Мемлекеттік жастар саясатын дамытудың қағидаттары
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Жаныбеков С.С.
Өңірде мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыру (Қызылорда облысының мәліметтері негізінде)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В04139 (5В051000) - Мемлекеттік және жергілікті басқару
Қызылорда 2021
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Қорғауға жіберілді
Экономикалық теория және мемлекеттік
басқарукафедрасының меңгерушісі
__________А.Ш.Әбдімомынова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Өңірде мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыру (Қызылорда облысының мәліметтері негізінде)
6В04139 (5В051000) -Мемлекеттік және жергілікті басқарумамандығы
Орындаған Жаныбеков С.С.
Ғылыми жетекшісі Берикболова У.Д.
Қызылорда 2021
МАЗМҰНЫ
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1
ӨҢІРЛІК ЖАСТАР САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... .
1.1
Мемлекеттік жастар саясатының мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ...
1.2
Мемлекеттік жастар саясатын дамытудың негізгі қағидаттары ... ... .
1.3
Өңірлік жастар саясатының шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ...
2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӨҢІРЛІК ЖАСТАР САЯСАТЫНЫҢ ҮРДІСТЕРІ МЕН БАСЫҢҚЫ БАҒЫТТАРЫ ... ...
2.1
Қазақстандағы мемлекеттік жастар саясатының қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2
Қызылорда облысындағы жастар саясатының бағыттарын талдау ...
3
ӨҢІРДЕГІ ЖАСТАР САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ БАҒЫТТАРЫ ... ...
3.1
Өңірлік жастар саясатының перспективалық бағыттары мен басымдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2
Өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық басыңқы бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
КІРІСПЕ
Жастар - болашағымыздың кепілі. Өз білімдерімен және адал еңбектерімен өз келешегін қалыптастырудың жаңа мүмкіндіктерін алу қажет. Қазіргі заманда елімізді бәсекеге қабілетті және дамыған елдердің қасына қосуға жастар үлес қосуы керек. Мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асырудың міндеті осында жатыр.
Тақырыптың өзектілігі: Жастар саясатын қалыптастыра отырып, мемлекет жас азаматтардың болашақта қоғамда негізгі орны бар белсенді топ екендігін назарда ұстайды. Мұның өзі жас азаматтардың мемлекет ішіндегі орны ерекше екендігін көрсетеді. Жалпыға бірдей адам құқықтары Декларациясының өзекті идеялары мен қағидаларына, Сәби құқықтары туралы Конвенңияға, Қазақстан Республикасының Конституңиясына және ел Президентінің Қазақстан халқына арнаған Қазақстан-2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы атты Жолдауына мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасы сүйенеді. Жас азаматтар саясатының қажеттілігі жастардың қоғамда орын алып жәе өз құқығын иеленумен, сонымен қатар қоғам алдында жауапкершілік сезінген уақытында өмір мәселелерімен жолыққан кезінде айқындалады.
Бұл саясаттың дәстүрлі әлеуметтік саясаттан ерекшелігі өтелу тетіктерін қалыптастырумен шектелмейді. Жас азаматтардың еңбек пен шығармашылықтарын айқындайтын жаңа және белсенді, өндіріушілік аспектілерден тұрады. Жастар саясаты әлеуметтік ортаның стратегиялық ресурстарын жетілдірудегі негізгі бағыт бойынша қарастыруға болады. Әлеуметтік ортаның өзгеруінің күрделілігі жастардың әлеуметтік жағынан жан-жақты қалыптасуына, жас қауым тіршілігінің барлық қалтарысына әсерін тигізді. Жас азаматтар мәселелерін шешудің мазмұны мен тәрбие тәсілдері жаңа тарихи жағдайларда мүлде өзге қырынан қарастырылуға тиіс болғандықтан түбегейлі өзгерді. Қазақстандық жас буын бойында отаншылдық, іскерлік, жауапкершілік қасиеттер қалыптастырмай, жастардың ізгілікті, рухани өркендеуіне, сондай-ақ өткен буынның әлеуметтік- мәдени тәжірибесін, элем өркениеті жетістіктерін игеруіне жол ашпай әлеуметтік ұстанымдағы экономикасы бар демократиялық қоғам құру мүмкін емес. Мұндай мақсаттарды жүзеге асыру жастарға, жалпы қоғамға қатысты саясатгы қалыптастыру мен жүзеге асыру ісіне жастардың өздерін белсенді түрде тартуды көздейді. Еліміз жас азаматтарға, олардың материалдық дәрежесі мен тұрмыстық жағдайын назарға алмастан, өмір жолын таңдау мен жеке жетістіктерге жету үшін мейлінше мол мүмкіндіктер ашуға тиіс. Сонда ғана жастар саясатының өзекті міндеті - жастардың тұлғалық қалыптасуын қамтамасыз етуі іске асатын болады.
Жұмыстың зерттелу дәрежесі: Жастар саясатының маңыздылығы мен өзектілігі, Дүниежүзі және Республика деңгейіндегі жастар саясатының өзара байланысы мен жастарға тиімді тұстары, өңірдегі жастар саясытын жетілдіру жолдары мен перспективалық бағыттарының маңызды бейнесін айқындау болуы, зерттеу жұмысымның басты бөлігі болып табылады. Соның ішінде, Еуропа елдеріндегі ғалымдардың жастар саясатының табыстылығын қамтамасыз ететін бірқатар алғы шарттарды бөліп көрсетуі зерттеу жұмысыма бірқатар әсер етті.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - елдегі жастар саясатының ұйымдастырылуының теориялық негіздері мен ұйымдастырушылық-экономикалық аспектілерін зерттеу және мемлекеттік жастар саясатының қалыптасуы мен оны жетілдіру бағыттарын жасақтау. Алға қойған мақсатқа сәйкес төмендегідей міндеттерді шешу қажеттілігі айқындалады:
- жастар саясатының теориялық негіздерін анықтау;
- жастар саясатының даму үрдістерін талдау;
- жастар саясатын ұйымдастыруды жетілдіру мақсатында оны мемлекеттік басқару бағыттарын жетілдіруге қатысты ұсыныстар жасақтау.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
- жас азаматтардың арасында жастар саясаты туралы түсінік қалыптастыру;
- жастар саясатының нақты міндеттері мен мақсаттарымен жас азаматтарды ақпараттандыру;
- жас азаматтардың өз құқықтары мен мінлеттерін дұрыс білуіне тиімді ықпал жасау;
- жастардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау;
- жастарды елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне тарту;
- азаматтыққа тәрбиелеу және қазақстандық патриотизм сезімін нығайту.
Зерттеу пәні - жастар саясатының теориясы және оның практикасы аясында өңірлік және шетелдік тәжірибе негізінде жүзеге асырылып жатқан мемлекеттік іс-шаралар.
Жұмыс құрылымы кіріспеден, негізгі бөлімнің 7 бөлімінен, қорытындыдан, сілтемелерден және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ӨҢІРЛІК ЖАСТАР САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мемлекеттік жастар саясатының мәні мен мазмұны
Әлеуметтік ортаға өз мәселелерінен жастардың мәселелерін жеке қарауға болмайтынын түсінушілік тән. Қандай да бір мемлекеттің дамуы, ол әлемдік қоғамдастық үшін жастардың рөлі ескерілгенде, мемлекеттің бағыттарының бірі мемлекеттік жастар саясатын іске асыру болып табылады.
Жастар саясатының мәнін түсіну үшін осы терминнің құрамдастарына назар аудару, яғни жастар деген кімдер, саясаттың қандай мағына білдіретінін қарастыруға тиіспіз. Кез келген елдің болашағы жастармен байланысты. Жастар мен әлеуметтік орта әрдайым өзгеріп отырады және тығыз байланысты. Әрбір елдің болашағы жастарға байланысты. Олар өмірлік тәжірибе жинай отырып болашақта елді алға жылжытатын жасампаз күшке айналады, сөйтіп алдағы болашаққа өзінің өмірлік тәжиребесін ұрпақтарына табыстайды. Дамушы қоғам үшін жастардың өзара әрекеттестігі маңызды. Әлеуметтік орта мен жастардың болашағының жауапкершілігінің кепілі де осы [1, 71 б.].
Жастар әлеуметтік ортаның дамуы мен мәдениеті, болашақтағы ұрпақтардың өсіп-өрбуі үшін орны ерекше және экономикалық алға жылжудың субъектісі болып табылады. Жастарды әлеуметтендіру мақсатында пайда болатын мәселелер әрқашан өзгеріп отыратын жастардың қажеттіліктері мен қабілеттерінің және әлеуметтік ортаның одан талап ететіні арасында қиыспаушылық пайда болады. Мұндай қайшылық жастардың өзін-өзі дамытуы үшін кедергі жасайды, сондықтан да олардың қоғамның дамуына қатысуына қажетті жағдай жасалу керек. Әлеуметтік орта жастарды тәрбие мен білім беру арқылы әлеуметтендіріп отырады, ал жастар қоғамды өзіне бейімделуге мәжбүрлеп, ортаны алға жылжытып отырады [2, 130 б.].
Кез келген қоғамның дамуы реформалардың іске асырылуы кезінде жастар өкілдерінің қатысуымен анықталады. Бұл біріншеден, елдің халқының санының басымдығымен, ал, екіншіден, жаңашылдыққа жастардың жас ерекшелігіне байланысты бейімдігі. Жастар бұрынғыны сыни көзқараста қабылдайды, тоқырауға шыдамайды, әрдайым өзгерісте болады.
Жастардың мәселелерін шешу жолын қарастыру қажет. Әлеуметтік орта оларды әрдайым тек биологиялық жағынан емес, әлеуметтік жағынан да дамытады. Бұл процесс жастар арқылы жүргізіледі, өздігінен жүрмейді және рухани жағынан дамыған кезде ғана алға жылжиды. Бірақ дәл осылай болуы үшін оған жағдай жасау керек.
Әрине, бұл қиын жұмыс. Ол жастар жайлы жалпыға бірдей игілік болатын дүниежүзілік ғылыми мәліметтерге, сонымен қатар белгілі бір әлеуметтік ортаның жастар жөнінде ойлары мен білімдеріне байланысты болуы тиіс. Мұндай көзқарас көп ойлап ақыл жұмсауды талап етеді, бірақ оның ішінде маңызды болып табылатыны жұмыс жүргізілуінде.
Жалпы мәліметтер бойынша жастардың саны дамушы елдерде басым халықтың 40 пайызы 15-ке дейінгі жастар, ал дамыған елдерде қартаю деңгейі жоғары 15-ке дейінгі жастар 25 пайызға жетер жетпес [3, 9 б.].
БҰҰ бағдарламасында жастарға байланысты іс-әрекеттердің негізгі он бағыты бар: білімге назар салу, жұмыспен қамтамасыз етілу, денсаулық мәселесі, экологиямен күресу, әлеуметтік жағдайын көтеру, қылмысқа қарсы күрес, тайм-менеджмент, нәзік жандылардың құқығын қорғау және тез шешім қабылдай білу. Жастардың әлеуметтік ортаға араласу мүмкіндігін пайдалану бойынша қолжетімділікті дамыту бағдарламада қарастырылған шаралар болды және жастардың болашағын қамтамасыз ету жоспарларын жасауға, жүзеге асыруға, жастар ұйымдарының бірігіп жұмыс атқаруын халықарадық деңгейде жоғарылату, білім беру бойынша жастар қауымдастықтарын алға жылжыту және технологиялық қаржыландыруды дамыту көресетілді. Құрамдағы елдерге Бас Ассамблеяның отырыстарына қатысушылардың құрамына басым бөлігіне жастарды қатыстыру арнайы қаралып өтті.
Жастар проблемаларымен айналысатын Латын Америка, Африка, Азия, Еуропа, Латын Америкасы елдерінде жоғары өкілдердің аймақтық конферециялары арасындағы сабақтастықты дамыту ұсынылды. Дәл осындай жиналыстар жастар мәселелерін шешу үшін сапалы форум болғаны анық.
Жастар ұғымының бүкіләлемдік іс-қимыл бағдарламасында, оған қоса дүниежүзі елдерінде мағынасында көп ұқсаспаушылықтар бар. Бұл сөздің анықтамасы экономикалық жүйеге байланысты өзгереді. Кез келген мемлекетте жастар мемлекеттің дамуын және техникалық прогресті дамытушылар екені сөзсіз. Жастардың білім алулары мемлекет мүддесі үшін өте пайдалы. Барлық деңгейдегі жастар саясатын дамыту және жаңашалай жүзеге асырудың керектігі байқалады. Болашақ жастардың тұрмыстық жағдайы бүгінгі жастар мәселелерінің шешілетініне және олардың әлеуметтік мүмкіндіктерінің қалай жүзеге асатынына байланысты [4, 28 б.].
Жастар ұғымын түсінуде жастық шекаралары маңызды. Бұл ұғым жай ғана түсінік емес, барлық мемлекеттің жастар саясаты бойынша ұйымдық және қаржылық мүмкіндіктерін көрсететін көрсеткіш. Осы заманда жастардың жастық шекаралары БҰҰ-ның мәліметі бойынша 13-14 жастан 20-30 жасқа дейінгі аралықта болады. Сонымен "Жастар" ұғымы заманға сай өзгеріп отырады. Бұл қоғамның сипаты мен даму деңгейіне байланысты нақты-тарихи ұғым.
Саясат ұғымы Қазақстан саясаттану энциклопедиясы анықтама береді: Саясат әртүрлі. Ұғым ішінара байланысты құбылыстарды қамтиды. Бұл ұғымдар: 1) биліктегі әлеуметтік топтардың және құрамындағы өкілдердің атқарушы қызметі; 2) адам баласы арасындағы мемлекеттік билікті пайдалану бойынша қоғамдық қатынастар; 3) саяси сана және мәдениет; 4) саяси ұйымдар және орлардың нормаларының жиынтығы. Қоғамда саясаттың орны үш нәрсесіне байланысты, ол - жалпы қамтылуы, қоғамға әсер етуі және әмбебаптығы.
Cаясат деп отырғанымыз әлеуметтік ортаның саяси жағында билікке жетуі, күшейтуі және іске асыруы бойынша қызмет; мемлекет жайында қоғамдағы топтардың өз пайдаларына қызмет ету бойынша қатынастар; мемлекеттік бірлестіктер арасындағы қатынастар саласындағы қызмет. Саясаттың басты маңызды мақсаты мен міндеті - қоғамның тұтастығын қамтамасыз ету [5, 39.].
Жастар саясатының терминін КСРО кезінде алғаш рет 1987 жылы Коммунист журналында философия ғылымдарының докторы И.М. Илиьинский айтып анықтама берді: Жастардың социалистік әлеуметтік ортадағы орны туралы ойлар және осы мемлекеттің қоғамдық ұйымдарының жас буындарды дамыту, болашақтарына байланысты идеялар мен қағидалар мен директиваларды іске асыру бойынша тәжірибелік қызметі [6, 156 б.].
Бертін келе, КСРО-дағы мемлекеттік жастар саясатының жалпы бастаулары туралы заң енгізілгеннен кейін, жастар заңнамасы өрбігеннен кейін осы саясатқа қатысты зерттеушілердің анықтамалары шықты.
Екіншіден, бұл саясатты айтқанда мамандандырылған жергілікті мекемелердің, комитеттердің айналысатын қызметтері айтылады; қазіргі таңдағы жастар бойынша қылмыс пен жұмыссыздық мәселелерін шешеді.
Үшіншіден, жастардың білім алуы мен тайм-менеджменті осы саясатқа тікелей қатысты. Кейбір кезде спорт және дене шынықтыру жөніндегі комитеттері жастар істері жөніндегі комитеттерімен араласады. Осының барлығы қандай мағынада болсын жастар саясатының мәнін көсетеді.
Жастар саясатына А.И. Ковалева және В.А. Луков анықтама ұсынды: Бұл саясат мемлекет пен саяси партиялардың жас буынның әлеуметтік дамуына, осы жүйеге сәйкес әлеуметтік ортаның болашақ жағдайына әрекет ететін қызметі болып табылады. Жастар саясатының септігін тигізетін жағы жастарға қатысты идеялар, қандай да бір жұмыстар, кадрлар жүйесі өз саяси бағытына жұмыс жасау үшін жасалып, іске асырылады, соынмен қатар стратегиялық міндеттері де қарастырылады.
Бұл саясаттың қозғаушы күштері болып жастар болып табылады және олардың ресурстары өз саясатын құра алатынына назар аударуымыз керек [7].
Жастар саясатын қоғамдағы даму және іске асырылу деңгейі бойынша бөлуге болады. Әлемде халықаралық деңгейде бірінші Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметін атауға болады. Содан кейін мемлекеттер топтарының яғни, (Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы, Орталық Азия) аймақтық деңгейін бөліп көрсетуге болады. Соңғы деңгейге жеке мемлекеттің жастар саясатын, яғни ұлттық деңгейді жатқызамыз.
Кез келген мемлекетте жастар саясатының үш деңгейге бөліп қарастыруға болады: жалпы мемлекеттік, аймақтық және жергілікті және соңғы деңгейлер елдегі әкімшілік деңгейлерге сәйкес келеді.
Жүзеге асыруда бұл деңгейлердің барлығы да маңызды. Жастар мәселелері барлық әлеуметтік ортаны қамтығандықтан, маңыздылығы жағынан халықаралық және мемлекеттік деңгейлер сараланады.
Жастар саясатын талдап іске асырған кезде, кез келген әкімшілік бірліктің және азаматтық әлеуметтік ортаның әрекетін біріктіре отырып, орындалуға тиіс міндеттер орындалатын болса ықпалын тигізетін нәтижеге қол жеткіземіз.
Жастар саясатының анықтамасын саралай келе, жалпы алғанда осы саясатқа қатысты десек болады. Жастар саясатына қатысты, яғни аймақтық жастар саясаты деңгейіне байланысты көптеген анықтамалар бар. Осы саясатқа Волгоград облысындағы Аймақтық жастар саясатының тұжырымдамасында анықтаманы айтсақ артық етпес: Негізінен аймақты жастар саясаты Ресейдің жалпыресейлік принциптеріне байланысты іске асырылатын мемлекеттік жастар саясаты ұғынылады. Осы саясаттың түсінігі XXI ғасырдағы ювенология және ювеналдық саясат атты кітапта мемлекеттік жастар саясатын аймақтық деңгейде жүзеге асыру мүмкіндіктерін ескере отырып жасауға маңыз берілетіні айтылған. Аймақтық заңнама федеральдық заңнамада регламенттелмеген мәселелерді білдіреді [8].
Жастар саясатын жүзеге асыратын мемлекеттік институттар. Осы саясаттың дамуы елдің мүмкіндіктеріне байланысты, бірақ жастарсыз мемлекет дамымайды. Жастар саясаты барлық жағынанда мемлкетті алдыңғы қатарға жылжытатын орында болуы тиіс. Мемлекеттік жастар саясатының өзіне тән айырмашылықтары, ұзақ мәселелердің шешімі табыла бермейтін мәселесі бар жастар болып табылады. Жастар мәселелері әлеуметтік ортаның мәселелерінен ажыратылмайды, өйткені жастар болашақтағы қоғам [9, 25 б.].
Ғылыми жазбаларда жастар саясатын елдің ішкі саясатының құрамына кіреді деп дәлелдейтін пікірлер бар. Бірақ, бұл саясатты мемлекеттің ішкі саясаты тұрғысында жобалар көрінген жоқ. Менің көзқарасым бойынша, мемлекеттің сыртқы саясатына да жастар саясатының орын ерекше, тіпті Қазақстанның әлемдік қоғамдастыққа белсене араласуын, жастарға ықпал ететін саясат құрып және іске асыру бойынша халықаралық тәжірибені қолдануын пайдаланғаны да көрінеді. Жастар саясатын одан әрі дамыту үшін мемлекетаралық жастар ынтымақтастығының оң қырын, сонымен қоса жаһандануды есте сақтау қажет, барлық үдерістердің басты жылжушы күші жастар болып табылады.
Елімізде мемлекеттік жастардың саясатының үйлестірілімі мемлкеттің қызметімен ұқсас. Жастар саясатының ерекшелік қыры көрінсе, ал басқа жағында маңыздылығы мен қажеттілігі байқалады. Осы саясаттың қозғаушылары үйлестіру тәсілін пайдалан алады, бірақ негізгі керек мүмкіндіктер жоқ, толық пайдаланылмауы мүмкін.
Жастар саясатының мәнін тарихы арқылы ұғынуға болады. Жоғары лауазымды топтардың айырмашылығын тарих ғана белгілі бір дәрежеде барлық кезеңде сезінгендігі көрсетіледі. Кез келген әлеуметтік ортадағы жастар мәселелері деп қарастырылатынына, әлеуметтік процестердің анықталуына байланысты мемлекеттік реттеудің міндеттерін, қоғамдық ортаның әлеуметтік сипаттамалары бойынша мәдени дәстүрлерге қаншалықты сәйкес келетініне, олардың осы ортада қалыптасқан құндылықтар мен нормаларға ұқсастығына байланысты мемлекеттік жастар саясатының тұжырымдамасында да, іске асыратын тәжірибеде пайдаланылатын әдістерде де айтарлықтай ерекшеленеді.
Көптеген елдерде жоғары лауазымдарда коммунистік партиялар болғанда жастардың идеологиялық тұжырымдамасы заң жағынан, ал басқа мемлекетттерде конституция да қабылданды, негізінен мемлекеттік жастар саясатын басқарушы жоғары билік өкілдері зерттеп, социалистік жағынан заңдар ретінде қабылданды [10].
Шетелде мемлекеттерінде, яғни Батыс Еуропада мемлекеттік жастар саясаты басқаша өзгерді. Батыс Еуропа елдерінде Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жастарды өз қоғамы бар жеке топ бойынша көрсетілді. Жас буындардың жеке топ ретінде қалыптасуы бос уақыттарының болуы, сонымен қатар жастардың ата-анасынан жыраққа кетуі және оқудан жұмысқа ауысуы осы уақыттың ұзаруымен сәйкес келеді. Сондықтан осы топқа қатысты саясат қалыптастыру керек екендігі ұғынылды. Бірақ жастарды елдің патриоты ретінде өсіру басты назарға алынды, ал саяси жұмыстар жастар мәселелерін елдің саясатының бағытына біріктіруге бағытталды. Осыған сәйкес әлеуметтендіру мақсатында Шығыс Еуропада тайм-менеджмент құру көзделді.
Қазіргі кезде мемлекеттік жастар саясатының екі анықтамасын көруге болады; жас адамдардың жеке құқықтарының қорғалуына жағдай жасаудағы елдің орны туралы мәселеде айырмашылықтар бар. Оның біреуі жас адамдарды әлеуметтендіруге мемлекеттік құрылымдардың араласпауына негізделеді. Әлеуметтік қолдау жеке қайырымдылық ұйымдарының жұмысы деп есептеледі. Осы тұрғыда қаржының жұмсалу деңгейін қадағалай отырып, әлеуметтік тұрғыдан әлсіз топтарына ғана мемлекет тарапынан көмектесу қаралады.
Еуропа елдерінде Швеция, Финляндия және басқа елдердің мемлекеттік жастар саясатына қатысты тұжырымдамасында, сол елдің қоғамдағы орнын, жастар ұйымдарын қолдау жұмыстарын заң тарапынан дұрыстау көзделеді. Бұл жас адамдардың интеграциялануы елдің жауапкершілігін басты назарға алады және әрбір жастара арналған қолжетімді әлеуметтік бағдарламалар құрастыруды негізге алады.
Осындай үлгілердің қатарында кейінгі тәжірибелерді іске асыруда Ресей мемлекеті де бар. Ол қоғамда мемлекеттік жастар саясатының ресурстарын бөлінуін реттеп отырады, халықтың жастарының ерекшеліктері өзгеше болуын назарда ұстай отырып, жастарға тікелей әсерін тигізіетін мақсаттар бойынша маневр жасауы керек деп есептейді. Жастар саясатының бұрынғы тәжірибесі іске асырылатын қаржылай жүйенің екі мақсатын анықтайды.
Бұл саясаттың негізгі мақсаты әлеуметтік ортаның басқа топтарына кедергі келтірмей жас адамдардың өмірінің тұрмыс сапасын жақсарту, саяси және экономикалық жағдайын көтеру керектігі болып табылады. Әрине, осы мақсатқа жету үшін екі міндетті жүзеге асыру тиіс: өсіп келе жатқан ұрпақтың әлеуметтік қалыптасуы үшін жағдай жасау; әлеуметтік ортаның сан алуан салаларында жас адамдардың инновациялық қызметі үшін қолайлы жағдайға жету; жаңашыл қоғамдық қатынастардың жастардың белсенді өмірлік қарекетінің формаларын іс жүзінде жұмыс атқару.
Өмірдің кезеңдеріне сай мемлекеттік жастар саясатын іске асыруда екі міндетті атап көрсетуге болады: тәрбие берудің жаңа ұзақ уақыттық бағдарламаларын жасау және жүзеге асыруына байланысты стратегиялық міндет пен неше түрлі проблемалар бойынша жас буындарға көмек беруді нақтылайтын тактикалық міндет [11].
Мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыруындағы басты мақсаты жайында сөз қозғағанда келесі жағдайларды айта кету керек: жастарды қоғамда үздіксіз дамуы мен мемлекет тарапынан қолдау көрсету; жастарға қатысты олардың әлеуметтік қалыптасуы мен әлеуметтік ортаға сай экономикалық және ұйымдық жағдай жасау, жастар бірлестіктері мен қозғалыстарын дамыту.
Дәл осындай қоғамдық түсінікті сіңіру үшін тіпті әлеуметтік экономикалық жағдай төмендеген кезде де орны ерекше, өйткені бұл саясатта мән жоқ деп есептейтін әлеуметтік ортаның маңызды жұмыстарға қаражат жетіспеушілік жағдайында жас буындарға көңіл бөлетін шама жоқ деп есептейді. Барлық қоғам үшін мұндай түсінік аса ауыр экономикалық және саяси қиыншылықтарға апаруы мүмкін.
Мұндай жағдайды қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт бірінші жас буындарды тәрбиелеуге бағытталып әлеуметтік ортаны қайта қалыптастыру, ондағы жастарға қатысты әлеуметтік әділетсіздікті төмендетуге бағытталуы тиіс. Оларды қоғамға үйлестіру үшін маңызды жүйесі жоқ қоғам жастарды өзіне қалыптастырып, бейімдеу қажет. Бөтен сөзбен айтқанда, жастарды әлеуметтендіру қоғамдық санаға жас буындардың ұстанымдары мен көзқарастарын қалыптастыру арқылы әлеуметтік ортаны жастардың қоғамдық ортасын айналдыру" процесін бір уақытта жүргізілуі тиіс [12, 284 б.].
Мемлекеттік жастар саясаты әлеуметтік саясаттан бөлек, онда жастардың шығармашылық қабілетіне сүйенетін инновациялық аспект болып табылады. Жастардың саясатын іске асыруға араласуының мәні негізгі міндеттерді шешуге қаржылық инъекциялар қалыптастыру емес, мұның өзі жас буындарда жақсы ниеттерді тұрақтандыруды күшейтетіні сөзсіз; мұндай араласу жас адамдардың әлеуетін іске асыруға қолайлылық қалыптастыратын, жастардың өз мәселелерін өздері шешуге жол табатын және өз қабілеттеріне сенуге үйрететін экономикалық-қаржылық жағдайлар жасауы тиіс [13, 6 б.].
Бір мемлекеттің ерекшелігіне сай мемлекеттік жастар саясаты қалыптасады. Әрі қарай дамуына шетелдік тәжірибені қолданаты анық. Мұндай жағдайда тәжірибені сырттан келгенін есте ұстауымыз керек. Сол себепті мұқият қадағалау, елдің алға жылжуына қалай әсер ететіндігіне талдау жасалуы тиіс. Талдау жасамайынша теріс жұмыстар атқарылып, артық мәселелер пайда болуы ықтимал.
Мемлекеттік жастар саясатында жастар мәселелерін шешудің қиын жақтарының себебі белгілі бір қиылыспаушылыққа емес, басқа себептергеде байланысты екені белгілі. Мәселелер саяси, экономикалық және әлеуметтік себептері бар оқиғалардың айналасында орын алады. Кей кезде маңызы жоқ мәселелер өте тереңде жатқан шешілмейтін мәселелерді бейнелеп, басты назар аударатын жағдай болып шығуы мүмкін. Сонымен жастардың саясатының іске асырылуы деп отырғанымыз жеңіл-желпі мәселелердің шешімінің табылуы деген сөз емес, егер басты назар аударылмаса аз уақытта қарама-қайшылық пайда болатын маңызды проблемалардың шешімдерін табу дегеп сөз. Жас буындардың қажеттіліктерін іске асыру күрделі мәселелер мен олардың тұжырымдамалық ерекшеліктеріне талдау жасаумен бір уақытта мәселелерден шығу жолдарына бағытталған жағдайда нәтижелі болады. Осылардың қайсы біріне болсын ерекше ден қойылса субъективтік көқарастың көрінісі болып табылады және жастардың өз ішінде жаңа мәселелердің пайда болып, дамуы болып шығады [14, 32 б.].
Жастардың әлеуметтік ішкі топтарының жастық ерекшеліктерін мемлекеттік жастар саясаты басты назарға алады. Мұның өзінде мемлекеттің жастар мәселелерін ғана емес, жастардың өз ішіндегі әртүрлі жастық топтарының араласуын негізгі алады. Осындай көзқарас ер балалар мен қыз балалардың болашағын әлеуметтік айырмашылықтарына байланысты талдауға, өсіп келе жатқан жастарды дамыту проблемаларын шешуге бағытталған ой тұрғысын дайындауға қолайлылық жасайды.
Басқа бір саясатқа қарағанда мемлекеттік жастар саясаты жас адамдардың ішінде пайда болған әлеуметтік жәктелуді назарға алып, халықтың тұрмыс жағдайы бойынша басқаларымен салыстырғанда маңызды орында болуға тиіс. Мұндай кезде жастардың саясаты инновациялық тұрғыда болатынын есте сақтау қажет.
Жастардың саясатын іске асырғанда жастарды қолдау арқылы жастар саясатының мақсаттарына жақын қоғамдық қызметке көмек беру маңызды болып табылады. Бұл саясатта мемлекеттік органдар жастардың әлеуметтік ортаға араласуы үшін, олардың ұжымдық қызметінің көрініп ашылуы үшін қолайлылық туғызу басты мәселе деп түсінуі тиіс. Жастардың қайсы бір материалдық және рухани құндалықтар жасау бойынша шығармашылық жұмыс негізінде бағдарламалар жүйесімен дамытып отыру керек. Осы орайда жас азаматтардың қажеттіліктерін қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік құрылымдар қалыптастырғанға қарағанда, жастардың басшылығына қолдау көрсету басымдырақ екенін есептей отырып іс-әрекет жасаған жөндірек. Осының өзі жас азаматтарды көтеру бағдарламасын іске асырушы қоғамдық ұйымдарға қаржылай және тұрмыстық көмек беру, жастардың жұмыс атқаруына құқықтық режим қабылдау, ұйымдардың жас буынның қалыптасуы тұрғысында, өздерінің қабілеттерін пайдалануына қаржы аударуын ынталандыруды көздейді. Шетелдік тәжірибе бойынша қоғам болашағын бәрінен жоғары қоятын болса, жас азаматтарға тиесілі инвестиция салу және жеткілікті деңгейде жұмсау керектігін ұғынатынын көрсетеді. Мұның өзі жоғары дәрежеде алдағы уақытты, яғни болашақты аванстау дегенді білдіреді.
Жас азаматтардың саясатын қалыптастыру мен іске асыру принциптері бойынша олардың мүмкіндіктерін адамдардың басқа деңгейімен іс жүзінде теңдігін қалыптастыру маңызды болып табылады. Жас азаматтар белгілі бір жасқа келгенде мемлекеттік органдар оларға экономикалық тұрығыда жеңілдіктер береді; жастардың жастық деңгейіне байланысты құқықтарын іске асыруға жағдай жасайды; сонымен қатар басқа азаматтарға басқа міндеттермен үйлестіргенде, жастардың қоғамдық тәртіпті сақтау проблемаларында құқықтық-нормативтік актілермен қосымша міндеттер береді.
Әрбір қоғамда жастардың саясатының дамуы барлық кезеңде айтарлықтай белгілі бір мезгілде өз ішінде араласып өмір сүретін көптеген жастар тәжірбиесін ұсынып отыру процесі тоқтамайды. ТМД елдері арасында жастар тәжірбиесін арзандатқан процесс пайда болды. Әлеуметтік ортадағы кризисті көптеген жастар сәйкестік бойынша дағдарыс деп ұғынды.
Жастардың саясаты жастардың осы саясаттың субъектілері тұрғысында жас азаматтар ұйымдары арқылы кірігуіне, сонымен қатар ер балалар мен қыз балалардың қарым-қатынастарының да, инновациялық қабілеттерін толық қолдануына жағдай жасайтындай қылып өз болашақтарының оңтайлы жолдары мен әдістерін таңдауына назар салынуы қажет. Жас азаматтар жұмыстарының мақсатқа тура келетін қоғамдық даму әдісі шараларын таңдауда еркін болуы тиіс.
Осы саясатты қалыптастыру мен іске асырудың негізгі принциптері саясатты іске асыруда жастардың өздерін тарту, мемлекеттің дамуы мен болашақтағы мақсаттарын жастрадың қазіргі мәселелерімен біріктіру, өмірдегі іс-әрекетінің барлық салаларын ескеріп отыру болып есептеледі.
Мемлекеттік жастар саясаты қоғамның стратегиялық дамуы мен инновациялық ресурстарын көтеру мәселелерімен қатар қарауды талап етеді.
1.2 Мемлекеттік жастар саясатын дамытудың негізгі қағидаттары
Жас азаматтардың саясатын дамыту ұлттық дережеде, өңірлік дәрежеде, жергілікті дәрежелері келесідей қағидаттарды қамтиды: жас азаматтар саясатын қалыптастыру және дамыту; салааралық жұмыс атқару және қоғамдық оң қорытынды алу үшін кез келген салалардың құалдарын және ресурстарын пайдалану; бір деңгейдегі жалпы нысаналы адамдарды толық қамтылу; болып жатқан процестерге байланысты басқару деңгейіндегі шешімдер табу бойынша қадағалауы мен барлық жүйелерінің тиімді тәсілдерін қалыптастыру; жүзеге асатын жобаларды қамтып, ақпараттық құралдармен тарату.
Тиімді және сапасы жағынан жоғары деңгейлі білім жүйесін қалыптастыру. Кез келген елдің халқының біліктілігі оның саяси-экономикалық дамуын қамтамасыз ететін ресуртары деп есептеледі. Негізгі билік процесіне бейімделуге негізделген қажетті оқыту жүйесін қалыптастыру, жас азаматтардың біліктілігі, жас адамадардың өз жұмыстарының биік дәрежедегі бәсекеге қабілеттілігі мен жұмыс істеу ортасында сұраныста болатын маман болып қалыптасуына ықпал етеді. Қазақстан Республикасы білім және ғылым бойынша даму ортасына қадам жасаған қазіргі кезде кәсіптік деңгей мен біліктілік бойынша алға жылжытатын бағыт болатыны белгілі. Технкалық оқыту бойынша жаңашыл жүйеге қадам басуды міндеттейді, одан әрі нарықтық ортада мемлекеттің экономикасының сұранысы мен әртараптығын бас аяғы талдауға негізделуі керек және осыны назарға ала келе: нарықтық ортаның сұраныстарын назарда ұстап, айқындалған мамандандырылған оқытудың қосарланған дағдысын жетілдіруді қалыптастыру; нарықтық орта сұраныстарын назарда ұстап, мемлекет тарапынан сапалы оқытуды қамтамасыз ете отырып, кәсіптік және техникалық біліктілігі жоғары кадрларды қайта біліктілігін арттыруға дайындау; білім беру жобаларының сапасын жетілдіруге және арнайы билікке бейімделуін қамтамасыз ету; сындарлы ойлау және конструктивті ойлаудың жүйесін құру бойынша білім берудің табысты тәсілдерін және құралдарын пайдалану; оқыту үрдісін экономикалық байланыстыруға бейімдеуді тоқтаусыз дамытуды қалыптастыру жөнінде жұмыспен қамтуға арналған оқытуға және кәсіптік мамандарды дайындауға қолдау беру; жас азаматтарды ғылым жүйесіне тартуды қамту; олардың ішінде оқыту жобаларын ақпараттық құралдардың көмегімен таныстыру; бітірушілердің білімдерін жұмыс орнының пайдасына толықтай бейімделуіне жағдай жасайтын білім беру орындарына билік жүргізуге мемлкеттіктен тыс сырт мекемелердің ықпал ету жобаларын дайындау, сонымен қатар ұлттық оқыту жобалары бойынша жоғары оқу орындарының тәжірибелік базасын дамыту, олардың білім беру процесінде зертханалар қалыптастыру сұранысын талдау. Қоғамда білім беру үрдісін қалыптастыруға ірі кәсіпкерлерді тарту керек. Халыққа, оқушыларға, студенттерге және олардың әке-шешелерінің жастарға оқыту жүйесінің құрамына, білім берудің сапалылығына мән беруге барынша жағдай жасау, білім берудегі тиімділікті, оған қоса оқыту жүйесінде оқу орындарын басқару бойынша жетулдіру; еліміздің сапалы оқыту процесінде Болон үрдісінің идеяларын дамыту бойынша білім алушылардың өзін-өзі басқаруының сапалылығын дамыту; білім алып жүрген жас азаматтарға кеңес беру жөнінде қоғамдық жас азаматтар жұмыстарының қызметтерін жетілдіру керек.
Жақсы өмір сүруді қамтамасыз ету. Еліміздің болашағы жас азаматтардың денсаулығының саулығына байланысты және мемлекеттің экономикалық дамуындағы мәселелерді шешуде ықпал етеді. Жас азамттардың салауатты өмір салтын ұстануы мемлекеттік жас азаматтар саясатының негізгі міндеті болуы керек. Тәжірибелік жұмыстарды талдап, жас азаматтардың денсаулығына байланысты теріс қылық жасауын тоқтатуы, денсаулығын жақсартатын қағидаларын қамтуы керек. Жиі спортпен шұғылдану негізгі міндет болуы тиіс. Жас азаматтар, спорт және дене жаттығуларымен айналысу жастардың қоғамының өмір сүру қағидаларының маңызды бөлігіне айналуы керек. Осыны назарға ала: жас азаматтарды алдын алу жұмыстары және жобаларды әрқашан дайындау қағидаларын құру; дене тәрбиесі мен дұры тамақтану жөнінде халықтың, кез келген топтардың, білім беру орындарының, ақпарат тарату әдістерінің, халлыққа денсаулық жағдайы бойынша қызмет көрсету орындарының және бұлардан бөлек кеңес беретін жобаларды қамтып, халықтың денсаулық жағдайына байланысты қызмет көрсетудің тиімділігі жайлы ақпараттарды тарату жөнінде жариялау әдістерінің қызметтерін дамыту;
әрі қарай із қалдыру үшін денсаулығын қадағалау жөнінде жалпы ақпараттардың бірегей қорын қалыптастыру және жас азаматтардың ол ақпаратты алудағы тиімділігін қалыптастыру мүмкіншілігіне жағдай жасау; дене шынықтыру жаттығуларымен айналысатын орындарды жаңашылдыққа өзгерту және оқыту бойынша мекемелерді спорт құралдарымен қамтамасыз ету бойынша жобаларды дамыту проблемаларын зерттеу; жалпы халық дене жаттығуымен айналысуы үшін спортпен айналысу залдарының тиімділігін қалыптастыру; салауатты өмір салтын жетілдіру және елін сүйгіштік рухани қасиетін дамыту бойынша жаңашыл жобалар дайындап және жалпы барлық халыққа ұғындыруын нәтижелі қыла отырып, елдегі экологиялық туризмді дамытуын қалыптастыру тиіс.
Жас азаматтардың заңды сыйлау түсінігін қалыптастыру және еліміздің алға жылжытушы құндылықтарын сыйлауын қалыптастыру. Еліміздің жас азаматтары үлкендердің ғана жемісі емес, сондай-ақ мемлекеттің болашағы жас азаматтардың қолында екенін олар түсінуі тиіс. Жас балалармен қыз балалардың түсінігінде мемлекет олардың қолдаушысы ғана емес, жастардың өздерін барлық жағынан жетілдіруіне қолдау көрсететін түсінік қалыптасуы қажет. Олардың үлесінен мемлекетке адал еңбек жасауы, өзіне керек сапалы білім алу және тәжірибе жүзінде сол білімін дамытуы, қаражат жұмсай білуі, қоғамда жүріп жатқан үрдістерге атсалысуы арқылы оң нәтижелерге және толық жетілуіне апаратын жол екендігін ұғыныуы маңызды. Сонымен қатар, олардың жеке бас құқықтары мен бостандықтарын сақтауға сөз беріп, еліміз заң жағынан барлық дәрежесін дамытады және жас азаматтардың ортасында болып жатқан қоғамдық құқық бұзушылықтарға қарсы жұмыс жасайды. Назарға ала отырып: заң сөйлейтін қоғамдық ортаны қалыптастыру жөнінде жалпы жобаларды жасау және дамыту, сонымен қатар жас азаматтардың жеке бас бостандығын және құқын заң бойынша қорғау аясында елімізге сыйластық көзқарасын ұстанатын жас буындарды қалыптастыру; жас азаматтар ортасында өміріне қарсы жәбір көруіне қарсы тұру, олардың санасына ұсақ теріс қылықтарға қарсы тұратын сананы қалыптастыру; жасөспірімдер ортасында ата-ананың қарауынан тыс қалуы, теріс қылықтардың және өзге де теріс қылықтардың қалыптасуына құрылған жобаларды айқындап, отбасы жоқ және ата-анасынан айырылған жасөспірімдердің, тұлдыр жетім және жағдайы төмен жасөспірімдердің жеке бас бостандықтары мен құқықтарын қорғау аясында жас балалардың құқықтарын қорғайтын әділет ортасын құру; жасөспірімдер арасында теріс қылық әрекеті болып қамақта және темір торда тиісті әрекетіне жауап беріп отырған жас буындарды қоғамдық жас азаматтар жұмыстарына үздіксіз тарта отырып, кейбір үрдістерге байланысты оларды әлеуметтік ортаға қайтадан қосуды, оған қоса оқыту ұйымдары аясында жұмыс жүргізілуі керек. Жас азаматтарды бос жұмыс орнына орналастыру бойынша қолдау көрсету еліміз жас азаматтарды бос қызметтерге тартуға және жұмыспен қамту жобаларымен атқарылатын іс-шараларды дамытады. Жас азаматтардың еліміздің саяси-экономикасын жаңа технологиялармен жетілдіру, жоғары деңгейде ауыл шаруашылығына қаражат бөлу, кәсіпкерлікті мемлекеттік дәрежеде көтеру, халыққа қызмет көрсету қызметтерінің сапасын көтеру бойынша жобаларды жетілдіруіне атсалысуына басты назар қойылады. Жас азаматтардың барлық салалары оларды мемлекет тарапынан бос жұмыс орындарына орналастыру саясатынан бөлек болмауы керек. Еліміздің негізгі мақсатының бірі кез келген жас буындардың қызметке тұруына қолдау беру. Осы жобаларды назарға ала отырып: бос жұмыс орындарына тарту аясында олардың жұмысқа орналасу мүмкіншілігін және жас азаматтардың қызметке сұранысын бас аяғы талдау үшін сұхбаттасу орындарын, интернет желісі арқылы кеңес беретін ұйымдардың қызметтері бойынша жас азаматтармен кері байланыс қалыптастыруын дамыту; жас азаматтарды кәсіподаққа қосудың маңызды жобаларын қалыптастыру; тұрмыстық жағдайы төмен жас азаматтарды қызметке кіргізу бойынша бірдей мүмкіншілік қалыптастыру; жас азаматтардың арасынан кадрларды жұмысқа тарту бойынша меншік нысанына назар аудармай, мекемелердің қоғамдағы орнын кеңейту үшін қосалқы көмек беруді қарастыру, оларға қажет жұмыстарды және кәсіпкерлікке тарту, біліктілігін арттырау және қайта оқыту, өндірістік білім беру мекемелерін қалыптастыру, жас азаматтардың арасында қызметте тәжірибесі төмен кадрларды өңірлік ауқымда білім беру және жетекшілік ету процесін қалыптастыру. Жұмыс мерзімін аяқтап зейнеттегі кадрларды әлеуметтік орта маңыздылығына шақырып, осы әрекет бойынша өндірістік оқыту және жаға технологиялармен білім беруге қолайлылық қалыптастырып, өндірістік орындарда қоғамдық жұмыстарға белсенді мамандарды жетілдіріп, орта білім беру мекемелерінде жас азаматтардың болашақ мамандықтарын анықтауда оларға қатысты кеңес беру жұмыстарының қалыптасуына жағдай жасалу тиіс.
Ескерту- [15] әдебиет негізінде автордың құрастыруы
Сурет 1. Мемлекеттік жастар саясатын дамытудың қағидаттары
Жас азаматтарға қатысты баспана жобаларын жүзеге асыру. Олардың жеке баспанасының жоқтығы маңызды мәселелері екені анық. Өз қоластындағы жеке баспана жас азаматтардың тату отбасы, жұмыс істеу ортасында жетістікке жеткен, қолжетімділік және олардың тұлға жетілуінің негізі. Еліміз экономиканың алға жылжуына және қажеттіліктеріне талдак жасап, жас азаматтардың баспаналы болуын қамтамасыз етеді. Назарға ала отырып: шаңырақ көтергеніне көп уақыт болмаған отбасыларға жеңілдікпен несие беру жобалары мақсатында баспана жөнінде заңның дұрыстылығын анықтап, проблемасын шешу; қоғаммен бірге пайда болған процестерге қатысты жастың шегін көтеру бойынша баспаналы болу жобаларына ұзақ емес шаңырақ көтерген жас азаматтардың қатысуына байланысты ережелер саралануы тиіс; жеке және мемлекет тарапынан бірлесіп оқып жүрген жас азаматтарға жатын орындар құрылыс бастау жобаларын ұлғайту керек. Жас азаматтарды қоғамдық құндылығымызға араластыру. Еліміздің халқының ана тілі, салт-дәстүрі, мәдениеті және олардың сан ғасырлар бойы жиналған тәжірибелерін алып, оладың өмір сүру дағдылары мен психологияларынан анықталады. Жас азаматтардың жетілуі мен бәсекеге қабілетті болуы адал ниетпен, өзінің әдет-ғұрпы мен мәдениетін сыйлау және басқа халықтармен ынтымақтастықта болу, олардың мәдениетін сыйлау қағидаларымен сәйкес келуі тиіс. Жас азаматтардың жеке тұлға болып қалыптасуы мен жастарды қоғамда тең дәрежелі болу процесіне үлес қосып, дүниежүзілік деңгейде жас азаматтардың өз тілін сақтау мен құрметтеуге жағдай жасайтын байланыс құралдарын жетілдіруге басты назар аударылатын болады.Жас азаматтарды бос жұмыс орнына орналастыру бойынша қолдау көрсету еліміз жас азаматтарды бос қызметтерге тартуға және жұмыспен қамту жобаларымен атқарылатын іс-шараларды дамытады. Жас азаматтардың еліміздің саяси-экономикасын жаңа технологиялармен жетілдіру, жоғары деңгейде ауыл шаруашылығына қаражат бөлу, кәсіпкерлікті мемлекеттік дәрежеде көтеру, халыққа қызмет көрсету қызметтерінің сапасын көтеру бойынша жобаларды жетілдіруіне атсалысуына басты назар қойылады. Жас азаматтардың барлық салалары оларды мемлекет тарапынан бос жұмыс орындарына орналастыру саясатынан бөлек болмауы керек. Еліміздің негізгі мақсатының бірі кез келген жас буындардың қызметке тұруына қолдау беру. Осы жобаларды назарға ала отырып: бос жұмыс орындарына тарту аясында олардың жұмысқа орналасу мүмкіншілігін және жас азаматтардың қызметке сұранысын бас аяғы талдау үшін сұхбаттасу орындарын, интернет желісі арқылы кеңес беретін ұйымдардың қызметтері бойынша жас азаматтармен кері байланыс қалыптастыруын дамыту; жас азаматтарды кәсіподаққа қосудың маңызды жобаларын қалыптастыру; тұрмыстық жағдайы төмен жас азаматтарды қызметке кіргізу бойынша бірдей мүмкіншілік қалыптастыру; жас азаматтардың арасынан кадрларды жұмысқа тарту бойынша меншік нысанына назар аудармай, мекемелердің қоғамдағы орнын кеңейту үшін қосалқы көмек беруді қарастыру, оларға қажет жұмыстарды және кәсіпкерлікке тарту, біліктілігін арттырау және қайта оқыту, өндірістік білім беру мекемелерін қалыптастыру, жас азаматтардың арасында қызметте тәжірибесі төмен кадрларды өңірлік ауқымда білім беру және жетекшілік ету процесін қалыптастыру. Назарға ала отырып: жастардың шаңырақтың құндылвқтарын сыйлауға, шаңырақта қоғамдық ортада саналы тұлға ретінде көмек сұрағандарда қолұшын созатын, өзінен бөлек жас азаматтарды сыйлауға, жасөспірімдерге деген сыйластықта болуға тәрбмелеу; орта білім беру орындарына дейінгі тәрбиелеу ұйымдарында үш тілде білім алуына ықпал жасау; жас азаматтарға қоғамда қалыптасқан мәдени практиканы және оған дейінгі өмір сүрген адамдардың таптырмайтын құнды деректерін меңгеруін, осы арқылы өзінің салт-дәстүрлерін басқа адамдарға таныту мақсатында әдістерін өзгерту; тәрбие және білім үйрететін телеарналарда киноларды қазақ және ағылшын тілдерінде халыққа ұсынып арнасын үлкейту; әлеуметтік ортадағы бұқаралық ақпараттардың сәйкестігін болдыртпау; жас азаматтарды біріктіру тәсілімен интернет желісін, яғни әлеуметтік желілерді қолдану керек.
Жас азаматтардың жеке тұлға және елін сүйетін ұрпақ ретінде өздерін дамытуын қалыптастыру. Осы заманда жас азаматтар жеке тұлға ретінде жетіліп, әлеуметті ортасы мен психологиялық жағдайына бейімделе келе, экономикалық ортаның негізгі субъектілері екені белгілі. Еліміз жас азаматтар саясатын жетілдіру үрдісінде біріктіру және жеке тұлға ретінде қағидаттарының қалыптасуына бет бұру негізгі қағидат болып табылады. Осы кездегі әлеуметтік ортада жеке тұлға ретінде біріктіру үрдісі бұл мемлекеттің бұрынғы өмір сүрген халықтарының құндылықтарын сіңіру, құқықтық ортаға бейімделу. Осы үрдіс қорытындысы әлеуметтік тұрғыдан қайта қаралмаған жүйесіне кездеспеген, елін сүйгіштік қасиеті мен жеке тұлға ретінде жауапкершілік қабілеті бар көкірегі ояу адам деп есептеледі. Еліміз тұжырымдаманы жоғары деңгейде жүзеге асыру үшін жас азаматтарды саяси жағынан дамытудың негізгі субъектісі тұрғысында жас азаматтарды біріктіруді жөн көреді. Жас азаматтардың жобаларына жәрдемдесіп, еліміз Қазақстан Республикасы жас азаматтарының таңдай білу құқықтары мен қызығушылық қағидаттарын назар ұстап, әлеуметтік ұйымдарға бірігуіне ықпал жасайды. Назарға алатыны: жас азаматтардың әлеуметтік жобаларын жетілдіруге мән берген ұлттық, өңірлік және жергілікті дәрежеде жас азаматтар саясатын жалпы саясат аясында біріктіруге ықпал жасау; толық бір салаға бағытталу мен егжей-текжейлі тексерудің негізгі адал жобаларына бағытталған жас азаматтар саясатын бұрынғы талданған тәжірибелерге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Жаныбеков С.С.
Өңірде мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыру (Қызылорда облысының мәліметтері негізінде)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В04139 (5В051000) - Мемлекеттік және жергілікті басқару
Қызылорда 2021
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Қорғауға жіберілді
Экономикалық теория және мемлекеттік
басқарукафедрасының меңгерушісі
__________А.Ш.Әбдімомынова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Өңірде мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыру (Қызылорда облысының мәліметтері негізінде)
6В04139 (5В051000) -Мемлекеттік және жергілікті басқарумамандығы
Орындаған Жаныбеков С.С.
Ғылыми жетекшісі Берикболова У.Д.
Қызылорда 2021
МАЗМҰНЫ
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1
ӨҢІРЛІК ЖАСТАР САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... .
1.1
Мемлекеттік жастар саясатының мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ...
1.2
Мемлекеттік жастар саясатын дамытудың негізгі қағидаттары ... ... .
1.3
Өңірлік жастар саясатының шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ...
2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӨҢІРЛІК ЖАСТАР САЯСАТЫНЫҢ ҮРДІСТЕРІ МЕН БАСЫҢҚЫ БАҒЫТТАРЫ ... ...
2.1
Қазақстандағы мемлекеттік жастар саясатының қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2
Қызылорда облысындағы жастар саясатының бағыттарын талдау ...
3
ӨҢІРДЕГІ ЖАСТАР САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ БАҒЫТТАРЫ ... ...
3.1
Өңірлік жастар саясатының перспективалық бағыттары мен басымдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2
Өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық басыңқы бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
КІРІСПЕ
Жастар - болашағымыздың кепілі. Өз білімдерімен және адал еңбектерімен өз келешегін қалыптастырудың жаңа мүмкіндіктерін алу қажет. Қазіргі заманда елімізді бәсекеге қабілетті және дамыған елдердің қасына қосуға жастар үлес қосуы керек. Мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асырудың міндеті осында жатыр.
Тақырыптың өзектілігі: Жастар саясатын қалыптастыра отырып, мемлекет жас азаматтардың болашақта қоғамда негізгі орны бар белсенді топ екендігін назарда ұстайды. Мұның өзі жас азаматтардың мемлекет ішіндегі орны ерекше екендігін көрсетеді. Жалпыға бірдей адам құқықтары Декларациясының өзекті идеялары мен қағидаларына, Сәби құқықтары туралы Конвенңияға, Қазақстан Республикасының Конституңиясына және ел Президентінің Қазақстан халқына арнаған Қазақстан-2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы атты Жолдауына мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасы сүйенеді. Жас азаматтар саясатының қажеттілігі жастардың қоғамда орын алып жәе өз құқығын иеленумен, сонымен қатар қоғам алдында жауапкершілік сезінген уақытында өмір мәселелерімен жолыққан кезінде айқындалады.
Бұл саясаттың дәстүрлі әлеуметтік саясаттан ерекшелігі өтелу тетіктерін қалыптастырумен шектелмейді. Жас азаматтардың еңбек пен шығармашылықтарын айқындайтын жаңа және белсенді, өндіріушілік аспектілерден тұрады. Жастар саясаты әлеуметтік ортаның стратегиялық ресурстарын жетілдірудегі негізгі бағыт бойынша қарастыруға болады. Әлеуметтік ортаның өзгеруінің күрделілігі жастардың әлеуметтік жағынан жан-жақты қалыптасуына, жас қауым тіршілігінің барлық қалтарысына әсерін тигізді. Жас азаматтар мәселелерін шешудің мазмұны мен тәрбие тәсілдері жаңа тарихи жағдайларда мүлде өзге қырынан қарастырылуға тиіс болғандықтан түбегейлі өзгерді. Қазақстандық жас буын бойында отаншылдық, іскерлік, жауапкершілік қасиеттер қалыптастырмай, жастардың ізгілікті, рухани өркендеуіне, сондай-ақ өткен буынның әлеуметтік- мәдени тәжірибесін, элем өркениеті жетістіктерін игеруіне жол ашпай әлеуметтік ұстанымдағы экономикасы бар демократиялық қоғам құру мүмкін емес. Мұндай мақсаттарды жүзеге асыру жастарға, жалпы қоғамға қатысты саясатгы қалыптастыру мен жүзеге асыру ісіне жастардың өздерін белсенді түрде тартуды көздейді. Еліміз жас азаматтарға, олардың материалдық дәрежесі мен тұрмыстық жағдайын назарға алмастан, өмір жолын таңдау мен жеке жетістіктерге жету үшін мейлінше мол мүмкіндіктер ашуға тиіс. Сонда ғана жастар саясатының өзекті міндеті - жастардың тұлғалық қалыптасуын қамтамасыз етуі іске асатын болады.
Жұмыстың зерттелу дәрежесі: Жастар саясатының маңыздылығы мен өзектілігі, Дүниежүзі және Республика деңгейіндегі жастар саясатының өзара байланысы мен жастарға тиімді тұстары, өңірдегі жастар саясытын жетілдіру жолдары мен перспективалық бағыттарының маңызды бейнесін айқындау болуы, зерттеу жұмысымның басты бөлігі болып табылады. Соның ішінде, Еуропа елдеріндегі ғалымдардың жастар саясатының табыстылығын қамтамасыз ететін бірқатар алғы шарттарды бөліп көрсетуі зерттеу жұмысыма бірқатар әсер етті.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - елдегі жастар саясатының ұйымдастырылуының теориялық негіздері мен ұйымдастырушылық-экономикалық аспектілерін зерттеу және мемлекеттік жастар саясатының қалыптасуы мен оны жетілдіру бағыттарын жасақтау. Алға қойған мақсатқа сәйкес төмендегідей міндеттерді шешу қажеттілігі айқындалады:
- жастар саясатының теориялық негіздерін анықтау;
- жастар саясатының даму үрдістерін талдау;
- жастар саясатын ұйымдастыруды жетілдіру мақсатында оны мемлекеттік басқару бағыттарын жетілдіруге қатысты ұсыныстар жасақтау.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
- жас азаматтардың арасында жастар саясаты туралы түсінік қалыптастыру;
- жастар саясатының нақты міндеттері мен мақсаттарымен жас азаматтарды ақпараттандыру;
- жас азаматтардың өз құқықтары мен мінлеттерін дұрыс білуіне тиімді ықпал жасау;
- жастардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау;
- жастарды елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне тарту;
- азаматтыққа тәрбиелеу және қазақстандық патриотизм сезімін нығайту.
Зерттеу пәні - жастар саясатының теориясы және оның практикасы аясында өңірлік және шетелдік тәжірибе негізінде жүзеге асырылып жатқан мемлекеттік іс-шаралар.
Жұмыс құрылымы кіріспеден, негізгі бөлімнің 7 бөлімінен, қорытындыдан, сілтемелерден және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ӨҢІРЛІК ЖАСТАР САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мемлекеттік жастар саясатының мәні мен мазмұны
Әлеуметтік ортаға өз мәселелерінен жастардың мәселелерін жеке қарауға болмайтынын түсінушілік тән. Қандай да бір мемлекеттің дамуы, ол әлемдік қоғамдастық үшін жастардың рөлі ескерілгенде, мемлекеттің бағыттарының бірі мемлекеттік жастар саясатын іске асыру болып табылады.
Жастар саясатының мәнін түсіну үшін осы терминнің құрамдастарына назар аудару, яғни жастар деген кімдер, саясаттың қандай мағына білдіретінін қарастыруға тиіспіз. Кез келген елдің болашағы жастармен байланысты. Жастар мен әлеуметтік орта әрдайым өзгеріп отырады және тығыз байланысты. Әрбір елдің болашағы жастарға байланысты. Олар өмірлік тәжірибе жинай отырып болашақта елді алға жылжытатын жасампаз күшке айналады, сөйтіп алдағы болашаққа өзінің өмірлік тәжиребесін ұрпақтарына табыстайды. Дамушы қоғам үшін жастардың өзара әрекеттестігі маңызды. Әлеуметтік орта мен жастардың болашағының жауапкершілігінің кепілі де осы [1, 71 б.].
Жастар әлеуметтік ортаның дамуы мен мәдениеті, болашақтағы ұрпақтардың өсіп-өрбуі үшін орны ерекше және экономикалық алға жылжудың субъектісі болып табылады. Жастарды әлеуметтендіру мақсатында пайда болатын мәселелер әрқашан өзгеріп отыратын жастардың қажеттіліктері мен қабілеттерінің және әлеуметтік ортаның одан талап ететіні арасында қиыспаушылық пайда болады. Мұндай қайшылық жастардың өзін-өзі дамытуы үшін кедергі жасайды, сондықтан да олардың қоғамның дамуына қатысуына қажетті жағдай жасалу керек. Әлеуметтік орта жастарды тәрбие мен білім беру арқылы әлеуметтендіріп отырады, ал жастар қоғамды өзіне бейімделуге мәжбүрлеп, ортаны алға жылжытып отырады [2, 130 б.].
Кез келген қоғамның дамуы реформалардың іске асырылуы кезінде жастар өкілдерінің қатысуымен анықталады. Бұл біріншеден, елдің халқының санының басымдығымен, ал, екіншіден, жаңашылдыққа жастардың жас ерекшелігіне байланысты бейімдігі. Жастар бұрынғыны сыни көзқараста қабылдайды, тоқырауға шыдамайды, әрдайым өзгерісте болады.
Жастардың мәселелерін шешу жолын қарастыру қажет. Әлеуметтік орта оларды әрдайым тек биологиялық жағынан емес, әлеуметтік жағынан да дамытады. Бұл процесс жастар арқылы жүргізіледі, өздігінен жүрмейді және рухани жағынан дамыған кезде ғана алға жылжиды. Бірақ дәл осылай болуы үшін оған жағдай жасау керек.
Әрине, бұл қиын жұмыс. Ол жастар жайлы жалпыға бірдей игілік болатын дүниежүзілік ғылыми мәліметтерге, сонымен қатар белгілі бір әлеуметтік ортаның жастар жөнінде ойлары мен білімдеріне байланысты болуы тиіс. Мұндай көзқарас көп ойлап ақыл жұмсауды талап етеді, бірақ оның ішінде маңызды болып табылатыны жұмыс жүргізілуінде.
Жалпы мәліметтер бойынша жастардың саны дамушы елдерде басым халықтың 40 пайызы 15-ке дейінгі жастар, ал дамыған елдерде қартаю деңгейі жоғары 15-ке дейінгі жастар 25 пайызға жетер жетпес [3, 9 б.].
БҰҰ бағдарламасында жастарға байланысты іс-әрекеттердің негізгі он бағыты бар: білімге назар салу, жұмыспен қамтамасыз етілу, денсаулық мәселесі, экологиямен күресу, әлеуметтік жағдайын көтеру, қылмысқа қарсы күрес, тайм-менеджмент, нәзік жандылардың құқығын қорғау және тез шешім қабылдай білу. Жастардың әлеуметтік ортаға араласу мүмкіндігін пайдалану бойынша қолжетімділікті дамыту бағдарламада қарастырылған шаралар болды және жастардың болашағын қамтамасыз ету жоспарларын жасауға, жүзеге асыруға, жастар ұйымдарының бірігіп жұмыс атқаруын халықарадық деңгейде жоғарылату, білім беру бойынша жастар қауымдастықтарын алға жылжыту және технологиялық қаржыландыруды дамыту көресетілді. Құрамдағы елдерге Бас Ассамблеяның отырыстарына қатысушылардың құрамына басым бөлігіне жастарды қатыстыру арнайы қаралып өтті.
Жастар проблемаларымен айналысатын Латын Америка, Африка, Азия, Еуропа, Латын Америкасы елдерінде жоғары өкілдердің аймақтық конферециялары арасындағы сабақтастықты дамыту ұсынылды. Дәл осындай жиналыстар жастар мәселелерін шешу үшін сапалы форум болғаны анық.
Жастар ұғымының бүкіләлемдік іс-қимыл бағдарламасында, оған қоса дүниежүзі елдерінде мағынасында көп ұқсаспаушылықтар бар. Бұл сөздің анықтамасы экономикалық жүйеге байланысты өзгереді. Кез келген мемлекетте жастар мемлекеттің дамуын және техникалық прогресті дамытушылар екені сөзсіз. Жастардың білім алулары мемлекет мүддесі үшін өте пайдалы. Барлық деңгейдегі жастар саясатын дамыту және жаңашалай жүзеге асырудың керектігі байқалады. Болашақ жастардың тұрмыстық жағдайы бүгінгі жастар мәселелерінің шешілетініне және олардың әлеуметтік мүмкіндіктерінің қалай жүзеге асатынына байланысты [4, 28 б.].
Жастар ұғымын түсінуде жастық шекаралары маңызды. Бұл ұғым жай ғана түсінік емес, барлық мемлекеттің жастар саясаты бойынша ұйымдық және қаржылық мүмкіндіктерін көрсететін көрсеткіш. Осы заманда жастардың жастық шекаралары БҰҰ-ның мәліметі бойынша 13-14 жастан 20-30 жасқа дейінгі аралықта болады. Сонымен "Жастар" ұғымы заманға сай өзгеріп отырады. Бұл қоғамның сипаты мен даму деңгейіне байланысты нақты-тарихи ұғым.
Саясат ұғымы Қазақстан саясаттану энциклопедиясы анықтама береді: Саясат әртүрлі. Ұғым ішінара байланысты құбылыстарды қамтиды. Бұл ұғымдар: 1) биліктегі әлеуметтік топтардың және құрамындағы өкілдердің атқарушы қызметі; 2) адам баласы арасындағы мемлекеттік билікті пайдалану бойынша қоғамдық қатынастар; 3) саяси сана және мәдениет; 4) саяси ұйымдар және орлардың нормаларының жиынтығы. Қоғамда саясаттың орны үш нәрсесіне байланысты, ол - жалпы қамтылуы, қоғамға әсер етуі және әмбебаптығы.
Cаясат деп отырғанымыз әлеуметтік ортаның саяси жағында билікке жетуі, күшейтуі және іске асыруы бойынша қызмет; мемлекет жайында қоғамдағы топтардың өз пайдаларына қызмет ету бойынша қатынастар; мемлекеттік бірлестіктер арасындағы қатынастар саласындағы қызмет. Саясаттың басты маңызды мақсаты мен міндеті - қоғамның тұтастығын қамтамасыз ету [5, 39.].
Жастар саясатының терминін КСРО кезінде алғаш рет 1987 жылы Коммунист журналында философия ғылымдарының докторы И.М. Илиьинский айтып анықтама берді: Жастардың социалистік әлеуметтік ортадағы орны туралы ойлар және осы мемлекеттің қоғамдық ұйымдарының жас буындарды дамыту, болашақтарына байланысты идеялар мен қағидалар мен директиваларды іске асыру бойынша тәжірибелік қызметі [6, 156 б.].
Бертін келе, КСРО-дағы мемлекеттік жастар саясатының жалпы бастаулары туралы заң енгізілгеннен кейін, жастар заңнамасы өрбігеннен кейін осы саясатқа қатысты зерттеушілердің анықтамалары шықты.
Екіншіден, бұл саясатты айтқанда мамандандырылған жергілікті мекемелердің, комитеттердің айналысатын қызметтері айтылады; қазіргі таңдағы жастар бойынша қылмыс пен жұмыссыздық мәселелерін шешеді.
Үшіншіден, жастардың білім алуы мен тайм-менеджменті осы саясатқа тікелей қатысты. Кейбір кезде спорт және дене шынықтыру жөніндегі комитеттері жастар істері жөніндегі комитеттерімен араласады. Осының барлығы қандай мағынада болсын жастар саясатының мәнін көсетеді.
Жастар саясатына А.И. Ковалева және В.А. Луков анықтама ұсынды: Бұл саясат мемлекет пен саяси партиялардың жас буынның әлеуметтік дамуына, осы жүйеге сәйкес әлеуметтік ортаның болашақ жағдайына әрекет ететін қызметі болып табылады. Жастар саясатының септігін тигізетін жағы жастарға қатысты идеялар, қандай да бір жұмыстар, кадрлар жүйесі өз саяси бағытына жұмыс жасау үшін жасалып, іске асырылады, соынмен қатар стратегиялық міндеттері де қарастырылады.
Бұл саясаттың қозғаушы күштері болып жастар болып табылады және олардың ресурстары өз саясатын құра алатынына назар аударуымыз керек [7].
Жастар саясатын қоғамдағы даму және іске асырылу деңгейі бойынша бөлуге болады. Әлемде халықаралық деңгейде бірінші Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметін атауға болады. Содан кейін мемлекеттер топтарының яғни, (Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы, Орталық Азия) аймақтық деңгейін бөліп көрсетуге болады. Соңғы деңгейге жеке мемлекеттің жастар саясатын, яғни ұлттық деңгейді жатқызамыз.
Кез келген мемлекетте жастар саясатының үш деңгейге бөліп қарастыруға болады: жалпы мемлекеттік, аймақтық және жергілікті және соңғы деңгейлер елдегі әкімшілік деңгейлерге сәйкес келеді.
Жүзеге асыруда бұл деңгейлердің барлығы да маңызды. Жастар мәселелері барлық әлеуметтік ортаны қамтығандықтан, маңыздылығы жағынан халықаралық және мемлекеттік деңгейлер сараланады.
Жастар саясатын талдап іске асырған кезде, кез келген әкімшілік бірліктің және азаматтық әлеуметтік ортаның әрекетін біріктіре отырып, орындалуға тиіс міндеттер орындалатын болса ықпалын тигізетін нәтижеге қол жеткіземіз.
Жастар саясатының анықтамасын саралай келе, жалпы алғанда осы саясатқа қатысты десек болады. Жастар саясатына қатысты, яғни аймақтық жастар саясаты деңгейіне байланысты көптеген анықтамалар бар. Осы саясатқа Волгоград облысындағы Аймақтық жастар саясатының тұжырымдамасында анықтаманы айтсақ артық етпес: Негізінен аймақты жастар саясаты Ресейдің жалпыресейлік принциптеріне байланысты іске асырылатын мемлекеттік жастар саясаты ұғынылады. Осы саясаттың түсінігі XXI ғасырдағы ювенология және ювеналдық саясат атты кітапта мемлекеттік жастар саясатын аймақтық деңгейде жүзеге асыру мүмкіндіктерін ескере отырып жасауға маңыз берілетіні айтылған. Аймақтық заңнама федеральдық заңнамада регламенттелмеген мәселелерді білдіреді [8].
Жастар саясатын жүзеге асыратын мемлекеттік институттар. Осы саясаттың дамуы елдің мүмкіндіктеріне байланысты, бірақ жастарсыз мемлекет дамымайды. Жастар саясаты барлық жағынанда мемлкетті алдыңғы қатарға жылжытатын орында болуы тиіс. Мемлекеттік жастар саясатының өзіне тән айырмашылықтары, ұзақ мәселелердің шешімі табыла бермейтін мәселесі бар жастар болып табылады. Жастар мәселелері әлеуметтік ортаның мәселелерінен ажыратылмайды, өйткені жастар болашақтағы қоғам [9, 25 б.].
Ғылыми жазбаларда жастар саясатын елдің ішкі саясатының құрамына кіреді деп дәлелдейтін пікірлер бар. Бірақ, бұл саясатты мемлекеттің ішкі саясаты тұрғысында жобалар көрінген жоқ. Менің көзқарасым бойынша, мемлекеттің сыртқы саясатына да жастар саясатының орын ерекше, тіпті Қазақстанның әлемдік қоғамдастыққа белсене араласуын, жастарға ықпал ететін саясат құрып және іске асыру бойынша халықаралық тәжірибені қолдануын пайдаланғаны да көрінеді. Жастар саясатын одан әрі дамыту үшін мемлекетаралық жастар ынтымақтастығының оң қырын, сонымен қоса жаһандануды есте сақтау қажет, барлық үдерістердің басты жылжушы күші жастар болып табылады.
Елімізде мемлекеттік жастардың саясатының үйлестірілімі мемлкеттің қызметімен ұқсас. Жастар саясатының ерекшелік қыры көрінсе, ал басқа жағында маңыздылығы мен қажеттілігі байқалады. Осы саясаттың қозғаушылары үйлестіру тәсілін пайдалан алады, бірақ негізгі керек мүмкіндіктер жоқ, толық пайдаланылмауы мүмкін.
Жастар саясатының мәнін тарихы арқылы ұғынуға болады. Жоғары лауазымды топтардың айырмашылығын тарих ғана белгілі бір дәрежеде барлық кезеңде сезінгендігі көрсетіледі. Кез келген әлеуметтік ортадағы жастар мәселелері деп қарастырылатынына, әлеуметтік процестердің анықталуына байланысты мемлекеттік реттеудің міндеттерін, қоғамдық ортаның әлеуметтік сипаттамалары бойынша мәдени дәстүрлерге қаншалықты сәйкес келетініне, олардың осы ортада қалыптасқан құндылықтар мен нормаларға ұқсастығына байланысты мемлекеттік жастар саясатының тұжырымдамасында да, іске асыратын тәжірибеде пайдаланылатын әдістерде де айтарлықтай ерекшеленеді.
Көптеген елдерде жоғары лауазымдарда коммунистік партиялар болғанда жастардың идеологиялық тұжырымдамасы заң жағынан, ал басқа мемлекетттерде конституция да қабылданды, негізінен мемлекеттік жастар саясатын басқарушы жоғары билік өкілдері зерттеп, социалистік жағынан заңдар ретінде қабылданды [10].
Шетелде мемлекеттерінде, яғни Батыс Еуропада мемлекеттік жастар саясаты басқаша өзгерді. Батыс Еуропа елдерінде Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жастарды өз қоғамы бар жеке топ бойынша көрсетілді. Жас буындардың жеке топ ретінде қалыптасуы бос уақыттарының болуы, сонымен қатар жастардың ата-анасынан жыраққа кетуі және оқудан жұмысқа ауысуы осы уақыттың ұзаруымен сәйкес келеді. Сондықтан осы топқа қатысты саясат қалыптастыру керек екендігі ұғынылды. Бірақ жастарды елдің патриоты ретінде өсіру басты назарға алынды, ал саяси жұмыстар жастар мәселелерін елдің саясатының бағытына біріктіруге бағытталды. Осыған сәйкес әлеуметтендіру мақсатында Шығыс Еуропада тайм-менеджмент құру көзделді.
Қазіргі кезде мемлекеттік жастар саясатының екі анықтамасын көруге болады; жас адамдардың жеке құқықтарының қорғалуына жағдай жасаудағы елдің орны туралы мәселеде айырмашылықтар бар. Оның біреуі жас адамдарды әлеуметтендіруге мемлекеттік құрылымдардың араласпауына негізделеді. Әлеуметтік қолдау жеке қайырымдылық ұйымдарының жұмысы деп есептеледі. Осы тұрғыда қаржының жұмсалу деңгейін қадағалай отырып, әлеуметтік тұрғыдан әлсіз топтарына ғана мемлекет тарапынан көмектесу қаралады.
Еуропа елдерінде Швеция, Финляндия және басқа елдердің мемлекеттік жастар саясатына қатысты тұжырымдамасында, сол елдің қоғамдағы орнын, жастар ұйымдарын қолдау жұмыстарын заң тарапынан дұрыстау көзделеді. Бұл жас адамдардың интеграциялануы елдің жауапкершілігін басты назарға алады және әрбір жастара арналған қолжетімді әлеуметтік бағдарламалар құрастыруды негізге алады.
Осындай үлгілердің қатарында кейінгі тәжірибелерді іске асыруда Ресей мемлекеті де бар. Ол қоғамда мемлекеттік жастар саясатының ресурстарын бөлінуін реттеп отырады, халықтың жастарының ерекшеліктері өзгеше болуын назарда ұстай отырып, жастарға тікелей әсерін тигізіетін мақсаттар бойынша маневр жасауы керек деп есептейді. Жастар саясатының бұрынғы тәжірибесі іске асырылатын қаржылай жүйенің екі мақсатын анықтайды.
Бұл саясаттың негізгі мақсаты әлеуметтік ортаның басқа топтарына кедергі келтірмей жас адамдардың өмірінің тұрмыс сапасын жақсарту, саяси және экономикалық жағдайын көтеру керектігі болып табылады. Әрине, осы мақсатқа жету үшін екі міндетті жүзеге асыру тиіс: өсіп келе жатқан ұрпақтың әлеуметтік қалыптасуы үшін жағдай жасау; әлеуметтік ортаның сан алуан салаларында жас адамдардың инновациялық қызметі үшін қолайлы жағдайға жету; жаңашыл қоғамдық қатынастардың жастардың белсенді өмірлік қарекетінің формаларын іс жүзінде жұмыс атқару.
Өмірдің кезеңдеріне сай мемлекеттік жастар саясатын іске асыруда екі міндетті атап көрсетуге болады: тәрбие берудің жаңа ұзақ уақыттық бағдарламаларын жасау және жүзеге асыруына байланысты стратегиялық міндет пен неше түрлі проблемалар бойынша жас буындарға көмек беруді нақтылайтын тактикалық міндет [11].
Мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыруындағы басты мақсаты жайында сөз қозғағанда келесі жағдайларды айта кету керек: жастарды қоғамда үздіксіз дамуы мен мемлекет тарапынан қолдау көрсету; жастарға қатысты олардың әлеуметтік қалыптасуы мен әлеуметтік ортаға сай экономикалық және ұйымдық жағдай жасау, жастар бірлестіктері мен қозғалыстарын дамыту.
Дәл осындай қоғамдық түсінікті сіңіру үшін тіпті әлеуметтік экономикалық жағдай төмендеген кезде де орны ерекше, өйткені бұл саясатта мән жоқ деп есептейтін әлеуметтік ортаның маңызды жұмыстарға қаражат жетіспеушілік жағдайында жас буындарға көңіл бөлетін шама жоқ деп есептейді. Барлық қоғам үшін мұндай түсінік аса ауыр экономикалық және саяси қиыншылықтарға апаруы мүмкін.
Мұндай жағдайды қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт бірінші жас буындарды тәрбиелеуге бағытталып әлеуметтік ортаны қайта қалыптастыру, ондағы жастарға қатысты әлеуметтік әділетсіздікті төмендетуге бағытталуы тиіс. Оларды қоғамға үйлестіру үшін маңызды жүйесі жоқ қоғам жастарды өзіне қалыптастырып, бейімдеу қажет. Бөтен сөзбен айтқанда, жастарды әлеуметтендіру қоғамдық санаға жас буындардың ұстанымдары мен көзқарастарын қалыптастыру арқылы әлеуметтік ортаны жастардың қоғамдық ортасын айналдыру" процесін бір уақытта жүргізілуі тиіс [12, 284 б.].
Мемлекеттік жастар саясаты әлеуметтік саясаттан бөлек, онда жастардың шығармашылық қабілетіне сүйенетін инновациялық аспект болып табылады. Жастардың саясатын іске асыруға араласуының мәні негізгі міндеттерді шешуге қаржылық инъекциялар қалыптастыру емес, мұның өзі жас буындарда жақсы ниеттерді тұрақтандыруды күшейтетіні сөзсіз; мұндай араласу жас адамдардың әлеуетін іске асыруға қолайлылық қалыптастыратын, жастардың өз мәселелерін өздері шешуге жол табатын және өз қабілеттеріне сенуге үйрететін экономикалық-қаржылық жағдайлар жасауы тиіс [13, 6 б.].
Бір мемлекеттің ерекшелігіне сай мемлекеттік жастар саясаты қалыптасады. Әрі қарай дамуына шетелдік тәжірибені қолданаты анық. Мұндай жағдайда тәжірибені сырттан келгенін есте ұстауымыз керек. Сол себепті мұқият қадағалау, елдің алға жылжуына қалай әсер ететіндігіне талдау жасалуы тиіс. Талдау жасамайынша теріс жұмыстар атқарылып, артық мәселелер пайда болуы ықтимал.
Мемлекеттік жастар саясатында жастар мәселелерін шешудің қиын жақтарының себебі белгілі бір қиылыспаушылыққа емес, басқа себептергеде байланысты екені белгілі. Мәселелер саяси, экономикалық және әлеуметтік себептері бар оқиғалардың айналасында орын алады. Кей кезде маңызы жоқ мәселелер өте тереңде жатқан шешілмейтін мәселелерді бейнелеп, басты назар аударатын жағдай болып шығуы мүмкін. Сонымен жастардың саясатының іске асырылуы деп отырғанымыз жеңіл-желпі мәселелердің шешімінің табылуы деген сөз емес, егер басты назар аударылмаса аз уақытта қарама-қайшылық пайда болатын маңызды проблемалардың шешімдерін табу дегеп сөз. Жас буындардың қажеттіліктерін іске асыру күрделі мәселелер мен олардың тұжырымдамалық ерекшеліктеріне талдау жасаумен бір уақытта мәселелерден шығу жолдарына бағытталған жағдайда нәтижелі болады. Осылардың қайсы біріне болсын ерекше ден қойылса субъективтік көқарастың көрінісі болып табылады және жастардың өз ішінде жаңа мәселелердің пайда болып, дамуы болып шығады [14, 32 б.].
Жастардың әлеуметтік ішкі топтарының жастық ерекшеліктерін мемлекеттік жастар саясаты басты назарға алады. Мұның өзінде мемлекеттің жастар мәселелерін ғана емес, жастардың өз ішіндегі әртүрлі жастық топтарының араласуын негізгі алады. Осындай көзқарас ер балалар мен қыз балалардың болашағын әлеуметтік айырмашылықтарына байланысты талдауға, өсіп келе жатқан жастарды дамыту проблемаларын шешуге бағытталған ой тұрғысын дайындауға қолайлылық жасайды.
Басқа бір саясатқа қарағанда мемлекеттік жастар саясаты жас адамдардың ішінде пайда болған әлеуметтік жәктелуді назарға алып, халықтың тұрмыс жағдайы бойынша басқаларымен салыстырғанда маңызды орында болуға тиіс. Мұндай кезде жастардың саясаты инновациялық тұрғыда болатынын есте сақтау қажет.
Жастардың саясатын іске асырғанда жастарды қолдау арқылы жастар саясатының мақсаттарына жақын қоғамдық қызметке көмек беру маңызды болып табылады. Бұл саясатта мемлекеттік органдар жастардың әлеуметтік ортаға араласуы үшін, олардың ұжымдық қызметінің көрініп ашылуы үшін қолайлылық туғызу басты мәселе деп түсінуі тиіс. Жастардың қайсы бір материалдық және рухани құндалықтар жасау бойынша шығармашылық жұмыс негізінде бағдарламалар жүйесімен дамытып отыру керек. Осы орайда жас азаматтардың қажеттіліктерін қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік құрылымдар қалыптастырғанға қарағанда, жастардың басшылығына қолдау көрсету басымдырақ екенін есептей отырып іс-әрекет жасаған жөндірек. Осының өзі жас азаматтарды көтеру бағдарламасын іске асырушы қоғамдық ұйымдарға қаржылай және тұрмыстық көмек беру, жастардың жұмыс атқаруына құқықтық режим қабылдау, ұйымдардың жас буынның қалыптасуы тұрғысында, өздерінің қабілеттерін пайдалануына қаржы аударуын ынталандыруды көздейді. Шетелдік тәжірибе бойынша қоғам болашағын бәрінен жоғары қоятын болса, жас азаматтарға тиесілі инвестиция салу және жеткілікті деңгейде жұмсау керектігін ұғынатынын көрсетеді. Мұның өзі жоғары дәрежеде алдағы уақытты, яғни болашақты аванстау дегенді білдіреді.
Жас азаматтардың саясатын қалыптастыру мен іске асыру принциптері бойынша олардың мүмкіндіктерін адамдардың басқа деңгейімен іс жүзінде теңдігін қалыптастыру маңызды болып табылады. Жас азаматтар белгілі бір жасқа келгенде мемлекеттік органдар оларға экономикалық тұрығыда жеңілдіктер береді; жастардың жастық деңгейіне байланысты құқықтарын іске асыруға жағдай жасайды; сонымен қатар басқа азаматтарға басқа міндеттермен үйлестіргенде, жастардың қоғамдық тәртіпті сақтау проблемаларында құқықтық-нормативтік актілермен қосымша міндеттер береді.
Әрбір қоғамда жастардың саясатының дамуы барлық кезеңде айтарлықтай белгілі бір мезгілде өз ішінде араласып өмір сүретін көптеген жастар тәжірбиесін ұсынып отыру процесі тоқтамайды. ТМД елдері арасында жастар тәжірбиесін арзандатқан процесс пайда болды. Әлеуметтік ортадағы кризисті көптеген жастар сәйкестік бойынша дағдарыс деп ұғынды.
Жастардың саясаты жастардың осы саясаттың субъектілері тұрғысында жас азаматтар ұйымдары арқылы кірігуіне, сонымен қатар ер балалар мен қыз балалардың қарым-қатынастарының да, инновациялық қабілеттерін толық қолдануына жағдай жасайтындай қылып өз болашақтарының оңтайлы жолдары мен әдістерін таңдауына назар салынуы қажет. Жас азаматтар жұмыстарының мақсатқа тура келетін қоғамдық даму әдісі шараларын таңдауда еркін болуы тиіс.
Осы саясатты қалыптастыру мен іске асырудың негізгі принциптері саясатты іске асыруда жастардың өздерін тарту, мемлекеттің дамуы мен болашақтағы мақсаттарын жастрадың қазіргі мәселелерімен біріктіру, өмірдегі іс-әрекетінің барлық салаларын ескеріп отыру болып есептеледі.
Мемлекеттік жастар саясаты қоғамның стратегиялық дамуы мен инновациялық ресурстарын көтеру мәселелерімен қатар қарауды талап етеді.
1.2 Мемлекеттік жастар саясатын дамытудың негізгі қағидаттары
Жас азаматтардың саясатын дамыту ұлттық дережеде, өңірлік дәрежеде, жергілікті дәрежелері келесідей қағидаттарды қамтиды: жас азаматтар саясатын қалыптастыру және дамыту; салааралық жұмыс атқару және қоғамдық оң қорытынды алу үшін кез келген салалардың құалдарын және ресурстарын пайдалану; бір деңгейдегі жалпы нысаналы адамдарды толық қамтылу; болып жатқан процестерге байланысты басқару деңгейіндегі шешімдер табу бойынша қадағалауы мен барлық жүйелерінің тиімді тәсілдерін қалыптастыру; жүзеге асатын жобаларды қамтып, ақпараттық құралдармен тарату.
Тиімді және сапасы жағынан жоғары деңгейлі білім жүйесін қалыптастыру. Кез келген елдің халқының біліктілігі оның саяси-экономикалық дамуын қамтамасыз ететін ресуртары деп есептеледі. Негізгі билік процесіне бейімделуге негізделген қажетті оқыту жүйесін қалыптастыру, жас азаматтардың біліктілігі, жас адамадардың өз жұмыстарының биік дәрежедегі бәсекеге қабілеттілігі мен жұмыс істеу ортасында сұраныста болатын маман болып қалыптасуына ықпал етеді. Қазақстан Республикасы білім және ғылым бойынша даму ортасына қадам жасаған қазіргі кезде кәсіптік деңгей мен біліктілік бойынша алға жылжытатын бағыт болатыны белгілі. Технкалық оқыту бойынша жаңашыл жүйеге қадам басуды міндеттейді, одан әрі нарықтық ортада мемлекеттің экономикасының сұранысы мен әртараптығын бас аяғы талдауға негізделуі керек және осыны назарға ала келе: нарықтық ортаның сұраныстарын назарда ұстап, айқындалған мамандандырылған оқытудың қосарланған дағдысын жетілдіруді қалыптастыру; нарықтық орта сұраныстарын назарда ұстап, мемлекет тарапынан сапалы оқытуды қамтамасыз ете отырып, кәсіптік және техникалық біліктілігі жоғары кадрларды қайта біліктілігін арттыруға дайындау; білім беру жобаларының сапасын жетілдіруге және арнайы билікке бейімделуін қамтамасыз ету; сындарлы ойлау және конструктивті ойлаудың жүйесін құру бойынша білім берудің табысты тәсілдерін және құралдарын пайдалану; оқыту үрдісін экономикалық байланыстыруға бейімдеуді тоқтаусыз дамытуды қалыптастыру жөнінде жұмыспен қамтуға арналған оқытуға және кәсіптік мамандарды дайындауға қолдау беру; жас азаматтарды ғылым жүйесіне тартуды қамту; олардың ішінде оқыту жобаларын ақпараттық құралдардың көмегімен таныстыру; бітірушілердің білімдерін жұмыс орнының пайдасына толықтай бейімделуіне жағдай жасайтын білім беру орындарына билік жүргізуге мемлкеттіктен тыс сырт мекемелердің ықпал ету жобаларын дайындау, сонымен қатар ұлттық оқыту жобалары бойынша жоғары оқу орындарының тәжірибелік базасын дамыту, олардың білім беру процесінде зертханалар қалыптастыру сұранысын талдау. Қоғамда білім беру үрдісін қалыптастыруға ірі кәсіпкерлерді тарту керек. Халыққа, оқушыларға, студенттерге және олардың әке-шешелерінің жастарға оқыту жүйесінің құрамына, білім берудің сапалылығына мән беруге барынша жағдай жасау, білім берудегі тиімділікті, оған қоса оқыту жүйесінде оқу орындарын басқару бойынша жетулдіру; еліміздің сапалы оқыту процесінде Болон үрдісінің идеяларын дамыту бойынша білім алушылардың өзін-өзі басқаруының сапалылығын дамыту; білім алып жүрген жас азаматтарға кеңес беру жөнінде қоғамдық жас азаматтар жұмыстарының қызметтерін жетілдіру керек.
Жақсы өмір сүруді қамтамасыз ету. Еліміздің болашағы жас азаматтардың денсаулығының саулығына байланысты және мемлекеттің экономикалық дамуындағы мәселелерді шешуде ықпал етеді. Жас азамттардың салауатты өмір салтын ұстануы мемлекеттік жас азаматтар саясатының негізгі міндеті болуы керек. Тәжірибелік жұмыстарды талдап, жас азаматтардың денсаулығына байланысты теріс қылық жасауын тоқтатуы, денсаулығын жақсартатын қағидаларын қамтуы керек. Жиі спортпен шұғылдану негізгі міндет болуы тиіс. Жас азаматтар, спорт және дене жаттығуларымен айналысу жастардың қоғамының өмір сүру қағидаларының маңызды бөлігіне айналуы керек. Осыны назарға ала: жас азаматтарды алдын алу жұмыстары және жобаларды әрқашан дайындау қағидаларын құру; дене тәрбиесі мен дұры тамақтану жөнінде халықтың, кез келген топтардың, білім беру орындарының, ақпарат тарату әдістерінің, халлыққа денсаулық жағдайы бойынша қызмет көрсету орындарының және бұлардан бөлек кеңес беретін жобаларды қамтып, халықтың денсаулық жағдайына байланысты қызмет көрсетудің тиімділігі жайлы ақпараттарды тарату жөнінде жариялау әдістерінің қызметтерін дамыту;
әрі қарай із қалдыру үшін денсаулығын қадағалау жөнінде жалпы ақпараттардың бірегей қорын қалыптастыру және жас азаматтардың ол ақпаратты алудағы тиімділігін қалыптастыру мүмкіншілігіне жағдай жасау; дене шынықтыру жаттығуларымен айналысатын орындарды жаңашылдыққа өзгерту және оқыту бойынша мекемелерді спорт құралдарымен қамтамасыз ету бойынша жобаларды дамыту проблемаларын зерттеу; жалпы халық дене жаттығуымен айналысуы үшін спортпен айналысу залдарының тиімділігін қалыптастыру; салауатты өмір салтын жетілдіру және елін сүйгіштік рухани қасиетін дамыту бойынша жаңашыл жобалар дайындап және жалпы барлық халыққа ұғындыруын нәтижелі қыла отырып, елдегі экологиялық туризмді дамытуын қалыптастыру тиіс.
Жас азаматтардың заңды сыйлау түсінігін қалыптастыру және еліміздің алға жылжытушы құндылықтарын сыйлауын қалыптастыру. Еліміздің жас азаматтары үлкендердің ғана жемісі емес, сондай-ақ мемлекеттің болашағы жас азаматтардың қолында екенін олар түсінуі тиіс. Жас балалармен қыз балалардың түсінігінде мемлекет олардың қолдаушысы ғана емес, жастардың өздерін барлық жағынан жетілдіруіне қолдау көрсететін түсінік қалыптасуы қажет. Олардың үлесінен мемлекетке адал еңбек жасауы, өзіне керек сапалы білім алу және тәжірибе жүзінде сол білімін дамытуы, қаражат жұмсай білуі, қоғамда жүріп жатқан үрдістерге атсалысуы арқылы оң нәтижелерге және толық жетілуіне апаратын жол екендігін ұғыныуы маңызды. Сонымен қатар, олардың жеке бас құқықтары мен бостандықтарын сақтауға сөз беріп, еліміз заң жағынан барлық дәрежесін дамытады және жас азаматтардың ортасында болып жатқан қоғамдық құқық бұзушылықтарға қарсы жұмыс жасайды. Назарға ала отырып: заң сөйлейтін қоғамдық ортаны қалыптастыру жөнінде жалпы жобаларды жасау және дамыту, сонымен қатар жас азаматтардың жеке бас бостандығын және құқын заң бойынша қорғау аясында елімізге сыйластық көзқарасын ұстанатын жас буындарды қалыптастыру; жас азаматтар ортасында өміріне қарсы жәбір көруіне қарсы тұру, олардың санасына ұсақ теріс қылықтарға қарсы тұратын сананы қалыптастыру; жасөспірімдер ортасында ата-ананың қарауынан тыс қалуы, теріс қылықтардың және өзге де теріс қылықтардың қалыптасуына құрылған жобаларды айқындап, отбасы жоқ және ата-анасынан айырылған жасөспірімдердің, тұлдыр жетім және жағдайы төмен жасөспірімдердің жеке бас бостандықтары мен құқықтарын қорғау аясында жас балалардың құқықтарын қорғайтын әділет ортасын құру; жасөспірімдер арасында теріс қылық әрекеті болып қамақта және темір торда тиісті әрекетіне жауап беріп отырған жас буындарды қоғамдық жас азаматтар жұмыстарына үздіксіз тарта отырып, кейбір үрдістерге байланысты оларды әлеуметтік ортаға қайтадан қосуды, оған қоса оқыту ұйымдары аясында жұмыс жүргізілуі керек. Жас азаматтарды бос жұмыс орнына орналастыру бойынша қолдау көрсету еліміз жас азаматтарды бос қызметтерге тартуға және жұмыспен қамту жобаларымен атқарылатын іс-шараларды дамытады. Жас азаматтардың еліміздің саяси-экономикасын жаңа технологиялармен жетілдіру, жоғары деңгейде ауыл шаруашылығына қаражат бөлу, кәсіпкерлікті мемлекеттік дәрежеде көтеру, халыққа қызмет көрсету қызметтерінің сапасын көтеру бойынша жобаларды жетілдіруіне атсалысуына басты назар қойылады. Жас азаматтардың барлық салалары оларды мемлекет тарапынан бос жұмыс орындарына орналастыру саясатынан бөлек болмауы керек. Еліміздің негізгі мақсатының бірі кез келген жас буындардың қызметке тұруына қолдау беру. Осы жобаларды назарға ала отырып: бос жұмыс орындарына тарту аясында олардың жұмысқа орналасу мүмкіншілігін және жас азаматтардың қызметке сұранысын бас аяғы талдау үшін сұхбаттасу орындарын, интернет желісі арқылы кеңес беретін ұйымдардың қызметтері бойынша жас азаматтармен кері байланыс қалыптастыруын дамыту; жас азаматтарды кәсіподаққа қосудың маңызды жобаларын қалыптастыру; тұрмыстық жағдайы төмен жас азаматтарды қызметке кіргізу бойынша бірдей мүмкіншілік қалыптастыру; жас азаматтардың арасынан кадрларды жұмысқа тарту бойынша меншік нысанына назар аудармай, мекемелердің қоғамдағы орнын кеңейту үшін қосалқы көмек беруді қарастыру, оларға қажет жұмыстарды және кәсіпкерлікке тарту, біліктілігін арттырау және қайта оқыту, өндірістік білім беру мекемелерін қалыптастыру, жас азаматтардың арасында қызметте тәжірибесі төмен кадрларды өңірлік ауқымда білім беру және жетекшілік ету процесін қалыптастыру. Жұмыс мерзімін аяқтап зейнеттегі кадрларды әлеуметтік орта маңыздылығына шақырып, осы әрекет бойынша өндірістік оқыту және жаға технологиялармен білім беруге қолайлылық қалыптастырып, өндірістік орындарда қоғамдық жұмыстарға белсенді мамандарды жетілдіріп, орта білім беру мекемелерінде жас азаматтардың болашақ мамандықтарын анықтауда оларға қатысты кеңес беру жұмыстарының қалыптасуына жағдай жасалу тиіс.
Ескерту- [15] әдебиет негізінде автордың құрастыруы
Сурет 1. Мемлекеттік жастар саясатын дамытудың қағидаттары
Жас азаматтарға қатысты баспана жобаларын жүзеге асыру. Олардың жеке баспанасының жоқтығы маңызды мәселелері екені анық. Өз қоластындағы жеке баспана жас азаматтардың тату отбасы, жұмыс істеу ортасында жетістікке жеткен, қолжетімділік және олардың тұлға жетілуінің негізі. Еліміз экономиканың алға жылжуына және қажеттіліктеріне талдак жасап, жас азаматтардың баспаналы болуын қамтамасыз етеді. Назарға ала отырып: шаңырақ көтергеніне көп уақыт болмаған отбасыларға жеңілдікпен несие беру жобалары мақсатында баспана жөнінде заңның дұрыстылығын анықтап, проблемасын шешу; қоғаммен бірге пайда болған процестерге қатысты жастың шегін көтеру бойынша баспаналы болу жобаларына ұзақ емес шаңырақ көтерген жас азаматтардың қатысуына байланысты ережелер саралануы тиіс; жеке және мемлекет тарапынан бірлесіп оқып жүрген жас азаматтарға жатын орындар құрылыс бастау жобаларын ұлғайту керек. Жас азаматтарды қоғамдық құндылығымызға араластыру. Еліміздің халқының ана тілі, салт-дәстүрі, мәдениеті және олардың сан ғасырлар бойы жиналған тәжірибелерін алып, оладың өмір сүру дағдылары мен психологияларынан анықталады. Жас азаматтардың жетілуі мен бәсекеге қабілетті болуы адал ниетпен, өзінің әдет-ғұрпы мен мәдениетін сыйлау және басқа халықтармен ынтымақтастықта болу, олардың мәдениетін сыйлау қағидаларымен сәйкес келуі тиіс. Жас азаматтардың жеке тұлға болып қалыптасуы мен жастарды қоғамда тең дәрежелі болу процесіне үлес қосып, дүниежүзілік деңгейде жас азаматтардың өз тілін сақтау мен құрметтеуге жағдай жасайтын байланыс құралдарын жетілдіруге басты назар аударылатын болады.Жас азаматтарды бос жұмыс орнына орналастыру бойынша қолдау көрсету еліміз жас азаматтарды бос қызметтерге тартуға және жұмыспен қамту жобаларымен атқарылатын іс-шараларды дамытады. Жас азаматтардың еліміздің саяси-экономикасын жаңа технологиялармен жетілдіру, жоғары деңгейде ауыл шаруашылығына қаражат бөлу, кәсіпкерлікті мемлекеттік дәрежеде көтеру, халыққа қызмет көрсету қызметтерінің сапасын көтеру бойынша жобаларды жетілдіруіне атсалысуына басты назар қойылады. Жас азаматтардың барлық салалары оларды мемлекет тарапынан бос жұмыс орындарына орналастыру саясатынан бөлек болмауы керек. Еліміздің негізгі мақсатының бірі кез келген жас буындардың қызметке тұруына қолдау беру. Осы жобаларды назарға ала отырып: бос жұмыс орындарына тарту аясында олардың жұмысқа орналасу мүмкіншілігін және жас азаматтардың қызметке сұранысын бас аяғы талдау үшін сұхбаттасу орындарын, интернет желісі арқылы кеңес беретін ұйымдардың қызметтері бойынша жас азаматтармен кері байланыс қалыптастыруын дамыту; жас азаматтарды кәсіподаққа қосудың маңызды жобаларын қалыптастыру; тұрмыстық жағдайы төмен жас азаматтарды қызметке кіргізу бойынша бірдей мүмкіншілік қалыптастыру; жас азаматтардың арасынан кадрларды жұмысқа тарту бойынша меншік нысанына назар аудармай, мекемелердің қоғамдағы орнын кеңейту үшін қосалқы көмек беруді қарастыру, оларға қажет жұмыстарды және кәсіпкерлікке тарту, біліктілігін арттырау және қайта оқыту, өндірістік білім беру мекемелерін қалыптастыру, жас азаматтардың арасында қызметте тәжірибесі төмен кадрларды өңірлік ауқымда білім беру және жетекшілік ету процесін қалыптастыру. Назарға ала отырып: жастардың шаңырақтың құндылвқтарын сыйлауға, шаңырақта қоғамдық ортада саналы тұлға ретінде көмек сұрағандарда қолұшын созатын, өзінен бөлек жас азаматтарды сыйлауға, жасөспірімдерге деген сыйластықта болуға тәрбмелеу; орта білім беру орындарына дейінгі тәрбиелеу ұйымдарында үш тілде білім алуына ықпал жасау; жас азаматтарға қоғамда қалыптасқан мәдени практиканы және оған дейінгі өмір сүрген адамдардың таптырмайтын құнды деректерін меңгеруін, осы арқылы өзінің салт-дәстүрлерін басқа адамдарға таныту мақсатында әдістерін өзгерту; тәрбие және білім үйрететін телеарналарда киноларды қазақ және ағылшын тілдерінде халыққа ұсынып арнасын үлкейту; әлеуметтік ортадағы бұқаралық ақпараттардың сәйкестігін болдыртпау; жас азаматтарды біріктіру тәсілімен интернет желісін, яғни әлеуметтік желілерді қолдану керек.
Жас азаматтардың жеке тұлға және елін сүйетін ұрпақ ретінде өздерін дамытуын қалыптастыру. Осы заманда жас азаматтар жеке тұлға ретінде жетіліп, әлеуметті ортасы мен психологиялық жағдайына бейімделе келе, экономикалық ортаның негізгі субъектілері екені белгілі. Еліміз жас азаматтар саясатын жетілдіру үрдісінде біріктіру және жеке тұлға ретінде қағидаттарының қалыптасуына бет бұру негізгі қағидат болып табылады. Осы кездегі әлеуметтік ортада жеке тұлға ретінде біріктіру үрдісі бұл мемлекеттің бұрынғы өмір сүрген халықтарының құндылықтарын сіңіру, құқықтық ортаға бейімделу. Осы үрдіс қорытындысы әлеуметтік тұрғыдан қайта қаралмаған жүйесіне кездеспеген, елін сүйгіштік қасиеті мен жеке тұлға ретінде жауапкершілік қабілеті бар көкірегі ояу адам деп есептеледі. Еліміз тұжырымдаманы жоғары деңгейде жүзеге асыру үшін жас азаматтарды саяси жағынан дамытудың негізгі субъектісі тұрғысында жас азаматтарды біріктіруді жөн көреді. Жас азаматтардың жобаларына жәрдемдесіп, еліміз Қазақстан Республикасы жас азаматтарының таңдай білу құқықтары мен қызығушылық қағидаттарын назар ұстап, әлеуметтік ұйымдарға бірігуіне ықпал жасайды. Назарға алатыны: жас азаматтардың әлеуметтік жобаларын жетілдіруге мән берген ұлттық, өңірлік және жергілікті дәрежеде жас азаматтар саясатын жалпы саясат аясында біріктіруге ықпал жасау; толық бір салаға бағытталу мен егжей-текжейлі тексерудің негізгі адал жобаларына бағытталған жас азаматтар саясатын бұрынғы талданған тәжірибелерге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz