Операцияларды жүргізуге байланысты электрондық банктік қызметтер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
МИРАС УНИВЕРСИТЕТІ
Дүйсен Ернар Даниярович
Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В050900 - Қаржы мамандығы
Шымкент-2021
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
МИРАС УНИВЕРСИТЕТІ
Бизнес және басқару секторы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРУ
ББ менеджері
__________Коптаева Г.П.
_______________202 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Банктік балансты талдау мен бағалау
5В050900 - Қаржы
Орындаған: Дүйсен Е.Д.
Ғылыми жетекшісі:
а-ш.ғ.к., аға оқытушы Оңласынов Е.З
Шымкент - 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
МИНИСТЕРСТВО
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ
МИНИСТРЛІГІ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Мирас университеті
Университет Мирас
Бизнес және басқару
секторы
Сектор
бизнес и управление
БЕКІТЕМІН
УТВЕРЖДАЮ
Білім беру бағдарламасының
Менеджері
Менеджер
образовательной программы
Коптаева Г.П.
[(қолыподпись)]
[(А.Ж.Т.Ф.И.О.)]
20 ж.г.
ТАПСЫРМА
дипломдық жұмысқа (жобаға)
Студентке
Талакушкина Кристина Владимировна
Тобы
УА-711 К-1
Мамандығы
5В050800-Есеп және аудит
1.Жұмыстың тақырыбы
Банктік балансты талдау мен бағалау
университет бойынша бекітілген №
ЖБ - 205127
30
10
2020ж.
2. Аяқталған жұмысты (жобаны) тапсыру мерзімі
3. Жұмысқа бастапқы деректер (жоба)
Оқулықтар, оқу әдістемелік кешендері, оқу құралдары, интернет материалдары
4. Дипломдық жұмыста (жобада) әзірлеуге жататын сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың (жобаның) қысқаша мазмұны)
а)
б)
в)
Жұмыс (жоба) жетекшісі
[]
[(]қолы[)]
[(]қ[олтаңбаның толық жазылуы)]
Тапсырманың берілген күні
20 ж.
Орындауға тапсырманы студент қабылдады
[]
[(]қолы[)]
[(]қ[олтаңбаның толық жазылуы)]
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
АНЫҚТАМАЛАР
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
8
1
Банк балансын талдау және оны жетілдіруді ұйымдастырудың теориялық негіздері
10
1.1
Банктің атқарымдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офиске бөлу тұжырымдамасы
10
1.2
Банк департаментінің қызметі
12
1.3
Банктік іс-әрекеттерді тиімді бақылау және қадағалаудың басты принциптері
18
2
Eurasian bank АҚ-ның банк балансын талдау жасау және бағалау
23
2.1
Eurasian bank АҚ-ның тарихы және шаруашылық қызметі
23
2.2
Банк клиентінің несиелік қабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын талдау
27
2.3
Eurasian bank АҚ-ның банк балансын талдау және бағалау
36
3
Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктердің өтімділігін басқару жолдары
40
3.1
Банктердің қаржылық өтімділігін жетілдірудің негізгі тәсілдері
мен бағыттары
40
3.2
Банк өтімділігін басқару әдісіне тиімді талдау енгізу
44
3.3
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің басқаруын ақпараттық қамтамасыз ету
47
ҚОРЫТЫНДЫ
54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
56
НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жұмыста келесі сілтемелер қолданылған:
АНЫҚТАМАЛАР
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР Қазақстан Республикасы
АҚШ Америка құрама штаты
ХҚЕС Халықаралық қаржылық есеп стандартты
ЕДБ Екінші денгейлі банк
ШМЖС Шотқа Мониторинг жүргізу сервисі
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Ел экономикасының дамуындағы қазіргі кезеңінде, басшылықтың нақтылығы мен шапшаңдығы, олар қабылдаған шешімдерінің объективтілігі және ғылыми негіздемелілігі ерекше мәнге ие болады. Шешімдер объективті, ғылыми негізделген сипатта болу үшін, оларды қабылдағанда интуиция мен субъективизм азырақ болу үшін, олар жан-жақты, терең, ұқыпты қаржылық талдаудың негізінде жасалуы қажет, ол басқарушылық шешімнің негізі болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында, басқарушылық шешімдерді негіздеу үшін қажет болып табылатын экономикалық сараптаманың түрі ретінде, қаржылық талдауға маңызды рөл беріледі. Банк қызметінің қаржылық-шаруашылық нәтижелеріне мардымды әсер ете алатын факторлар анықталады.
Несие алушының төлеу қабілеттігі туралы ақпаратқа бәрінен бұрын банктер мұқтаж: олардың пайда табуы мен ликвидтігі көп жағдайда клиенттерінің қаржылық жағдайына байланысты болады. Ссудалық операцияларды жасаған кезде, банк клиенттерінің несиені төлеуқабілеттілігін кешенді зертеудің негізінде тәуекелді азайтуға болады, сонымен қаатар ол, несиені қолдану шекарасын ескере отырып несиелеуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары проблемаларының маңыздылығы мен өзектілігі тақырыпты таңдауға негіз болды. [1]
Дамыған капиталистік елдердің банктері клиенттердің төлеу қабілеттігін бағалау үшін үлкен көлемдегі көрсеткіштердің күрделі жүйесін қолданады. Бұл жүйе несие алушының (фирма, жеке тұлға, қызмет түрі) сипатына байланысты өзгереді.
Банк балансын талдау және оны жетілдіру басқарудың функцияларының бірі және маңызды құралы болып табылады. Соның көмегімен банк несиелеуінің тактикасы мен стратегиясы жасалынады, жоспарлар мен басқарушылық шешімдер негізделеді, несиелердің берілуін қадағалау іске асырылады.
Несие алушының Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары барысында банктің қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелеріне мардымды әсер етуші факторлар анықталады.
Экономикалық әдебиетте банк несие алушыларының қаржылық жағдайы мен төлеу қабілеттілігін талдау проблемалары, командалық-әкімшілік шаруашылық жүйесінде, онша зерттелмеген. Көрсетілген проблема іс-жүзінде қазіргі уақытта да, яғни банктер өзінің іскерлік қызметін қатаң бәсекелестік жағдайларында жүргізіп, өз күшіне, коммерциялық қызметіне, болашақты дәл болжау қабілеттігіне толығымен сеніп жатқан кезде, зерттелмеген десе де болады.
Тақырыпттың зерттелуі. Бүгінгі таңда банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары бойынша көптеген шетел және отандық еңбектер бар. Олардың ішінде К.Ш.Дюсембаев, А.Д.Шеремет, О.Е.Ефимова, Н.Н.Хамитов, М.И.Баканова, Л.Л.Ермолович, О.И.Лаврушина, М.В.Мельниктердің еңбектерін ерекше атап өтуге болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмысының банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары бойынша зерттеу болып табылады.
Осы мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылған:
банк балансын талдаудың негізін анықтау;
- Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер несие алушыларының төлеу қабілеттілігінің негізі мен рөлін ашу;
банк балансын талдау негізінде банк қаржылық-шаруашылық қызметінін тиімділігін көтеру резервтерін анықтау;
- екінші денгейлі банктер балансын жетілдірудің негізгі жолдарын ашу.
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі банк ісі, қаржылық-экономикалық талдау бойынша отандық және шетелдік экономист-ғалымдардың еңбектері болып табылады. Жұмыс барысында екінші деңгейлі банктердің қызметіне қатысты заңнамалық, нормативтік және әдістемелік құжаттар пайдаланылды.
Жұмыстың маңыздылығы. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде, банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары үшін қолдануға болатын нұсқаулар ұсынылады. Ұсынылған нұсқаулар Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктердің стратегиялық басқарушылық шешімдерін қабылдау үшін ақпараттық жүйені жетілдіруге мүмкіндік береді.
Дипломдық жұмыстың көлемi мен құрылымы. Дипломдық жұмыс кiрiспеден, үш бөлiмнен, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен және қосымшалардан тұрады.
1 Банк балансын талдау және оны жетілдіруді ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1 Банктің атқарымдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офиске бөлу тұжырымдамасы
Банк активтері -- пайда табу мақсатында банктік ресурстарды әр түрлі активтер бойынша орналастырған қаражаттары.
Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінетін баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды. Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендірілуіне, тәуекелді активтерінің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.
Коммерциялық банктердің активтерін мынадай төрт топқа бөлуге болады:
касса және оған теңесетін ақшалай қаражаттар;
несиелер;
бағалы қағаздарға жұмсалған инвестициялар;
банкттің ғимараты мен жабдықтары.
Активтердің сапасы олардың өтімділігіне, тәуекел активтердің көлеміне,толық бағалы емес активтердің үлес салмағына, активтердің көлеміне, табысәкелуіне қарай анықталады.
Банк өзінің міндеттемелерін күнделікті орындап отыруын қамтамасыз етуі үшін активтердің құрылымы өтімділіктің қоятын талаптарына сәйкес келуге тиіс. Осы мақсатта банк өзінің активтерін, олардың өтелу мерзімдеріне байланысты және өтімділік дәрежесіне қарай жіктейді. Өтімділігіне қарай банк активтері мынадай топтарға бөлінеді:
1) жоғары өтімді активтер;
2) өтімді активтер;
3) ұзақ мерзімді өтімді активтер.
Жоғары өтімді активтерге мыналар жатады:
Кассадығы қолма -- қол ақшалар;
Орталық банктегі қоршоттағы қаражаттар;
Мемлекеттің қарыздық міндеттемелері;
ЭЫДҰ - на (эконномикалық ынтымақтастық және даму ұйымы) мүше елдер, яғни бейрезиденттерінің банктеріндегі
тұрақты валютада салынған қор шоттағы қаражаттар;
- Ішкі валюталық облигациялық заемдарға салынған қаражаттар.
Банктің бұл қаражаттары банктің айналымын қажет уақытында алуға мүмкіндік беретін активтерге жатады.
Банктің өтімді қаражаттарының құрылымына жоғарыда аталғандарынан басқалары, яғни қайтару мерзімі 30 күнді құрайтын, шетел валютасында берген барлық несиелер, алдағы 30 күн ішінде аталған банкке келіп түсуге тиісті басқа да төлемдер жатады [2].
Ұзақ мерзімді өтімді активтерге бір жылдан жоғары уақытқа берілген неселердің бәрі, сондай-ақ кепілхат және кепілдікпен 1 жылдан жоғары уақытқа берілген несиелер. Өкіметтің кепілхатымен, бағалы қағаздарды және бағалы металдарды кепілге алып берілген несиелерді шегеріп тастағандағы мерзімі өткен несиелер.
Банктің функционалдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офис бойынша бөлу тұжырымдамасы әзірленді. Банк жүйе-бұл банк ұйымының қызметін жоспарлау және бақылау үшін қажетті қаржы-экономикалық ақпаратты дайындау мақсатында деректерді жинайтын және өңдейтін басшыларға арналған ақпараттық жүйе.
Банк есеп жүйесінің негізгі сапалық сипаттамаларына:
тиімді өңделетін ақпарат;
уақтылы алынған банк құжаттама;
жоғары дәлдік деңгейі;
алаяқтық мүмкіндігін барынша азайтыңыз.
Бұл ерекшеліктерге ие болу үшін олар дербес болуы тиіс, яғни жеке бөлімше немесе бөлім түрінде құрылған банк қызметті ұйымдастыруды талап етеді.
Банк бөлімшелердің мінсіз құрылымы жоқ, бірақ оларда барлық банктер үшін ортақ сипаттамалары бар:
барлық ресми банк шоттарын жүргізу;
тиісті нормативтік актілерді әзірлеу және қабылдау;;
тиісті рәсімдерді пайдалана отырып, банк деректерді құру;;
банк есеп ережелері мен рәсімдерінің сақталуын бақылау тетіктерін енгізу және олардың орындалуын қамтамасыз ету.
Есеп және есептілік процесі операциялардың қаржылық нәтижелерін қарауға және операцияларды жоспарлау, олардың барысын қадағалау және осы операцияларды одан әрі жетілдіру барысында өзгерістер енгізу үшін қажетті қаражатты басқару туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. [2]
Банк ұйымының негізгі тірегі болып табылады. Банк есептің жақсы дамыған жүйесі Банк үшін өте маңызды, өйткені ағымдағы шешімдерді қабылдау кезінде ол көп жағдайда қаржы ұйымына сүйенеді.
Банк жүйе - бұл банк деректерді қаржылық ақпаратқа түрлендіретін өзара байланысты элементтердің жиынтығы.
Банк есеп жүйесі келесі элементтерді қамтуы мүмкін:
бухгалтерия;
бөлімшелер ішіндегі есепке алу бірліктері;
филиалдардағы банк бөлімшелер;
есептік деректерді өңдеу орталығы;
ішкі аудит бөлімі .
Жылдамдату, қызмет көрсету сапасын арттыру, клиенттерді тарту, нарықты басып алу, өзінің нарықтық ұстанымдарын нығайту, банк операцияларының тиімді нарықтық ұстанымдарын жеңіп алу, банк операцияларын тиімді басқару сияқты стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу үшін банк үшін де, клиент үшін де тиімді үдерістер процесін Банктің ауыстыруына алып келетін банк процестерінің бизнесін реинжинирингтеуді пайдалану қажет. Клиент үшін оң өзгеріс операцияларды аяқтау үшін қажетті уақытты қысқарту, ал банктер үшін транзакциялық шығындарды төмендету болып табылады.
Бизнес-үдерістерді реинжинирингілеу-бұл банк жұмысының тиімділігін күрт арттыруға мүмкіндік беретін шара. Ол негізгі бизнес-үдерістерді және олармен байланысты ұйымдық құрылымдарды, технологияларды, жұмыс әдістерін, физикалық инфрақұрылымды түбегейлі өзгертуді, сондай-ақ корпоративтік мәдениетті қайта бағдарлауды болжайды.[3]
Банктерде ақша-бұл тауар. Бұл құндылықтарды барлық бақылау банк кітаптар арқылы жүзеге асырылады, өйткені олар тек қолма-қол ақша өзгерістерін тіркейді.
Сенімді теріс пайдаланудан жоғалтудың, ұрлаудың және тәуекелдердің алдын алу үшін банктерде тиісті ішкі банк құрылымын енгізу қажет. Оның негізгі принципі-бір адам немесе адамдар тобы басынан аяғына дейін барлық операцияларды орындай алмайды. Сондай-ақ, қажет емес енгізе банк есеп ретінде бухгалтер, сондай-ақ қаржылық жауапты қызметкерлері, олар манипулируют құндылықтар.
Осы және басқа да себептер бойынша Қазақстанның көптеген банктерінде (оның ішінде Халық банкінде). Банктің ішкі құрылымы шартты түрде екі негізгі бөлімге бөлінеді:
1. Фронт-офис-оның қызметі шарт жасауды, клиенттер мен банк серіктестерін ақпараттандыруды қамтиды.
2. Бэк-офис-жүргізілген операцияларды тіркеуден тұрады.
Екі бөлім бір-бірімен тығыз байланыста жұмыс істейді. Мысалы, фронт-офис жұмысы барысында деректер жиналады және одан әрі өңдеу және талдау үшін бэк-офиске жіберіледі. Фронт-офистің мақсаты-банк өнімдері мен қызметтерін сату есебінен пайданы барынша арттыру. Бэк-офистің мақсаты транзакцияларды тіркеу және бақылау, сондай-ақ менеджерлерге деректерді ұсыну болып табылады.
Фронт-офис қызметіне қосылған:
банк клиенттерімен, серіктестерімен және жеткізушілерімен мәмілелер жасау;
жасалған мәмілелер туралы ақпаратты тіркеу және өзгерту;
шарттарды дайындау, ұзарту, бұзу;
қаражат беруді жүзеге асыру үшін банк қызметін кредиттер бойынша;
нарықта өнімді орналастыру;
қаржы тарту және бөлу арасындағы арбитраж талдамалы есеп және т.б.
Бэк-офис қызметіне қосылған:
тіркелген мәмілелер деректерін тексеру және тексеру;
транзакцияларды растауды бақылау;
нұсқаулықтарға сәйкес төлемдерді дайындау және жүзеге асыру;
банк есепті жүргізу;
есептерді растау;
пайыздарды есептеу;
пайыздарды капиталдандыру;
түзетулер жасау (түзету);
есептеу және ұстап қалу;
шетел валютасын қайта бағалау;
есептен шығару және басқалар;
есептерді дайындау;
жедел талдау жүргізу.
Рәсімдерді оңтайландыру және тәуекелдерді азайту принциптері фронт-офис пен бэк-офис қызметкерлері арасында өзара іс-қимыл орнатуды талап етеді. Мысалы, дилингтік рәсімдерді жүргізу кезінде фронт-офис дилингтік билетті (бастапқы құжат) толтырады, сондай-ақ уақыт пен реттік нөмірді белгілейді. Құжаттың түпнұсқасы дилинг бөлімінде қалады, ал көшірмесі бэк-кеңсеге жіберіледі.
Тикетте жасалған күні, валюталау күні, контрагенттің атауы, оның құралы мен түрі, сомасы, валютасы, брокер және мәміленің барлық стандартты шарттары көрсетіледі. Егер осы айтылғандардан ешқандай ақпарат болмаса, онда ол бэк-офиспен бақылануы тиіс. Дилер жүзеге асыратын әрбір мәміле контрагенттің жазбаша растауын алуы тиіс, ал мәмілелерді салыстыру үшін растаулар бэк-офиске тікелей жіберіледі. Егер сәйкессіздік байқалса, сіз бұл туралы бас кеңсеге хабарлап, тиісті шаралар қабылдауыңыз керек.
Фронт-офис және бэк-офис бөлімшелерінің міндеттерін әрбір банк өз бетінше бөледі. Егер банк шағын болса, онда операциялар шағын болады, онда кейбір операциялар үшін фронт-офис пен бэк-кеңсені біріктіруге болады. Басқаша айтқанда, бір қызметкер екі функцияны орындайды.
1.2 Банк департаментінің қызметі
Банктердегі бэк-офис құрамында құрылады. Департаменттің негізгі міндеті банктегі бірыңғай әдістемелік саясатты қамтамасыз ету, банк қызметі туралы қаржылық және ішкі есептерді дайындау және оларды банк басшыларына, Ұлттық Банкке және басқа да мемлекеттік органдарға ұсыну болып табылады.
Департамент өз қызметін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын, банк Жарғысының ережелеріне, Банк Басқармасының шешімдеріне, Басқарма төрағасының бұйрықтары мен өкімдеріне сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа ала отырып жүзеге асырады. Оның құзыретіне кіретін мәселелер бойынша департаменттің барлық қаулылары банктің құрылымдық бөлімшелері мен оның барлық бөлімшелерінің орындауы үшін міндетті болып табылады. [4]
Департамент өз қызметін жүзеге асыратын банктің бөлімшелеріне құқықтарды тікелей бере отырып, шоттар жоспары бойынша операцияларды синтетикалық есепке алу үшін, сондай-ақ талдау есебінде операцияларды көрсету және жүзеге асыру үшін жауапты болады.
Департамент есепті жүргізу банк есепке қатысты нормативті актілерді жасау мәселелері бойынша Қазақстан Республикасынан баска да мемлекеттік органдармен, банктің басқа департаменттерімен, банктің тиісті бөлімшелерімен өзара қарым-қатынаста болады.Eurasian bank акционерлік қоғамы 2020 жылғы бухгатерлік балансы 1 кестеде көрсетілді.
1 кесте.Eurasian bank акционерлік қоғамы2020 жылға бухгатерлік балансы
мың тенге
№
Баптардың аталуы
2019жыл
1 қаңтарға
2020 жыл
1 қаңтарға
ауытқу
мың тенге
%
1
2
3
4
5
6
Активтер
1
Касса және Ұлттық банктегі қалдықтар
21067676
18954490
-2113186
-10,03
2
Аффинирленген қымбат металлдар
14844
29064
14220
95,80
3
Саудалық бағалы қағаздар
48622535
34629349
-13993183
-28,78
4
Кері РЕПО шарты бойынша бағалы қағаздар
1655873
152547
-1503326
10,85 есе
5
Туындаған қаржы құралдары
669
650
-19
-2,84
6
Басқа банктердегі депозиттік шоттар мен салымдар
59187638
24648601
-34539037
-58,36
7
Басқа банктерге берілген заемдар мен қаржы жалгерлілігі
1256173
167853
-1088320
7,48 есе
8
Қызмет көрушілерге берілген заемдар
382670670
254398053
-128272617
-33,52
9
Бағалы қағаздарға салымдар
9997035
47061450
37064415
4,71 есе
10
Капиталға және субординацияланған берешекке инвестициялар
2638910
2135707
-503203
-19,07
9
Негізгі капитал (амортизацияны шығарып тастағанда)
9764219
8730062
-1034157
-10,59
10
Материалдық емес активтер (амортизацияны шығарып тастағанда)
505369
446392
-58977
-11,67
11
Басқа да активтер
6024606
6977824
953218
15,82
Активтер жиынтығы
543406217
398332042
-145074175
-26,70
Міндеттемелер
1 кестенің жалғасы
1
Банктің корреспонденттік шоттары мен салымдары
6358703
6482205
123502
1,94
2
РЕПО келісімі бойынша сатылған бағалы қағаздар
7228914
3852120
-3376794
-46,71
3
Қызмет көрушілердің банктегі шоттары мен салымдары
334868035
227990098
-106877937
-31,92
4
Шығарылған берешектік бағалы қағаздар
31408114
31005641
-402473
-1,28
5
Банктер алдындағы қарыз
71089672
71065742
-23930
-0,03
6
Тартылған басқа қаржы
813847
1336714
522867
64,25
7
Субординацияланған берешек
24580271
14222425
-10357846
-42,14
8
Салық міндеттемелері
178246
243665
65419
36,70
9
Мерзімі жылжытылған салық міндеттемесі
610824
450824
-160000
-26,19
10
Басқа міндеттемелер
13669250
6997376
6671874
-48,81
11
Төлеуге дивидендтер
90
330262
330172
3669,58 есе
Міндеттемелер жиынтығы
490805966
363997072
-126828894
-25,84
Меншік капиталы
1
Жарғылық капитал
24677317
15759351
-8917966
-36,14
соның ішінде:
жай акциялар
14224437
13285151
-939286
-6,60
артықшылықты акциялар
10452880
2474200
-7978680
-76,33
2
Эмиссиялық табыс
2192165
2191170
-995
-0,05
3
Алып қойылған капитал
(16201)
(16655)
454
2,80
4
Резервтегі капитал
1690060
1690060
-
-
5
Басқа резервтер
206385
299790
93405
45,26
6
Кезеңдегі таза пайда (шығын)
23850525
14431264
-9419261
-39,49
Капитал жиынтығы
52600251
34354970
-18245281
-34,69
Міндеттемелер мен меншік капиталдың жиынтығы
543406217
398332042
-145074175
-26,70
Банктің баланс валютасы өткен жылмен салыстырғанда 26,7% немесе 145074175 мың тенгеге төмендеді. Бұл көрсеткішке келесі көрсеткіштердің күрт төмендеуі едәуір әсер етті: кері РЕПО шарты бойынша бағалы қағаздар - 10,85 есе, басқа банктерге берілген заемдар мен қаржы жалгерлілігі - 7,48 есе, басқа да баланс баптары бойынша көрсеткіштер елеулі мәнге төмендеген.
Департамент көптеген функцияларды орындайды. Ол операцияларды есепте бейнелеу жұмыстарын ұйымдастырады. Барлық құрылымдық бөлімшелер үшін бірыңғай және міндетті банк есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті кұрастыру тәртібін және банктегі құжат айналымының бірыңғай тәртібін қамтамасыз етеді. Мұнан басқа, ол банкілік және статистикалық есептіліктерді жинауды, тексеруді, топтастыруды ұйымдастырады. Сонымен қатар оның қызметіне Банктің өз қызметі бойынша салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеуді жүзеге асыру жатады. Ол және де Банктің бюджетін жоспарлайды, оның орындалуын қадағалайды, пайданы корларға бөліп таратумен айналысады және олардың қолданылуы жөнінде ұсыныстар жасайды. Осы міндеттерді орындау үшін, ол басқа департаменттер мен банктің басқа да құрылымдық бөлімшелерінен кажетті барлық ақпараттарды, оның ішінде банктік кұпия болып табылатындарын да талап етеді.
Барлық қызмет көрсету көлемі азаюы салдарынан (коммуналдық төлемдер қабылдайтын кәсіпорындармен шарттардың бұзылуына, зейнетақы бойынша есеп айырысулардың азаюына және т.б. себептерге байланысты) кезеңдегі таза пайданың мөлшері 9419261 мың тенгеге, яғни 39,49% төмендеді.
Департамент есептің жаңа прогрессивтік әдістерін енгізеді, енгізіліп отырылған банктің жаңа технологиялары мен операциялары банктің жаңа технологиялары мен операциялары бойынша банк есептін ережесі мен тәртібін жасап, оны басқа мүдделі бөлімшелермен келісіп, Басқарма төрағасының бекітуіне ұсынады. Ол келіп түсетін банк есепке, есептілікке, банк құжат айналымына және бақылауға қатысты корреспонденцияларды қарастырады, тиісті үсыныстарды, шешімдерді, хаттар мен жауаптарды дайындайды. Сол сияқты есептілікті кұрастырады, банк және статистикалық есептіліктерді ағымдағы сақтауды ұйымдастырады, оларды архивке тапсыруға дайындайды, жыл сайын банктің негізгі құралдарына түтендеу жүргізуге қатысады, филиалдардың бухгалтерлерін оқытуды жүргізеді, оларға түсініктемелер дайындайды және құжат айналымы, банк есеп пен есептілікті жүргізу сұрақтары бойынша оларға түсініктемелер мен нұсқаулар дайындайды. [5]
Қазақстан Республикасы ұлттық банкiсiмен 8 банктiк операцияны жүргiзуге №16 лицензиясын алды.
Осы лицензияда мынандай операция түрлерiн жүргiзу құқығына берiледi:
1. теңгемен банктiк операцияларды жұргiзуге:
2. кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдау, берудi, қайта есептеудi, ұсату, айырбастау, сұрыптау, қаңтар буу және сақтау;
3. аудару операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың несие серiктестiк мүшелерiнiң ақшасын аудару жјнiндегi тапсырмасын орындау;
4. есептеу операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың несие серiктестiк мүшелерiнiң вексельдер мен өзге де берешек мiндеттемелерiн есепке алу (дисконт);
5. заем операциялары: несие серiктестiк мүшелерi үшiн-ақшалай нысанда несие беру, тјлем, мерзiм, қайтарым талаптарына сәйкес;
6. сейфтiк операциялар: сейф жәшiктерiн, шкафтар мен үй жайларын жалға берудi қоса клиенттердiң құжаттамалық нысанда шығарылған бағалы қағаздарын, құжаттары мен құндылықтарын сақтау жјнiндегi қызметтер;
7. ломбард операциялары: несие серiктестiктерi мүшелерi ұшiн сақтауға алынып оңай өтетiн бағалы қағаздарды және жылжымалы мүлiктi кепiлге алып қысқа мерзiмдi несие беру;
8. шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру.
9. банк заңдарында кјрсетiлген јзге операциялар жұргiзуге:
несие серiктестiк мұшелерi ұшiн лизинг қызметiн жүзеге асыру Eurasian bank акционерлік қоғамы негiзгi компаниялары және еншiлес кәсiпорындары жоқ.
Eurasian bank акционерлік қоғамы Қазақстанның басқа облыстарында және басқа елдерде кассалық-есептесу бјлiмдерi жоқ. 2019 ж. 1-қаңтар мәлiметтерiнде қызметкерлер саны 1009 адамды құрады. Несие портфелiн, негiзгi құралдар, тауар-материалдық қорларды қайта бағалау жұргiзiлмедi. Аффинаждалған бағалы металдар тұрiндегi активтер және бағалы металдар мен тастар Серiктестiкте жоқ. Шет ел валютасындағы мiндеттемелер мен активтердi қайта бағалау ҚР ұлттық Банкiнiң ресми бағамының јзгеруi бойынша аптасына 1 рет жұргiзiледi. Сауда ұшiн, орнын толтыруға арналған және сату ұшiн қолда бар құнды қағаздармен операциялар серiктестiкте жүргiзiлмейдi.
Банк есеп пен есептілік департаменті келесі бөлімдерден тұрады:
1. Банкішілік операциялардың есеп бөлімі;
2. Жинақтаушы есептіліктер бөлімі;
3. Банк операцияларының кейінгі бақылау бөлімі.
Департаментті бас бухгалтер басқарады, ол тікелей Басқарма төрағасының осы мәселемен айналысатын орынбасарына және Банк басқармасының төрағасына бағынады. Ол жоқ болған кезде бас бухгалтердің міндеттерін оның орынбасары орындайды. Бөлімдердің қызметіне тікелей басшылықты бөлім бастықтары, ал бөлімдердің қызметіне бақылау жасау мен жалпы баскару Бас бухгалтердің орынбасарына жүктеледі.
Қызметкерлердің саны, банк Басқармасының төрағасы бекітетін штат кестесі бойынша анықталады.
Банкішілік операциялар бөлімі бірыңғай әдістемелік саясатты жүргізеді, есеп пен есептіліктегі кемшіліктерді жоюды қадағалайды, сол сияқты мүліктердің бары мен қозғалысына, материалдық және қаржылық ресурстардың қолданылуына бакылауды қамтамасыз етеді, шаруашылық ішілік операциялардың синтетикалық есебін жүргізеді. Оған сол сияқты, табыстар мен шығындардың, пайдалар мен зияндардың, бекітілген қорлардың, банктің әкімшілік және шаруашылық қызметі бойынша теңге және шетел валютасы түріндегі дебиторлық және кредиторлық борыштарының есебін жүргізу жүктелген.
Бұл бөлім күрделі салымдардың, негізгі құралдардың, қоймадағы материалдардың есебін жүргізеді және негізгі құралдар мен материалдық емес активтер бойынша амортизациялық аударымдарды есептеуді және есепте бейнелейді, банктің құрылымдық бөлімшелері есептіліктерінің барлық нысандарын құрастырудың дұрыстығын тексеруге қатысады. Ол жылма-жыл негізгі құралдар мен материалдарға түгендеу жүргізген кезде қатысады. Сол сияқты дебиторлық берешектерді өндіріп алу барысына және баланстан тыс шоттарда есепте тұрған зиянға жатқызылған берешектердің сомасына бақылау жүргізеді.
Осы аталғандардан басқа, банкішілік операциялар бөлімі ережелерді, нүсқауларды, банктегі құжат айналысы мен шару-ашылықішілік операциялар есебінің тәртібі мен рәсімін жасайды, басқа департаменттер мен банктердің өз бетінше қызмет ететін күрылымдық бөлімшелері дайындаған құжаттардың жобаларын қарастырып, егерде бүл күжаттар оның қүзырына кіретін сұрақтарды қамтитын болса өзінің ескертпелері мен үсыныстарын дайындайды, құжаттардың түгелдігін және архивке өз уақытылы тапсырылуын қамтамасыз етеді, тиісті іс жүргізуді, шаруашылық операциялары мен басқа келісімшарттарды және олардың төлемдерін тіркеуді ұйымдастырады. Бір мезгілде, банк қызметінің салық салу мәселелері бойынша салық заңдылықтары мен нормативті актілерді сақтай отырып, банктегі салықесебін жүзеге асыруды ұйымдастырады.[6]
Жиынтық есептілік бөлімі есептік-статистикалық жұмыстарды ұйымдастырады. құрылымдық бөлімшелерге статистикалық және қаржылық есептіліктерді ұйымдастыру және дайындау мәселелері бойынша көмек көрсетеді, нұсқау береді және тексереді, есептіліктерді жиынтықтауды дайындайды, банк есептің барлық бөлімшелері мен есептілікті жүргізу бойынша қарарларды, нұсқауларды, ережелер мен рәсімдерді жасайды. Ол қаржылық және статистикалық есептілікті құрастыруға қажетті ақпараттарды тиісті департаменттердің, басқа да бөлімшелер мен филиалдардың ұсынуы бойынша жарлықтарды жасап таратады, бюджетті жоспарлауды қамтамасыз етеді, басшылық берген өкілеттік шегінде қаржы-шаруашылық қызметті талдайды, табыстар мен шығындардың бекітілген сметасын сол сияқты күрделі салымдардың шектелуін жоспарлап, басқа департаменттерге және өзге құрылымдық бөлімшелердің назарына жеткізеді, барлық құрылымдық бөлімшелердің бюджетті орындауын бақылайды, табыстар мен шығындардың түрлері бойынша нәтижелерді талдайды, банк есепті конверсиялау және ұйымның бас кітабы мен көмекші кітабын жүргізу үдерістеріне тікелей қатысады.
Кейінгі бақылау бөлімі құжаттардың бірінші даналарының негізінде, банктің бас бөлімшесі жүзеге асырған операцияларды банк есепте бейнелеудің дұрыстығын, толықтығын, өз уакытылы екендігін тексеру мақсатында кейінгі бақылауды жүзеге асырады, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіндегі корреспонденттік шотты жүргізеді, әр он күн сайын корреспонденттік шоттар бойынша сәйкес келмеушілік тізімдемелерін құрастырады, бұл жағдайда, ұйымдық құрылымға байланысты, корреспонденттік шоттарды басқару мен олардың жағдайына жауапкершілік, өтімділікті басқару департаментіне жүктелген. Ол банктің барлық бөлімшелері құжаттарының бірінші данасының негізінде филиал-дардың төлемдерінен басқа, теңге және шетел валютасы түріндегі банкішілік және шығатын төлемдерді акцептейді, есепті кезеңнің күндік жиынтығы бойынша бастапқы мәліметтерді валюта түрлері бойынша банк балансына, айналым және тексеру тізімдемелеріне жүйелейді. Сол сияқты ол күнделікті банктің барлық бөлімшелерінің аналитикалық есеп мәліметтерінің шоттарындағы қалдықтарды синтетикалық есеп мәліметтерінің шоттарындағы қалдықтармен салыстырады және есепте жіберілген тәртіп бұзушылықтар мен қателіктерді анықтап, жою бойынша өз өкілеттілігіне сай шаралар қабылдайды. Бұл бөлім әр күннің құжаттарын қалыптастырады және өткен операциялық күн үшін, қателер тізімдемесін құрастырады.
1.3 Банктік іс-әрекеттерді тиімді бақылау және қадағалаудың басты принциптері
Көптеген елдерде орталық банк банк жүйесiнiң сенiмдiлгi мен тұрақтылығын қолдау, несие берушiлер мен ақша салушылардың мүдделерiн қорғау мақсатында банктердiң жұмысын қадағалап және бақылап отырады. Бiрсыпыра елдерде (Австралия, Италия, Ресей) бұл жұмыспен орталық банк шұғылданса; ал кейбiр мемлекеттерде (Германия, АҚШ, Швейцария, Франция) қадағалау және бақылау жұмыстарын орталық банк басқа органдармен қазынашылық, банктiк комиссия және т.б бiрге, ал басқа мемлекеттерде оны (Австрия, Дания, Канада, Норвегия) орталық банктер емес, басқа органдар жүргiзедi. [7]
Нормативтер мен шектеулер банктердiң қаржы жағдайларының тұрақтылығын қамтамасыз ету, оның клиенттерiнiң мңдделерiн қорғау және республиканың ақша айналымын нығайту мақсатында орнатылады.
Ұлттық банк екiншi деңгейдегi банктер қызметiне қатысты бақылау функцияларын жңргiзедi. Банктердiң балансы, есептерi және басқа да құжаттары негiзiнде Ұлттық банк белгiлеген нормативтердiң сақталуын бақылап отырады.
Ұлттық банктiң коммерциялық банктерден алған мәлiметтерi құпия болып табылады және басқа адамдарға ашылуға жатпайды.
Екiншi деңгейдегi банктер Ұлтық банктiң нормативтiк актiлерi мен заңдарын бұзған жағдайда Ұлттық банк:
- банктiң қаржы жағдайын сақтандыру жөнiнде, банктi қайта құру немесе тарату, басшыларды ауыстыру қажеттiгi туралы
- санкциялар қолдану туралы мәселенi қарауға құқылы
Санкциялар ретiнде Ұлттық банк мынадай шаралар қолданады:
а) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген негiздер бойынша айыппұл салып, өндiрiп алу
б) Ұлттық банктегi резервтiк қордан дебитор-банктiң қарызын шығынға жазуға
в) Ұлттық банк белгiлеген жеке нормативтердi өзгерту
г) барлық немесе жекелеген операцияларын жүргiзуге берiлген лицензияны тоқтата тұру немесе оның күшiн жою
д) банктi консервациялау, банк ашуға берiлген рұқсатты қайтарып алу т.б.
Орталық банктер қадағалау мен бақылауды негiзiнен мынадай бағытта жүргiзедi:
- банктiк қызмет түрiне лицензия беру;
- кейбiр опреация түрлерiн валюталық, бағалы қағаздармен, қымбат металдармен жүргiзуге;
- банктер берген қаржылық есептi тексеру және талдау;
- клиенттердi тексеру
- мiндеттi резервтердiң нормативiн және экономикалық нормативтердiң жүйесiн белгiлеу, сонымен бiрге олардың орындалуын тексеру.
Соңғы он жылдықта банк iсiнiң халықаралық стандарттарға өтуiне байланысты банктiк қадағалау жүйесi халықаралық деңгейге көтерiлдi. 1975 ж. өнеркәсiбi өркендеген 10 Еуропа мемелекеттерiнiң орталық банкерiнiң төрағалары банктiк қадағалау және реттеу мәселелерi бойынша Базель комитетiн құрды.
Халықаралық банктiк қадағалау комитетi Англия банкiнiң директоры Питер Куктiң ұсынысымен құрылғандықтан ол Куктiң комитетi деп те аталады. Комитеттiң мәжiлiстерi оның секретариаты орналасқан Базельдегi Халықаралық есеп айырысу Банкiнде өтедi.
1997 ж сәуiрiнде Базель комитетi банктiк қадағалау және реттеудi ұйымдастырудың негiзi болып саналатын 25 принциптен құрылатын Банктiң iс-әрекеттерiн тиiмдi қадағалаудың басты принциптерi деп аталатын құжат қабылдады. Бұл құжатты қабылдауға бiрқатар мемелекттермен қатар басқа 15 елдiң банктi қадағалау органдарының өкiлдерi қатысты. Базельдiк принциптер өркендеген мемлекеттер қолданып жүрген, негiзiнен, стандартты талаптарды бiрiктiредi, сондықтан ол құжатты басқа мемелекеттердiң барлығына басшылыққа алуға ұсынылды. Ондағы талаптар:
банктiк капиталдың төменгi мөлшерi;
- қадағалау органдарының банкiң саясатын, несие беруге және капитал инвестициялауға байланысты оперативтiк жұмысын және қолдананатын операцияларын тексеру, несиелiк және инвестициялық портфельдердi басқару;
- банкте тәуекелдi басқару саясатының бар екендiгiн тексеру.
Банк қызметiн мемлекеттiк реттеу жалпы банк жүйесiн, соның iшiнде екiншi деңгейлi банктердiң қызметiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етудiң дәстүрлi әдiстерiнiң бiрi болып табылады.
Банк қызметiн мемлекеттiк реттеудiң қажеттiгi, бiздiң ойымызша келесi себептерге байланысты;
- несиелiк ресурстарды толығымен пайдалана алмаудың басты себебi-банктердiң iшкi тұрақтылығының болмауына байланысты;
- клиенттердiң банктерге деген сенiмiнiң болмауы;
- банк қызметiн мемлекет тарапынан реттемеу капиталдың қаржы жүйесi тұрақты елдерге ауысуына алып келедi.[8]
Банк қызметiнiң аталған ерекшелiктерiн ескре отырып, елiмiзде банктiң қадағалаудың тиiмдi жүйесi қажет деген тұжырым жасауға болады. Банктiк қадағалау банк жүйесiнiң қауiпсiздiгiне бағытталуы тиiс және оның басты мақсаты-жалпы банк жүйесiнiң, соның iшiнде коммеррциялық банктер қызметiнiң тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Банк қызметiн мемлекет тарапынан реттеу екi негiзгi көзқарасты қамтиды:
- бiрiншiден, бұл iшкi бақылау, яғни банк қызметiне iшкi бақылау жасау;
- екiншiден, сыртқы бақылау (қадағалау) яғни мемлекеттiк органдар тарапынан, аудиторлық фирмалар, құрылтайшылар тарапынан банк қызметiне бақылау жасау.
Мемлекеттiк органдар тарапынан банк қызметiн мемлекеттiк реттеу дегенiмiз - банктердiң қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету, олардың салымшыларының мүддесiн қорғау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ақша-несиелiк жүйесiнiң тұақтылығын ұстап тұру мақсатында жүргiзетiн шаралар жүйесi;
Ұлттық банк:
- резервтiк талаптар нормаларын, күмәндi және үмiтсiз активтерге қарсы провизияларға қоса пруденциялдық нормативтердi және банктер сақтауға мiндеттi басқа да нормалар мен мiндеттрдi белгiлейдi;
- банктер орындауға мiндеттi нұсқаулықтар мен басқа да нормативтiк актiлердi жариялайды;
- банктердiң қызметiн тексередi;
- банктердiң қаржы жағдайын сауықтыру жөнiнде ұсыныстар бередi;
банктерге санкциялар салу арқылы реттеудi жүзеге асырады.
Банк қызметiн мемлекеттiк реттеу өте күрделi процесс. Қазiргi кезде Орталық банк- Ұлттық банк ретiнде екi негiзгi функция атқарады:
1. негiзгi-бұл макроэкономикалық реттеу: ақша массасының өзгеруiне бақылау жасау және Ұлттық валютаны тұрақтандыру;
2.банктiк қадағалау көмегiмен екiншi деңгейлi банктердiң қызметiн реттеу.
Кез келген мемлекеттiң банктiк қадағалауының басты мiндеттерi төмендегi жағдайларға келiп тiреледi:
- елдiң экономикалық өсуiне әсер ету мақсатында банк секторларының қауiпсiздiгiне кепiлдiк беру;
- өз қаржыларын банктерде сақтайтын салымшылар мүддесiн қорғау;
банк iсiнiң тиiмдiлiгiн арттыру;
- банктер арасындағы бәсекенi дамыту мақсатында қолайлы жағдайлар туғызу;
Әлемдiк банк тәжiрибесiнде екiншi деңгейлi банк қызметiне баға беру мақсатында келесi өлшеуiштер қолданылады:
- екiншi деңгейлi банктердiң өз меншiгiндегi капиталдың жеткiлiктiлiгi;
- екiншi деңгейлiбанк балансының өтiмдiлiгi, ол өз кезегiнде баға берудiң екi бағытын қамтиды:
а) екiншi деңгейлi банктердiң активтi және пассивтi операцияларының бiр бiрiне сәйкестiгi:
б) екiншi деңгейлi банктердiң активтi және пассивтi операцияларының тәуекелдiлiк деңгейi.
Мемлекет Ұлттық банкпен бiрге отырып екiншi деңгейлi банктердiң қызметiн реттеу белгiлi бiр мiндеттi шектеулердi арнайы есептелген көрсеткiштердiң көмегiмен банктiң баланстық және баланыстан тыс есебi бойынша жүзеге асырылады. Бұл көрсеткiштер банктердiң пруденциялдық нормативтерi деп аталады.
Қазақстандық пруденциялдық нормативтер, олардың есептелу тәртiбi Қазақстан Республикасы Ұлттық банкiнiң Минималдық резервтiк талаптары туралы (23.05.97ж.N-222), Пруденциялдық нормативтер туралы (23.05.97ж. N-223) қаулыларына сәйкес жүзеге асырылады. Ұлттық банк оларға әр кезде өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiп отырады.[9]
Әр елдерде нормативтердiң өзi, олардың құрылымы ерекшеленедi. Мысалы, АҚШ-да мұндай нормативтер-7, Германия мен Ұлыбританияда-5, Ресей Федерациясында-5 (негiзгi).
Әлемдiк банк тәжiрибесiнде көбiне төмендегi екiншi деңгейлi банк қызметiне баға беруде төмендегi екi көрсеткiштер тобын қолданады:
а) Банктiң жоғары капиталының ең төменгi мөлшерi.
Оны әдетте Ұлттық банк белгiлеп отырады.
б) Банктiң өз қаражатының жеткiлiктiгi коэффицентi.
Меншiктi капиталдың бара-барлығы көрсеткiшi ең алғаш нарықтың экономикасы дамыған елдерде 70-шi жылдардың соңында қолданыла бастады. АҚШ-да 1983 жылы банк капиталының бара-барлығының стандарты қабылданған болатын.
Банктердiң тиiмдi қызметi көбiне экономиканың жағдайымен, соның iшiнде оның өндiрiстiк сектордың даму деңгейiне байланысты. Сонымен бiрге, экономиканың дамуы белгiлi бiр жағдайда банк жүйесiнiң жалпы даму деңгейiнен анықталады. Банк секторының даму деңгейi артқан сайын экономикалық өсуге оның әсерi де арта түседi. Мұндай әсер ету екi жақты болуы мүмкiн:
- оң әсер, мұнда банктер экономиканың сауығуына, инвестициялық белсендiлiктiң артуына, нәтижесiнде экономикалық өсуге әсер етедi;
- терiс әсер, мұнда банктер экономикалық-әлеуметтiк дағдарысқа ықпалын тигiзiп, қаржы ресурстарын өндiрiстiк саладан алшақтады.
Сонымен, банк жүйесiндегi кез келген келеңсiз жағдайлар заңды түрде экономиканың қалыпты жұмысын бұзады. Сондықтан да мемлекет, қоғам елдiң банк жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етуi тиiс. Банк жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етуi мақсатында заң базасын жетiлдiру, ұлттық банктiң көмегiмен мемлекеттiк реттеудi жүзеге асыру, қоғамдық және мемлекеттiк бақылау жүргiзу т.б. қажет. Бұл бiр жағынан. Екiншi жағынан, алдымен, олар нақты экономика секторына өз қызметтерiн бағыттаулары қажет. Кез келген капиталдың негiзгi қорғаушы күшi табыс алу болып табылады және банк капиталды өндiрiске ауысуы үшiн келесi шараларды жүргiзу қажет:
- өндiрiс рентабельдiлiгiн арттыру;
- алып сатарлық, саудагерлдiк қаржы операциялардың табыстылығын төмендету және т.б.
Алғашқы жол тиiмсiз, себебi экономиканың рентабельдiлiгiн бiрденiнен арттыру қазiргi жағдайда мүмкiндігi аз.
2 Eurasian bankАҚ-ның балансын талдау және бағалау
2.1 Eurasian bankАҚ-ның тарихы және шаруашылық қызметі
Eurasian bank АҚ-ң банкаралық нарықта белсенді жұмыс істейтін және корпоративтік клиенттерге, орта және шағын бизнес кәсіпорындары мен халыққа жоғары технологиялық қызметтердің толық кешенін ұсынатын әмбебап коммерциялық банк болып табылады.
Eurasian bank Мәскеудің, Сібірдің және Қиыр Шығыстың ең мықты ресейлік өңірлік қаржы институттарының альянсына кіретін Қазақстан Республикасындағы жалғыз банк болып табылады.
Eurasian bank ААҚ Eurasian bank ЖАҚ және ҚаздорбанкААҚ ерікті түрде бірігуі нәтижесінде құрылды. 1997 жылдың 12 желтоқсанында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі №245 Бас лицензия берді.[8]
Eurasian bank өз тарихын 1991 жылдан бері жүргізіп келеді. Ол өз қызметін Әл Барақ Қазақстан деп бастаған. Бұл елдегі негізгі бөлшек жүйе құраушы банктердің бірі. 2019 жылдың сәуірінде Eurasian bank Қазақстандағы активтер көлемі бойынша екінші орынға шықты. Бас кеңсе Алматыда орналасқан.
Eurasian bank АҚ-ның бірінші басшының аты - жөні: Ломтадзе Михаил Нугзарович. Қызмет ету лицензиясы: 30.06.09 ж. №1.2.245 61.
Бас кеңсе Алматы қаласында орналасқан. Филиалдық желі: 182 филиалы, 350 кредит сату орны бар.
Eurasian bank - Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банкі АҚ 1991 жылы Қазақстанда өз қызметін бастады. Eurasian bank АҚ - Қазақстанның ірі банкі. 2011 жылдың басындағы жағдай бойынша республиканың банк жүйесіндегі активтердің көлемі бойынша сегізінші орынды алады.
Eurasian bank АҚ-дағы инвестор Baring Vostok Private Equity III (BVPEF III) инвестициялық қоры болып табылады.
Eurasian bank таза табысы 2018 жылы 43,8% - ға артып, 99,5 млрд теңгеге жетті, салық салғанға дейінгі пайда - 120,83 млрд теңге (өсім 47,1%), таза пайыздық табыс-91,6 млрд теңге (өсім 1,5 есе).
Eurasian bank Қазақстанның ең табысты банктерінің үштігіне кіреді, ол ағымдағы жылдың алғашқы 9 айында 75,8 млрд теңге (бір жыл бұрын - 37,1 млрд теңге) табыс тапты. 01.09.19 жағдай бойынша банктің меншікті капиталы 199,7 млрд теңгені, активтер - 1 трлн 599 млрд теңгені құрайды. 15 Тамызда S&P рейтингтік агенттігі болжамды жағымсыз-дан тұрақты - ға қайта қарап, банк рейтингін ВВ - В деңгейінде растады. [10]
Eurasian bank-те электрондық қызмет көрсету түрлері жақсы дамыған. Eurasian bank электрондық банктік қызметтер тізбесі төмендегідей жіктеледі:
Электрондық банктік қызметтерге Кaspi.kz-те көрсетілген қызметтер жатады:
1) электрондық төлем қызметтері - ақпараттық банктік қызметтерге жатпайтын Операцияларды жүргізуге байланысты электрондық банктік қызметтер;
2) электрондық банктік қызметтер - банктік шоттағы(-тардағы) ақша сомасы, банктік шот(-тар) бойынша жүргізілген операциялар туралы ақпаратты алу үшін Клиенттің өзінің банктік шот(тар)ына қолжетімділік алуымен, төлемдер мен ақша аударымдарын жасаумен, банктік шотты(-тарды) ашумен немесе жабумен жәненемесе телекоммуникация желілері бойынша, спутниктік байланыс немесе байланыстың өзге түрлері арқылы банк ұсынатын банктік операциялардың өзге түрлерін жүргізумен байланысты қызметтер;
3) ақпараттық қызметтер - Банктің Клиентке оның банктік шоттары бойынша ақша қалдығы және қозғалысы туралы, жасалған төлемдер мен ақша аударымдары туралы ақпаратты және Клиентті сұратулары бойынша не болмаса Банк пен Клиенттің арасында жасалған шарт бойынша көрсетілетін және көрсетілген банктік қызметтер туралы өзге ақпаратты беруімен, банктік қызметтерді ресімдеуімен, Картаны шығаруды және қайта шығаруды ресімдеумен байланысты электрондық банктік қызметтер;
4) ШМЖС (Шотқа Мониторинг жүргізу сервисі) қызметі;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес банктік шотқа төлем тапсырмасы, төлем талабы, төлем ордері арқылы нұсқаулар қою;
6) Байланыс арналары, Терминалдар, Мобильді қосымша арқылы банктік шотқа ақшаны есепке жазу;
7) Клиенттің банкке төлем нұсқауын, төлем жасау не болмаса банктік шотқа ақша аудару туралы төлем ордерін жолдауы;
8) аударуға, Төлем жасауға өтінішті банкке беру;
9) Клиенттің (Серіктестің тауарларынжұмыстарынқызметтерін сатып алушының) Серіктестің пайдасына, соның ішінде электрондық ақшаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МИРАС УНИВЕРСИТЕТІ
Дүйсен Ернар Даниярович
Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В050900 - Қаржы мамандығы
Шымкент-2021
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
МИРАС УНИВЕРСИТЕТІ
Бизнес және басқару секторы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРУ
ББ менеджері
__________Коптаева Г.П.
_______________202 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Банктік балансты талдау мен бағалау
5В050900 - Қаржы
Орындаған: Дүйсен Е.Д.
Ғылыми жетекшісі:
а-ш.ғ.к., аға оқытушы Оңласынов Е.З
Шымкент - 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
МИНИСТЕРСТВО
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ
МИНИСТРЛІГІ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Мирас университеті
Университет Мирас
Бизнес және басқару
секторы
Сектор
бизнес и управление
БЕКІТЕМІН
УТВЕРЖДАЮ
Білім беру бағдарламасының
Менеджері
Менеджер
образовательной программы
Коптаева Г.П.
[(қолыподпись)]
[(А.Ж.Т.Ф.И.О.)]
20 ж.г.
ТАПСЫРМА
дипломдық жұмысқа (жобаға)
Студентке
Талакушкина Кристина Владимировна
Тобы
УА-711 К-1
Мамандығы
5В050800-Есеп және аудит
1.Жұмыстың тақырыбы
Банктік балансты талдау мен бағалау
университет бойынша бекітілген №
ЖБ - 205127
30
10
2020ж.
2. Аяқталған жұмысты (жобаны) тапсыру мерзімі
3. Жұмысқа бастапқы деректер (жоба)
Оқулықтар, оқу әдістемелік кешендері, оқу құралдары, интернет материалдары
4. Дипломдық жұмыста (жобада) әзірлеуге жататын сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың (жобаның) қысқаша мазмұны)
а)
б)
в)
Жұмыс (жоба) жетекшісі
[]
[(]қолы[)]
[(]қ[олтаңбаның толық жазылуы)]
Тапсырманың берілген күні
20 ж.
Орындауға тапсырманы студент қабылдады
[]
[(]қолы[)]
[(]қ[олтаңбаның толық жазылуы)]
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
АНЫҚТАМАЛАР
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
8
1
Банк балансын талдау және оны жетілдіруді ұйымдастырудың теориялық негіздері
10
1.1
Банктің атқарымдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офиске бөлу тұжырымдамасы
10
1.2
Банк департаментінің қызметі
12
1.3
Банктік іс-әрекеттерді тиімді бақылау және қадағалаудың басты принциптері
18
2
Eurasian bank АҚ-ның банк балансын талдау жасау және бағалау
23
2.1
Eurasian bank АҚ-ның тарихы және шаруашылық қызметі
23
2.2
Банк клиентінің несиелік қабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын талдау
27
2.3
Eurasian bank АҚ-ның банк балансын талдау және бағалау
36
3
Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктердің өтімділігін басқару жолдары
40
3.1
Банктердің қаржылық өтімділігін жетілдірудің негізгі тәсілдері
мен бағыттары
40
3.2
Банк өтімділігін басқару әдісіне тиімді талдау енгізу
44
3.3
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің басқаруын ақпараттық қамтамасыз ету
47
ҚОРЫТЫНДЫ
54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
56
НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жұмыста келесі сілтемелер қолданылған:
АНЫҚТАМАЛАР
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР Қазақстан Республикасы
АҚШ Америка құрама штаты
ХҚЕС Халықаралық қаржылық есеп стандартты
ЕДБ Екінші денгейлі банк
ШМЖС Шотқа Мониторинг жүргізу сервисі
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Ел экономикасының дамуындағы қазіргі кезеңінде, басшылықтың нақтылығы мен шапшаңдығы, олар қабылдаған шешімдерінің объективтілігі және ғылыми негіздемелілігі ерекше мәнге ие болады. Шешімдер объективті, ғылыми негізделген сипатта болу үшін, оларды қабылдағанда интуиция мен субъективизм азырақ болу үшін, олар жан-жақты, терең, ұқыпты қаржылық талдаудың негізінде жасалуы қажет, ол басқарушылық шешімнің негізі болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында, басқарушылық шешімдерді негіздеу үшін қажет болып табылатын экономикалық сараптаманың түрі ретінде, қаржылық талдауға маңызды рөл беріледі. Банк қызметінің қаржылық-шаруашылық нәтижелеріне мардымды әсер ете алатын факторлар анықталады.
Несие алушының төлеу қабілеттігі туралы ақпаратқа бәрінен бұрын банктер мұқтаж: олардың пайда табуы мен ликвидтігі көп жағдайда клиенттерінің қаржылық жағдайына байланысты болады. Ссудалық операцияларды жасаған кезде, банк клиенттерінің несиені төлеуқабілеттілігін кешенді зертеудің негізінде тәуекелді азайтуға болады, сонымен қаатар ол, несиені қолдану шекарасын ескере отырып несиелеуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары проблемаларының маңыздылығы мен өзектілігі тақырыпты таңдауға негіз болды. [1]
Дамыған капиталистік елдердің банктері клиенттердің төлеу қабілеттігін бағалау үшін үлкен көлемдегі көрсеткіштердің күрделі жүйесін қолданады. Бұл жүйе несие алушының (фирма, жеке тұлға, қызмет түрі) сипатына байланысты өзгереді.
Банк балансын талдау және оны жетілдіру басқарудың функцияларының бірі және маңызды құралы болып табылады. Соның көмегімен банк несиелеуінің тактикасы мен стратегиясы жасалынады, жоспарлар мен басқарушылық шешімдер негізделеді, несиелердің берілуін қадағалау іске асырылады.
Несие алушының Банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары барысында банктің қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелеріне мардымды әсер етуші факторлар анықталады.
Экономикалық әдебиетте банк несие алушыларының қаржылық жағдайы мен төлеу қабілеттілігін талдау проблемалары, командалық-әкімшілік шаруашылық жүйесінде, онша зерттелмеген. Көрсетілген проблема іс-жүзінде қазіргі уақытта да, яғни банктер өзінің іскерлік қызметін қатаң бәсекелестік жағдайларында жүргізіп, өз күшіне, коммерциялық қызметіне, болашақты дәл болжау қабілеттігіне толығымен сеніп жатқан кезде, зерттелмеген десе де болады.
Тақырыпттың зерттелуі. Бүгінгі таңда банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары бойынша көптеген шетел және отандық еңбектер бар. Олардың ішінде К.Ш.Дюсембаев, А.Д.Шеремет, О.Е.Ефимова, Н.Н.Хамитов, М.И.Баканова, Л.Л.Ермолович, О.И.Лаврушина, М.В.Мельниктердің еңбектерін ерекше атап өтуге болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмысының банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары бойынша зерттеу болып табылады.
Осы мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылған:
банк балансын талдаудың негізін анықтау;
- Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер несие алушыларының төлеу қабілеттілігінің негізі мен рөлін ашу;
банк балансын талдау негізінде банк қаржылық-шаруашылық қызметінін тиімділігін көтеру резервтерін анықтау;
- екінші денгейлі банктер балансын жетілдірудің негізгі жолдарын ашу.
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі банк ісі, қаржылық-экономикалық талдау бойынша отандық және шетелдік экономист-ғалымдардың еңбектері болып табылады. Жұмыс барысында екінші деңгейлі банктердің қызметіне қатысты заңнамалық, нормативтік және әдістемелік құжаттар пайдаланылды.
Жұмыстың маңыздылығы. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде, банк балансын талдау және оны жетілдіру жолдары үшін қолдануға болатын нұсқаулар ұсынылады. Ұсынылған нұсқаулар Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктердің стратегиялық басқарушылық шешімдерін қабылдау үшін ақпараттық жүйені жетілдіруге мүмкіндік береді.
Дипломдық жұмыстың көлемi мен құрылымы. Дипломдық жұмыс кiрiспеден, үш бөлiмнен, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен және қосымшалардан тұрады.
1 Банк балансын талдау және оны жетілдіруді ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1 Банктің атқарымдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офиске бөлу тұжырымдамасы
Банк активтері -- пайда табу мақсатында банктік ресурстарды әр түрлі активтер бойынша орналастырған қаражаттары.
Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінетін баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды. Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендірілуіне, тәуекелді активтерінің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.
Коммерциялық банктердің активтерін мынадай төрт топқа бөлуге болады:
касса және оған теңесетін ақшалай қаражаттар;
несиелер;
бағалы қағаздарға жұмсалған инвестициялар;
банкттің ғимараты мен жабдықтары.
Активтердің сапасы олардың өтімділігіне, тәуекел активтердің көлеміне,толық бағалы емес активтердің үлес салмағына, активтердің көлеміне, табысәкелуіне қарай анықталады.
Банк өзінің міндеттемелерін күнделікті орындап отыруын қамтамасыз етуі үшін активтердің құрылымы өтімділіктің қоятын талаптарына сәйкес келуге тиіс. Осы мақсатта банк өзінің активтерін, олардың өтелу мерзімдеріне байланысты және өтімділік дәрежесіне қарай жіктейді. Өтімділігіне қарай банк активтері мынадай топтарға бөлінеді:
1) жоғары өтімді активтер;
2) өтімді активтер;
3) ұзақ мерзімді өтімді активтер.
Жоғары өтімді активтерге мыналар жатады:
Кассадығы қолма -- қол ақшалар;
Орталық банктегі қоршоттағы қаражаттар;
Мемлекеттің қарыздық міндеттемелері;
ЭЫДҰ - на (эконномикалық ынтымақтастық және даму ұйымы) мүше елдер, яғни бейрезиденттерінің банктеріндегі
тұрақты валютада салынған қор шоттағы қаражаттар;
- Ішкі валюталық облигациялық заемдарға салынған қаражаттар.
Банктің бұл қаражаттары банктің айналымын қажет уақытында алуға мүмкіндік беретін активтерге жатады.
Банктің өтімді қаражаттарының құрылымына жоғарыда аталғандарынан басқалары, яғни қайтару мерзімі 30 күнді құрайтын, шетел валютасында берген барлық несиелер, алдағы 30 күн ішінде аталған банкке келіп түсуге тиісті басқа да төлемдер жатады [2].
Ұзақ мерзімді өтімді активтерге бір жылдан жоғары уақытқа берілген неселердің бәрі, сондай-ақ кепілхат және кепілдікпен 1 жылдан жоғары уақытқа берілген несиелер. Өкіметтің кепілхатымен, бағалы қағаздарды және бағалы металдарды кепілге алып берілген несиелерді шегеріп тастағандағы мерзімі өткен несиелер.
Банктің функционалдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офис бойынша бөлу тұжырымдамасы әзірленді. Банк жүйе-бұл банк ұйымының қызметін жоспарлау және бақылау үшін қажетті қаржы-экономикалық ақпаратты дайындау мақсатында деректерді жинайтын және өңдейтін басшыларға арналған ақпараттық жүйе.
Банк есеп жүйесінің негізгі сапалық сипаттамаларына:
тиімді өңделетін ақпарат;
уақтылы алынған банк құжаттама;
жоғары дәлдік деңгейі;
алаяқтық мүмкіндігін барынша азайтыңыз.
Бұл ерекшеліктерге ие болу үшін олар дербес болуы тиіс, яғни жеке бөлімше немесе бөлім түрінде құрылған банк қызметті ұйымдастыруды талап етеді.
Банк бөлімшелердің мінсіз құрылымы жоқ, бірақ оларда барлық банктер үшін ортақ сипаттамалары бар:
барлық ресми банк шоттарын жүргізу;
тиісті нормативтік актілерді әзірлеу және қабылдау;;
тиісті рәсімдерді пайдалана отырып, банк деректерді құру;;
банк есеп ережелері мен рәсімдерінің сақталуын бақылау тетіктерін енгізу және олардың орындалуын қамтамасыз ету.
Есеп және есептілік процесі операциялардың қаржылық нәтижелерін қарауға және операцияларды жоспарлау, олардың барысын қадағалау және осы операцияларды одан әрі жетілдіру барысында өзгерістер енгізу үшін қажетті қаражатты басқару туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. [2]
Банк ұйымының негізгі тірегі болып табылады. Банк есептің жақсы дамыған жүйесі Банк үшін өте маңызды, өйткені ағымдағы шешімдерді қабылдау кезінде ол көп жағдайда қаржы ұйымына сүйенеді.
Банк жүйе - бұл банк деректерді қаржылық ақпаратқа түрлендіретін өзара байланысты элементтердің жиынтығы.
Банк есеп жүйесі келесі элементтерді қамтуы мүмкін:
бухгалтерия;
бөлімшелер ішіндегі есепке алу бірліктері;
филиалдардағы банк бөлімшелер;
есептік деректерді өңдеу орталығы;
ішкі аудит бөлімі .
Жылдамдату, қызмет көрсету сапасын арттыру, клиенттерді тарту, нарықты басып алу, өзінің нарықтық ұстанымдарын нығайту, банк операцияларының тиімді нарықтық ұстанымдарын жеңіп алу, банк операцияларын тиімді басқару сияқты стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу үшін банк үшін де, клиент үшін де тиімді үдерістер процесін Банктің ауыстыруына алып келетін банк процестерінің бизнесін реинжинирингтеуді пайдалану қажет. Клиент үшін оң өзгеріс операцияларды аяқтау үшін қажетті уақытты қысқарту, ал банктер үшін транзакциялық шығындарды төмендету болып табылады.
Бизнес-үдерістерді реинжинирингілеу-бұл банк жұмысының тиімділігін күрт арттыруға мүмкіндік беретін шара. Ол негізгі бизнес-үдерістерді және олармен байланысты ұйымдық құрылымдарды, технологияларды, жұмыс әдістерін, физикалық инфрақұрылымды түбегейлі өзгертуді, сондай-ақ корпоративтік мәдениетті қайта бағдарлауды болжайды.[3]
Банктерде ақша-бұл тауар. Бұл құндылықтарды барлық бақылау банк кітаптар арқылы жүзеге асырылады, өйткені олар тек қолма-қол ақша өзгерістерін тіркейді.
Сенімді теріс пайдаланудан жоғалтудың, ұрлаудың және тәуекелдердің алдын алу үшін банктерде тиісті ішкі банк құрылымын енгізу қажет. Оның негізгі принципі-бір адам немесе адамдар тобы басынан аяғына дейін барлық операцияларды орындай алмайды. Сондай-ақ, қажет емес енгізе банк есеп ретінде бухгалтер, сондай-ақ қаржылық жауапты қызметкерлері, олар манипулируют құндылықтар.
Осы және басқа да себептер бойынша Қазақстанның көптеген банктерінде (оның ішінде Халық банкінде). Банктің ішкі құрылымы шартты түрде екі негізгі бөлімге бөлінеді:
1. Фронт-офис-оның қызметі шарт жасауды, клиенттер мен банк серіктестерін ақпараттандыруды қамтиды.
2. Бэк-офис-жүргізілген операцияларды тіркеуден тұрады.
Екі бөлім бір-бірімен тығыз байланыста жұмыс істейді. Мысалы, фронт-офис жұмысы барысында деректер жиналады және одан әрі өңдеу және талдау үшін бэк-офиске жіберіледі. Фронт-офистің мақсаты-банк өнімдері мен қызметтерін сату есебінен пайданы барынша арттыру. Бэк-офистің мақсаты транзакцияларды тіркеу және бақылау, сондай-ақ менеджерлерге деректерді ұсыну болып табылады.
Фронт-офис қызметіне қосылған:
банк клиенттерімен, серіктестерімен және жеткізушілерімен мәмілелер жасау;
жасалған мәмілелер туралы ақпаратты тіркеу және өзгерту;
шарттарды дайындау, ұзарту, бұзу;
қаражат беруді жүзеге асыру үшін банк қызметін кредиттер бойынша;
нарықта өнімді орналастыру;
қаржы тарту және бөлу арасындағы арбитраж талдамалы есеп және т.б.
Бэк-офис қызметіне қосылған:
тіркелген мәмілелер деректерін тексеру және тексеру;
транзакцияларды растауды бақылау;
нұсқаулықтарға сәйкес төлемдерді дайындау және жүзеге асыру;
банк есепті жүргізу;
есептерді растау;
пайыздарды есептеу;
пайыздарды капиталдандыру;
түзетулер жасау (түзету);
есептеу және ұстап қалу;
шетел валютасын қайта бағалау;
есептен шығару және басқалар;
есептерді дайындау;
жедел талдау жүргізу.
Рәсімдерді оңтайландыру және тәуекелдерді азайту принциптері фронт-офис пен бэк-офис қызметкерлері арасында өзара іс-қимыл орнатуды талап етеді. Мысалы, дилингтік рәсімдерді жүргізу кезінде фронт-офис дилингтік билетті (бастапқы құжат) толтырады, сондай-ақ уақыт пен реттік нөмірді белгілейді. Құжаттың түпнұсқасы дилинг бөлімінде қалады, ал көшірмесі бэк-кеңсеге жіберіледі.
Тикетте жасалған күні, валюталау күні, контрагенттің атауы, оның құралы мен түрі, сомасы, валютасы, брокер және мәміленің барлық стандартты шарттары көрсетіледі. Егер осы айтылғандардан ешқандай ақпарат болмаса, онда ол бэк-офиспен бақылануы тиіс. Дилер жүзеге асыратын әрбір мәміле контрагенттің жазбаша растауын алуы тиіс, ал мәмілелерді салыстыру үшін растаулар бэк-офиске тікелей жіберіледі. Егер сәйкессіздік байқалса, сіз бұл туралы бас кеңсеге хабарлап, тиісті шаралар қабылдауыңыз керек.
Фронт-офис және бэк-офис бөлімшелерінің міндеттерін әрбір банк өз бетінше бөледі. Егер банк шағын болса, онда операциялар шағын болады, онда кейбір операциялар үшін фронт-офис пен бэк-кеңсені біріктіруге болады. Басқаша айтқанда, бір қызметкер екі функцияны орындайды.
1.2 Банк департаментінің қызметі
Банктердегі бэк-офис құрамында құрылады. Департаменттің негізгі міндеті банктегі бірыңғай әдістемелік саясатты қамтамасыз ету, банк қызметі туралы қаржылық және ішкі есептерді дайындау және оларды банк басшыларына, Ұлттық Банкке және басқа да мемлекеттік органдарға ұсыну болып табылады.
Департамент өз қызметін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын, банк Жарғысының ережелеріне, Банк Басқармасының шешімдеріне, Басқарма төрағасының бұйрықтары мен өкімдеріне сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа ала отырып жүзеге асырады. Оның құзыретіне кіретін мәселелер бойынша департаменттің барлық қаулылары банктің құрылымдық бөлімшелері мен оның барлық бөлімшелерінің орындауы үшін міндетті болып табылады. [4]
Департамент өз қызметін жүзеге асыратын банктің бөлімшелеріне құқықтарды тікелей бере отырып, шоттар жоспары бойынша операцияларды синтетикалық есепке алу үшін, сондай-ақ талдау есебінде операцияларды көрсету және жүзеге асыру үшін жауапты болады.
Департамент есепті жүргізу банк есепке қатысты нормативті актілерді жасау мәселелері бойынша Қазақстан Республикасынан баска да мемлекеттік органдармен, банктің басқа департаменттерімен, банктің тиісті бөлімшелерімен өзара қарым-қатынаста болады.Eurasian bank акционерлік қоғамы 2020 жылғы бухгатерлік балансы 1 кестеде көрсетілді.
1 кесте.Eurasian bank акционерлік қоғамы2020 жылға бухгатерлік балансы
мың тенге
№
Баптардың аталуы
2019жыл
1 қаңтарға
2020 жыл
1 қаңтарға
ауытқу
мың тенге
%
1
2
3
4
5
6
Активтер
1
Касса және Ұлттық банктегі қалдықтар
21067676
18954490
-2113186
-10,03
2
Аффинирленген қымбат металлдар
14844
29064
14220
95,80
3
Саудалық бағалы қағаздар
48622535
34629349
-13993183
-28,78
4
Кері РЕПО шарты бойынша бағалы қағаздар
1655873
152547
-1503326
10,85 есе
5
Туындаған қаржы құралдары
669
650
-19
-2,84
6
Басқа банктердегі депозиттік шоттар мен салымдар
59187638
24648601
-34539037
-58,36
7
Басқа банктерге берілген заемдар мен қаржы жалгерлілігі
1256173
167853
-1088320
7,48 есе
8
Қызмет көрушілерге берілген заемдар
382670670
254398053
-128272617
-33,52
9
Бағалы қағаздарға салымдар
9997035
47061450
37064415
4,71 есе
10
Капиталға және субординацияланған берешекке инвестициялар
2638910
2135707
-503203
-19,07
9
Негізгі капитал (амортизацияны шығарып тастағанда)
9764219
8730062
-1034157
-10,59
10
Материалдық емес активтер (амортизацияны шығарып тастағанда)
505369
446392
-58977
-11,67
11
Басқа да активтер
6024606
6977824
953218
15,82
Активтер жиынтығы
543406217
398332042
-145074175
-26,70
Міндеттемелер
1 кестенің жалғасы
1
Банктің корреспонденттік шоттары мен салымдары
6358703
6482205
123502
1,94
2
РЕПО келісімі бойынша сатылған бағалы қағаздар
7228914
3852120
-3376794
-46,71
3
Қызмет көрушілердің банктегі шоттары мен салымдары
334868035
227990098
-106877937
-31,92
4
Шығарылған берешектік бағалы қағаздар
31408114
31005641
-402473
-1,28
5
Банктер алдындағы қарыз
71089672
71065742
-23930
-0,03
6
Тартылған басқа қаржы
813847
1336714
522867
64,25
7
Субординацияланған берешек
24580271
14222425
-10357846
-42,14
8
Салық міндеттемелері
178246
243665
65419
36,70
9
Мерзімі жылжытылған салық міндеттемесі
610824
450824
-160000
-26,19
10
Басқа міндеттемелер
13669250
6997376
6671874
-48,81
11
Төлеуге дивидендтер
90
330262
330172
3669,58 есе
Міндеттемелер жиынтығы
490805966
363997072
-126828894
-25,84
Меншік капиталы
1
Жарғылық капитал
24677317
15759351
-8917966
-36,14
соның ішінде:
жай акциялар
14224437
13285151
-939286
-6,60
артықшылықты акциялар
10452880
2474200
-7978680
-76,33
2
Эмиссиялық табыс
2192165
2191170
-995
-0,05
3
Алып қойылған капитал
(16201)
(16655)
454
2,80
4
Резервтегі капитал
1690060
1690060
-
-
5
Басқа резервтер
206385
299790
93405
45,26
6
Кезеңдегі таза пайда (шығын)
23850525
14431264
-9419261
-39,49
Капитал жиынтығы
52600251
34354970
-18245281
-34,69
Міндеттемелер мен меншік капиталдың жиынтығы
543406217
398332042
-145074175
-26,70
Банктің баланс валютасы өткен жылмен салыстырғанда 26,7% немесе 145074175 мың тенгеге төмендеді. Бұл көрсеткішке келесі көрсеткіштердің күрт төмендеуі едәуір әсер етті: кері РЕПО шарты бойынша бағалы қағаздар - 10,85 есе, басқа банктерге берілген заемдар мен қаржы жалгерлілігі - 7,48 есе, басқа да баланс баптары бойынша көрсеткіштер елеулі мәнге төмендеген.
Департамент көптеген функцияларды орындайды. Ол операцияларды есепте бейнелеу жұмыстарын ұйымдастырады. Барлық құрылымдық бөлімшелер үшін бірыңғай және міндетті банк есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті кұрастыру тәртібін және банктегі құжат айналымының бірыңғай тәртібін қамтамасыз етеді. Мұнан басқа, ол банкілік және статистикалық есептіліктерді жинауды, тексеруді, топтастыруды ұйымдастырады. Сонымен қатар оның қызметіне Банктің өз қызметі бойынша салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеуді жүзеге асыру жатады. Ол және де Банктің бюджетін жоспарлайды, оның орындалуын қадағалайды, пайданы корларға бөліп таратумен айналысады және олардың қолданылуы жөнінде ұсыныстар жасайды. Осы міндеттерді орындау үшін, ол басқа департаменттер мен банктің басқа да құрылымдық бөлімшелерінен кажетті барлық ақпараттарды, оның ішінде банктік кұпия болып табылатындарын да талап етеді.
Барлық қызмет көрсету көлемі азаюы салдарынан (коммуналдық төлемдер қабылдайтын кәсіпорындармен шарттардың бұзылуына, зейнетақы бойынша есеп айырысулардың азаюына және т.б. себептерге байланысты) кезеңдегі таза пайданың мөлшері 9419261 мың тенгеге, яғни 39,49% төмендеді.
Департамент есептің жаңа прогрессивтік әдістерін енгізеді, енгізіліп отырылған банктің жаңа технологиялары мен операциялары банктің жаңа технологиялары мен операциялары бойынша банк есептін ережесі мен тәртібін жасап, оны басқа мүдделі бөлімшелермен келісіп, Басқарма төрағасының бекітуіне ұсынады. Ол келіп түсетін банк есепке, есептілікке, банк құжат айналымына және бақылауға қатысты корреспонденцияларды қарастырады, тиісті үсыныстарды, шешімдерді, хаттар мен жауаптарды дайындайды. Сол сияқты есептілікті кұрастырады, банк және статистикалық есептіліктерді ағымдағы сақтауды ұйымдастырады, оларды архивке тапсыруға дайындайды, жыл сайын банктің негізгі құралдарына түтендеу жүргізуге қатысады, филиалдардың бухгалтерлерін оқытуды жүргізеді, оларға түсініктемелер дайындайды және құжат айналымы, банк есеп пен есептілікті жүргізу сұрақтары бойынша оларға түсініктемелер мен нұсқаулар дайындайды. [5]
Қазақстан Республикасы ұлттық банкiсiмен 8 банктiк операцияны жүргiзуге №16 лицензиясын алды.
Осы лицензияда мынандай операция түрлерiн жүргiзу құқығына берiледi:
1. теңгемен банктiк операцияларды жұргiзуге:
2. кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдау, берудi, қайта есептеудi, ұсату, айырбастау, сұрыптау, қаңтар буу және сақтау;
3. аудару операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың несие серiктестiк мүшелерiнiң ақшасын аудару жјнiндегi тапсырмасын орындау;
4. есептеу операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың несие серiктестiк мүшелерiнiң вексельдер мен өзге де берешек мiндеттемелерiн есепке алу (дисконт);
5. заем операциялары: несие серiктестiк мүшелерi үшiн-ақшалай нысанда несие беру, тјлем, мерзiм, қайтарым талаптарына сәйкес;
6. сейфтiк операциялар: сейф жәшiктерiн, шкафтар мен үй жайларын жалға берудi қоса клиенттердiң құжаттамалық нысанда шығарылған бағалы қағаздарын, құжаттары мен құндылықтарын сақтау жјнiндегi қызметтер;
7. ломбард операциялары: несие серiктестiктерi мүшелерi ұшiн сақтауға алынып оңай өтетiн бағалы қағаздарды және жылжымалы мүлiктi кепiлге алып қысқа мерзiмдi несие беру;
8. шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру.
9. банк заңдарында кјрсетiлген јзге операциялар жұргiзуге:
несие серiктестiк мұшелерi ұшiн лизинг қызметiн жүзеге асыру Eurasian bank акционерлік қоғамы негiзгi компаниялары және еншiлес кәсiпорындары жоқ.
Eurasian bank акционерлік қоғамы Қазақстанның басқа облыстарында және басқа елдерде кассалық-есептесу бјлiмдерi жоқ. 2019 ж. 1-қаңтар мәлiметтерiнде қызметкерлер саны 1009 адамды құрады. Несие портфелiн, негiзгi құралдар, тауар-материалдық қорларды қайта бағалау жұргiзiлмедi. Аффинаждалған бағалы металдар тұрiндегi активтер және бағалы металдар мен тастар Серiктестiкте жоқ. Шет ел валютасындағы мiндеттемелер мен активтердi қайта бағалау ҚР ұлттық Банкiнiң ресми бағамының јзгеруi бойынша аптасына 1 рет жұргiзiледi. Сауда ұшiн, орнын толтыруға арналған және сату ұшiн қолда бар құнды қағаздармен операциялар серiктестiкте жүргiзiлмейдi.
Банк есеп пен есептілік департаменті келесі бөлімдерден тұрады:
1. Банкішілік операциялардың есеп бөлімі;
2. Жинақтаушы есептіліктер бөлімі;
3. Банк операцияларының кейінгі бақылау бөлімі.
Департаментті бас бухгалтер басқарады, ол тікелей Басқарма төрағасының осы мәселемен айналысатын орынбасарына және Банк басқармасының төрағасына бағынады. Ол жоқ болған кезде бас бухгалтердің міндеттерін оның орынбасары орындайды. Бөлімдердің қызметіне тікелей басшылықты бөлім бастықтары, ал бөлімдердің қызметіне бақылау жасау мен жалпы баскару Бас бухгалтердің орынбасарына жүктеледі.
Қызметкерлердің саны, банк Басқармасының төрағасы бекітетін штат кестесі бойынша анықталады.
Банкішілік операциялар бөлімі бірыңғай әдістемелік саясатты жүргізеді, есеп пен есептіліктегі кемшіліктерді жоюды қадағалайды, сол сияқты мүліктердің бары мен қозғалысына, материалдық және қаржылық ресурстардың қолданылуына бакылауды қамтамасыз етеді, шаруашылық ішілік операциялардың синтетикалық есебін жүргізеді. Оған сол сияқты, табыстар мен шығындардың, пайдалар мен зияндардың, бекітілген қорлардың, банктің әкімшілік және шаруашылық қызметі бойынша теңге және шетел валютасы түріндегі дебиторлық және кредиторлық борыштарының есебін жүргізу жүктелген.
Бұл бөлім күрделі салымдардың, негізгі құралдардың, қоймадағы материалдардың есебін жүргізеді және негізгі құралдар мен материалдық емес активтер бойынша амортизациялық аударымдарды есептеуді және есепте бейнелейді, банктің құрылымдық бөлімшелері есептіліктерінің барлық нысандарын құрастырудың дұрыстығын тексеруге қатысады. Ол жылма-жыл негізгі құралдар мен материалдарға түгендеу жүргізген кезде қатысады. Сол сияқты дебиторлық берешектерді өндіріп алу барысына және баланстан тыс шоттарда есепте тұрған зиянға жатқызылған берешектердің сомасына бақылау жүргізеді.
Осы аталғандардан басқа, банкішілік операциялар бөлімі ережелерді, нүсқауларды, банктегі құжат айналысы мен шару-ашылықішілік операциялар есебінің тәртібі мен рәсімін жасайды, басқа департаменттер мен банктердің өз бетінше қызмет ететін күрылымдық бөлімшелері дайындаған құжаттардың жобаларын қарастырып, егерде бүл күжаттар оның қүзырына кіретін сұрақтарды қамтитын болса өзінің ескертпелері мен үсыныстарын дайындайды, құжаттардың түгелдігін және архивке өз уақытылы тапсырылуын қамтамасыз етеді, тиісті іс жүргізуді, шаруашылық операциялары мен басқа келісімшарттарды және олардың төлемдерін тіркеуді ұйымдастырады. Бір мезгілде, банк қызметінің салық салу мәселелері бойынша салық заңдылықтары мен нормативті актілерді сақтай отырып, банктегі салықесебін жүзеге асыруды ұйымдастырады.[6]
Жиынтық есептілік бөлімі есептік-статистикалық жұмыстарды ұйымдастырады. құрылымдық бөлімшелерге статистикалық және қаржылық есептіліктерді ұйымдастыру және дайындау мәселелері бойынша көмек көрсетеді, нұсқау береді және тексереді, есептіліктерді жиынтықтауды дайындайды, банк есептің барлық бөлімшелері мен есептілікті жүргізу бойынша қарарларды, нұсқауларды, ережелер мен рәсімдерді жасайды. Ол қаржылық және статистикалық есептілікті құрастыруға қажетті ақпараттарды тиісті департаменттердің, басқа да бөлімшелер мен филиалдардың ұсынуы бойынша жарлықтарды жасап таратады, бюджетті жоспарлауды қамтамасыз етеді, басшылық берген өкілеттік шегінде қаржы-шаруашылық қызметті талдайды, табыстар мен шығындардың бекітілген сметасын сол сияқты күрделі салымдардың шектелуін жоспарлап, басқа департаменттерге және өзге құрылымдық бөлімшелердің назарына жеткізеді, барлық құрылымдық бөлімшелердің бюджетті орындауын бақылайды, табыстар мен шығындардың түрлері бойынша нәтижелерді талдайды, банк есепті конверсиялау және ұйымның бас кітабы мен көмекші кітабын жүргізу үдерістеріне тікелей қатысады.
Кейінгі бақылау бөлімі құжаттардың бірінші даналарының негізінде, банктің бас бөлімшесі жүзеге асырған операцияларды банк есепте бейнелеудің дұрыстығын, толықтығын, өз уакытылы екендігін тексеру мақсатында кейінгі бақылауды жүзеге асырады, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіндегі корреспонденттік шотты жүргізеді, әр он күн сайын корреспонденттік шоттар бойынша сәйкес келмеушілік тізімдемелерін құрастырады, бұл жағдайда, ұйымдық құрылымға байланысты, корреспонденттік шоттарды басқару мен олардың жағдайына жауапкершілік, өтімділікті басқару департаментіне жүктелген. Ол банктің барлық бөлімшелері құжаттарының бірінші данасының негізінде филиал-дардың төлемдерінен басқа, теңге және шетел валютасы түріндегі банкішілік және шығатын төлемдерді акцептейді, есепті кезеңнің күндік жиынтығы бойынша бастапқы мәліметтерді валюта түрлері бойынша банк балансына, айналым және тексеру тізімдемелеріне жүйелейді. Сол сияқты ол күнделікті банктің барлық бөлімшелерінің аналитикалық есеп мәліметтерінің шоттарындағы қалдықтарды синтетикалық есеп мәліметтерінің шоттарындағы қалдықтармен салыстырады және есепте жіберілген тәртіп бұзушылықтар мен қателіктерді анықтап, жою бойынша өз өкілеттілігіне сай шаралар қабылдайды. Бұл бөлім әр күннің құжаттарын қалыптастырады және өткен операциялық күн үшін, қателер тізімдемесін құрастырады.
1.3 Банктік іс-әрекеттерді тиімді бақылау және қадағалаудың басты принциптері
Көптеген елдерде орталық банк банк жүйесiнiң сенiмдiлгi мен тұрақтылығын қолдау, несие берушiлер мен ақша салушылардың мүдделерiн қорғау мақсатында банктердiң жұмысын қадағалап және бақылап отырады. Бiрсыпыра елдерде (Австралия, Италия, Ресей) бұл жұмыспен орталық банк шұғылданса; ал кейбiр мемлекеттерде (Германия, АҚШ, Швейцария, Франция) қадағалау және бақылау жұмыстарын орталық банк басқа органдармен қазынашылық, банктiк комиссия және т.б бiрге, ал басқа мемлекеттерде оны (Австрия, Дания, Канада, Норвегия) орталық банктер емес, басқа органдар жүргiзедi. [7]
Нормативтер мен шектеулер банктердiң қаржы жағдайларының тұрақтылығын қамтамасыз ету, оның клиенттерiнiң мңдделерiн қорғау және республиканың ақша айналымын нығайту мақсатында орнатылады.
Ұлттық банк екiншi деңгейдегi банктер қызметiне қатысты бақылау функцияларын жңргiзедi. Банктердiң балансы, есептерi және басқа да құжаттары негiзiнде Ұлттық банк белгiлеген нормативтердiң сақталуын бақылап отырады.
Ұлттық банктiң коммерциялық банктерден алған мәлiметтерi құпия болып табылады және басқа адамдарға ашылуға жатпайды.
Екiншi деңгейдегi банктер Ұлтық банктiң нормативтiк актiлерi мен заңдарын бұзған жағдайда Ұлттық банк:
- банктiң қаржы жағдайын сақтандыру жөнiнде, банктi қайта құру немесе тарату, басшыларды ауыстыру қажеттiгi туралы
- санкциялар қолдану туралы мәселенi қарауға құқылы
Санкциялар ретiнде Ұлттық банк мынадай шаралар қолданады:
а) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген негiздер бойынша айыппұл салып, өндiрiп алу
б) Ұлттық банктегi резервтiк қордан дебитор-банктiң қарызын шығынға жазуға
в) Ұлттық банк белгiлеген жеке нормативтердi өзгерту
г) барлық немесе жекелеген операцияларын жүргiзуге берiлген лицензияны тоқтата тұру немесе оның күшiн жою
д) банктi консервациялау, банк ашуға берiлген рұқсатты қайтарып алу т.б.
Орталық банктер қадағалау мен бақылауды негiзiнен мынадай бағытта жүргiзедi:
- банктiк қызмет түрiне лицензия беру;
- кейбiр опреация түрлерiн валюталық, бағалы қағаздармен, қымбат металдармен жүргiзуге;
- банктер берген қаржылық есептi тексеру және талдау;
- клиенттердi тексеру
- мiндеттi резервтердiң нормативiн және экономикалық нормативтердiң жүйесiн белгiлеу, сонымен бiрге олардың орындалуын тексеру.
Соңғы он жылдықта банк iсiнiң халықаралық стандарттарға өтуiне байланысты банктiк қадағалау жүйесi халықаралық деңгейге көтерiлдi. 1975 ж. өнеркәсiбi өркендеген 10 Еуропа мемелекеттерiнiң орталық банкерiнiң төрағалары банктiк қадағалау және реттеу мәселелерi бойынша Базель комитетiн құрды.
Халықаралық банктiк қадағалау комитетi Англия банкiнiң директоры Питер Куктiң ұсынысымен құрылғандықтан ол Куктiң комитетi деп те аталады. Комитеттiң мәжiлiстерi оның секретариаты орналасқан Базельдегi Халықаралық есеп айырысу Банкiнде өтедi.
1997 ж сәуiрiнде Базель комитетi банктiк қадағалау және реттеудi ұйымдастырудың негiзi болып саналатын 25 принциптен құрылатын Банктiң iс-әрекеттерiн тиiмдi қадағалаудың басты принциптерi деп аталатын құжат қабылдады. Бұл құжатты қабылдауға бiрқатар мемелекттермен қатар басқа 15 елдiң банктi қадағалау органдарының өкiлдерi қатысты. Базельдiк принциптер өркендеген мемлекеттер қолданып жүрген, негiзiнен, стандартты талаптарды бiрiктiредi, сондықтан ол құжатты басқа мемелекеттердiң барлығына басшылыққа алуға ұсынылды. Ондағы талаптар:
банктiк капиталдың төменгi мөлшерi;
- қадағалау органдарының банкiң саясатын, несие беруге және капитал инвестициялауға байланысты оперативтiк жұмысын және қолдананатын операцияларын тексеру, несиелiк және инвестициялық портфельдердi басқару;
- банкте тәуекелдi басқару саясатының бар екендiгiн тексеру.
Банк қызметiн мемлекеттiк реттеу жалпы банк жүйесiн, соның iшiнде екiншi деңгейлi банктердiң қызметiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етудiң дәстүрлi әдiстерiнiң бiрi болып табылады.
Банк қызметiн мемлекеттiк реттеудiң қажеттiгi, бiздiң ойымызша келесi себептерге байланысты;
- несиелiк ресурстарды толығымен пайдалана алмаудың басты себебi-банктердiң iшкi тұрақтылығының болмауына байланысты;
- клиенттердiң банктерге деген сенiмiнiң болмауы;
- банк қызметiн мемлекет тарапынан реттемеу капиталдың қаржы жүйесi тұрақты елдерге ауысуына алып келедi.[8]
Банк қызметiнiң аталған ерекшелiктерiн ескре отырып, елiмiзде банктiң қадағалаудың тиiмдi жүйесi қажет деген тұжырым жасауға болады. Банктiк қадағалау банк жүйесiнiң қауiпсiздiгiне бағытталуы тиiс және оның басты мақсаты-жалпы банк жүйесiнiң, соның iшiнде коммеррциялық банктер қызметiнiң тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Банк қызметiн мемлекет тарапынан реттеу екi негiзгi көзқарасты қамтиды:
- бiрiншiден, бұл iшкi бақылау, яғни банк қызметiне iшкi бақылау жасау;
- екiншiден, сыртқы бақылау (қадағалау) яғни мемлекеттiк органдар тарапынан, аудиторлық фирмалар, құрылтайшылар тарапынан банк қызметiне бақылау жасау.
Мемлекеттiк органдар тарапынан банк қызметiн мемлекеттiк реттеу дегенiмiз - банктердiң қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету, олардың салымшыларының мүддесiн қорғау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ақша-несиелiк жүйесiнiң тұақтылығын ұстап тұру мақсатында жүргiзетiн шаралар жүйесi;
Ұлттық банк:
- резервтiк талаптар нормаларын, күмәндi және үмiтсiз активтерге қарсы провизияларға қоса пруденциялдық нормативтердi және банктер сақтауға мiндеттi басқа да нормалар мен мiндеттрдi белгiлейдi;
- банктер орындауға мiндеттi нұсқаулықтар мен басқа да нормативтiк актiлердi жариялайды;
- банктердiң қызметiн тексередi;
- банктердiң қаржы жағдайын сауықтыру жөнiнде ұсыныстар бередi;
банктерге санкциялар салу арқылы реттеудi жүзеге асырады.
Банк қызметiн мемлекеттiк реттеу өте күрделi процесс. Қазiргi кезде Орталық банк- Ұлттық банк ретiнде екi негiзгi функция атқарады:
1. негiзгi-бұл макроэкономикалық реттеу: ақша массасының өзгеруiне бақылау жасау және Ұлттық валютаны тұрақтандыру;
2.банктiк қадағалау көмегiмен екiншi деңгейлi банктердiң қызметiн реттеу.
Кез келген мемлекеттiң банктiк қадағалауының басты мiндеттерi төмендегi жағдайларға келiп тiреледi:
- елдiң экономикалық өсуiне әсер ету мақсатында банк секторларының қауiпсiздiгiне кепiлдiк беру;
- өз қаржыларын банктерде сақтайтын салымшылар мүддесiн қорғау;
банк iсiнiң тиiмдiлiгiн арттыру;
- банктер арасындағы бәсекенi дамыту мақсатында қолайлы жағдайлар туғызу;
Әлемдiк банк тәжiрибесiнде екiншi деңгейлi банк қызметiне баға беру мақсатында келесi өлшеуiштер қолданылады:
- екiншi деңгейлi банктердiң өз меншiгiндегi капиталдың жеткiлiктiлiгi;
- екiншi деңгейлiбанк балансының өтiмдiлiгi, ол өз кезегiнде баға берудiң екi бағытын қамтиды:
а) екiншi деңгейлi банктердiң активтi және пассивтi операцияларының бiр бiрiне сәйкестiгi:
б) екiншi деңгейлi банктердiң активтi және пассивтi операцияларының тәуекелдiлiк деңгейi.
Мемлекет Ұлттық банкпен бiрге отырып екiншi деңгейлi банктердiң қызметiн реттеу белгiлi бiр мiндеттi шектеулердi арнайы есептелген көрсеткiштердiң көмегiмен банктiң баланстық және баланыстан тыс есебi бойынша жүзеге асырылады. Бұл көрсеткiштер банктердiң пруденциялдық нормативтерi деп аталады.
Қазақстандық пруденциялдық нормативтер, олардың есептелу тәртiбi Қазақстан Республикасы Ұлттық банкiнiң Минималдық резервтiк талаптары туралы (23.05.97ж.N-222), Пруденциялдық нормативтер туралы (23.05.97ж. N-223) қаулыларына сәйкес жүзеге асырылады. Ұлттық банк оларға әр кезде өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiп отырады.[9]
Әр елдерде нормативтердiң өзi, олардың құрылымы ерекшеленедi. Мысалы, АҚШ-да мұндай нормативтер-7, Германия мен Ұлыбританияда-5, Ресей Федерациясында-5 (негiзгi).
Әлемдiк банк тәжiрибесiнде көбiне төмендегi екiншi деңгейлi банк қызметiне баға беруде төмендегi екi көрсеткiштер тобын қолданады:
а) Банктiң жоғары капиталының ең төменгi мөлшерi.
Оны әдетте Ұлттық банк белгiлеп отырады.
б) Банктiң өз қаражатының жеткiлiктiгi коэффицентi.
Меншiктi капиталдың бара-барлығы көрсеткiшi ең алғаш нарықтың экономикасы дамыған елдерде 70-шi жылдардың соңында қолданыла бастады. АҚШ-да 1983 жылы банк капиталының бара-барлығының стандарты қабылданған болатын.
Банктердiң тиiмдi қызметi көбiне экономиканың жағдайымен, соның iшiнде оның өндiрiстiк сектордың даму деңгейiне байланысты. Сонымен бiрге, экономиканың дамуы белгiлi бiр жағдайда банк жүйесiнiң жалпы даму деңгейiнен анықталады. Банк секторының даму деңгейi артқан сайын экономикалық өсуге оның әсерi де арта түседi. Мұндай әсер ету екi жақты болуы мүмкiн:
- оң әсер, мұнда банктер экономиканың сауығуына, инвестициялық белсендiлiктiң артуына, нәтижесiнде экономикалық өсуге әсер етедi;
- терiс әсер, мұнда банктер экономикалық-әлеуметтiк дағдарысқа ықпалын тигiзiп, қаржы ресурстарын өндiрiстiк саладан алшақтады.
Сонымен, банк жүйесiндегi кез келген келеңсiз жағдайлар заңды түрде экономиканың қалыпты жұмысын бұзады. Сондықтан да мемлекет, қоғам елдiң банк жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етуi тиiс. Банк жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етуi мақсатында заң базасын жетiлдiру, ұлттық банктiң көмегiмен мемлекеттiк реттеудi жүзеге асыру, қоғамдық және мемлекеттiк бақылау жүргiзу т.б. қажет. Бұл бiр жағынан. Екiншi жағынан, алдымен, олар нақты экономика секторына өз қызметтерiн бағыттаулары қажет. Кез келген капиталдың негiзгi қорғаушы күшi табыс алу болып табылады және банк капиталды өндiрiске ауысуы үшiн келесi шараларды жүргiзу қажет:
- өндiрiс рентабельдiлiгiн арттыру;
- алып сатарлық, саудагерлдiк қаржы операциялардың табыстылығын төмендету және т.б.
Алғашқы жол тиiмсiз, себебi экономиканың рентабельдiлiгiн бiрденiнен арттыру қазiргi жағдайда мүмкiндігi аз.
2 Eurasian bankАҚ-ның балансын талдау және бағалау
2.1 Eurasian bankАҚ-ның тарихы және шаруашылық қызметі
Eurasian bank АҚ-ң банкаралық нарықта белсенді жұмыс істейтін және корпоративтік клиенттерге, орта және шағын бизнес кәсіпорындары мен халыққа жоғары технологиялық қызметтердің толық кешенін ұсынатын әмбебап коммерциялық банк болып табылады.
Eurasian bank Мәскеудің, Сібірдің және Қиыр Шығыстың ең мықты ресейлік өңірлік қаржы институттарының альянсына кіретін Қазақстан Республикасындағы жалғыз банк болып табылады.
Eurasian bank ААҚ Eurasian bank ЖАҚ және ҚаздорбанкААҚ ерікті түрде бірігуі нәтижесінде құрылды. 1997 жылдың 12 желтоқсанында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі №245 Бас лицензия берді.[8]
Eurasian bank өз тарихын 1991 жылдан бері жүргізіп келеді. Ол өз қызметін Әл Барақ Қазақстан деп бастаған. Бұл елдегі негізгі бөлшек жүйе құраушы банктердің бірі. 2019 жылдың сәуірінде Eurasian bank Қазақстандағы активтер көлемі бойынша екінші орынға шықты. Бас кеңсе Алматыда орналасқан.
Eurasian bank АҚ-ның бірінші басшының аты - жөні: Ломтадзе Михаил Нугзарович. Қызмет ету лицензиясы: 30.06.09 ж. №1.2.245 61.
Бас кеңсе Алматы қаласында орналасқан. Филиалдық желі: 182 филиалы, 350 кредит сату орны бар.
Eurasian bank - Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банкі АҚ 1991 жылы Қазақстанда өз қызметін бастады. Eurasian bank АҚ - Қазақстанның ірі банкі. 2011 жылдың басындағы жағдай бойынша республиканың банк жүйесіндегі активтердің көлемі бойынша сегізінші орынды алады.
Eurasian bank АҚ-дағы инвестор Baring Vostok Private Equity III (BVPEF III) инвестициялық қоры болып табылады.
Eurasian bank таза табысы 2018 жылы 43,8% - ға артып, 99,5 млрд теңгеге жетті, салық салғанға дейінгі пайда - 120,83 млрд теңге (өсім 47,1%), таза пайыздық табыс-91,6 млрд теңге (өсім 1,5 есе).
Eurasian bank Қазақстанның ең табысты банктерінің үштігіне кіреді, ол ағымдағы жылдың алғашқы 9 айында 75,8 млрд теңге (бір жыл бұрын - 37,1 млрд теңге) табыс тапты. 01.09.19 жағдай бойынша банктің меншікті капиталы 199,7 млрд теңгені, активтер - 1 трлн 599 млрд теңгені құрайды. 15 Тамызда S&P рейтингтік агенттігі болжамды жағымсыз-дан тұрақты - ға қайта қарап, банк рейтингін ВВ - В деңгейінде растады. [10]
Eurasian bank-те электрондық қызмет көрсету түрлері жақсы дамыған. Eurasian bank электрондық банктік қызметтер тізбесі төмендегідей жіктеледі:
Электрондық банктік қызметтерге Кaspi.kz-те көрсетілген қызметтер жатады:
1) электрондық төлем қызметтері - ақпараттық банктік қызметтерге жатпайтын Операцияларды жүргізуге байланысты электрондық банктік қызметтер;
2) электрондық банктік қызметтер - банктік шоттағы(-тардағы) ақша сомасы, банктік шот(-тар) бойынша жүргізілген операциялар туралы ақпаратты алу үшін Клиенттің өзінің банктік шот(тар)ына қолжетімділік алуымен, төлемдер мен ақша аударымдарын жасаумен, банктік шотты(-тарды) ашумен немесе жабумен жәненемесе телекоммуникация желілері бойынша, спутниктік байланыс немесе байланыстың өзге түрлері арқылы банк ұсынатын банктік операциялардың өзге түрлерін жүргізумен байланысты қызметтер;
3) ақпараттық қызметтер - Банктің Клиентке оның банктік шоттары бойынша ақша қалдығы және қозғалысы туралы, жасалған төлемдер мен ақша аударымдары туралы ақпаратты және Клиентті сұратулары бойынша не болмаса Банк пен Клиенттің арасында жасалған шарт бойынша көрсетілетін және көрсетілген банктік қызметтер туралы өзге ақпаратты беруімен, банктік қызметтерді ресімдеуімен, Картаны шығаруды және қайта шығаруды ресімдеумен байланысты электрондық банктік қызметтер;
4) ШМЖС (Шотқа Мониторинг жүргізу сервисі) қызметі;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес банктік шотқа төлем тапсырмасы, төлем талабы, төлем ордері арқылы нұсқаулар қою;
6) Байланыс арналары, Терминалдар, Мобильді қосымша арқылы банктік шотқа ақшаны есепке жазу;
7) Клиенттің банкке төлем нұсқауын, төлем жасау не болмаса банктік шотқа ақша аудару туралы төлем ордерін жолдауы;
8) аударуға, Төлем жасауға өтінішті банкке беру;
9) Клиенттің (Серіктестің тауарларынжұмыстарынқызметтерін сатып алушының) Серіктестің пайдасына, соның ішінде электрондық ақшаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz