Отандық контенттің сапасы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I БӨЛІМ.Салауатты өмір салты ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .6
1.1 Қазақтілді интернет сайт және платформалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.2 Отандық контенттің сапасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
II БӨЛІМ. Дизинформация және оның салдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.1 Салауатты өмір салты туралы ақпарат беру мысалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 27
III БӨЛІМ. Салауатты өмір салты және әлеуметтік желі ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
3.1 Радио арқылы салауатты өмірді насихат ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
КІРІСПЕ
Әлемді түбегейлі өзгерткен интернеттің бұқаралық ақпарат құралдарына сіңіскеніне біраз болды. Ақпаратқа қол жеткізу ыңғайлана түсті. Журналистің былай да жедел, әрі тез қызметі одан сайын ұштанып сала берді. Былайша айтқанда, барлық әлем осы бір ғаламтордың ішіне жиналды десек те қателеспейміз. Алайда интернет десек, аспанға қара бұлттарды төңдіретінім рас. Оның біршама кемшіліктерін айтып, зиян екенін айта түсеміз. Сондықтан, осы бітіру жұмысымның тақырыбын Салауатты өмір салты туралы интернет-ресурстар: пайдалы ақпарат беру мысалдары деп алдым. Сонымен қатар, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру атты Жолдауында денсаулыққа байланысты біршама мәселелер көтерілді [1]. Ұлттың әлеуметтік деңгейін көтеруін үшін алдымен деннің саулағына зейін қою қажет. Сол себептен, алғашқы бөлімді салауатты өмір салты ұғымы деп алдым. Осы ұғымға тоқтала кетіп, оны 1.2 бөліміндегі, яғни отандық сайттарды бүгінгі қызметі және олардың қарқынды дамуы жайында кеңірек журналистік ізденіс жұмыстары баяндалады.
Расымен де, қазіргі таңдағы отандық сайттар көңіл толтырарлықтай емес. Бәлкім ортақ контенттегі сапа орташа болуы мүмкін, алайда дәл салауатты өмір салтына келсек, ештеңе таппай қаламыз. Оның себебі неде? Осы орайда журналисттердің әлсіздігін байқаймыз. Қазақша контент үшін терлеп, еңбектенетіндер саны аз. Бірақ мүлдем жоқтың қасы деп те айта алмаймыз. Оны да осы аталмыш бөлімдерде толықтай қарастырамыз.
Салауатты өмір салты дегенде көз алдымызға тек спорт пен диеталар ғана елестейтіні рас. Ол да дұрыс, бірақ бұл көлдің жағасын ғана кешумен тең. Осы ұғымға сүңги кетсең, өте ауқымды, көлемді және жан-жақты екеніне көз жеткізуге болады. Тіпті ақпарат қабылдау, қарым-қатынастың өзінде де салауатты бейнесі бар. Толықтап өтсек, керек ақпаратты ғана қабылдау, стресске жол бермеу, саналы қолданушы болу сияқты аспектілер. Пандемия кезінде ақпараттық кеңістікте әлеуметтің ақпараттық кеңісткте сауатсыздығын байқадық. Коронавирус туралы біршама фейк жаңалықтарға ұрынып, она қалай және қайдан тексеру керектігін білмедік. Жасыратыны жоқ, ондай жағдаймен өзім де соқтығыстым. Салауатты өмір салтының өзектілігі әлеуметтік өмірдің күрделенуіне байланысты адам ағзасына түсетін жүктеме сипатының жоғарылауы мен өзгеруінен, техногендік, экологиялық, психологиялық, саяси және әскери сипаттағы тәуекелдердің артуынан, жағымсыз факторларды тудырады денсаулықтың ауысуы [2]. Кейінгі бөлімдерде ақпаратты қалай дұрыс іздеу керек екеніне тоқталамын. Тек қана журналист қауымына емес, әлеумет үшін де пайдалы кеңестер. Сонымен қатар, ақпараттардың әлеуметтік желімен сабақтастығын қарастырамын. Себебі, әлеуметтік желінің саны көп, бірақ арасындағы ең тиімдісін біле бермеймыз. Интернетте таралған жалған ақпараттың жылдамдығы соншалықты тез өсіп жатыр, сондықтан жалған жаңалықтар шынайы жаңалықтарды жауып тастай бастайды.
Бұл туралы Ұлыбритания парламентінің Мәдениет, баспасөз және спорт жөніндегі қауымдар палатасы комитетінің төрағасы Дамиан Коллинз айтты. Оның айтуынша, адамдар жалған жаңалықтарды нақты жаңалықтардан ажырата алмай қиналады [3]. Сондықтан бұл өз өзектілігін жоғалтпайтын мәселе.
Қазіргі таңда, әсірессе, пандемия кезінде марафон, вебинар,онлайн курстың шағы десек қателеспейміз. Бұл қаншалықты өткінші нәрсе екенің болжау қиын, бірақ та толығымен сіңісіп кеткені рас. Вебинар тақырыптары көбінесе салмақтан арылу, мотивацияландыру, дұрыс тамақтану, қалай ақша табу деген сияқты дүниелерге арналады. Бұл да интернеттегі салауатты өмір салтын ұстануға арналаған ресурстар. Аталмыш тақырыпқа толықтай үшінші бөлімде тоқталамыз.
Сонымен бірге интернеттің фундаменті - сайттар. Сайттың саны өте көп, алайды оның сапасы көңіл толтырарлықтай емес. Жалпыдан жалқыға көшетін болсақ, қазақша контенттің аздығы. Бұл да бір журналист қауымның Отандық контент үшін тер төкпегендігінің белгісі.
Сонымен қатар, Қазақ радиоларында өткен практикамда, салауатты өмір салтына байланысты бірнеше мәселелер қозғалған болатын. Соның ішінде мен Он бағыт атты бағдарламада істеген едім. Аталмыш бағдарламада елдегі пандемия салдарын қозғап отырдық. Бұны да салауатты өмірдің бір бөлшегі ретінде қарастыруға болады. Ол бағдарламадан бөлек, радиодағы басқа да бағдарламаға тоқтаймын. Толығырақ үшінші бөлімнің бірінші тармағында тоқтала кетемін.
I БӨЛІМ.Салауатты өмір салты ұғымы
Салауатты өмір салты дегеніміз - аурудың алдын алу және денсаулықты нығайту мақсатында жеке адамның өмір салты. Салауатты өмір салты - бұл тиісті тамақтану, дене шынықтыру, моральдық-психикалық қасиеттер мен жаман әдеттерден бас тарту арқылы денсаулықты жақсартуға және сақтауға бағытталған адам өмірінің тұжырымдамасы, белгілі бір деңгейде ұстанымы.
Философиялық және социологиялық бағыттың өкілдері (П. А. Виноградов, Б. С. Эрасов, О. А. Милштейн, В. А. Пономарчук, В. И. Столяров және т.б.) салауатты өмір салтын ғаламдық әлеуметтік аспект, жалпы қоғам өмірінің ажырамас бөлігі деп санайды.
Психологиялық-педагогикалық бағытта (Г. П. Аксенов, В. К. Бальсевич, М. Я. Виленский, Р. Дитлс, И. О. Мартинюк, Л.С. сана, адам психологиясы, мотивация тұрғысынан. Басқа көзқарастар да бар (мысалы, биомедициналық), бірақ олардың арасында өткір сызық жоқ, өйткені олар бір мәселені шешуге бағытталған - жеке тұлғаның физикалық болсын, менталды болсын денсаулығын жақсарту.
Салауатты өмір салты - бұл адам өмірінің әр түрлі жақтарын дамытудың, белсенді ұзақ өмір сүруге жетудің және әлеуметтік функцияларды толық орындаудың алғышарты.
Осындай идеялық ұстанымның шығу тарихына тоқталсақ, XIV ғасырдың соңында ортағасырлық Tacuinum sanitatis медициналық трактаты латын тілінде салауатты өмір салты туралы қозғалады. Кітапта дәрілік шөптерден гөрі тағамның және жеуге жарамды өсімдіктердің кейбір түрлерінің пайдалы және зиянды қасиеттерін сипаттауға көп көңіл бөлінеді, сондай-ақ денсаулықты сақтаудың алты шарты келтірілген [4].
Байқасаңыздар, аталмыш тақырып пайдасы жағынан тиімді. Бұл дегеніміз осы ұғымды ұлт пен ел болашағы үшін қолданғанның еш айыбы жоқ. Зерттеулер көрсеткендей, салауатты өмір салтын ұстану өмір сүру жасының айтарлықтай өсуіне әкелуі мүмкін. Германиядағы зерттеу салауатты өмір салты 40 жастан кейінгі өмір сүру ұзақтығының 13-17 жасқа ұлғаюымен байланысты екенін көрсетті [5]. АҚШ-тағы зерттеу 50 жастан кейінгі өмір сүру ұзақтығының 12-14 жасқа дейін ұзарғанын көрсетеді [6].
Адам денсаулығын нығайтуға ықпал ететін өмір салтын қалыптастыру үш жолмен жүзеге асырылады:
Біріншісі - инфрақұрылымдық. Адам өмірінің негізгі салаларындағы нақты жағдайлар жасалуы. Оған біз жұмыстан кейінгі бос уақыттың болуы, мемлекет тарапынан экологиялық бақылауға алу, қоршаған ортаны бейімдеу.
Екіншісі - жеке даму. Белгілі бір тұлғаның өзі саналы түрде келуі. Күнделікті өмірін стандартты түрде өзгерту.
Соңғы үшіншісі әлеуметтік насихат жүргізу. Салауатты өмір салтын насихаттау деп оны танымал етуге бағытталған бірқатар іс-шаралар түсініледі, олардың ішіндегі ең маңыздысы білім беру және сыртқы бағдарламалар, бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнама (радио, теледидар, Интернет). Осы ретте, бұқаралық ақпарат құралдары барынша позитивті бастаумен, ел арасына ұғымды белгілі бір мотивпен жеткізе алуы қажет. Осы орайда мынандай сұрақ туындайды: Олар нені жеткізе алуы қажет?
Еңбек - салауатты өмір салтының маңызды элементі. Адам денсаулығына биологиялық және әлеуметтік факторлар әсер етеді, олардың басты дөңгелегі еңбек. Еңбек пен демалыстың ұтымды режимі - салауатты өмір салтының қажетті элементі. Дұрыс және қатаң сақталған режиммен жұмыс істеу және демалу үшін оңтайлы жағдайлар жасайтын және сол арқылы денсаулықты жақсартуға, тиімділікті жоғарылатуға және еңбек өнімділігін арттыруға ықпал ететін организм жұмысының нақты және қажетті ырғағы дамиды.
Салауатты өмір салтының келесі буыны - зиянды әдеттерді (темекі шегу, алкоголь, есірткі) жою. Бұл денсаулықтың бұзылуы көптеген аурулардың себебі болып табылады, өмір сүру ұзақтығын күрт қысқартады, жұмыс қабілеттілігін төмендетеді және жас ұрпақтың денсаулығы мен болашақ балалардың денсаулығына кері әсер етеді.
Салауатты өмір салтының келесі құрамдас бөлігі - теңдестірілген тамақтану. Тамақ белоктардың, майлардың және көмірсулардың, дәрумендер мен минералдардың көзі болып табылатын аралас тағамдардан тұруы керек.
Спортпен шұғылдану - салауатты өмір салтының маңызды шарты. Оның негізі жастардың денсаулығын нығайту және дене қабілеттерін дамыту.
Жеке гигиена - салауатты өмір салтының тағы бір маңызды элементі. Жеке гигиена рационалды күнделікті режимді, денені күтуді, киім мен аяқ киімнің гигиенасын қамтиды.
Міне, аталып өткен пункттер салауатты өмір салты ұғымына кіреді. Ел ауызында көбінесе орыс тіліндегі здоровый образ жизни, яғни ЗОЖ деген атаумен танымды. Осы орайда бұқаралық ақпарат қызметтерінің міндеті қандай? БАҚ қызметкері - көп оқитын, көп білетін, көп нәрсені түсінетін және әрдайым ойлайтын адам. Ия, бәрін білу шындыққа жанаспайды, бірақ өмірдің белгілі бір салаларына қызығушылық - кез-келген журналистің темір қағидасы. Сондықтан журналист қауымы қызуғушылық танытып, ақпарат сіңіру қажет. Қызығушылық дегеніміз - қызығушылық, бірақ әрқашан қандай мәліметтер пайдалы және қызықты екенін, ал қайсысы тек уақытты ысыраптайтынын білуі з керек. Мүмкін бұл фактор қарапайым болып көрінуі мүмкін. Шындығында, маңызды және екінші ретті ажырата алатын адамдар онша көп емес. Сол себептен, ақпаратты сүзгіден өткізу де маңызды аспект. Ақпаратты тек сүзгіден өткізіп қана қоймай, журналисттік этиканы да сақтау қажет.
Журналистік этика мен стандарттар - бұл кәсіптік журналистиканың салалық ар-намыс кодексі деп аталатын этикалық принциптері, олар медиа ұйымдары мен кәсіподақтарда әр түрлі формулаларда тұжырымдалады. Кәсіби этика заңды түрде рәсімделмеген, бірақ бұқаралық ақпарат құралдарында қабылданған және қоғам бекіткен белгілі және нақты жазылған ережелер [7].
Осы ережелерді, бекітілген қағидаларды ұстана отырып, журналист интернет торабына қазақша, отандық өнім, яғни контент жасауы қажет. Бұл біздің шындықпен қаншалықты жанасады? Себебі бұрындары орыс империясының қол астында болғандықтан, кейін Кеңес Одағының мүшесі болғандықтан елге орыс тілі сіңісіп кетті. 1989 жылы 22 қыркүйекте қабылданған Қазақ КСР-індегі Тіл туралы Заң [8] мемлекеттік тіл ұғымын енгізді, ал қазақ тіліне мемлекеттік тіл мәртебесі берілді [9], ал орыс тілі де этносаралық қатынас тілі мәртебесін алды. Кейін Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер енгізу арқылы мемлекеттік тілмен қатар орыс тілі де ресми түрде қолданылады деп анықталды.
Енді ғана ептеп сол тіл шарбағынан босансынып келеміз. Осы заңнама өзгергеннен кейін, екі тілде ақпарат таратылды. Ал сапалы контент көбіне орыс тілінде жүргізілді. Ол көршілес Ресей Федерациясынының БАҚ басымдылығы. Алайда күннен күнге ана тіл ұғымы кеңеюде. Небір сайттар мен платформалар іске қосылды. Сол торабтарға салауатты өмір салты қаншалықты насихатталатының келесі бөлімшеде толығырақ зерттеймін.
Қазақтілді интернет сайттар және платформалар
Ең қарапайым тілмен айтсақ сайт - бұл жалпы доменге біріктірілген және сілтемелермен, тақырыптармен және дизайнмен байланыстырылған веб-беттер жиынтығы. Заңға сәйкес әр сайт заңды немесе жеке тұлғада тіркелуі керек, яғни иесіз, елес веб-ресурстар жоқ. Сұраныс үшін іздеу жүйесі шығаратын кез-келген парақ белгілі бір сайттың бөлігі болып табылады.
Ал әлемдегі алғашқы сайт бұл info.cern.ch веб-сайты. Ол 1991 жылы 6 тамызда пайда болды. Оны жасаушы Тим Бернерс-Ли HTTP деректерді жіберу хаттамасына, URI адрестік жүйесіне және HTML гипермәтіндік белгілеу тіліне негізделген World Wide Web жаңа технологиясының сипаттамасын жариялады. Сонымен қатар сайтта басқа тағы да серверлер мен браузерлерді орнату және пайдалану принциптері сипатталды. Сайт әлемдегі алғашқы Интернет-каталогқа айналды, өйткені кейінірек Тим Бернерс-Ли басқа сайттарға сілтемелер тізімін орналастырды (10).
Қазақстанда интернет қашан пайды болды деген сұраққа бір емес, тіпті екі жауап бар. Біріншісі - Парасат фирмасы базасында RELCOM жүйесiнiң Қазақстандағы алғашқы аймақтық торабы ашылған. Ол 1991 жылы сәуір айында орын алған болатын. Бұл торап UUCP пртоколы бойынша элетрондық пошта қызметiн көрсететiн. Ал, екінші жауабы бұл - Казнеттің туған күні. Ол 1994 жылы 19-ы қыркүйек айында алғаш рет KZ доменi тiркелген едi. Аталмыш жылдың аяғына қарай, Отандық сайттардың саны он беске жеткен. Қазiргi уақытта олардың қандай сипатта болғаны туралы мәлiметтер, адрестерi нақты сақталмаған (11).
Бірақ та ол кезден талай жылдар өтіп кетті. Сайттардың саны да артты. Одан бөлек көптеген платформаларға қазақша контент сіңісе бастады. Мысалға YouTube Америка елінің платформасы. Қазақстандықтар күн сайын осы әлеуметтік желіден миллиондаған бейнелерді көреді - бұл айына жүздеген миллион қаралым - осының бәрі YouTube-ті Қазақстандағы ең танымал әлеуметтік желі деп атауға құқық береді. Эксперименттің тазалығы үшін біз өз рейтингімізде тек жеке парақтарды немесе ұжымдық парақтарды ескердік, теледидар арналарын қоспағанда.
1. Аминка Витаминка: 1703114 жазылушы
Сәлеметсіз бе! Менің атым Амина. Бұл маған ұнайтын барлық нәрсе туралы менің каналым. Жазылыңыз және біздің жақсы көңіл-күйімізді көріңіз! - Аминка Витаминканың арнасы осылай басталады. Бұл шындықтан алыс емес, өйткені оның негізгі мазмұны әзіл-қалжыңдар, әзіл-сықақ көріністер, пародиялар. Айтпақшы, Аминаның әпкелері де қатысады. Олар шын жүректен және балалық стихиямен ойнайды. Бұл адамды баурап алады. Телеарнаның жалпы қаралу саны 1,7 миллиардты құрайды, бұл канал өте пайдалы деп болжауға болады.
2. Екатерина Сайбел: 1 074 545 жазылушы
Сәлем достар ... Біз отбасылық өміріміз туралы видео күнделік күнделікті влогтар жүргіземіз. Мен сондай-ақ сұлулық, денсаулық, ана болу, ата-ана, тамақтану және отбасылық береке мен бақыттың құпиялары туралы бейне түсіремін. Біз бірге бақыттымыз және осы сәттерді сіздермен бөлісеміз. Көруден ләззат алыңыз , - деп жазады Екатерина. Айтпақшы, бұл бөлік ұзақ уақыт бойы жаңартылған, өйткені, белгілі болғандай, осы уақыт аралығында отбасында толықтыру болған - нәресте Вова. Мұндай мазмұн кімге бағытталғаны түсінікті - бұлар ұзақ қыстың кештерінде қосымша тәжірибе жинауға қарсы емес жас аналар. Жалпы, сіздің уақытыңызда қызғылт щек сәбилер мен сандық ақындар бар. Жоба коммерциялық тұрғыдан да сәтті болатыны сөзсіз - жалпы қарау саны жарты миллиардқа жетті.
3. Rusik TV: 796 597 жазылушы
Арнаның авторы - Руслан Визингериев және ол ең алдымен актер және Astana.KZ КТК командасының авторы ретінде танымал. Арнада Руслан Визингериев әр түрлі сценарийлерде ойнап, таксист Русик ретінде көрінеді. Қараудың жалпы саны - 143 миллион.
4. Біздің Vidos TV: 752 743 жазылушы
Ғылыми поп және бұл - жеңіске жететін жанр. Конкурс ауқымынан тыс жерде болатын әзіл-оспақтар мен балалар тақырыбынан айырмашылығы. Арна қожайыны - Эдуард Кравченко - бірнеше түсті салқындатқыштан кондиционер, түрлі-түсті түтін қазандар жасайды, моторды суда іске қосады, картоннан ұшақтың алып моделін жасайды және қай жерде жасыру керектігін айтады. адал жолмен тапқан ақша. Сонымен қатар, бұл экстремалды жағдайларда қалай өмір сүруге болатындығы туралы сабақ береді. Арнаның мақаланы жазу кезіндегі кумулятивтік көзқарастары 114 млн.
5. Юфраме: 618419 жазылушы
Вайнерлердің өте танымал тобы. Жігіттер тапқыр, клиштермен ауыртпалықсыз. Сондықтан олардың көрсеткіштері 136 миллионнан астам көрілім жинады.
6. DEEMOROV: 562599 жазылушы
Сіздің таспаңызға геймер. Бахтияр Амиршин, DEEMOROV арнасының иесі, өз блогын мобильді қосымшаларға, технологияларға, т.б. шолуларға бағытталған ресурс ретінде жариялайды. Бірақ, сайып келгенде, бәрі тек ойын шолуларына бағытталды. Автор өте жемісті және кейде екі күнде бір бейнені жүктейді. Телеарнаның жалпы қарау саны 32 миллионнан асады.
7. Stupidmadworld: 514794 жазылушы
Үздік жетілікті қорытындылау - бұл гаджеттер және онымен байланысты барлық нәрселер туралы Максим Якименконың сапалы қазақстандық арнасы. Құрылғыға арналған шолулар, аппараттық және бағдарламалық жасақтаманың лайфхактары, жаңалықтар Арнаның 97 миллионға жуық қаралымы бар.
Алайда осы жеті топ арналардың ішінде салауатты өмір салтына сабақтас арналар жоқ. Бірақ ол мүлдем жоқ деген сөз емес. Дәл осы платформада Өмірліу Қуат Бақытбек Рәбілұлы атты арнада, салауатты өмір салтына бағытталған бейнероликтер жасалған. Өз арнасында ол қалай дұрыс жаттығу керек, ағзадағы ауырсынудан қалай арылуға болатыны туралы айтады. Сонымен қатар, қалай дұрыс тамақтану керектігі туралы егжей-тегжейлі баяндалған бейне де бар. Дене саулығынан басқа, ол психологиялық денсаулық туралы да айтады. Ең бастысы, ол өз арнасын қазақ тілінде жүргізеді. Арнаның жиырма мыңға жуық жазылушысы бар. Жоғарыда көрсетілген арналар сияқты көп емес, бірақ мұндай арнаның бар екенін білу әрқашан жақсы. Бұл шетелдік платформада орналасқан арналар, ал өзіміздің отандық аналогқа көңіл бөлсек.
Aitube.kz Ұлттық бейне хостингі
Мыңдаған сағаттық әр түрлі тақырыптағы қазақстандық мазмұн, қызықты оқиғалан(12).
Айтубе кім үшін жаратылған?
Көрермендер үшін
Мыңдаған сағаттық әр түрлі тақырыптағы қазақстандық мазмұн, қызықты оқиғалар мен теледидарлар
Блогерлер үшін
Адал аудиториясы бар және назар аудару үшін бәсекесі төмен тамаша платформа
Контент өндірушілер үшін
Мазмұнды таратудың және монетизациялаудың қосымша әдісі
Айтубе қалай дамуда?
*2 500 000 айына пайдаланушылар
*240,012 желідегі қолданушылар
*750 арналар
*5 телеарна тікелей тарату режимінде
*Монетизация
Қазақстандық видео хостинг Aitube мобильді құрылғылардағы мазмұнды көруге арналған мобильді қосымшаны іске қосты. Қолданушыларға қазақстандық өндірістің сериалдары, мемлекеттік тілдегі көптеген ойын-сауық және білім беру мазмұны, сондай-ақ қазақстандық телеарналар хабарлары таратылымдары қол жетімді.
2021 жылы 4 наурызда қазақстандық IT-компанияның басшысы Айту-Дала Евгений Волковтың алғашқы баспасөз мәслихаты өтті, ол қазақстандық Aitube видео хостингі және мобильді қосымшаның іске қосылуы туралы айтты. Қосымшаның іске қосылуы - отандық әзірлеушілердің күш-жігерінің нәтижесі. Aitube платформасын жас қазақстандық Айту-Дала цифрлық компаниясы құрды және дамытуда. Видеохостингтің басты міндеті Қазақстан тұрғындарына отандық видео-контентке ақысыз және ыңғайлы қол жетімділікті қамтамасыз ету. Aitube - бұл үздік өндірушілердің эксклюзивті мазмұнын, сондай-ақ теледидарлық ойын-сауық пен ақпараттық шоу мен қолданушы бейнелерін біріктіретін ұлттық бейне хостинг қызметі. Aitube - бұл ашық алаң, мұнда әркім өзінің кез-келген жанрдағы БАҚ-ын шығара алады, ал көрермендер қазеттің жаңа жұлдыздарын ғана емес, сонымен қатар қазақстандық өндірістің премиум-контентіне ақысыз қол жеткізе алатын мүмкіндікке ие. Сайтқа ай сайын 2 миллион адам кіреді, оның 91% -дан астамы - Қазақстан тұрғындары.
Айту-Дала - 2019 жылы құрылған IT компания. Оның назары Қазақстандағы және бүкіл Орталық Азиядағы Интернет-медиа нарығына бағытталған. Компания заманауи цифрлық өнімдерді, жасанды интеллектпен тәжірибе жасайды және Big Data-мен жұмысты жақсартуға бағытталған. Айту-Даланың миссиясы - цифрлық ортада халықтың тұрақты дамуы үшін медиа қызметтерін құру. Компанияның негізгі өнімдері Aitube видеохостингі, Ainews жаңалықтар агрегаторы (соның ішінде Ainews.B2B жаңалықтар ресурстарын насихаттауға арналған виджет ұсыным) және сауалнамалар мен брендтерді зерттеуге арналған Qalaysin қызметі (13).
Аталмыш платформаға ұқсас отандық Aitu деген бағдарлама бар. Aitu - бұл ақысыз музыка, хобби чаты, кіріктірілген ойындар, әмиян және серіктес қызметтері бар қазақстандық қосымша.
Айтудағы музыка:
:: танымал және әлемдік музыкаға жарнамасыз және шектеусіз ақысыз қол жетімділік;
:: фондық режимде музыканы шектеусіз тыңдау мүмкіндігі;
:: тректерді Интернеттен тыс жүктеу және тыңдау мүмкіндігі;
:: әрдайым жаңа жинақтар, плейлисттер, альбомдар мен диаграммалар.
Кіріктірілген AituPay әмиян:
:: 2000 қызмет үшін комиссиясыз төлемдер;
:: қазақстандық эмитенттер шығарған VISA және Mastercard төлем жүйелерінің карталарынан әмияндарды толтыру;
:: бүкіл Қазақстан бойынша 15000 Kassa24 терминалдарында комиссиясыз қолма-қол ақшаны толтыру.
Aitu-да ондаған тегін кірікті.рілген ойындар, сондай-ақ серіктес қосымшалар бар:
:: дүкендерден сатып алу үшін ақшаны қайтарып алуға;
:: тамақ жеткізуге тапсырыс беру;
:: онлайн режимінде киім сатып алу;
:: тұрғын үй бағдарламасын және ипотеканы таңдау;
:: барлық жағдайларда қызмет көрсету станциясын немесе мамандарды және басқа қызметтерді табу.
Айту үшін байланыс үшін барлығы бар:
:: қызығушылықтар бойынша чаттарды топтастыру;
:: тегін аудио және бейне қоңыраулар;
:: танымал қазақстандық блогерлер мен пабликтердің арналары;
:: көп тілді: қосымша қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде қол жетімді.
Ал салауатты өмір салтымен сабақтастырсақ, платформада небір психологиялық тесттер жинақталған. Сол тесттердің арқасынды белгілі бір ауруды алдын алуға болады. Себебі жиырма бірінші ғасырда ақпараттық өмірде психологилық ауытқуларға ұшырау ықтималдылығы жоғары.
Сайттарға тоқтала кетсек, мен енді қарқынмен дамып келе жатқан balbal.kz сайтын айта аламын. Себебі сайтта салауатты өмір салтына арналған материалдар жақсы қамтылған. Balbal Business & Мотивация порталы Қазақ тіліндегі пайдалы ақпаратты жақсарту және қазақ тілді оқырманның білімін жақсартуға көмектесу үшін Интернетте ашылды. Аталмыш порталда жарияланған мақалалар сіздің бизнесіңізді бастауға, мотивацияны арттыруға және денсаулықты дамытуға көмектеседі. Сайтта бірнеше айдарлармен қамтылған: миллионер, біліп жүр, лайфхакер, салауат, компас, психология, копирайтинг, кітап тағы сол сияқты. Бұл орайда, салауатты өмір салты ұғымына толықтай осы сайтты жатқызуға келеді. Тек бұл сайттың танымалдылығы төмен, алайда болашағы зор екеніне сенімдімін. Кейінгі үшінші бөлімде осы сайтқа мақала жазу үлгісін көрсетемін. Енді отандық контенттің сапа жағдайына толықтай тоқталуға болады. Себебі біздің медиа әлі көп сынақтан өтуі қажет.
Отандық контенттің сапасы
"Сапа" термині нені білдіреді? Сапа-бұл мақсатқа сәйкес белгілі бір талаптарды қанағаттандыруға жарамдылығын анықтайтын қасиеттер жиынтығы.
Басқаша айтқанда, сапа-бұл қолданыстағы қажеттіліктерге сәйкес келетін өнімдер мен қызметтер. Бұл тауарларға да, қызметтерге де қатысты. Осы орайда тауар ұғымына біз контентті жатқызамыз.
Отандық медиа кеңістіктегі ахуал қазіргі кезде қоғамның да, мемлекеттің де екіұшты реакциясын тудыруда. Сонымен қатар, "Алақай" материалдары тілге тиек болды, ал отандық арналар баспасөз сияқты бюджетті сәтті пайдаланып, халық арасында танымал емес, сонымен қатар ел басшылығы тарапынан сынға алынатын қызғылт көзілдірік арқылы қазақстандық қоғамның өмірін көрсетуде.
Сонымен, Үкіметтің кеңейтілген отырысында Мемлекет басшысы көптеген мемлекеттік телеарналардың жұмысын сынға алды, оның айтуынша, онда ешқандай мазмұн жоқ. "Әлеуметтік саладағы жағдай адамдардың көңіл - күйін бақылау, өзекті мәселелерді дер кезінде қою, қарапайым адамдардың жағында болу", - деді Нұрсұлтан Назарбаев. Сонымен қатар, отандық бұқаралық ақпарат құралдарының қызметі олардың алдына қойылған міндеттерді көрсетпейді. "Бұқаралық ақпарат құралдары, әсіресе мемлекетте, барлық мәселелерді қамтып қана қоймайды. Бұқаралық ақпарат құралдарының міндеті-адамдарға объективті ақпарат беру және адамдарға үйрету. Адамдардың қазіргі экономика, қазіргі саясат туралы білімдерін көтеру. Бұл мемлекет ішінде болып жатыр", - деп түйіндеді президент
Сонымен қатар, көптеген отандық БАҚ өз қызметінде мемлекеттік ақпараттық тапсырысты орындауға сүйенеді. Айтпақшы, 2012 жылы мемлекеттік тапсырысты 98 бұқаралық ақпарат құралы - 11 телеарна, 4 радиостанция және 83 баспа БАҚ орындады. Ішкі істер министрлігі басқа мемлекеттік органдармен және бұқаралық ақпарат құралдарымен бірлесе отырып, 50-ге жуық медиа жоспарды тиімді жүзеге асырды. Ал отандық БАҚ - тағы Материалдардың жалпы көлемі газеттердегі А2 форматындағы 16 047 жолақты, журналдардағы 1 550 бухгалтерлік және баспа парақтарын және 102 785 сағат теле-және радиохабарларды құрады.
Алайда, көрермендер мен оқырмандардың отандық арналар мен баспасөзге деген қызығушылығы әлі де төмен деңгейде. Бұл тұрғыда жаңа теледидарлық жобалардың іске асырылуы назар аударады, олардың сапасын пайдаланушылар да әр түрлі бағалайды. Сонымен қатар, бірнеше бағыттың қайталануы соншалықты айқын болды, бұл Мемлекет басшысының әділ шағымдарын тудырды.
Үкіметтің кеңейтілген отырысында Елбасы Мәдениет министрі Мұхтар Құл-Мұхаммедке бірқатар сұрақтар қойды. "Айтыңызшы, Мұхтар Абрович, бізде" Спорт"," мәдениет"," Білім " телеарналары бар, осының бәрі арна ма?! "Спорт" арнасы, дене шынықтыру да мәдениетке енеді, солай емес пе?! Сіз көп ақша жұмсайсыз. Мемлекет ешқашан бюджеттен бұқаралық ақпарат құралдарына сонша ақша бөлген емес, олар бюджетке қараған кезде қайда қарайды? Тыңдаңыз, " Білім " және " мәдениет " - бұл менің тұжырымдамамдағы бір арна. Сіз бұл арналарға қарайсыз-мазмұн жоқ, материал жоқ. Олар оны саусақтарынан сорып алады: олар жабайы табиғатты және кейбір тарихи фильмдерді көрсетеді. Онда қанша адам жұмыс істейді, бірақ шығармашылық топтар жоқ! Мысалы, Каспионет "Қазақ теледидары" деп аталды, толығырақ 24.kz -бұл барлық арна. Тиімді жұмыс істеудің орнына, біз не істеп жатқанымызды білмейміз! Біз тек ақша ұрлаймыз! Біз оны ысырап етеміз! "- деп атап өтті Мемлекет басшысы[14].
Шынымен де, ел басшысының бұндай шағымына орын бар. Себебі көптеген арналарды біріктіруге болатын еді. Ал біздің мәселеде салауатты өмір салты ұғымына спорт арнасы, мәдениет арнасын біріктіруге болар еді. Атап өткендей аталмыш ұғым кең. Бұл дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарының жағдайы. Ал интернет желісіндегі жағдай біраз өзгешелеу. Мысалға YouTubе платформасын алайық.
Қазақстандық YouTube авторларының әзірлеу және жарнамалау үшін тағы бір құралы бар. YouTube халықаралық серіктестік желісі (MCN-көпарналы желі) және yoola Қазақстанда офисін ашқан жеке медианы әзірлеу және ілгерілетуге арналған платформа (оған Ресей мен ТМД-дағы YouTube-тың ірі арналары кіреді).
Компания өкілдерінің айтуынша, Қазақстандағы YouTube контент нарығы ең жылдам дамып келе жатқан нарық болып табылады. Жаңа құрушылардың пайда болуы және YouTube бейне қоңырауларының өсуі бойынша Қазақстан Ресейден кейін және Yoola-ның барлық қатысу нарықтары арасында үшінші орын алады, ал Қазақстандағы Yoola серіктестерінің жалпы аудиториясы 15,5 млн.жазылушыны немесе республика халқының 85% - ын құрайды. Ең танымал жанрлар: Ойын бейнелері, блогтар, ойын-сауық мазмұны.
"Онлайн-БАҚ-қазақстандық авторлар өздерін белсенді түрде білдіретін қарқынды дамып келе жатқан орта және Біз өз мақсаттарына жетуге көмектесу үшін YouTube-тағы Жарнама туралы өз ноу - хауымыз бен білімімізбен бөліскіміз келеді", - дейді Yoola Kazakhstan бірлескен құрылтайшысы Сардар Мурсалимов.Оның айтуынша, компания Қазақстанда жүзге жуық автормен жұмыс істейді және деректер базасы үнемі жаңартылып отырады. Ынтымақтастық критерийлері-бұл жазылушылар саны ғана емес, сонымен бірге аудиторияның белсенділігі, көзқарастар саны және автордың дамуы мен жетілуіне деген ықыласы [15].
Сонымен қатар, интернетте буллинг ұғымының бар екенің ескеруіміз керек.
Интернеттегі қорлау [16], немесе кибершабуылдар - қазіргі заманғы байланыс құралдары арқылы қасақана қорлау, қорқыту, жала жабу және ауыр деректерді басқалармен байланыстыру, әдетте ұзақ уақыт. Киберкультураның бір бөлігі.
Бұл құбылысты белгілеу үшін кибер-қорқыту англизмдері де қолданылады-бұл ағылшын тілінен шыққан термин( ағылшын тілінен cybermobbing), сонымен қатар интернет-қорлау( интернет-қорлау), кибершабуыл (кибершабуыл), троллинг (троллинг -- "ұстау"), жалын (жалын - "жалын").
Қорқыту ақпараттық кеңістікте ақпараттық-коммуникациялық арналар мен құралдар арқылы жүзеге асырылады. Соның ішінде Интернет арқылы электрондық пошта, әлеуметтік желілердегі, форумдардағы жедел хабар алмасу бағдарламалары (мысалы, ICQ), сондай-ақ бейне порталдардағы Жарияланымдар (YouTube, Vimeo және басқалар), бейнематериалдар мен хабарламалар (әдетте қорлау арқылы) немесе ұялы телефон арқылы (мысалы, SMS немесе тітіркендіргіш қоңыраулар арқылы).
Көбінесе" тролльдер", "бұзақылар" деп аталатын бұл бұзақылық әрекеттердің кінәлілері көбінесе жасырын түрде әрекет етеді -- жәбірленуші агрессивті әрекеттердің кімнен шыққанын білмеуі үшін қолданылады. Бұл не үшін айтылып жатыр десеңіз, елде осы мәселені қолға алған болатын.
Ақпарат және байланыс министрі Дәурен Абаев заңды бұзған интернет-комментаторларды қалай есептеу керектігін түсіндірді. Электрондық ресурстардың иелері EDS немесе SMS сәйкестендіруді пайдаланатын оқырмандармен жазбаша келісімдер жасауы керек. "Өкінішке орай, түсініктеме беру кезінде көптеген негативтер, азаматтарды қорлау және т.б. біз бүркеншік аттарды пайдалану құқығынан бас тартпаймыз. Алайда, ақпараттық портал белгілі бір азаматтың осы бүркеншік атпен тіркелгенін біледі. Конституциялық емес іс - әрекеттер жағдайында оларды қудалауға болады", - деп түсіндірді Абаев.
Оның айтуынша, бұзушылықтар бұрын IP мекен-жайы бойынша есептелген. Инновация енгізіледі, өйткені техникалық IP-мекен-жайларды қазір жасыруға болады: "бұл қалыпты тәжірибе, әркім түсініктеме бергісі келетін нәрсені ашық көрсетуі керек. Бұл жерде табиғаттан тыс ештеңе жоқ. Біз сынға, құнды кеңестерге, пайдалы нәрселерге ұмтылмаймыз."
Қазақстанда жоқ әлеуметтік желілерге келетін болсақ, Абаев жұмыс осы форматта жалғасатынын атап өтті. Заңсыз әрекеттерге шақырылған жағдайда Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі әлеуметтік желі әкімшілеріне хабарлама жібереді және хабарламаларды жояды.
Бұл да сапа жағына келгендегі үлкен тербеліс десек, қателеспейміз. Тағы осы буллинге ұқсас ұғым, ол ақпараттық дизинформация. Кез- келген контентке кері әсерін тигізетіні рас. Ал салауатты өмір ұғымы адам денсаулығымен тағыз байланысты болғандықтан, оның салдары жабылмастай болуы әбден мүмкін.
II БӨЛІМ. Дизинформация және оның салдары
Күнделікті біз жүздеген ақпаратты жөкедей сіңіріп отырамыз. Ал елімізге пандемияның қатері төңе бастағанда, тіпті ақпараттың торына тап еттік. үйренсінбеген, жаңа сөздер мен ережелер жинағы. Осы кезде карын майды шірітетің құмалақтар шыға бастайды. Қарапайым сөзбен айтқанда "фейк ақпараттар".
Жалған жаңалықтар-бұл қаржылық немесе саяси пайда алу үшін жаңылыстыру мақсатында ақпараттық алаяқтық немесе әлеуметтік желілерде және дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарында жалған ақпарат тарату. Жалған жаңалықтар жазушылары оқырмандарды көбейту және дәйексөз алу үшін көбінесе қызықты тақырыптарды немесе толығымен ойдан шығарылған әңгімелерді пайдаланады. Сонымен қатар, пайда байтингті басу сияқты қалыптасады және жарияланған материалдардың сенімділігіне қарамастан пайда болатын жарнамалық кіріс болып табылады. Жарнамадан түсетін кіріс көздеріне оңай қол жетімділік, қоғамның өсіп келе жатқан саяси поляризациясы және әлеуметтік медианың кең таралуы жалған жаңалықтардың таралуына әкелді [17].
Ал осындай фейк ақпараттың таралу тарихына тоқтала кетсек. Алдымен бұл фраза әлеуметтік желілердегі белгілі бір құбылысты сипаттау үшін қолданылды. Бірақ рекордтық уақытта бұл журналистік және саяси клишеге айналды. "Жалған жаңалықтар" термині қалай дамыды және жалған ақпарат әлемінде біз үшін не болады?
2016 жылдың ортасында Buzzfeed веб-ресурсының редакторы Крейг Сильверман Шығыс Еуропаның шағын қаласынан қиял-ғажайып оқиғалардың ағынын байқады.
"Уақыт өте келе біз сол Македонияның Велес қаласында тіркелген жаңалықтар сайттарын таптық",-деп еске алады Сильверман.
Ол және әріптесі журналистік тергеуді бастады. АҚШ сайлауынан аз уақыт бұрын жалған жаңалықтар шығаратын және Facebook қолданушылары арасында өте танымал болған кем дегенде 140 жаңалықтар сайты анықталды.Велестегі жастар американдық саясатқа қызығушылық танытты ма, жоқ па белгісіз. Бірақ оларға Facebook жарнамалары үшін ақы төленді, сондықтан олар өздерінің қиялдарының мүмкіндігінше таралуын қалады [18].Сондай-ақ, жалған жаңалықтар көбінесе тартымды жаңалықтарды жариялауға мамандандырылған және сенімді болу үшін танымал жаңалықтар көздері ретінде көрінетін жалған жаңалықтар сайттары арқылы таратылады.
Фейктер ықпалға қол жеткізуге немесе ақша табуға көмектесетіндіктен, олардағы ұсыныстар мен кеңестер пайдасыз немесе тіпті зиян келтіруі мүмкін. Интернет кез-келген адамға шектеусіз кез-келген ақпаратты таратуға мүмкіндік берді: шаблоннан сайтты тез құруға немесе әлеуметтік желілерде жазбаны жариялауға болады. Instagram Facebook - те 1 миллиардқа жуық қолданушы бар, ал Facebook-те 2 миллиардтан астам адам бар, ал әлеуметтік желілердің алгоритмдері белсенділігі жоғары жарияланымдарды жарнамалайды және таратады.Жеке таспалар, сондай - ақ Google сияқты іздеу жүйелерінің жеке шығарылуы "сүзгі көпіршігін" жасайды-бұл тұжырымдаманы интернет-Белсенді Илай Парайзер ойлап тапты. Сайттар іздеу тарихын, орналасқан жерін, белсенділігін, қызығушылықтарын зерттейді, пайдаланушыны қызықтыруы мүмкін деп болжайды және осы мәліметтерге сәйкес келетін ақпаратты шығарады, ал басқа ақпарат көрсетілмеуі мүмкін. Сондықтан адам "көпіршікке" түседі: бұл жалғыз шындық сияқты, бәрі бұл туралы айтады және біледі, бірақ басқа фактілер мүлдем жоқ.
Пайдаланушы бұл ақпаратты қаншалықты көп нұқып, батырса, соғұрлым оның көзқарастарын растайтын нәрсені көреді. Міне, жалған сөздер біздің танымдық бұрмалануларымыздың-ойлау қателіктерінің арқасында күшейтіледі. Растаудың бұрмалануы адамның бұрыннан бар пікірді, таңдаулы қабылдауды растау үшін ақпаратты іздеуге және түсіндіруге бейім екендігіне ықпал етеді - барлық фактілердің ішінен тек үміттерге сәйкес келетіндерді таңдау. Әлеуметтік желілер мен интернет-порталдардан басқа, мессенджерлер жалған ақпарат таратудың негізгі арналарының бірі болып қала береді. Қазақстан жағдайында бұл WhatsApp, ол арқылы зиянкестер аудиожазбаларды қоса алғанда, жалған ақпарат жібереді.
Ал салауатты өмір салты ұғымында жалған ақпаратқа тап болу тіптен зиян. Себебі ол адам денсаулығы мен психологиясына тікелей қатынасы бар. Мысалға салауатты өмір салтына қатысты фейк ақпараттар тізбегі мыналар:
№1 жалған-қант диабетіне қарсы дәрі
Алаяқтық сайттар арқылы қазақстандықтарға арзан өнімді ұсынады, ол негізсіз қымбатқа ғана емес, сонымен қатар денсаулыққа қауіп төндіруі мүмкін. Әрине, жарнама берушілер айтқандай, қандай да бір емдік қасиеттері жоқ. Жеке тергеу аясында Liter.kz Диалайф "қант диабеті мен оның асқынуларына қарсы керемет ем" сараптамасына берді деген жалған ақпарат жіберді. Алайда нәтижесінде бәрі басқаша болды. Препарат қандағы қантты төмендетпейтін және уәде етілген нәтиже бермейтін шөптер негізінде жасалады. Ал құны-20 мың теңге-мүлдем негізсіз. Болжалды дәрі -- дәрмектің өндірушісі - "Гуд Прайс" ЖШС алаяқтар тізімінде. Дәрі-дәрмекті соңғы ақшасына алған апалар 20 жыл бойы инсулин ішіп, аяқ асты осындай ғажап дәрімен жазылып кетемін деп ойлаған.
Қорытынды: Бұл адам денсаулығына тікелей қауіп төңдірген фейк ақпарат. Қаншама адам сертификатталмаған дәріні сатып алып, өз ағзаларына зақым тигізді.
№2 Қазақстанның үстінен радиоактивті заттардың төгілуі
Қытай ұшағы Қазақстанға радиоактивті заттарды шашыратқан деген қауесет шындыққа жанаспайды. WhatsApp мессенджерінде Алматы үстінен ұшып өткен "қытайлық" ұшақтың химиялық радиоактивті заттарды шашыратып жібергені туралы аудиожазба таратылуда. Дәлел ретінде flightradar24 сайт картасының скриншоты қоса беріледі, онда әуе кемесінің бағыты көрсетілген. Stopfake.kz іс жүзінде аудиожазбамен бірге жіберілген суретте Пекин -- Доха бағыты бойынша тұрақты рейс жасаған Qatar Airways авиакомпаниясының қарапайым азаматтық жолаушылар ұшағы бейнеленген. Бұл ақпаратты Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі де растады.
Қорытынды: Бұл ақпаратқа желілерде небір видеолары да бар. Соның кесірінен көптеген адамдар онсыз да қиын заманда психологиялық түрде соққы алды. Кішігірім сауалнама барысында, ата аналар балаларын серуендеуге шығармай, өздері де үрейде болып, үй ауасын тазаламағанын айтты. Бұл адам ағзасына зиян.
№3 Денсаулық сақтау ұйымы маска тағуды міндетті емес деді
ДДҰ-ның жалған мәлімдемесі желіде талқылануда. Ұйым мамандары маска кию енді қажет емес деп мәлімдеді.Іс жүзінде ДДҰ мамандарының ешқайсысы мұндай мәлімдеме жасаған жоқ. Интернетте вирустық болған Скриншот principia Scientific International қастандық ресурс ұсынған кезде таралды және ДДҰ-ға оған ешқандай қатысы жоқ.
Қорытынды: Адамдар дем алған кезде олар 0,1-ден 1000 микрометрге дейінгі ылғал бөлшектерін шығарады (бұрын оларды микрон деп атаған). Мысалы, бір миллиметрде 1000 мкм бар (бұл жерде көріну туралы емес). Бұл бөлшектер ауа арқылы әр түрлі қашықтыққа олардың мөлшеріне, тартылыс күшіне, инерцияға, булану жылдамдығына және басқа да факторларға байланысты таралады. Міне, біз ең бастысы-маскаларға келеміз. Жабық жерлерде ғалымдар екі метрлік әлеуметтік қашықтықты сақтасаңыз да, тығыз Маска киюді ұсынады. Әйтпесе, сарапшылардың пікірінше, тестілеу де, қашықтықтан кету де, контактілерді іздеу де көмектеспейді, өйткені кез-келген адам асимптоматикалық жұқтыруы мүмкін.
№4 Қазақстандықтарға "бетперде құрттарын өлтіру" үшін пероксид ішуге кеңес береді
Тағы бір қастандық теориясын қазақтар хабаршыларға жібереді. Бұл жолы Казнет медициналық маскаларда өмір сүретін және сутегі асқын тотығымен "өлтірілуі" мүмкін моргеллон құрттары туралы хабарларға толы болды. Моргеллондар немесе наноботтар деп аталатын құрттар мен жасырылған ПТР сынақ жиынтықтары туралы мәліметтерді тексерушілер де, Денсаулық сақтау министрлігінің өкілдері де бірнеше рет жоққа шығарды.
Алайда, кейбір Kaznet пайдаланушылары жоқ құрттардан қалай құтылуға болатыны туралы өз кеңестерін бере отырып, осы теорияны дамытуды жалғастыруда. Атап айтқанда, бетперде кигендердің барлығына сутегі асқын тотығын ішу ұсынылады.
Қорытынды: Сутегі асқын тотығын ішке қабылдау "нанобот құрттарын"емес, адамның өліміне әкелуі мүмкін. Адам үшін өлім дозасы 3 миллилитр зат болып саналады. Шырышты қабықтарға түсіп, сутегі асқын тотығы сілтілердің әсерінен туындаған күйіктерге және деструктивті өзгерістерге әкелуі мүмкін.
Ал фейк ақпаратты қалай анықтаймыз деген сұрақ туындауы мүмкін. Ол үшін арнайы БАҚ қызметкерлеріне де, қолданушыларға да арнайы сайттар жасалған. Мысалға сондай сайттардың бірі Stopfake.kz Әлеуметтік желілердегі таспалар, WhatsApp хабарламалары, телеграм-арналардағы посттар, YouTube және Тік-токтағы бейнелер -- көп Ақпарат және бірден түсініп бітпейсін. Сену керек пе, жоқ па? Жалпы ақпараттық шуылда кейде нақты фактілерді ойлап тапқандардан ажырату өте қиын.Сайт Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қолдауымен құрылды
Биыл жалған, айла-шарғы мен қастандық теорияларының үлкен ағымын байқаймыз. Stopfake.kz желіде жалған ақпараттың таралуын тоқтату және жалпы шатасулар мен түсінбеушіліктерді азайту үшін жасалған. Оқырмандарға сыни ойлаудың маңыздылығын еске ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I БӨЛІМ.Салауатты өмір салты ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .6
1.1 Қазақтілді интернет сайт және платформалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.2 Отандық контенттің сапасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
II БӨЛІМ. Дизинформация және оның салдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.1 Салауатты өмір салты туралы ақпарат беру мысалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 27
III БӨЛІМ. Салауатты өмір салты және әлеуметтік желі ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
3.1 Радио арқылы салауатты өмірді насихат ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
КІРІСПЕ
Әлемді түбегейлі өзгерткен интернеттің бұқаралық ақпарат құралдарына сіңіскеніне біраз болды. Ақпаратқа қол жеткізу ыңғайлана түсті. Журналистің былай да жедел, әрі тез қызметі одан сайын ұштанып сала берді. Былайша айтқанда, барлық әлем осы бір ғаламтордың ішіне жиналды десек те қателеспейміз. Алайда интернет десек, аспанға қара бұлттарды төңдіретінім рас. Оның біршама кемшіліктерін айтып, зиян екенін айта түсеміз. Сондықтан, осы бітіру жұмысымның тақырыбын Салауатты өмір салты туралы интернет-ресурстар: пайдалы ақпарат беру мысалдары деп алдым. Сонымен қатар, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру атты Жолдауында денсаулыққа байланысты біршама мәселелер көтерілді [1]. Ұлттың әлеуметтік деңгейін көтеруін үшін алдымен деннің саулағына зейін қою қажет. Сол себептен, алғашқы бөлімді салауатты өмір салты ұғымы деп алдым. Осы ұғымға тоқтала кетіп, оны 1.2 бөліміндегі, яғни отандық сайттарды бүгінгі қызметі және олардың қарқынды дамуы жайында кеңірек журналистік ізденіс жұмыстары баяндалады.
Расымен де, қазіргі таңдағы отандық сайттар көңіл толтырарлықтай емес. Бәлкім ортақ контенттегі сапа орташа болуы мүмкін, алайда дәл салауатты өмір салтына келсек, ештеңе таппай қаламыз. Оның себебі неде? Осы орайда журналисттердің әлсіздігін байқаймыз. Қазақша контент үшін терлеп, еңбектенетіндер саны аз. Бірақ мүлдем жоқтың қасы деп те айта алмаймыз. Оны да осы аталмыш бөлімдерде толықтай қарастырамыз.
Салауатты өмір салты дегенде көз алдымызға тек спорт пен диеталар ғана елестейтіні рас. Ол да дұрыс, бірақ бұл көлдің жағасын ғана кешумен тең. Осы ұғымға сүңги кетсең, өте ауқымды, көлемді және жан-жақты екеніне көз жеткізуге болады. Тіпті ақпарат қабылдау, қарым-қатынастың өзінде де салауатты бейнесі бар. Толықтап өтсек, керек ақпаратты ғана қабылдау, стресске жол бермеу, саналы қолданушы болу сияқты аспектілер. Пандемия кезінде ақпараттық кеңістікте әлеуметтің ақпараттық кеңісткте сауатсыздығын байқадық. Коронавирус туралы біршама фейк жаңалықтарға ұрынып, она қалай және қайдан тексеру керектігін білмедік. Жасыратыны жоқ, ондай жағдаймен өзім де соқтығыстым. Салауатты өмір салтының өзектілігі әлеуметтік өмірдің күрделенуіне байланысты адам ағзасына түсетін жүктеме сипатының жоғарылауы мен өзгеруінен, техногендік, экологиялық, психологиялық, саяси және әскери сипаттағы тәуекелдердің артуынан, жағымсыз факторларды тудырады денсаулықтың ауысуы [2]. Кейінгі бөлімдерде ақпаратты қалай дұрыс іздеу керек екеніне тоқталамын. Тек қана журналист қауымына емес, әлеумет үшін де пайдалы кеңестер. Сонымен қатар, ақпараттардың әлеуметтік желімен сабақтастығын қарастырамын. Себебі, әлеуметтік желінің саны көп, бірақ арасындағы ең тиімдісін біле бермеймыз. Интернетте таралған жалған ақпараттың жылдамдығы соншалықты тез өсіп жатыр, сондықтан жалған жаңалықтар шынайы жаңалықтарды жауып тастай бастайды.
Бұл туралы Ұлыбритания парламентінің Мәдениет, баспасөз және спорт жөніндегі қауымдар палатасы комитетінің төрағасы Дамиан Коллинз айтты. Оның айтуынша, адамдар жалған жаңалықтарды нақты жаңалықтардан ажырата алмай қиналады [3]. Сондықтан бұл өз өзектілігін жоғалтпайтын мәселе.
Қазіргі таңда, әсірессе, пандемия кезінде марафон, вебинар,онлайн курстың шағы десек қателеспейміз. Бұл қаншалықты өткінші нәрсе екенің болжау қиын, бірақ та толығымен сіңісіп кеткені рас. Вебинар тақырыптары көбінесе салмақтан арылу, мотивацияландыру, дұрыс тамақтану, қалай ақша табу деген сияқты дүниелерге арналады. Бұл да интернеттегі салауатты өмір салтын ұстануға арналаған ресурстар. Аталмыш тақырыпқа толықтай үшінші бөлімде тоқталамыз.
Сонымен бірге интернеттің фундаменті - сайттар. Сайттың саны өте көп, алайды оның сапасы көңіл толтырарлықтай емес. Жалпыдан жалқыға көшетін болсақ, қазақша контенттің аздығы. Бұл да бір журналист қауымның Отандық контент үшін тер төкпегендігінің белгісі.
Сонымен қатар, Қазақ радиоларында өткен практикамда, салауатты өмір салтына байланысты бірнеше мәселелер қозғалған болатын. Соның ішінде мен Он бағыт атты бағдарламада істеген едім. Аталмыш бағдарламада елдегі пандемия салдарын қозғап отырдық. Бұны да салауатты өмірдің бір бөлшегі ретінде қарастыруға болады. Ол бағдарламадан бөлек, радиодағы басқа да бағдарламаға тоқтаймын. Толығырақ үшінші бөлімнің бірінші тармағында тоқтала кетемін.
I БӨЛІМ.Салауатты өмір салты ұғымы
Салауатты өмір салты дегеніміз - аурудың алдын алу және денсаулықты нығайту мақсатында жеке адамның өмір салты. Салауатты өмір салты - бұл тиісті тамақтану, дене шынықтыру, моральдық-психикалық қасиеттер мен жаман әдеттерден бас тарту арқылы денсаулықты жақсартуға және сақтауға бағытталған адам өмірінің тұжырымдамасы, белгілі бір деңгейде ұстанымы.
Философиялық және социологиялық бағыттың өкілдері (П. А. Виноградов, Б. С. Эрасов, О. А. Милштейн, В. А. Пономарчук, В. И. Столяров және т.б.) салауатты өмір салтын ғаламдық әлеуметтік аспект, жалпы қоғам өмірінің ажырамас бөлігі деп санайды.
Психологиялық-педагогикалық бағытта (Г. П. Аксенов, В. К. Бальсевич, М. Я. Виленский, Р. Дитлс, И. О. Мартинюк, Л.С. сана, адам психологиясы, мотивация тұрғысынан. Басқа көзқарастар да бар (мысалы, биомедициналық), бірақ олардың арасында өткір сызық жоқ, өйткені олар бір мәселені шешуге бағытталған - жеке тұлғаның физикалық болсын, менталды болсын денсаулығын жақсарту.
Салауатты өмір салты - бұл адам өмірінің әр түрлі жақтарын дамытудың, белсенді ұзақ өмір сүруге жетудің және әлеуметтік функцияларды толық орындаудың алғышарты.
Осындай идеялық ұстанымның шығу тарихына тоқталсақ, XIV ғасырдың соңында ортағасырлық Tacuinum sanitatis медициналық трактаты латын тілінде салауатты өмір салты туралы қозғалады. Кітапта дәрілік шөптерден гөрі тағамның және жеуге жарамды өсімдіктердің кейбір түрлерінің пайдалы және зиянды қасиеттерін сипаттауға көп көңіл бөлінеді, сондай-ақ денсаулықты сақтаудың алты шарты келтірілген [4].
Байқасаңыздар, аталмыш тақырып пайдасы жағынан тиімді. Бұл дегеніміз осы ұғымды ұлт пен ел болашағы үшін қолданғанның еш айыбы жоқ. Зерттеулер көрсеткендей, салауатты өмір салтын ұстану өмір сүру жасының айтарлықтай өсуіне әкелуі мүмкін. Германиядағы зерттеу салауатты өмір салты 40 жастан кейінгі өмір сүру ұзақтығының 13-17 жасқа ұлғаюымен байланысты екенін көрсетті [5]. АҚШ-тағы зерттеу 50 жастан кейінгі өмір сүру ұзақтығының 12-14 жасқа дейін ұзарғанын көрсетеді [6].
Адам денсаулығын нығайтуға ықпал ететін өмір салтын қалыптастыру үш жолмен жүзеге асырылады:
Біріншісі - инфрақұрылымдық. Адам өмірінің негізгі салаларындағы нақты жағдайлар жасалуы. Оған біз жұмыстан кейінгі бос уақыттың болуы, мемлекет тарапынан экологиялық бақылауға алу, қоршаған ортаны бейімдеу.
Екіншісі - жеке даму. Белгілі бір тұлғаның өзі саналы түрде келуі. Күнделікті өмірін стандартты түрде өзгерту.
Соңғы үшіншісі әлеуметтік насихат жүргізу. Салауатты өмір салтын насихаттау деп оны танымал етуге бағытталған бірқатар іс-шаралар түсініледі, олардың ішіндегі ең маңыздысы білім беру және сыртқы бағдарламалар, бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнама (радио, теледидар, Интернет). Осы ретте, бұқаралық ақпарат құралдары барынша позитивті бастаумен, ел арасына ұғымды белгілі бір мотивпен жеткізе алуы қажет. Осы орайда мынандай сұрақ туындайды: Олар нені жеткізе алуы қажет?
Еңбек - салауатты өмір салтының маңызды элементі. Адам денсаулығына биологиялық және әлеуметтік факторлар әсер етеді, олардың басты дөңгелегі еңбек. Еңбек пен демалыстың ұтымды режимі - салауатты өмір салтының қажетті элементі. Дұрыс және қатаң сақталған режиммен жұмыс істеу және демалу үшін оңтайлы жағдайлар жасайтын және сол арқылы денсаулықты жақсартуға, тиімділікті жоғарылатуға және еңбек өнімділігін арттыруға ықпал ететін организм жұмысының нақты және қажетті ырғағы дамиды.
Салауатты өмір салтының келесі буыны - зиянды әдеттерді (темекі шегу, алкоголь, есірткі) жою. Бұл денсаулықтың бұзылуы көптеген аурулардың себебі болып табылады, өмір сүру ұзақтығын күрт қысқартады, жұмыс қабілеттілігін төмендетеді және жас ұрпақтың денсаулығы мен болашақ балалардың денсаулығына кері әсер етеді.
Салауатты өмір салтының келесі құрамдас бөлігі - теңдестірілген тамақтану. Тамақ белоктардың, майлардың және көмірсулардың, дәрумендер мен минералдардың көзі болып табылатын аралас тағамдардан тұруы керек.
Спортпен шұғылдану - салауатты өмір салтының маңызды шарты. Оның негізі жастардың денсаулығын нығайту және дене қабілеттерін дамыту.
Жеке гигиена - салауатты өмір салтының тағы бір маңызды элементі. Жеке гигиена рационалды күнделікті режимді, денені күтуді, киім мен аяқ киімнің гигиенасын қамтиды.
Міне, аталып өткен пункттер салауатты өмір салты ұғымына кіреді. Ел ауызында көбінесе орыс тіліндегі здоровый образ жизни, яғни ЗОЖ деген атаумен танымды. Осы орайда бұқаралық ақпарат қызметтерінің міндеті қандай? БАҚ қызметкері - көп оқитын, көп білетін, көп нәрсені түсінетін және әрдайым ойлайтын адам. Ия, бәрін білу шындыққа жанаспайды, бірақ өмірдің белгілі бір салаларына қызығушылық - кез-келген журналистің темір қағидасы. Сондықтан журналист қауымы қызуғушылық танытып, ақпарат сіңіру қажет. Қызығушылық дегеніміз - қызығушылық, бірақ әрқашан қандай мәліметтер пайдалы және қызықты екенін, ал қайсысы тек уақытты ысыраптайтынын білуі з керек. Мүмкін бұл фактор қарапайым болып көрінуі мүмкін. Шындығында, маңызды және екінші ретті ажырата алатын адамдар онша көп емес. Сол себептен, ақпаратты сүзгіден өткізу де маңызды аспект. Ақпаратты тек сүзгіден өткізіп қана қоймай, журналисттік этиканы да сақтау қажет.
Журналистік этика мен стандарттар - бұл кәсіптік журналистиканың салалық ар-намыс кодексі деп аталатын этикалық принциптері, олар медиа ұйымдары мен кәсіподақтарда әр түрлі формулаларда тұжырымдалады. Кәсіби этика заңды түрде рәсімделмеген, бірақ бұқаралық ақпарат құралдарында қабылданған және қоғам бекіткен белгілі және нақты жазылған ережелер [7].
Осы ережелерді, бекітілген қағидаларды ұстана отырып, журналист интернет торабына қазақша, отандық өнім, яғни контент жасауы қажет. Бұл біздің шындықпен қаншалықты жанасады? Себебі бұрындары орыс империясының қол астында болғандықтан, кейін Кеңес Одағының мүшесі болғандықтан елге орыс тілі сіңісіп кетті. 1989 жылы 22 қыркүйекте қабылданған Қазақ КСР-індегі Тіл туралы Заң [8] мемлекеттік тіл ұғымын енгізді, ал қазақ тіліне мемлекеттік тіл мәртебесі берілді [9], ал орыс тілі де этносаралық қатынас тілі мәртебесін алды. Кейін Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер енгізу арқылы мемлекеттік тілмен қатар орыс тілі де ресми түрде қолданылады деп анықталды.
Енді ғана ептеп сол тіл шарбағынан босансынып келеміз. Осы заңнама өзгергеннен кейін, екі тілде ақпарат таратылды. Ал сапалы контент көбіне орыс тілінде жүргізілді. Ол көршілес Ресей Федерациясынының БАҚ басымдылығы. Алайда күннен күнге ана тіл ұғымы кеңеюде. Небір сайттар мен платформалар іске қосылды. Сол торабтарға салауатты өмір салты қаншалықты насихатталатының келесі бөлімшеде толығырақ зерттеймін.
Қазақтілді интернет сайттар және платформалар
Ең қарапайым тілмен айтсақ сайт - бұл жалпы доменге біріктірілген және сілтемелермен, тақырыптармен және дизайнмен байланыстырылған веб-беттер жиынтығы. Заңға сәйкес әр сайт заңды немесе жеке тұлғада тіркелуі керек, яғни иесіз, елес веб-ресурстар жоқ. Сұраныс үшін іздеу жүйесі шығаратын кез-келген парақ белгілі бір сайттың бөлігі болып табылады.
Ал әлемдегі алғашқы сайт бұл info.cern.ch веб-сайты. Ол 1991 жылы 6 тамызда пайда болды. Оны жасаушы Тим Бернерс-Ли HTTP деректерді жіберу хаттамасына, URI адрестік жүйесіне және HTML гипермәтіндік белгілеу тіліне негізделген World Wide Web жаңа технологиясының сипаттамасын жариялады. Сонымен қатар сайтта басқа тағы да серверлер мен браузерлерді орнату және пайдалану принциптері сипатталды. Сайт әлемдегі алғашқы Интернет-каталогқа айналды, өйткені кейінірек Тим Бернерс-Ли басқа сайттарға сілтемелер тізімін орналастырды (10).
Қазақстанда интернет қашан пайды болды деген сұраққа бір емес, тіпті екі жауап бар. Біріншісі - Парасат фирмасы базасында RELCOM жүйесiнiң Қазақстандағы алғашқы аймақтық торабы ашылған. Ол 1991 жылы сәуір айында орын алған болатын. Бұл торап UUCP пртоколы бойынша элетрондық пошта қызметiн көрсететiн. Ал, екінші жауабы бұл - Казнеттің туған күні. Ол 1994 жылы 19-ы қыркүйек айында алғаш рет KZ доменi тiркелген едi. Аталмыш жылдың аяғына қарай, Отандық сайттардың саны он беске жеткен. Қазiргi уақытта олардың қандай сипатта болғаны туралы мәлiметтер, адрестерi нақты сақталмаған (11).
Бірақ та ол кезден талай жылдар өтіп кетті. Сайттардың саны да артты. Одан бөлек көптеген платформаларға қазақша контент сіңісе бастады. Мысалға YouTube Америка елінің платформасы. Қазақстандықтар күн сайын осы әлеуметтік желіден миллиондаған бейнелерді көреді - бұл айына жүздеген миллион қаралым - осының бәрі YouTube-ті Қазақстандағы ең танымал әлеуметтік желі деп атауға құқық береді. Эксперименттің тазалығы үшін біз өз рейтингімізде тек жеке парақтарды немесе ұжымдық парақтарды ескердік, теледидар арналарын қоспағанда.
1. Аминка Витаминка: 1703114 жазылушы
Сәлеметсіз бе! Менің атым Амина. Бұл маған ұнайтын барлық нәрсе туралы менің каналым. Жазылыңыз және біздің жақсы көңіл-күйімізді көріңіз! - Аминка Витаминканың арнасы осылай басталады. Бұл шындықтан алыс емес, өйткені оның негізгі мазмұны әзіл-қалжыңдар, әзіл-сықақ көріністер, пародиялар. Айтпақшы, Аминаның әпкелері де қатысады. Олар шын жүректен және балалық стихиямен ойнайды. Бұл адамды баурап алады. Телеарнаның жалпы қаралу саны 1,7 миллиардты құрайды, бұл канал өте пайдалы деп болжауға болады.
2. Екатерина Сайбел: 1 074 545 жазылушы
Сәлем достар ... Біз отбасылық өміріміз туралы видео күнделік күнделікті влогтар жүргіземіз. Мен сондай-ақ сұлулық, денсаулық, ана болу, ата-ана, тамақтану және отбасылық береке мен бақыттың құпиялары туралы бейне түсіремін. Біз бірге бақыттымыз және осы сәттерді сіздермен бөлісеміз. Көруден ләззат алыңыз , - деп жазады Екатерина. Айтпақшы, бұл бөлік ұзақ уақыт бойы жаңартылған, өйткені, белгілі болғандай, осы уақыт аралығында отбасында толықтыру болған - нәресте Вова. Мұндай мазмұн кімге бағытталғаны түсінікті - бұлар ұзақ қыстың кештерінде қосымша тәжірибе жинауға қарсы емес жас аналар. Жалпы, сіздің уақытыңызда қызғылт щек сәбилер мен сандық ақындар бар. Жоба коммерциялық тұрғыдан да сәтті болатыны сөзсіз - жалпы қарау саны жарты миллиардқа жетті.
3. Rusik TV: 796 597 жазылушы
Арнаның авторы - Руслан Визингериев және ол ең алдымен актер және Astana.KZ КТК командасының авторы ретінде танымал. Арнада Руслан Визингериев әр түрлі сценарийлерде ойнап, таксист Русик ретінде көрінеді. Қараудың жалпы саны - 143 миллион.
4. Біздің Vidos TV: 752 743 жазылушы
Ғылыми поп және бұл - жеңіске жететін жанр. Конкурс ауқымынан тыс жерде болатын әзіл-оспақтар мен балалар тақырыбынан айырмашылығы. Арна қожайыны - Эдуард Кравченко - бірнеше түсті салқындатқыштан кондиционер, түрлі-түсті түтін қазандар жасайды, моторды суда іске қосады, картоннан ұшақтың алып моделін жасайды және қай жерде жасыру керектігін айтады. адал жолмен тапқан ақша. Сонымен қатар, бұл экстремалды жағдайларда қалай өмір сүруге болатындығы туралы сабақ береді. Арнаның мақаланы жазу кезіндегі кумулятивтік көзқарастары 114 млн.
5. Юфраме: 618419 жазылушы
Вайнерлердің өте танымал тобы. Жігіттер тапқыр, клиштермен ауыртпалықсыз. Сондықтан олардың көрсеткіштері 136 миллионнан астам көрілім жинады.
6. DEEMOROV: 562599 жазылушы
Сіздің таспаңызға геймер. Бахтияр Амиршин, DEEMOROV арнасының иесі, өз блогын мобильді қосымшаларға, технологияларға, т.б. шолуларға бағытталған ресурс ретінде жариялайды. Бірақ, сайып келгенде, бәрі тек ойын шолуларына бағытталды. Автор өте жемісті және кейде екі күнде бір бейнені жүктейді. Телеарнаның жалпы қарау саны 32 миллионнан асады.
7. Stupidmadworld: 514794 жазылушы
Үздік жетілікті қорытындылау - бұл гаджеттер және онымен байланысты барлық нәрселер туралы Максим Якименконың сапалы қазақстандық арнасы. Құрылғыға арналған шолулар, аппараттық және бағдарламалық жасақтаманың лайфхактары, жаңалықтар Арнаның 97 миллионға жуық қаралымы бар.
Алайда осы жеті топ арналардың ішінде салауатты өмір салтына сабақтас арналар жоқ. Бірақ ол мүлдем жоқ деген сөз емес. Дәл осы платформада Өмірліу Қуат Бақытбек Рәбілұлы атты арнада, салауатты өмір салтына бағытталған бейнероликтер жасалған. Өз арнасында ол қалай дұрыс жаттығу керек, ағзадағы ауырсынудан қалай арылуға болатыны туралы айтады. Сонымен қатар, қалай дұрыс тамақтану керектігі туралы егжей-тегжейлі баяндалған бейне де бар. Дене саулығынан басқа, ол психологиялық денсаулық туралы да айтады. Ең бастысы, ол өз арнасын қазақ тілінде жүргізеді. Арнаның жиырма мыңға жуық жазылушысы бар. Жоғарыда көрсетілген арналар сияқты көп емес, бірақ мұндай арнаның бар екенін білу әрқашан жақсы. Бұл шетелдік платформада орналасқан арналар, ал өзіміздің отандық аналогқа көңіл бөлсек.
Aitube.kz Ұлттық бейне хостингі
Мыңдаған сағаттық әр түрлі тақырыптағы қазақстандық мазмұн, қызықты оқиғалан(12).
Айтубе кім үшін жаратылған?
Көрермендер үшін
Мыңдаған сағаттық әр түрлі тақырыптағы қазақстандық мазмұн, қызықты оқиғалар мен теледидарлар
Блогерлер үшін
Адал аудиториясы бар және назар аудару үшін бәсекесі төмен тамаша платформа
Контент өндірушілер үшін
Мазмұнды таратудың және монетизациялаудың қосымша әдісі
Айтубе қалай дамуда?
*2 500 000 айына пайдаланушылар
*240,012 желідегі қолданушылар
*750 арналар
*5 телеарна тікелей тарату режимінде
*Монетизация
Қазақстандық видео хостинг Aitube мобильді құрылғылардағы мазмұнды көруге арналған мобильді қосымшаны іске қосты. Қолданушыларға қазақстандық өндірістің сериалдары, мемлекеттік тілдегі көптеген ойын-сауық және білім беру мазмұны, сондай-ақ қазақстандық телеарналар хабарлары таратылымдары қол жетімді.
2021 жылы 4 наурызда қазақстандық IT-компанияның басшысы Айту-Дала Евгений Волковтың алғашқы баспасөз мәслихаты өтті, ол қазақстандық Aitube видео хостингі және мобильді қосымшаның іске қосылуы туралы айтты. Қосымшаның іске қосылуы - отандық әзірлеушілердің күш-жігерінің нәтижесі. Aitube платформасын жас қазақстандық Айту-Дала цифрлық компаниясы құрды және дамытуда. Видеохостингтің басты міндеті Қазақстан тұрғындарына отандық видео-контентке ақысыз және ыңғайлы қол жетімділікті қамтамасыз ету. Aitube - бұл үздік өндірушілердің эксклюзивті мазмұнын, сондай-ақ теледидарлық ойын-сауық пен ақпараттық шоу мен қолданушы бейнелерін біріктіретін ұлттық бейне хостинг қызметі. Aitube - бұл ашық алаң, мұнда әркім өзінің кез-келген жанрдағы БАҚ-ын шығара алады, ал көрермендер қазеттің жаңа жұлдыздарын ғана емес, сонымен қатар қазақстандық өндірістің премиум-контентіне ақысыз қол жеткізе алатын мүмкіндікке ие. Сайтқа ай сайын 2 миллион адам кіреді, оның 91% -дан астамы - Қазақстан тұрғындары.
Айту-Дала - 2019 жылы құрылған IT компания. Оның назары Қазақстандағы және бүкіл Орталық Азиядағы Интернет-медиа нарығына бағытталған. Компания заманауи цифрлық өнімдерді, жасанды интеллектпен тәжірибе жасайды және Big Data-мен жұмысты жақсартуға бағытталған. Айту-Даланың миссиясы - цифрлық ортада халықтың тұрақты дамуы үшін медиа қызметтерін құру. Компанияның негізгі өнімдері Aitube видеохостингі, Ainews жаңалықтар агрегаторы (соның ішінде Ainews.B2B жаңалықтар ресурстарын насихаттауға арналған виджет ұсыным) және сауалнамалар мен брендтерді зерттеуге арналған Qalaysin қызметі (13).
Аталмыш платформаға ұқсас отандық Aitu деген бағдарлама бар. Aitu - бұл ақысыз музыка, хобби чаты, кіріктірілген ойындар, әмиян және серіктес қызметтері бар қазақстандық қосымша.
Айтудағы музыка:
:: танымал және әлемдік музыкаға жарнамасыз және шектеусіз ақысыз қол жетімділік;
:: фондық режимде музыканы шектеусіз тыңдау мүмкіндігі;
:: тректерді Интернеттен тыс жүктеу және тыңдау мүмкіндігі;
:: әрдайым жаңа жинақтар, плейлисттер, альбомдар мен диаграммалар.
Кіріктірілген AituPay әмиян:
:: 2000 қызмет үшін комиссиясыз төлемдер;
:: қазақстандық эмитенттер шығарған VISA және Mastercard төлем жүйелерінің карталарынан әмияндарды толтыру;
:: бүкіл Қазақстан бойынша 15000 Kassa24 терминалдарында комиссиясыз қолма-қол ақшаны толтыру.
Aitu-да ондаған тегін кірікті.рілген ойындар, сондай-ақ серіктес қосымшалар бар:
:: дүкендерден сатып алу үшін ақшаны қайтарып алуға;
:: тамақ жеткізуге тапсырыс беру;
:: онлайн режимінде киім сатып алу;
:: тұрғын үй бағдарламасын және ипотеканы таңдау;
:: барлық жағдайларда қызмет көрсету станциясын немесе мамандарды және басқа қызметтерді табу.
Айту үшін байланыс үшін барлығы бар:
:: қызығушылықтар бойынша чаттарды топтастыру;
:: тегін аудио және бейне қоңыраулар;
:: танымал қазақстандық блогерлер мен пабликтердің арналары;
:: көп тілді: қосымша қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде қол жетімді.
Ал салауатты өмір салтымен сабақтастырсақ, платформада небір психологиялық тесттер жинақталған. Сол тесттердің арқасынды белгілі бір ауруды алдын алуға болады. Себебі жиырма бірінші ғасырда ақпараттық өмірде психологилық ауытқуларға ұшырау ықтималдылығы жоғары.
Сайттарға тоқтала кетсек, мен енді қарқынмен дамып келе жатқан balbal.kz сайтын айта аламын. Себебі сайтта салауатты өмір салтына арналған материалдар жақсы қамтылған. Balbal Business & Мотивация порталы Қазақ тіліндегі пайдалы ақпаратты жақсарту және қазақ тілді оқырманның білімін жақсартуға көмектесу үшін Интернетте ашылды. Аталмыш порталда жарияланған мақалалар сіздің бизнесіңізді бастауға, мотивацияны арттыруға және денсаулықты дамытуға көмектеседі. Сайтта бірнеше айдарлармен қамтылған: миллионер, біліп жүр, лайфхакер, салауат, компас, психология, копирайтинг, кітап тағы сол сияқты. Бұл орайда, салауатты өмір салты ұғымына толықтай осы сайтты жатқызуға келеді. Тек бұл сайттың танымалдылығы төмен, алайда болашағы зор екеніне сенімдімін. Кейінгі үшінші бөлімде осы сайтқа мақала жазу үлгісін көрсетемін. Енді отандық контенттің сапа жағдайына толықтай тоқталуға болады. Себебі біздің медиа әлі көп сынақтан өтуі қажет.
Отандық контенттің сапасы
"Сапа" термині нені білдіреді? Сапа-бұл мақсатқа сәйкес белгілі бір талаптарды қанағаттандыруға жарамдылығын анықтайтын қасиеттер жиынтығы.
Басқаша айтқанда, сапа-бұл қолданыстағы қажеттіліктерге сәйкес келетін өнімдер мен қызметтер. Бұл тауарларға да, қызметтерге де қатысты. Осы орайда тауар ұғымына біз контентті жатқызамыз.
Отандық медиа кеңістіктегі ахуал қазіргі кезде қоғамның да, мемлекеттің де екіұшты реакциясын тудыруда. Сонымен қатар, "Алақай" материалдары тілге тиек болды, ал отандық арналар баспасөз сияқты бюджетті сәтті пайдаланып, халық арасында танымал емес, сонымен қатар ел басшылығы тарапынан сынға алынатын қызғылт көзілдірік арқылы қазақстандық қоғамның өмірін көрсетуде.
Сонымен, Үкіметтің кеңейтілген отырысында Мемлекет басшысы көптеген мемлекеттік телеарналардың жұмысын сынға алды, оның айтуынша, онда ешқандай мазмұн жоқ. "Әлеуметтік саладағы жағдай адамдардың көңіл - күйін бақылау, өзекті мәселелерді дер кезінде қою, қарапайым адамдардың жағында болу", - деді Нұрсұлтан Назарбаев. Сонымен қатар, отандық бұқаралық ақпарат құралдарының қызметі олардың алдына қойылған міндеттерді көрсетпейді. "Бұқаралық ақпарат құралдары, әсіресе мемлекетте, барлық мәселелерді қамтып қана қоймайды. Бұқаралық ақпарат құралдарының міндеті-адамдарға объективті ақпарат беру және адамдарға үйрету. Адамдардың қазіргі экономика, қазіргі саясат туралы білімдерін көтеру. Бұл мемлекет ішінде болып жатыр", - деп түйіндеді президент
Сонымен қатар, көптеген отандық БАҚ өз қызметінде мемлекеттік ақпараттық тапсырысты орындауға сүйенеді. Айтпақшы, 2012 жылы мемлекеттік тапсырысты 98 бұқаралық ақпарат құралы - 11 телеарна, 4 радиостанция және 83 баспа БАҚ орындады. Ішкі істер министрлігі басқа мемлекеттік органдармен және бұқаралық ақпарат құралдарымен бірлесе отырып, 50-ге жуық медиа жоспарды тиімді жүзеге асырды. Ал отандық БАҚ - тағы Материалдардың жалпы көлемі газеттердегі А2 форматындағы 16 047 жолақты, журналдардағы 1 550 бухгалтерлік және баспа парақтарын және 102 785 сағат теле-және радиохабарларды құрады.
Алайда, көрермендер мен оқырмандардың отандық арналар мен баспасөзге деген қызығушылығы әлі де төмен деңгейде. Бұл тұрғыда жаңа теледидарлық жобалардың іске асырылуы назар аударады, олардың сапасын пайдаланушылар да әр түрлі бағалайды. Сонымен қатар, бірнеше бағыттың қайталануы соншалықты айқын болды, бұл Мемлекет басшысының әділ шағымдарын тудырды.
Үкіметтің кеңейтілген отырысында Елбасы Мәдениет министрі Мұхтар Құл-Мұхаммедке бірқатар сұрақтар қойды. "Айтыңызшы, Мұхтар Абрович, бізде" Спорт"," мәдениет"," Білім " телеарналары бар, осының бәрі арна ма?! "Спорт" арнасы, дене шынықтыру да мәдениетке енеді, солай емес пе?! Сіз көп ақша жұмсайсыз. Мемлекет ешқашан бюджеттен бұқаралық ақпарат құралдарына сонша ақша бөлген емес, олар бюджетке қараған кезде қайда қарайды? Тыңдаңыз, " Білім " және " мәдениет " - бұл менің тұжырымдамамдағы бір арна. Сіз бұл арналарға қарайсыз-мазмұн жоқ, материал жоқ. Олар оны саусақтарынан сорып алады: олар жабайы табиғатты және кейбір тарихи фильмдерді көрсетеді. Онда қанша адам жұмыс істейді, бірақ шығармашылық топтар жоқ! Мысалы, Каспионет "Қазақ теледидары" деп аталды, толығырақ 24.kz -бұл барлық арна. Тиімді жұмыс істеудің орнына, біз не істеп жатқанымызды білмейміз! Біз тек ақша ұрлаймыз! Біз оны ысырап етеміз! "- деп атап өтті Мемлекет басшысы[14].
Шынымен де, ел басшысының бұндай шағымына орын бар. Себебі көптеген арналарды біріктіруге болатын еді. Ал біздің мәселеде салауатты өмір салты ұғымына спорт арнасы, мәдениет арнасын біріктіруге болар еді. Атап өткендей аталмыш ұғым кең. Бұл дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарының жағдайы. Ал интернет желісіндегі жағдай біраз өзгешелеу. Мысалға YouTubе платформасын алайық.
Қазақстандық YouTube авторларының әзірлеу және жарнамалау үшін тағы бір құралы бар. YouTube халықаралық серіктестік желісі (MCN-көпарналы желі) және yoola Қазақстанда офисін ашқан жеке медианы әзірлеу және ілгерілетуге арналған платформа (оған Ресей мен ТМД-дағы YouTube-тың ірі арналары кіреді).
Компания өкілдерінің айтуынша, Қазақстандағы YouTube контент нарығы ең жылдам дамып келе жатқан нарық болып табылады. Жаңа құрушылардың пайда болуы және YouTube бейне қоңырауларының өсуі бойынша Қазақстан Ресейден кейін және Yoola-ның барлық қатысу нарықтары арасында үшінші орын алады, ал Қазақстандағы Yoola серіктестерінің жалпы аудиториясы 15,5 млн.жазылушыны немесе республика халқының 85% - ын құрайды. Ең танымал жанрлар: Ойын бейнелері, блогтар, ойын-сауық мазмұны.
"Онлайн-БАҚ-қазақстандық авторлар өздерін белсенді түрде білдіретін қарқынды дамып келе жатқан орта және Біз өз мақсаттарына жетуге көмектесу үшін YouTube-тағы Жарнама туралы өз ноу - хауымыз бен білімімізбен бөліскіміз келеді", - дейді Yoola Kazakhstan бірлескен құрылтайшысы Сардар Мурсалимов.Оның айтуынша, компания Қазақстанда жүзге жуық автормен жұмыс істейді және деректер базасы үнемі жаңартылып отырады. Ынтымақтастық критерийлері-бұл жазылушылар саны ғана емес, сонымен бірге аудиторияның белсенділігі, көзқарастар саны және автордың дамуы мен жетілуіне деген ықыласы [15].
Сонымен қатар, интернетте буллинг ұғымының бар екенің ескеруіміз керек.
Интернеттегі қорлау [16], немесе кибершабуылдар - қазіргі заманғы байланыс құралдары арқылы қасақана қорлау, қорқыту, жала жабу және ауыр деректерді басқалармен байланыстыру, әдетте ұзақ уақыт. Киберкультураның бір бөлігі.
Бұл құбылысты белгілеу үшін кибер-қорқыту англизмдері де қолданылады-бұл ағылшын тілінен шыққан термин( ағылшын тілінен cybermobbing), сонымен қатар интернет-қорлау( интернет-қорлау), кибершабуыл (кибершабуыл), троллинг (троллинг -- "ұстау"), жалын (жалын - "жалын").
Қорқыту ақпараттық кеңістікте ақпараттық-коммуникациялық арналар мен құралдар арқылы жүзеге асырылады. Соның ішінде Интернет арқылы электрондық пошта, әлеуметтік желілердегі, форумдардағы жедел хабар алмасу бағдарламалары (мысалы, ICQ), сондай-ақ бейне порталдардағы Жарияланымдар (YouTube, Vimeo және басқалар), бейнематериалдар мен хабарламалар (әдетте қорлау арқылы) немесе ұялы телефон арқылы (мысалы, SMS немесе тітіркендіргіш қоңыраулар арқылы).
Көбінесе" тролльдер", "бұзақылар" деп аталатын бұл бұзақылық әрекеттердің кінәлілері көбінесе жасырын түрде әрекет етеді -- жәбірленуші агрессивті әрекеттердің кімнен шыққанын білмеуі үшін қолданылады. Бұл не үшін айтылып жатыр десеңіз, елде осы мәселені қолға алған болатын.
Ақпарат және байланыс министрі Дәурен Абаев заңды бұзған интернет-комментаторларды қалай есептеу керектігін түсіндірді. Электрондық ресурстардың иелері EDS немесе SMS сәйкестендіруді пайдаланатын оқырмандармен жазбаша келісімдер жасауы керек. "Өкінішке орай, түсініктеме беру кезінде көптеген негативтер, азаматтарды қорлау және т.б. біз бүркеншік аттарды пайдалану құқығынан бас тартпаймыз. Алайда, ақпараттық портал белгілі бір азаматтың осы бүркеншік атпен тіркелгенін біледі. Конституциялық емес іс - әрекеттер жағдайында оларды қудалауға болады", - деп түсіндірді Абаев.
Оның айтуынша, бұзушылықтар бұрын IP мекен-жайы бойынша есептелген. Инновация енгізіледі, өйткені техникалық IP-мекен-жайларды қазір жасыруға болады: "бұл қалыпты тәжірибе, әркім түсініктеме бергісі келетін нәрсені ашық көрсетуі керек. Бұл жерде табиғаттан тыс ештеңе жоқ. Біз сынға, құнды кеңестерге, пайдалы нәрселерге ұмтылмаймыз."
Қазақстанда жоқ әлеуметтік желілерге келетін болсақ, Абаев жұмыс осы форматта жалғасатынын атап өтті. Заңсыз әрекеттерге шақырылған жағдайда Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі әлеуметтік желі әкімшілеріне хабарлама жібереді және хабарламаларды жояды.
Бұл да сапа жағына келгендегі үлкен тербеліс десек, қателеспейміз. Тағы осы буллинге ұқсас ұғым, ол ақпараттық дизинформация. Кез- келген контентке кері әсерін тигізетіні рас. Ал салауатты өмір ұғымы адам денсаулығымен тағыз байланысты болғандықтан, оның салдары жабылмастай болуы әбден мүмкін.
II БӨЛІМ. Дизинформация және оның салдары
Күнделікті біз жүздеген ақпаратты жөкедей сіңіріп отырамыз. Ал елімізге пандемияның қатері төңе бастағанда, тіпті ақпараттың торына тап еттік. үйренсінбеген, жаңа сөздер мен ережелер жинағы. Осы кезде карын майды шірітетің құмалақтар шыға бастайды. Қарапайым сөзбен айтқанда "фейк ақпараттар".
Жалған жаңалықтар-бұл қаржылық немесе саяси пайда алу үшін жаңылыстыру мақсатында ақпараттық алаяқтық немесе әлеуметтік желілерде және дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарында жалған ақпарат тарату. Жалған жаңалықтар жазушылары оқырмандарды көбейту және дәйексөз алу үшін көбінесе қызықты тақырыптарды немесе толығымен ойдан шығарылған әңгімелерді пайдаланады. Сонымен қатар, пайда байтингті басу сияқты қалыптасады және жарияланған материалдардың сенімділігіне қарамастан пайда болатын жарнамалық кіріс болып табылады. Жарнамадан түсетін кіріс көздеріне оңай қол жетімділік, қоғамның өсіп келе жатқан саяси поляризациясы және әлеуметтік медианың кең таралуы жалған жаңалықтардың таралуына әкелді [17].
Ал осындай фейк ақпараттың таралу тарихына тоқтала кетсек. Алдымен бұл фраза әлеуметтік желілердегі белгілі бір құбылысты сипаттау үшін қолданылды. Бірақ рекордтық уақытта бұл журналистік және саяси клишеге айналды. "Жалған жаңалықтар" термині қалай дамыды және жалған ақпарат әлемінде біз үшін не болады?
2016 жылдың ортасында Buzzfeed веб-ресурсының редакторы Крейг Сильверман Шығыс Еуропаның шағын қаласынан қиял-ғажайып оқиғалардың ағынын байқады.
"Уақыт өте келе біз сол Македонияның Велес қаласында тіркелген жаңалықтар сайттарын таптық",-деп еске алады Сильверман.
Ол және әріптесі журналистік тергеуді бастады. АҚШ сайлауынан аз уақыт бұрын жалған жаңалықтар шығаратын және Facebook қолданушылары арасында өте танымал болған кем дегенде 140 жаңалықтар сайты анықталды.Велестегі жастар американдық саясатқа қызығушылық танытты ма, жоқ па белгісіз. Бірақ оларға Facebook жарнамалары үшін ақы төленді, сондықтан олар өздерінің қиялдарының мүмкіндігінше таралуын қалады [18].Сондай-ақ, жалған жаңалықтар көбінесе тартымды жаңалықтарды жариялауға мамандандырылған және сенімді болу үшін танымал жаңалықтар көздері ретінде көрінетін жалған жаңалықтар сайттары арқылы таратылады.
Фейктер ықпалға қол жеткізуге немесе ақша табуға көмектесетіндіктен, олардағы ұсыныстар мен кеңестер пайдасыз немесе тіпті зиян келтіруі мүмкін. Интернет кез-келген адамға шектеусіз кез-келген ақпаратты таратуға мүмкіндік берді: шаблоннан сайтты тез құруға немесе әлеуметтік желілерде жазбаны жариялауға болады. Instagram Facebook - те 1 миллиардқа жуық қолданушы бар, ал Facebook-те 2 миллиардтан астам адам бар, ал әлеуметтік желілердің алгоритмдері белсенділігі жоғары жарияланымдарды жарнамалайды және таратады.Жеке таспалар, сондай - ақ Google сияқты іздеу жүйелерінің жеке шығарылуы "сүзгі көпіршігін" жасайды-бұл тұжырымдаманы интернет-Белсенді Илай Парайзер ойлап тапты. Сайттар іздеу тарихын, орналасқан жерін, белсенділігін, қызығушылықтарын зерттейді, пайдаланушыны қызықтыруы мүмкін деп болжайды және осы мәліметтерге сәйкес келетін ақпаратты шығарады, ал басқа ақпарат көрсетілмеуі мүмкін. Сондықтан адам "көпіршікке" түседі: бұл жалғыз шындық сияқты, бәрі бұл туралы айтады және біледі, бірақ басқа фактілер мүлдем жоқ.
Пайдаланушы бұл ақпаратты қаншалықты көп нұқып, батырса, соғұрлым оның көзқарастарын растайтын нәрсені көреді. Міне, жалған сөздер біздің танымдық бұрмалануларымыздың-ойлау қателіктерінің арқасында күшейтіледі. Растаудың бұрмалануы адамның бұрыннан бар пікірді, таңдаулы қабылдауды растау үшін ақпаратты іздеуге және түсіндіруге бейім екендігіне ықпал етеді - барлық фактілердің ішінен тек үміттерге сәйкес келетіндерді таңдау. Әлеуметтік желілер мен интернет-порталдардан басқа, мессенджерлер жалған ақпарат таратудың негізгі арналарының бірі болып қала береді. Қазақстан жағдайында бұл WhatsApp, ол арқылы зиянкестер аудиожазбаларды қоса алғанда, жалған ақпарат жібереді.
Ал салауатты өмір салты ұғымында жалған ақпаратқа тап болу тіптен зиян. Себебі ол адам денсаулығы мен психологиясына тікелей қатынасы бар. Мысалға салауатты өмір салтына қатысты фейк ақпараттар тізбегі мыналар:
№1 жалған-қант диабетіне қарсы дәрі
Алаяқтық сайттар арқылы қазақстандықтарға арзан өнімді ұсынады, ол негізсіз қымбатқа ғана емес, сонымен қатар денсаулыққа қауіп төндіруі мүмкін. Әрине, жарнама берушілер айтқандай, қандай да бір емдік қасиеттері жоқ. Жеке тергеу аясында Liter.kz Диалайф "қант диабеті мен оның асқынуларына қарсы керемет ем" сараптамасына берді деген жалған ақпарат жіберді. Алайда нәтижесінде бәрі басқаша болды. Препарат қандағы қантты төмендетпейтін және уәде етілген нәтиже бермейтін шөптер негізінде жасалады. Ал құны-20 мың теңге-мүлдем негізсіз. Болжалды дәрі -- дәрмектің өндірушісі - "Гуд Прайс" ЖШС алаяқтар тізімінде. Дәрі-дәрмекті соңғы ақшасына алған апалар 20 жыл бойы инсулин ішіп, аяқ асты осындай ғажап дәрімен жазылып кетемін деп ойлаған.
Қорытынды: Бұл адам денсаулығына тікелей қауіп төңдірген фейк ақпарат. Қаншама адам сертификатталмаған дәріні сатып алып, өз ағзаларына зақым тигізді.
№2 Қазақстанның үстінен радиоактивті заттардың төгілуі
Қытай ұшағы Қазақстанға радиоактивті заттарды шашыратқан деген қауесет шындыққа жанаспайды. WhatsApp мессенджерінде Алматы үстінен ұшып өткен "қытайлық" ұшақтың химиялық радиоактивті заттарды шашыратып жібергені туралы аудиожазба таратылуда. Дәлел ретінде flightradar24 сайт картасының скриншоты қоса беріледі, онда әуе кемесінің бағыты көрсетілген. Stopfake.kz іс жүзінде аудиожазбамен бірге жіберілген суретте Пекин -- Доха бағыты бойынша тұрақты рейс жасаған Qatar Airways авиакомпаниясының қарапайым азаматтық жолаушылар ұшағы бейнеленген. Бұл ақпаратты Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі де растады.
Қорытынды: Бұл ақпаратқа желілерде небір видеолары да бар. Соның кесірінен көптеген адамдар онсыз да қиын заманда психологиялық түрде соққы алды. Кішігірім сауалнама барысында, ата аналар балаларын серуендеуге шығармай, өздері де үрейде болып, үй ауасын тазаламағанын айтты. Бұл адам ағзасына зиян.
№3 Денсаулық сақтау ұйымы маска тағуды міндетті емес деді
ДДҰ-ның жалған мәлімдемесі желіде талқылануда. Ұйым мамандары маска кию енді қажет емес деп мәлімдеді.Іс жүзінде ДДҰ мамандарының ешқайсысы мұндай мәлімдеме жасаған жоқ. Интернетте вирустық болған Скриншот principia Scientific International қастандық ресурс ұсынған кезде таралды және ДДҰ-ға оған ешқандай қатысы жоқ.
Қорытынды: Адамдар дем алған кезде олар 0,1-ден 1000 микрометрге дейінгі ылғал бөлшектерін шығарады (бұрын оларды микрон деп атаған). Мысалы, бір миллиметрде 1000 мкм бар (бұл жерде көріну туралы емес). Бұл бөлшектер ауа арқылы әр түрлі қашықтыққа олардың мөлшеріне, тартылыс күшіне, инерцияға, булану жылдамдығына және басқа да факторларға байланысты таралады. Міне, біз ең бастысы-маскаларға келеміз. Жабық жерлерде ғалымдар екі метрлік әлеуметтік қашықтықты сақтасаңыз да, тығыз Маска киюді ұсынады. Әйтпесе, сарапшылардың пікірінше, тестілеу де, қашықтықтан кету де, контактілерді іздеу де көмектеспейді, өйткені кез-келген адам асимптоматикалық жұқтыруы мүмкін.
№4 Қазақстандықтарға "бетперде құрттарын өлтіру" үшін пероксид ішуге кеңес береді
Тағы бір қастандық теориясын қазақтар хабаршыларға жібереді. Бұл жолы Казнет медициналық маскаларда өмір сүретін және сутегі асқын тотығымен "өлтірілуі" мүмкін моргеллон құрттары туралы хабарларға толы болды. Моргеллондар немесе наноботтар деп аталатын құрттар мен жасырылған ПТР сынақ жиынтықтары туралы мәліметтерді тексерушілер де, Денсаулық сақтау министрлігінің өкілдері де бірнеше рет жоққа шығарды.
Алайда, кейбір Kaznet пайдаланушылары жоқ құрттардан қалай құтылуға болатыны туралы өз кеңестерін бере отырып, осы теорияны дамытуды жалғастыруда. Атап айтқанда, бетперде кигендердің барлығына сутегі асқын тотығын ішу ұсынылады.
Қорытынды: Сутегі асқын тотығын ішке қабылдау "нанобот құрттарын"емес, адамның өліміне әкелуі мүмкін. Адам үшін өлім дозасы 3 миллилитр зат болып саналады. Шырышты қабықтарға түсіп, сутегі асқын тотығы сілтілердің әсерінен туындаған күйіктерге және деструктивті өзгерістерге әкелуі мүмкін.
Ал фейк ақпаратты қалай анықтаймыз деген сұрақ туындауы мүмкін. Ол үшін арнайы БАҚ қызметкерлеріне де, қолданушыларға да арнайы сайттар жасалған. Мысалға сондай сайттардың бірі Stopfake.kz Әлеуметтік желілердегі таспалар, WhatsApp хабарламалары, телеграм-арналардағы посттар, YouTube және Тік-токтағы бейнелер -- көп Ақпарат және бірден түсініп бітпейсін. Сену керек пе, жоқ па? Жалпы ақпараттық шуылда кейде нақты фактілерді ойлап тапқандардан ажырату өте қиын.Сайт Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қолдауымен құрылды
Биыл жалған, айла-шарғы мен қастандық теорияларының үлкен ағымын байқаймыз. Stopfake.kz желіде жалған ақпараттың таралуын тоқтату және жалпы шатасулар мен түсінбеушіліктерді азайту үшін жасалған. Оқырмандарға сыни ойлаудың маңыздылығын еске ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz