Шымкент қаласының жергілікті маңызы бар археологиялық ескерткіштерінің тарихы мен сақталу мәселелері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Курбанов М. С.

ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ТАРИХИ-МӘДЕНИ ЕСКЕРТКІШТЕР: ТАРИХЫ ЖӘНЕ САҚТАЛУЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандығы 5В041900 - «Музей ісі және ескерткіштері қорғау»

Алматы 2021

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

«Қорғауға жіберілген»

Археология, этнология және музеология

кафедрасының меңгерушісі

PhD, Р. С. Жуматаев

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Шымкент қаласындағы тарихи-мәдени ескерткіштер: тарихы және сақталуы»

Мамандығы 5В041900 - «Музей ісі және ескерткіштері қорғау»

Орындаған: Курбанов М. С.

Ғылыми жетекшісі

PhD: Жуматаев Р. С.

Алматы 2021

Шымкент қаласындағы тарихи-мәдени ескерткіштер: тарихы және сақталуы

Кіріспе

I. Шымкент қаласының аумағында орналасқан ортағасырлық тарихи-мәдени және қала ішіндегі кеңестік кезеңнің сәулет ескерткіштері

1. 1. Шымкент қаласынның ортағасырлық тарихи-мәдени ескеткіштері.

1. 2. Қала ішіндегі кеңестік кезеңнің сәулет ескерткіштері.

II. Шымкент қаласының жергілікті маңызы бар археологиялық ескерткіштерінің тарихы мен сақталу мәселелері

2. 1. Шымкент қалашығы.

2. 2. Сайрам қалашығы.

III. Шымкент қаласында орналасқан тарихи-мәдени ескерткіштердің негізінде туризмді дамыту жолын жеке жобада қарастыру

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Тәуелсіздік алған қай ел болмасын өзінің тарихын танып білуге, бүгінгі күнге қалай жеткенін, өзінің жерінде өткен небір тарихи оқиғаларды және де сол тарихты дәлелдейтін ескерткіштерді зерттеп, танып білуі қажет. Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алғанан кейін тарихын тереңнен зерттеп, көп уақыттар бойы ашылмай келген тарихын ашуға, тарихын зерттеуде жаңа ұлттық-тарихи көзқараспен, тәуелсіз елдің жаңа ғалымдарының еңбегінің арқасында жаңа баға беруге мүмкіндік береді. Еліміздің тарихының өзіндік бір орны бар, қазіргі таңда өзекті тақырыптардың бірі - қалалар тарихы мен қаланың аумағында орналасқан тарихи-мәдени ескерткіштерді зерттеу.

Шымкент қаласының тарихы, қазақ халқының ұлы тұлғаларыммен, осы кісілердің кіндік қаны тамып, білім алған, өркениеттің ежелгі және қазіргі кездегі ескерткіштерімен тығыз байланысты. Шығыспен Батысты қосқан Ұлы жібек жолының бойында орнын тапқан бекіністер, қамалдар, мазар-кесенелер, тұтас қалалар кешені бой түзеді. Осы аймақтардің бірі Шымкент қаласы мен Сайрам ауданы.

Шымкент қаласының аймағында орналасқан ескерткіштер тарихы тәуелсіз Қазақстан кезеңінде жаңа серпіліс алды. Шымкент, Сайрам (Испиджаб) қалашықтарында, Қызыр мешітінде археологиялық жұмыстар жүргізілді. Осы жағдайға себепкер болған ол - «Мәдени мұра» бағдарламасы. Археологиялық қазба жұмыстары арқылы жойылып кеткен, яғни қазіргі уақытқа дейін сақталмаған ескерткіштердің қай кезеңге жататындығы, мәдени қабаттарын саралап, сонымен қатар қандай мәдениеттермен байланысқанын ашып көрсеткен болатын. Мәдени мұра бағдарламасы негізінде Қасиетті Қазақстан жобасы жасалынды. Ол жобада Қазақстан облыстарындағы барлық тарихи-мәдени ескерткіштер тіркеліп, сырқы көріністерінің суреттері, қысқаша тарихтары жазылып кеткен. Осы кітапта Шымкент қаласының маңызды дерлік тарихи-мәдени ескерткіштері ескерілген, оның ішінде кесенелер, қалашықтардың орындары көрсетілген. Осы тақырыпқа байланысты өзекті мәселелердің бірі - араб, қытай, орыс деректерін қолданып, қазіргі уақытқа дейінгі тақырыпқа байланысты жазылған еңбектерді саралап, ескерткіштердің тарихын нақтылап, маңыздылығын көрсету.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Бұл тақырып жеткілікті терең зертелген. Шымкент қаласындағы тарихи-мәдени ескерткіштерінің барлығы зерттелген болатын, солардың ішіндегі Шымкент қалашығы, Испиджаб қалаларына қазба жұмыстары жүргізілген. Кейінгі орта ғасырларда іздеу саласын шектеген Н. П. Подушкин мен А. О. Итеновтың ізденістерін қоспағанда, Сайрам және Шымкент қалашықтарында зерттеулер іс жүзінде жүргізілген жоқ.

Дипломдық жұмысының нысаны. Шымкент қаласындағы тарихи-мәдени ескерткіштердің тарихы және сақталуы және жеке жоба негізінде аумақтың туризімін дамыту дипломдық жұмыстың нысаны болып табылады. Диплом жұмысының мақсаты. Дипломдық жұмыста Шымкент қаласындағы тарихи-мәдени ескерткіштердің зерттелу тарихтары мен қазіргі таңдағы ескерткіштердің сақталу жағдайы, сонымен қатар аймақтың туризімін дамыту бағыттары жаңа көзқарастар мен тарихи деректер арқылы кешенді түрде қарастыру.

Дипломдық жұмысының міндеттері. Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттерді жүзеге асыру көзделеді:

Шымкент қаласындағы республикалық және жергілікті маңызы бар ескерткіштерінің тарихы туралы отандық және шетелдік зерттеушілердің еңбектерін тұжырымдамаларын жүйелеу;
Шымкент қаласындағы археологиялық ескерткіштерінің тарихы мен сақталуын саралап, ескерткіштердің маңыздылығын анықтау;
Қаланың тарихи-мәдени ескерткіштерінің негізінде жеке жоба арқылы қаланың туристтік бағытын дамыту.

Дипломдық жұмысының хронологиялық шеңбері. Шымкент қаласында орналасқан тарихи-мәдени ескерткіштердің тарихы ортағасырдан кеңестік үкіметіне дейінгі уақытты қамтиды, дипломдық жұмысының хронологиялық шеңбері болып табылады.

Зерттеудің географиялық шеңбері. Шымкент қаласында және қала құрамына кіретін Сайрам ауданы жерлері зерттелген.

Ғылыми-әдістемелік негізі. Дипломдық жұмысты жазу барысында қолданылған негізгі зерттеу әдістері қатарында: жүйелік талдау, ескерткіштерге анализ жасау, салыстырмалы тарихи талдау бойынша отандық және шетелдік жетекші ғалымдардың (Б. А. Байтанаев, Ю. А. Ёлгин, К. Байпаков, Д. А. Воякин т. б. ) еңбектеріндегі тақырыпқа қатысты жаңаша көзқарастар жазуға мүмкіндік беретін тұжырымдамалық пікірлер негізге алынады.

Ғылыми жаңашылдығы. Шымкент қаласындағы ескерткіштер тарихына қатысты бір қатар еңбектер жарық көрсе де, отандық тарих саласында ескерткіштер туралы мәліметтер қысқаша шолумен ғана шектелген. Бұл барлық ескерткіштерге қатысты емес, өйткені Шымкент, Сайрам қалашықтары секілді ірі ескерткіштер толықтай зерттелген. Зерттеу жұмысының жаңалығы да тақырыпты кешенді түрде зерттей келе, тақырыпқа байланысты отандық және шетелдік мәліметтерді жинақтап ғылыми айналымға енгізу болып келеді. Жалпы, дипломдық жұмысында келесідей ғылыми жаңалықтарға қол жеткізілді:

Дипломдық жұмыста қолданылған тарихи деректер талдаумен қоса, Шымкент қаласындағы ескерткіштердің тарихы және сақталуына байланысты отандық зерттеушілердің тұжырымдамаларын саралап, жаңа бағытқа түсірілді.
Шымкент аймағында орналақан тарихи-мәдени ескерткіштерінің маңыздылығы ашылып, жеке жоба арқылы ескерткіштер негізінде аймақтың туризімін дамыту қарастырылды.

Тәжірбиелік маңызы. Жүргізілген ғылыми жұмыстардың нәтижесінде және жинақталған мәліметтер негізінде ескерткіштердің түпнұсқа түрлерін анықтауға және тарихы мен қазіргі кезге дейінгі сақталған қалыптарын көрсетіп және осы ескерткіштер негізінде жоба арқылы ескерткіштерді насихаттау жұмыстарын жүргізу.

Практикалық маңыздылығы. Зерттеу нәтижелері Қазақстан археологиясы мен тарихының жекелеген бөлімдерін жазу кезінде, Тарихи география мен тарихи топонимика бойынша жиынтық жұмыстарда, Қазақстан тарихы мен археологиясы бойынша дәріс жазу кезінде және студенттер мен оқушыларға арналған оқу және оқу-әдістемелік құралдарды жасау кезінде пайдаланылуы мүмкін.

Осы диссертациялық зерттеудің нәтижелері Испиджаб тарихи-мәдени ауданының ескерткіштерінде туризм инфрақұрылымын ұйымдастыру кезінде толық көлемде талап етілуі мүмкін. Жұмыс жазу кезінде ізденуші тапқан археологиялық материалдар мұражай экспозицияларын жасауда қолданылады.

Диплом жұмысының құрылымы. Кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І - тарау

ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ АУМАҒЫНДА ОРНАЛАСҚАН ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ТАРИХИ-МӘДЕНИ ЖӘНЕ ҚАЛА ІШІНДЕГІ КЕҢЕСТІК КЕЗЕҢНІҢ СӘУЛЕТ ЕСКЕРТКІШТЕРІ

1. 1. Шымкент қаласынның ортағасырлық тарихи-мәдени ескеткіштері.

Әбділ Әзиз баб кесенесі

Қазақстанның оңтүстігіндегі ерте исламның ескерткіші Сайрам кесенесі - Әбділ Әзиз баб болып табылады. Ол Сайрамның солтүстік бөлігінде, қоршалған зиратта орналасқан. Оның атауы-"ұлы құл"дегенді білдіретін Әбділ әл-Азиз Араб ер есімінің қазақ тіліндегі нұсқасы. Бұл атау мұсылман дінбасыларының арасында кең таралған. Араб тіліндегі "баб, баба" сөзі "рухани әке, тәлімгер"дегенді білдіреді. [1]

Әрине, бұл атау Оңтүстік Қазақстан аумағында мұсылмандықтың алғашқы және еңбегі сіңген уағыздаушыларының бірі болуы мүмкін. Оған шахид ("сенім үшін қаза тапқан") атағы берілді. Халық арасында бұл кесене "Беля-Гердан" деп те аталады. Сайрам Әбділ Әзиз бабтың өмірбаяны Сайрамның өзіндік тарихы болып табылатын "Рисаль" атты кейінгі анонимді шығармада келтірілген. "Рисал" оны Мұхаммед пайғамбардың алғашқы ізбасарларының қатарына жатқызады. Қасиетті исламды талап етіп, кәпірлермен соғыста қаза тапты. Ауызша аңыз Әбділ Әзиз баб Қожа Ахмет Ясауиден 300 жыл бұрын өмір сүргенін, тарихи тұрғыдан алғанда ислам миссионерлерінің Оңтүстік Қазақстан аумағында исламды бекіту әрекеттерімен сәйкес келетінін айтты. [2]

"Рисальда" осы кесене ғимаратының тарихы да көрініс тапты. Мұнда XІV ғасырда қабірдің үстінде тұрған Әбділ Әзиз баб кесенесі құлаған кезде, қолбасшы Тимур Наурыз-Барайуан оңтүстіктен кіретін жаңа ғимарат тұрғызды. Уақыт өте келе ол қирап, 1860 жылдардың аяғында кесененің заманауи ғимараты салынды. [3] Бұл порталды-күмбезді құрылыс, бірақ Сайрамның бір камералы басқа кесенелерінен айырмашылығы, Әбділ Әзиз баб кесенесі алдыңғы жағынан созылған үш бөлмеден тұрады, олардың орталық бөлігі үлкенірек, жоғары цилиндрлік барабанда сфероконикалық күмбезбен жабылған. Кесенеге гипс жапсырмалы декормен безендірілген жіңішке аркалы портал ерекше мәнерлілік береді. [4]

Әбділ Әзіз баб кесенесі Сайрам ауылының солтүстік бөлігінде орналасқан ескі зираттың ортасында, негізгі ескі көшелердің бірінде (Қазіргі Ленин көшесі) жақын орналасқан тұрғын үй құрылыстары арасында орын тапқан. Кесене сақталмаған діни ғимараттың орнында тұр (шамамен 16-17 ғғ. жатады. ) . Ескерткіштің қазіргі ғимараты ХІХ ғасырдың ортасына жатады, Оңтүстік Қазақстан аумағында ортағасырлық діни сәулетшілікте қалыптасқан дәстүрлі порталды-күмбезді құрылыс түрі болып табылады. Төртбұрышты пішіндегі күйдірілген кірпіштен салынған, негізгі көлемге күмбезбен жабылып қалған, әр түрлі уақытқа салынған 2 бөлме қосылған. Орталық негізгі бөлігі биік күмбезбен жабылған және П-тәрізді жақтауда терең аркалы тауашасы бар пештакпен ерекшеленеді. Порталдың сәндік безендірілуінде бет қалауының фактурасы, гипс бөлшектерімен қосымша-бұрыштық фигуралы жартылай бағандар, жапсырмалы архивольттың ширатылған жгут тәріздес қолданылды. Интерьерде зал жоспарындағы 3 шаршы бір-бірімен кең ойықтармен байланысады, орталық залда, кіреберіске қарама-қарсы михраб орналасқан; едендер құмның үстіне кірпіш салынған. [5]

Сайрамда сәулет өнерінің таңғаларлық ескерткіші Әбділ-Әзіз-баб кесенесі орналасқан. Тарихи деректерге сәйкес, 766 жылы Ысқақ баб басқарған арабтардың жасағы өз еркімен қазақ даласына келеді. Осы жасақтың қолбасшысы исламды таратуда нағыз ерлік көрсеткен Әбділ-Әзіз баб болған. Оның білімдігі, қайраттылығы мен Ислам ісіне берілгендігі халық арасында аңыз болып тараған. Бір аяқта тұрып 39 күн ғибадат қылған. Сол үшін Алла тағала оған бәле-жаладан қорғайтын қасиет беріпті. Осылайша бәлені болдырмайтын және жаладан ақтай алатын әулие жұртшылық арасында Бәлегарден деген лақапқа ие болған. Ол тарихта осы атымен қалған. Кесене құрылысы ХIV ғасырға жатады. Шырақшысы Шынәлі Әбдуғаниев: «Өкінішке қарай, жылдар өте келе кесене оны безендірген оюлардың көпшілігін жоғалтқан, ал құрылыстың өзі жаңбыр, өрт пен соғыс әрекеттері салдарынан айтарлықтай зақымданған. Басында салынған мазар уақыттың сынағына төзбей, құлап опырылған, XIX ғасырда қайта қалпына келтірілген, ал кейбір жері қайтадан салынған», - дейді. Оның айтуынша, осы ескерткіштің құрылысы барысында сол уақыттағы сәулет өнерінің озық әдістері пайдаланылған. Әсем оюлардың, қыш тақташалы қалаудың, ағаш өрнегінің және т. б. үлгілері сақталған. Олар халық қолданбалы өнерінің тамаша үлгілері болып табылады. [6]

Ибраһим ата кесенесі

Қазақ мәдениеті мен тарихының архитектуралық ескерткіші болып табылатын Ибраһим ата кесенесі сәулет өнерінің озық ерекше туындысы. Шымкент қаласы Сайрам ауданының солтүстік-батыс шетіндегі биік төбеде, Ақсу ауылына баратын жолдың жиегінде орын тапқан.

Ибраһим ата - Оңтүстік Қазақстан жерінде сопылық ілімді таратқан, әулиелік, бақсылық қасиеттері, табиғаттан берілген тылсым күштері үшін халық табынған тұлға. Орта ғасырларда ислам дінін насихаттау орталықтарының біріне айналған көне Испиджабта бір қатар діни ғұламалар, ұстаздар пайда болған еді. Солардың ішіндегі - Қожа Ахмет Ясауидің әкесі Ибраһим ата мыңдаған мүриттерге ұстаздық қылған делінеді. Ибраһим ата діни көсем, әрі осы өңірлерге танымал уағызшы болған және де текті отбасынан шыққан. Осы аумақта тұрған халық арасында оның әулиелігі мен уағызшы қабілеті жайлы түрлі аңыздар тараған.

Ибраһим ата мұқтаж адамдарға көмек қолын созып, тақуалық өмір сүрген және мыңдаған артынан ерген ізбасарларға ислам дінін уағыздады. Күмбезді кесене Ибраһим атаның қабірі үстіне салынған. Күмбезді кесене мазарлардың ішінде көнеден сақталып қалған ескерткіштерінің бірі болып табылады. Бастапқыда Ибраһим ата кесенесі XVI-XVII ғасырларда салынған, бірақ ол қирағанан кейін XIX ғасырда қайта салынған болатын. Кейінен, 50-жылдары қатты жер сілкінісі кезінде кесене күмбезі қирап, қайта қалпына келтірілген.

Күмбез қирап қайта салынған кезде кесене төбесі ақ шатыр қаңылтырмен қапталып, ортасына сүйір ұшты мұнара жасалынды. Кесене ғимаратында солтүстік-батыс және оңтүстік-батыс бөліктерінде терең емес сүйір ұшты текшелері орналасқан, сонымен қатар порталдар бар.

1994 жылы жарық көрген Оңтүстік Қазақстан облысының ескерткіштер жинағы еңбегінде ескерткішке байланысты мынадай мәлімет беріледі:

Ибраһим ата кесенесі XVII-XX ғ. басы жатады. Ауылдың солтүстік-батыс бөлігінің шетінде, биік төбеде орналасқан. Кесене болжам бойынша XVI-XVII ғғ. дейін жергілікті шейхтің жерленген жері үстінде салынған, аңыз бойынша - Ахмет Ясауидің әкесі. Бұл ортағасырлық сәулет өнерінің күмбезді кесенелерінің ең ерте сақталған ескерткіштерінің бірі. Күйдірілген кірпіштен қаланған, жартылай сыланған және ақталған, бірнеше рет қайта құрулар мен жөндеулерге ұшыраған. Бастапқы күмбез құлаған оның орнына ХІХ - басы ХХ ғғ. 4 қабатты темір шатыр орнатылды, сәл көлбеу, ортасында күмбез орналасқан. Бір камералы ғимарат жоспарда төртбұрышты-7, 2 Х 7, 2 м. солтүстік-батыс қасбеттері шамалы шығатын пилондары мен таяз арка тауашалары бар балама порталдармен безендірілген. Порталдың тауашасында кіреберіс, пилондардың жазықтығында тікбұрышты тауашалар орналасқан. Күмбез мен қабырғалары сыланған, едендері кірпішпен қаланған және цемент-құм ерітіндісімен жабылған. [7]

Киелі мекенді тектік қасиеттің арқасында қоғам үшін ғұмырын арнаған әкелі-балалы қос әулие тұлғалар арқылы танып білуге болады. Ибраһим атаның бойында көптеген қасиеттері болған, соның ішінде әулиелік, көріпкелдік, емшілікте бар болған. Жалпы, кесене киелі жер ретінде халықтың түпкі мәдениетінің ерекшелігін, уақыт пен кеңістіктегі дәстүрлі қазақ мәдениетінің айқын көрінісін көруге болады. Жергілікті халық арасында арман-тілектерді қабыл ететін, адасқанға жол көрсететін, қаңғырғанға пана болатын, ауруды емдейтін, тынысты кеңейтетін қасиетті, киелі жер болып саналады.

Қожа Ахмет Ясауидің әкесі Ибраһим өз кезеңінің сауатты, көзі ашық білімді, діндар адамы болса, анасы Қарашаш (енді бірде Айша деп те айтылады) елге қадірлі, ақылды әрі аяулы адам болған. Ясауи Испиджаб елді мекенінде туып, сондағы ауылдық молдадан білім алған. Жастық шағы да осы киелі мекенде өткен. Ибраһим атаның арғы бабалары Мұхаммед пайғамбардың інісі әрі күйеу баласы Әзіреті Әлидің Мұхаммед Ханафия атты ұлынан тарайтыны айтылған. Бұл аталған шежіре 90-жылдардың бас кезінде Сайрам қаласындағы ескі, қираған баспананың ішіндегі қабырға жапсарынан табылған. Бұл олжаны сайрамдық Саидикрам Саидакбаров деген кісі тапқан. Кейінен келе бұл алты метрлік қытай қағазына жазылған қолжазба Шымкент қаласында жеке кітапша болып шығарылды. Бұл қолжазбада Қожа Ахмет Ясауидің жастық шағы мен алғашқы оқыған ұстазы жөнінде бұрын ешбір деректе ұшыраспаған тың мәліметтер көрсетілген. Қазіргі кезде Ибраһим ата кесенесіне зиярат ету үшін келетін кісілер аз емес. [8]

Ибраһим ата кесенесі қазіргі таңда жақсы сақталған. Ескерткіштің бағытына қарай тратуар плиталары салынған, кесенеге кіреберіс жиегінде аркалы қабырға жасақталған және де кесене жан-жағы кірпіштен өрілген қабырғамен қоршалған. Кесене жылдар өтсе де өте жақсы сақталған және зиярат етіп келушілерге дайын ескерткіш.

Қарашаш ана кесенесі

Қарашаш ана кесенесі ауыл орталығында, негізгі 2-і көше-Ленин және Коммунистическая қиылысына жақын жерде, ескі зират аумағында орналасқан. Аңыз бойынша, Қожа Ахмет Ясауидің анасы жерленген; ХІХ-ХХ ғғ. аралығында күйдірілген кірпіштен қаланған, қайта құрылған кезде күмбез өзгерістерге ұшыраған. Оңтүстік Қазақстан аумағындағы кейінгі орта ғасыр дәуіріндегі порталдық-күмбезді кесенелердің бір түрі. Жоспардағы бір камералы ғимарат төртбұрышты (6, 3Х6. 3 м) дөңгелек желкендерге негізделген барабанға сфералық күмбезбен жабылған. Оңтүстік-батыс және оңтүстік-шығыс қасбеттері жоғары аркалар тауашаларымен тең порталдармен безендірілген. Бұрыштық пилондардың беткі жазықтықтары тікбұрышты тауашаларда таяз арка безендірілген. Қасбеттерді безендіруде кірпіш қалау тәсілін қолданылған. Еденге құм төселіп үстіне кірпіш салынған. [9]

Қожа Ахмет Ясауидің есімі мен өмірі оның анасы Қарашаш ана, әкесі Ибрагим-Ата және осы әулиеге жақын басқа да адамдардың кесенелерін қамтитын ескерткіштердің тағы бір шеңберін айқындайды.

Осы көлемді материалды қарап шығудың ыңғайлығы үшін Қожа Ахмет Ясауидің қабіріне тағзым ету үшін жаяу баратын жолды басқа ескерткіштерге тигізе отырып, негіз етіп алған жөн. Дәстүр бойынша, ғибадат ету рәсімі Таяу Шығыста танымал қала, ірі сауда болған Ясауи тірі кезінде Сайрамда (ежелгі Испиджаб) орналасқан ата-анасының қабірлерін зиярат етуден басталуы керек еді. экономикалық, мәдени және діни орталық болып саналады.

Біздің уақытқа дейін жеткен Сайрам кесенелерінің ішінен Қарашаш ана кесенесі ерекше құрметке ие. Аңыз бойынша, Қарашаш ана өмірі, шығармашылығы мен қасиеттілігі аңызға айналған әйгілі ақын, философ және уағызшы Қожа Ахмет Ясауидің анасы болған. Шежірелердің біріне сәйкес, ол он бірінші ұрпақта әулие Исхақ бабты өзінің арғы атасы болған деп болжайды. Бірақ аңыздарда Қожа Ахмет Сайрамда бағбан (немесе шейх) Ибраһим атаның отбасында туып, балалық шағы осында өткен деп айтылады.

Шығыста Қожа Ахмет Ясауидің аты дәріптеледі, сонымен қатар Темірдің бұйрығымен салынған Түркістандағы (Ясы) зәулім мемориалдық кешені де әйгілі. Бұл керемет кесенені нұрландырған қасиеттіліктің хикаясы Сайрамның кейінгі қарапайым ескерткіштеріне дейін тарады. Қарашаш ана кесенесінің ерекше танымалдығы осыдан шыққан. Ол Сайрамның орталығында орналасқан. Оның негізгі екі магистралінің қиылысынан алыс емес, ескі зираттың шетінде, оның оңтүстік қасбеті бұрынғы ортағасырлық көшеге қарайды, қалғаны зиратқа бағытталады. Қазіргі кездегі Қарашаш ананың кесенесі - түпнұсқа болып табылады. ХІV ғасырда Әмір Темірдің бұйрығымен тек кірпіш және балшықпен салынған және ешқандай іргетасы жоқ, бірде-бір шеге, темір қолданылмаған. Кесене ғимараты жеті ғасырдан бері анамыздың басына пана болып келеді. Арасында кесенеге кішігірім реставрациялық жұмыстар жүргізіліп тұрады.

Сипатталған схеманы қайталайтын Ибрагим-Ата кесенесі сияқты бұл ескерткіштің ерекшелігі - көлемі мен құрамы бірдей екі порталдың біршама ерекше бұрыштық орналасуы.

Қожа Ахмет Ясауидің ата-анасы - Ибраһим ата мен Қарашаш ананың кесенесінде Киелі Құранның «Бақара» сүресінің 255-аяты тасқа қашап жазылған. Бұл аятта «Алланың құзырында Өзінің рұқсатынсыз шапағат жасайтын кім болмақ. Алла олардың алдыңғысын да (дүниедегі), кейінгісін де (қияметте не боларын) біледі. Ал олар Алланың білдіргенінен басқа ештеңені де сезбейді» деген сөздер жазылған. Кесенелер алдында арнайы тасқа қашалып жазылған аяттың мағынасы - «қажетіңді адамнан, әруақтан емес, Алладан сұра» дегенді меңзеп тұрғандай. [10]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.