Операцияларды жүргізуге байланысты электрондық банктік қызметтер

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«МИРАС» УНИВЕРСИТЕТІ

Дүйсен Ернар Даниярович

Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В050900 - «Қаржы» мамандығы

Шымкент-2021

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

«МИРАС» УНИВЕРСИТЕТІ

Бизнес және басқару секторы

ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРУ

ББ менеджері

Коптаева Г. П.

«»202 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

тақырыбы: «Банктік балансты талдау мен бағалау»

5В050900 - «Қаржы»

Орындаған: Дүйсен Е. Д.

Ғылыми жетекшісі:

а-ш. ғ. к., аға оқытушы Оңласынов Е. З

Шымкент - 2021

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

Осы дипломдық жұмыста келесі сілтемелер қолданылған:

АНЫҚТАМАЛАР

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

ҚР Қазақстан Республикасы

АҚШ Америка құрама штаты

ХҚЕС Халықаралық қаржылық есеп стандартты

ЕДБ Екінші денгейлі банк

ШМЖС Шотқа Мониторинг жүргізу сервисі

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Ел экономикасының дамуындағы қазіргі кезеңінде, басшылықтың нақтылығы мен шапшаңдығы, олар қабылдаған шешімдерінің объективтілігі және ғылыми негіздемелілігі ерекше мәнге ие болады. Шешімдер объективті, ғылыми негізделген сипатта болу үшін, оларды қабылдағанда интуиция мен субъективизм азырақ болу үшін, олар жан-жақты, терең, ұқыпты қаржылық талдаудың негізінде жасалуы қажет, ол басқарушылық шешімнің негізі болып табылады.

Нарықтық экономика жағдайында, басқарушылық шешімдерді негіздеу үшін қажет болып табылатын экономикалық сараптаманың түрі ретінде, қаржылық талдауға маңызды рөл беріледі. Банк қызметінің қаржылық-шаруашылық нәтижелеріне мардымды әсер ете алатын факторлар анықталады.

Несие алушының төлеу қабілеттігі туралы ақпаратқа бәрінен бұрын банктер мұқтаж: олардың пайда табуы мен ликвидтігі көп жағдайда клиенттерінің қаржылық жағдайына байланысты болады. Ссудалық операцияларды жасаған кезде, банк клиенттерінің несиені төлеуқабілеттілігін кешенді зертеудің негізінде тәуекелді азайтуға болады, сонымен қаатар ол, несиені қолдану шекарасын ескере отырып несиелеуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары проблемаларының маңыздылығы мен өзектілігі тақырыпты таңдауға негіз болды. [1]

Дамыған капиталистік елдердің банктері клиенттердің төлеу қабілеттігін бағалау үшін үлкен көлемдегі көрсеткіштердің күрделі жүйесін қолданады. Бұл жүйе несие алушының (фирма, жеке тұлға, қызмет түрі) сипатына байланысты өзгереді.

Банк балансын талдау және оны жетілдіру басқарудың функцияларының бірі және маңызды құралы болып табылады. Соның көмегімен банк несиелеуінің тактикасы мен стратегиясы жасалынады, жоспарлар мен басқарушылық шешімдер негізделеді, несиелердің берілуін қадағалау іске асырылады.

Несие алушының Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары барысында банктің қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелеріне мардымды әсер етуші факторлар анықталады.

Экономикалық әдебиетте банк несие алушыларының қаржылық жағдайы мен төлеу қабілеттілігін талдау проблемалары, командалық-әкімшілік шаруашылық жүйесінде, онша зерттелмеген. Көрсетілген проблема іс-жүзінде қазіргі уақытта да, яғни банктер өзінің іскерлік қызметін қатаң бәсекелестік жағдайларында жүргізіп, өз күшіне, коммерциялық қызметіне, болашақты дәл болжау қабілеттігіне толығымен сеніп жатқан кезде, зерттелмеген десе де болады.

Тақырыпттың зерттелуі. Бүгінгі таңда банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары бойынша көптеген шетел және отандық еңбектер бар. Олардың ішінде К. Ш. Дюсембаев, А. Д. Шеремет, О. Е. Ефимова, Н. Н. Хамитов, М. И. Баканова, Л. Л. Ермолович, О. И. Лаврушина, М. В. Мельниктердің еңбектерін ерекше атап өтуге болады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмысының банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары бойынша зерттеу болып табылады.

Осы мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылған:

• банк балансын талдаудың негізін анықтау;

- Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер несие алушыларының төлеу қабілеттілігінің негізі мен рөлін ашу;

• банк балансын талдау негізінде банк қаржылық-шаруашылық қызметінін тиімділігін көтеру резервтерін анықтау;

- екінші денгейлі банктер балансын жетілдірудің негізгі жолдарын ашу.

Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі банк ісі, қаржылық-экономикалық талдау бойынша отандық және шетелдік экономист-ғалымдардың еңбектері болып табылады. Жұмыс барысында екінші деңгейлі банктердің қызметіне қатысты заңнамалық, нормативтік және әдістемелік құжаттар пайдаланылды.

Жұмыстың маңыздылығы. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде, банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары үшін қолдануға болатын нұсқаулар ұсынылады. Ұсынылған нұсқаулар Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктердің стратегиялық басқарушылық шешімдерін қабылдау үшін ақпараттық жүйені жетілдіруге мүмкіндік береді.

Дипломдық жұмыстың көлемi мен құрылымы. Дипломдық жұмыс кiрiспеден, үш бөлiмнен, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен және қосымшалардан тұрады.

1 Банк балансын талдау және оны жетілдіруді ұйымдастырудың теориялық негіздері

1. 1 Банктің атқарымдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офиске бөлу тұжырымдамасы

Банк активтері - пайда табу мақсатында банктік ресурстарды әр түрлі активтер бойынша орналастырған қаражаттары.

Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінетін баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды. Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендірілуіне, тәуекелді активтерінің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.

Коммерциялық банктердің активтерін мынадай төрт топқа бөлуге болады:

1. касса және оған теңесетін ақшалай қаражаттар;
2. несиелер;
3. бағалы қағаздарға жұмсалған инвестициялар;
4. банкттің ғимараты мен жабдықтары.

Активтердің сапасы олардың өтімділігіне, тәуекел активтердің көлеміне, толық бағалы емес активтердің үлес салмағына, активтердің көлеміне, табысәкелуіне қарай анықталады.

Банк өзінің міндеттемелерін күнделікті орындап отыруын қамтамасыз етуі үшін активтердің құрылымы өтімділіктің қоятын талаптарына сәйкес келуге тиіс. Осы мақсатта банк өзінің активтерін, олардың өтелу мерзімдеріне байланысты және өтімділік дәрежесіне қарай жіктейді. Өтімділігіне қарай банк активтері мынадай топтарға бөлінеді:

1) жоғары өтімді активтер;

2) өтімді активтер;

3) ұзақ мерзімді өтімді активтер.

Жоғары өтімді активтерге мыналар жатады:

• Кассадығы қолма - қол ақшалар;
• Орталық банктегі қоршоттағы қаражаттар;
• Мемлекеттің қарыздық міндеттемелері;

ЭЫДҰ - на (эконномикалық ынтымақтастық және даму ұйымы) мүше елдер, яғни бейрезиденттерінің банктеріндегі
тұрақты валютада салынған қор шоттағы қаражаттар;

- Ішкі валюталық облигациялық заемдарға салынған қаражаттар.

Банктің бұл қаражаттары банктің айналымын қажет уақытында алуға мүмкіндік беретін активтерге жатады.

Банктің өтімді қаражаттарының құрылымына жоғарыда аталғандарынан басқалары, яғни қайтару мерзімі 30 күнді құрайтын, шетел валютасында берген барлық несиелер, алдағы 30 күн ішінде аталған банкке келіп түсуге тиісті басқа да төлемдер жатады [2] .

Ұзақ мерзімді өтімді активтерге бір жылдан жоғары уақытқа берілген неселердің бәрі, сондай-ақ кепілхат және кепілдікпен 1 жылдан жоғары уақытқа берілген несиелер. Өкіметтің кепілхатымен, бағалы қағаздарды және бағалы металдарды кепілге алып берілген несиелерді шегеріп тастағандағы мерзімі өткен несиелер.

Банктің функционалдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офис бойынша бөлу тұжырымдамасы әзірленді. Банк жүйе-бұл банк ұйымының қызметін жоспарлау және бақылау үшін қажетті қаржы-экономикалық ақпаратты дайындау мақсатында деректерді жинайтын және өңдейтін басшыларға арналған ақпараттық жүйе.

Банк есеп жүйесінің негізгі сапалық сипаттамаларына:

• тиімді өңделетін ақпарат;
• уақтылы алынған банк құжаттама;
• жоғары дәлдік деңгейі;
• алаяқтық мүмкіндігін барынша азайтыңыз.

Бұл ерекшеліктерге ие болу үшін олар дербес болуы тиіс, яғни жеке бөлімше немесе бөлім түрінде құрылған банк қызметті ұйымдастыруды талап етеді.

Банк бөлімшелердің мінсіз құрылымы жоқ, бірақ оларда барлық банктер үшін ортақ сипаттамалары бар:

• барлық ресми банк шоттарын жүргізу;
• тиісті нормативтік актілерді әзірлеу және қабылдау; ;
• тиісті рәсімдерді пайдалана отырып, банк деректерді құру; ;
• банк есеп ережелері мен рәсімдерінің сақталуын бақылау тетіктерін енгізу және олардың орындалуын қамтамасыз ету.

Есеп және есептілік процесі операциялардың қаржылық нәтижелерін қарауға және операцияларды жоспарлау, олардың барысын қадағалау және осы операцияларды одан әрі жетілдіру барысында өзгерістер енгізу үшін қажетті қаражатты басқару туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. [2]

Банк ұйымының негізгі тірегі болып табылады. Банк есептің жақсы дамыған жүйесі Банк үшін өте маңызды, өйткені ағымдағы шешімдерді қабылдау кезінде ол көп жағдайда қаржы ұйымына сүйенеді.

Банк жүйе - бұл банк деректерді қаржылық ақпаратқа түрлендіретін өзара байланысты элементтердің жиынтығы.

Банк есеп жүйесі келесі элементтерді қамтуы мүмкін:

• бухгалтерия;
• бөлімшелер ішіндегі есепке алу бірліктері;
• филиалдардағы банк бөлімшелер;
• есептік деректерді өңдеу орталығы;
• ішкі аудит бөлімі .

Жылдамдату, қызмет көрсету сапасын арттыру, клиенттерді тарту, нарықты басып алу, өзінің нарықтық ұстанымдарын нығайту, банк операцияларының тиімді нарықтық ұстанымдарын жеңіп алу, банк операцияларын тиімді басқару сияқты стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу үшін банк үшін де, клиент үшін де тиімді үдерістер процесін Банктің ауыстыруына алып келетін банк процестерінің бизнесін реинжинирингтеуді пайдалану қажет. Клиент үшін оң өзгеріс операцияларды аяқтау үшін қажетті уақытты қысқарту, ал банктер үшін транзакциялық шығындарды төмендету болып табылады.

Бизнес-үдерістерді реинжинирингілеу-бұл банк жұмысының тиімділігін күрт арттыруға мүмкіндік беретін шара. Ол негізгі бизнес-үдерістерді және олармен байланысты ұйымдық құрылымдарды, технологияларды, жұмыс әдістерін, физикалық инфрақұрылымды түбегейлі өзгертуді, сондай-ақ корпоративтік мәдениетті қайта бағдарлауды болжайды. [3]

Банктерде ақша-бұл тауар. Бұл құндылықтарды барлық бақылау банк кітаптар арқылы жүзеге асырылады, өйткені олар тек қолма-қол ақша өзгерістерін тіркейді.

Сенімді теріс пайдаланудан жоғалтудың, ұрлаудың және тәуекелдердің алдын алу үшін банктерде тиісті ішкі банк құрылымын енгізу қажет. Оның негізгі принципі-бір адам немесе адамдар тобы басынан аяғына дейін барлық операцияларды орындай алмайды. Сондай-ақ, қажет емес енгізе банк есеп ретінде бухгалтер, сондай-ақ қаржылық жауапты қызметкерлері, олар манипулируют құндылықтар.

Осы және басқа да себептер бойынша Қазақстанның көптеген банктерінде (оның ішінде Халық банкінде) . Банктің ішкі құрылымы шартты түрде екі негізгі бөлімге бөлінеді:

1. Фронт-офис-оның қызметі шарт жасауды, клиенттер мен банк серіктестерін ақпараттандыруды қамтиды.

2. Бэк-офис-жүргізілген операцияларды тіркеуден тұрады.

Екі бөлім бір-бірімен тығыз байланыста жұмыс істейді. Мысалы, фронт-офис жұмысы барысында деректер жиналады және одан әрі өңдеу және талдау үшін бэк-офиске жіберіледі. Фронт-офистің мақсаты-банк өнімдері мен қызметтерін сату есебінен пайданы барынша арттыру. Бэк-офистің мақсаты транзакцияларды тіркеу және бақылау, сондай-ақ менеджерлерге деректерді ұсыну болып табылады.

Фронт-офис қызметіне қосылған:

• банк клиенттерімен, серіктестерімен және жеткізушілерімен мәмілелер жасау;
• жасалған мәмілелер туралы ақпаратты тіркеу және өзгерту;
• шарттарды дайындау, ұзарту, бұзу;
• қаражат беруді жүзеге асыру үшін банк қызметін кредиттер бойынша;
• нарықта өнімді орналастыру;
• қаржы тарту және бөлу арасындағы арбитраж талдамалы есеп және т. б.

Бэк-офис қызметіне қосылған:

• тіркелген мәмілелер деректерін тексеру және тексеру;
• транзакцияларды растауды бақылау;
• нұсқаулықтарға сәйкес төлемдерді дайындау және жүзеге асыру;
• банк есепті жүргізу;
• есептерді растау;
• пайыздарды есептеу;
• пайыздарды капиталдандыру;
• түзетулер жасау (түзету) ;
• есептеу және ұстап қалу;
• шетел валютасын қайта бағалау;
• есептен шығару және басқалар;
• есептерді дайындау;
• жедел талдау жүргізу.

Рәсімдерді оңтайландыру және тәуекелдерді азайту принциптері фронт-офис пен бэк-офис қызметкерлері арасында өзара іс-қимыл орнатуды талап етеді. Мысалы, дилингтік рәсімдерді жүргізу кезінде фронт-офис дилингтік билетті (бастапқы құжат) толтырады, сондай-ақ уақыт пен реттік нөмірді белгілейді. Құжаттың түпнұсқасы дилинг бөлімінде қалады, ал көшірмесі бэк-кеңсеге жіберіледі.

Тикетте жасалған күні, валюталау күні, контрагенттің атауы, оның құралы мен түрі, сомасы, валютасы, брокер және мәміленің барлық стандартты шарттары көрсетіледі. Егер осы айтылғандардан ешқандай ақпарат болмаса, онда ол бэк-офиспен бақылануы тиіс. Дилер жүзеге асыратын әрбір мәміле контрагенттің жазбаша растауын алуы тиіс, ал мәмілелерді салыстыру үшін растаулар бэк-офиске тікелей жіберіледі. Егер сәйкессіздік байқалса, сіз бұл туралы бас кеңсеге хабарлап, тиісті шаралар қабылдауыңыз керек.

Фронт-офис және бэк-офис бөлімшелерінің міндеттерін әрбір банк өз бетінше бөледі. Егер банк шағын болса, онда операциялар шағын болады, онда кейбір операциялар үшін фронт-офис пен бэк-кеңсені біріктіруге болады. Басқаша айтқанда, бір қызметкер екі функцияны орындайды.

1. 2 Банк департаментінің қызметі

Банктердегі бэк-офис құрамында құрылады. Департаменттің негізгі міндеті банктегі бірыңғай әдістемелік саясатты қамтамасыз ету, банк қызметі туралы қаржылық және ішкі есептерді дайындау және оларды банк басшыларына, Ұлттық Банкке және басқа да мемлекеттік органдарға ұсыну болып табылады.

Департамент өз қызметін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын, банк Жарғысының ережелеріне, Банк Басқармасының шешімдеріне, Басқарма төрағасының бұйрықтары мен өкімдеріне сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа ала отырып жүзеге асырады. Оның құзыретіне кіретін мәселелер бойынша департаменттің барлық қаулылары банктің құрылымдық бөлімшелері мен оның барлық бөлімшелерінің орындауы үшін міндетті болып табылады. [4]

Департамент өз қызметін жүзеге асыратын банктің бөлімшелеріне құқықтарды тікелей бере отырып, шоттар жоспары бойынша операцияларды синтетикалық есепке алу үшін, сондай-ақ талдау есебінде операцияларды көрсету және жүзеге асыру үшін жауапты болады.

Департамент есепті жүргізу банк есепке қатысты нормативті актілерді жасау мәселелері бойынша Қазақстан Республикасынан баска да мемлекеттік органдармен, банктің басқа департаменттерімен, банктің тиісті бөлімшелерімен өзара қарым-қатынаста болады. «Eurasian bank» акционерлік қоғамы 2020 жылғы бухгатерлік балансы 1 кестеде көрсетілді.

1 кесте. «Eurasian bank» акционерлік қоғамы2020 жылға бухгатерлік балансы

мың тенге

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс