғни, ішкі нарықта 3 млрд рубльді құрайды. Ресей нарығының роботты техника кеңістігінде арнайы жұмыстарды жасау үшін негізінен саперлы барлау роботы қолданылады. Ежелгі антропоморфты (адамға ұқсас) роботтың орташа құны 450 000 АҚШ долларынан енді асты. Бас роботты техникашы Сколково Альберт Ефимовтың сөзіне қарағанда қазір Ресейде жылына 300 - ге жуық робот сатылған. Бұл дамыған елдермен салыстырғанда 500 есе аз. Ресейде 10 мың роботты техникасы бар өндіріске тек 2 роботтан келеді, ал Қытайда және ЮАР - да 24 - ке жуық, Бразилияда 5 роботтан келсе, Индияда Ресеймен бірдей.
Өнеркәсіптік роботты техникасын өндіру және насихаттау, дамыту жолдарымен айналысатын жетекші холдингтер, ірі халықаралық корпорациялар мен компаниялар төменде көрсетілген:
iRobotCorporation (АҚШ). Бұл компания мамандандырылған әскери роботтарды - мергендер, құтқару, барлау роботтарын, сондай - ақ, тұрмыстық роботтарын - шаңсорғыштар және тазалау роботтарын құрастырады. 2017 жылы компания 10 млн астам үй роботтарын сатқан. Соңғы 10 жылда компания 95 млн. доллардан 505 млн. долларға дейін сату көлемін ұлғайтты және жылдық көрсеткішін нөлдік көрсеткіштен 25 млн. доллорға дейін өсірді. Компаниядағы роботтардың ең танымал түрлері :
Тұрмыстық роботтары:
* AVA - тұрмыстық компьютерімен басқарылады;
* Verro - бассейн тазалау үшін құрылған робот;
* Roomba және Create, шаңсорғыш функцияларын жүзеге асырады;
Әскери және күзет роботтары:
* SUGV - әскери жағдайында эвакуациялық функциялар мен деректер орындаушы әскери жүйе;
* Warrior - жараланған, өрт сөндіру, жарылғыш тетіктерін бейтараптандыруға арналған жылжытушы робот;
* Seaglider - су асты аппараты;
* Ranger, - су патрульдерін жүргізеді;
* LANdroids - сигналдарды қабылдауға арналған байланыс құрылғысын қолдануға арналған Apple мини - аппараты.
ABB (Швеция - Швейцария). ASEA және Brown Boveri&Cie жетекші робототехника компанияларын біріктіру арқылы құрылған компаниялардың бірі. Бұл күрделілігі әр түрлі деңгейдегі өндірістік роботтарды шығаруға маманданған. Компанияның Ресейде зауыт құрылысы жүргізілуде, бірінші кезеңі 2015 жылдың ортасында пайдалануға берілді.
FANUC Robotics (Жапония). Негізінен өнеркәсіптік роботтар өндіруші компания: дәнекерлеу және паллеттеу, кескіндеме, портальдық, дельта роботтарын шығарады. 1350 кг жүк көтергіш ең қуатты робот құрастырған және оның 6 м биіктікке жүктерді көтеру қабілеті бар (6 - сурет).

6 - сурет. FANUC Robotics компаниясының жүк көтергіш роботы

KUKA (Германия). 1973 жылы әлемдегі алғашқы өнеркәсіптік робот құрастырушы компаниялардың бірі болып табылады. Қазіргі таңда осы компанияның роботтары кеңінен автомобиль өнеркәсібінде пайдаланылады. Ойын - сауықтық атракциондар ретінде пайдаланылатын Robocoaster роботының түрі 100 000 бірліктен астам өндірілді (7 - сурет).

7 - сурет. KUKA компаниясының роботтары

KawasakiRobotics (Жапония). Өнеркәсіптік роботтарды өндіруші - агрессивті ортада пайдалану үшін, қауіпті аудандарда қолдануға арналған роботтар. Дүние жүзі бойынша бұл компанияның 120 000 - нан астам роботтары орнатылған [22].
Мitsubishi (Жапония). Бұл өнеркәсіптік роботтары келесі мақсаттарда жасалады:
* мобильдік құрылғылар өндірісінде;
* тиеу және түсіруді қабылдау;
* автомобиль өнеркәсібі;
* зертханалық және медициналық жабдықтарға шағын бөлшектерді орнатуда.
LG Electonics (Оңтүстік Корея). Бұл тұрмыстық техниканы өндіруде ірі компаниялардың бірі LG тобының бір бөлігі болып табылады, шаңсорғыш роботы үйге арнап өндіріледі.
KamanCorporation (АҚШ) Жауынгерлік, әскери және өнеркәсіптік роботтар өндіруге маманданған.
Sony (Жапония). Компанияның ең негізгі жетістігі екіаяқты Qrio роботы болып табылады (8 - сурет). Ол заттарды ала алады және жылжыта алады, сонымен қатар, баспалдақпен жоғары және төмен түсіп шыға алады. Бірінші данасы 1999 жылы пайда болды.

8 - сурет. Екіаяқты Qrio роботы

Honda (Жапония). Бұл компания сөйлесе алатын, жүре алатын және адамдарды тани білетін гуманоид - робот Asimo - ны құрған (9 - сурет).

9 - сурет. Honda компаниясының Asimo роботы
Panasonic (Жапония). Тұрмыстық техника өндірушілерінің бірі, адамның басын жуатын шаштараз сияқты роботтар өндіреді. Өнеркәсіптік робот үйретушілер, жүгіргіш роботтар, робот шаңсорғыштарды шығарады.
LEGO Group (Дания). Бағдарламаланатын робот дизайнерлер - роботталған жиынтықтар өндіреді.
YujinRobot (Оңтүстік Корея). Компания қолайлы робот ойыншықтар мен тұрмыстық техника жасау арқылы аты шыққан. Компанияның ең танымал жобалардың бірі ылғалды тазалауды жүзеге асыратын қабілетті робот шаңсорғыш Iclebo болып табылады.
IntuitiveSurgical (АҚШ). Компанияның негізгі өнімі хирургиялық Da Vinci жүйесі. Бұл құрылғы операцияны төрт қолымен, адамның қатысуынсыз орындауға қабілетті (10 - сурет) [23].

10 - сурет. IntuitiveSurgical компаниясының Da Vinci роботы

Consis. Дәріханаларда фармацевтерге көмек беруге арналған робот манипуляторлар әзірлеумен айналысады. Бұл құрылғылар дәрі сақтау және қалпына келтіру үдерістерін оңтайландыруға арналған. Жүйе клиенттерге қызмет көрсету уақытын қысқартады, тауар айналымын арттыруға және дәрілік заттарды сақтауда ұтымды пайдаланады.
Gostai (Франция). Ол роботтар Джаз сериясын жасайды. Құрылғылар байланысының қызметтеріне тарифтер режимінде жұмыс істейді және негізгі компьютерлік бағдарламалармен жабдықталған.
AIST. Бұл компания жас қыз кейіпінде гуманоид - робот HRP - 4C роботын шығарған. Жасаушылар роботты барынша адамның тұлғасына және дене мүшелері мен мүмкіндіктеріне ұқсатып жасауға тырысқан. Құрылғы сөйлей алады және экологиялық дыбыстарды таниды, ән айтады (11 - сурет) [24].

11 - сурет. AIST компаниясының HRP - 4C роботы

AldebaranRobotics (Франция). Бұл әртүрлі қимылдарды қолдана алатын, дыбыстар шығара алатын және командаларға жауап беру қабілеті бар адам тәріздес гуманоид - робот NAO. Робот қазіргі уақытта болып жатқан оқиғаларды түсіне алады, және соған сәйкес шешімдер қабылдай алады (12 - сурет).

12 - сурет. AldebaranRobotics компаниясының NAO роботы

SODOG. Бұл компания Takara Tomy деп аталатын интерактивті робот күшікті құрастырған. Есте сақтау және үйрену мүмкіндігі бар. Жасанды интеллект орнатылған робот ит 50 дауыстық командаларға жауап береді. Робот дауыс және иістерді таниды, музыкаға би билейді [25].
Фесто (Festo) роботтары. Соңғы жылдары Фесто робот - кенгуру, робот - шағала, робото - шегітрке және құбылмалы ауа желе жасап шығарды. 2015 жылы Фесто жаңа екі жәндік тектес роботтарды: құмырсқалар мен көбелектердің құжынай бірлескен роботтар тобын көрсетті (13 - сурет).

13 - сурет. Festo роботтары: құмырсқа роботы

BionicANTs Ants робот - құмырсқа табиғи үлгілерінің негізінде, кооперативтік қылық көрсете алады. Шынайы құмырсқалар сияқты, BionicANTs қарапайым ережелердің жиынтығын орындайды. Олар өз бетінше жұмыс істейді, сонымен қатар, ауқымды, күрделі мәселелерді шешу үшін бірлесу қажет болса, біріге жұмыс істей алады. Олар өз әрекеттері мен қозғалыстарын үйлестіріп бір - бірімен қарым - қатынас жасай алады.
Аппараттық тұрғысынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.