Халықаралық әуе тасымалдары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Тақырып 9. Әуе көлігі, оның ерекшеліктері және негізгі көрсеткіштері.

Дәрістің мақсаты: студенттерге әуе көлігінің ерекшеліктерімен таныстырып, негізгі көрсеткіштерін анықтауды үйрету.

Кілт сөздер: ұшақ, тік ұшақ, әуежай, терминал.

Дәріс сұрақтары:

1. Әуе көлігінің даму тарихы

2. Еліміздегі әуе көлігінің қазіргі жағдайы

Халықаралық әуе тасымалдары
Әуе көлігінің артықшылықтары мен кемшіліктері

9. 1 Әуе көлігінің даму тарихы

Ұлы Леонардо да Винчидің 1483 жылда алғашқы ұшу аппаратын жобалағанына қарамастан, адамдар үш ғасыр өткен соң ғана аспанға көтерілді. Барлығы желмен қуылатын әуе шарларымен басталды.

Ағайынды Монгольфье ауамен жүзудің бірінші тәжірибесі пилот Джин-Франкоспен бірге ауа стихиясын бағындыруда жаңа дәуірді ашты. Олардың әуе шарының прототипі заманауи үлгілерден айырмашылығы аз: шар тәрізді сферадағы жылы газ температурасының және сыртқы суық ауаның айырмасының арқасында ұшу мүмкін болды. Табысты тәжірибе 1783 жылы тіркелген.

Кейіннен әуе шарының гондоласына қозғалтқышты орнатуға бірнеше рет әрекет жасалды. Бірақ тек қана 1901 жылда Бразилиялық Альберто Сантос-Дюмону бензиндік қозғалтқыштың көмегімен Париждің маңайындағы сигар тәрізді құрылғыда ұшып өтті. Сол сәтте ұшу қашықтығы тек 11 км болды.

Ал 1914 жылы неміс Ганс Берлинер Берлиннен Оралға дейін ұшу жасады. Біртіндеп әуе шарлары идеясын көптеген адамдарды бортқа көтеруге қабілетті үлкен дирижабльдер ығыстырды. Үлкен кемелер мұхиттарды кесіп өтіп, тіпті жерді айналып өтуге қабілетті болды. 1929 жылы "Граф Цеппелин"дирижабль жасады. Бұдан әрі бұл ұшу құрылыстары әскери авиацияда өз қолдануын тапты.

Парашют прототипін әзірлеу ауадағы жеке қауіпсіздік құралдарының өз ерекшеліктері бар. 1783 жылы әуе шарымен бір сәтте ойлап тапқан мата күмбезін барынша баяу азайту міндеті сәтті іске асырылады. Сонымен, Луи Себастьян Ленорман парашют конструкциясының мүмкіндіктерін көрсету үшін кәдімгі жағажай қолшатырларын пайдаланды. Рас, ол тек жоғары ағаштан секірді.

XX ғасырдың ортасында танымал ойын-сауықтың дамуына түрткі болған парашюттік спорт федерациясы құрылды.

Бірінші тікұшақтың пайда болуы заманауи тікұшақтар бірнеше адамды немесе адамдардың үлкен тобын биіктікке көтеру үшін жеткілікті қуаттылыққа ие екі бұрандамен жабдықталған. Алайда, бұл барлық уақытта мүмкін емес. 1784 жылы Француздар Ж. Бьенвеню мен Б. Лонуа тікұшақты құрастыра алды, ал жарты ғасырдан кейін Кейлея ағылшын тілінен кейін тіпті жердің үстінен құрылғыны тұтас метрге көтере алды. XX жүзжылдықтың басында тікұшақ екі жүз метрге дейін биіктікке көтерілді, бірақ әлі де басқарылмайтын болды және жерге тростармен байлады. 30-шы жылдардың соңында ғана қалақтардың көмегімен тік ұшуларды жасауға шықты.

Бұрын ұшақ құрастырумен айналысқан Игорь Сикорский орыс-американдық авиаконструктор ерекше көзге түсті. Сикорский Ресей империясында 1908 және 1909 жылдары екі тікұшақ салды. Тікұшақ ауаға көтерілді, бірақ ұшқышты көтеру үшін күш жеткіліксіз болды.

Әлемдегі ең ауыр ұшақ Ресейде қазіргі заманғы ұшақ құрылысы туралы айтатын болсақ, онда француз конструкциясының негізінде жобаланған "Ресей-А" бипланы алғаш рет шығарғанда 1910 жылдан бастау қажет. Бірнеше жыл өткеннен кейін Яна Нагурскийдің есімі қатты болады: оны күрделі арктикалық авиацияның негізін қалаушы деп санау керек.

Негізгі қорлардың, әуе флотының техникалық мінездемесі.

Дүниежүзілік азаматтық авиация - бұл құрамына халқы әр түрлі тілдерде сөйлейтін 188 ел кіретін өте күрделі жүйе, 900-ден астам әуе компанияларын, 5000 пайдаланушыны, 16000 ұшақта ұшатын 15 ұшқышты, 24 техникалық қызметкерлерді, сондай-ақ, 1350 ірі және 1 шағын әуежайларды қамтиды.

Жаңа ғасырдың басталуы қарсаңында әлемде шамамен 37 млн. км дүниежүзілік көлік жолы қызмет етіп тұрды, соңғы онжылдықта оның жыл сайын өсуі 4, 5 % деңгейінде тұрақтанды. Сарапшылардың бағалауынша, бұл үрдіс 2010 жылға дейін сақталады. Мұның өзінде әуе жолдарының ұзындығы барынша тез қарқынмен өседі. Ол 1970 жылмен салыстырғанда 2010 жылы 2, 1 есе артады.

Кез - келген уақыт сәтінде ғаламшардың әуе кеңістігінде 10 мыңға жуық әуе кемелері ұшып жүреді. 2004 жылы бүкіл әлемдегі 3000 коммерциялық әуе компанияларында 2 миллионнан астам адам еңбек етті, олар әуе тасымалын басқару, жоспарлау, ұшу, маркетинг, сату ісімен және басқа қызмет түрлерімен айналысты. Халықаралық азаматтық авиация ұйымының деректері бойынша дүниежүзілік әуе көлігі өнеркәсіптің авиациялық және сабақтас салаларын қоса алғанда 21 млн жұмыс орнын жұмыспен қамтамасыз етіп, дүниежүзілік жалпы өнімге шамамен 700 млрд АҚШ долларын қосады. 2004 жылы дүниежүзілік әуе тасымалының көлемі 460348 млн ткм болған.

Дүниежүзілік әуе тасымалында әзірше Солтүстік Америка басым болып отырғанына қарамастан, XXI ғасырдың екінші онжылдығында Азия-Тынық мұхит аймағы көшбасшылыққа шығатын болар. Азия-Тынық мұхит аймағы географиялық себептер бойынша бөлшектенбегендіктен және бөлшектенуі мүмкін болмайтындықтан, Батыстан Шығысқа қарай бұлайша ығысудың зор маңызы бар. Қытайды есептемегенде, Азия елдерінің көпшілігінде елге келетін бір ғана нүкте бар. АҚШ әуе компаниялары мұны асқан қиындықпен түсінді. Қазіргі уақытта АҚШ-тың екі әуе компаниясы - Northwest және United - ғана Тынық мұхит арқылы ұшады, оның екеуі де Токионы негізгі келу әуежайы ретінде пайдаланады. Бұл аймақты бөлшектеп пайдалануға тырысқан басқа американдық әуе компаниялары, жұмсартып айтқанда, одан ығыстырылып қалды.

Азияаралық барлық әуе маршруттарының орталық бөлігін алып жатқан Қазақстанның осынау геосаяси жағдайды пайдалана отырып, өзінің азаматтық авиациясын дамытуға сирек кездесетін мүмкіндігі бар. Еуропа мен Азия арасындағы жалпы транзиттік әуе қозғалысының шамамен 30 пайызы ҚР арқылы өтетін Атлант мүхиты аралық маршруттар желісіне келеді.

9. 2 Еліміздегі әуе көлігінің қазіргі жағдайы

Азаматтық авиация. Саланың ағымдағы жай-күйінің сипаттамасы
Қазіргі уақытта Қазақстанда 56 авиакомпания тіркелген, оның ішінде 5 авиакомпания тұрақты тасымалдарға (84 %-ы батыста шығарылған әуе кемелері) жұмылдырылған, 20-сы тұрақты емес тасымалдарды (60 %-ы батыста шығарылған әуе кемелері), 3 авиакомпания жүк тасымалдарын (20 %-ы батыста шығарылған әуе кемелері) жүзеге асырады, 28 пайдаланушы (7 %-ы батыста шығарылған әуе кемелері) авиациялық жұмыстарды орындайды.
Қазақстан Республикасының авиакомпаниялары тасымалдаған жолаушылар саны 2012 жылы 2011 жылмен салыстырғанда 4, 6 млн. адамға жетіп, 12 %-ға ұлғайды. Әуе жолымен жолаушылар тасымалдау айналымының үлесі 4 %-ды құрады. 2012 жылы Қазақстан Республикасының әуежайлары 9 млн. астам жолаушыға қызмет көрсетті. 2011 жылмен салыстырғанда өсім 12 %-ды құрады. 2012 жылдың қорытындысы бойынша әуе жолымен жүк тасымалдау 22 мың тоннаны құрады. Азаматтық авиация саласының кірісі 2012 жылы 313 млрд. теңгені немесе Қазақстан Республикасының ішкі жалпы өнімінің 1 %-ын құрады. 2011 жылғы кірістерге қатысты өсім 20 %-ды құрады.
Азаматтық авиация саласында жұмыспен қамтылған халық саны 16 500 адамды құрайды. Республикада 20 әуежай жұмыс істейді. Бүгінгі күні халықаралық рейстерге қызмет көрсетуге рұқсат етілген 15 әуежайдың 11-і Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (International Civil Aviation Organization, бұдан әрі - ИКАО) стандарттары бойынша санат алған:
- ИКАО IIIА және IIIВ санаттары бойынша Астана және Алматы қалаларының әуежайлары; - ИКАО ІІ санаты бойынша Атырау қаласының әуежайы;
- ИКАО І санаты бойынша Павлодар, Шымкент, Қарағанды, Жезқазған, Ақтөбе, Өскемен, Қызылорда, Ақтау қалаларының әуежайлары.
2014 - 2015 жылдары Қазақстан әуежайларының Халықаралық әуе көлігі қауымдастығының (International Air Transport Association - IАТА) жерүсті қызмет көрсету қауіпсіздігі бойынша аудиттен (IATA Safety Audit for Grand Operations - ISAGO) өтуі жоспарланған. Қазақстан Республикасы әуе трассаларының жалпы саны - 88, бұл ретте ұзындығы 80 718 км-ні құрайды. Шектес мемлекеттермен шекарадағы әуе дәліздерінің жалпы саны - 71. 2012 жылы Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде қызмет көрсетілген әуе кемелерінің саны - 216 396, бұл ретте 2011 жылмен салыстырғанда қозғалыс өсімі 117 %-ды құрады.
Мысалы, ағымдағы жылы ИКАО Техникалық ынтымақтастық бюросымен бірлесіп, авиакомпаниялар мен әуе кемелерін тексеру басталды.
2015 жылға тұрақты рейстерде жолаушылар тасымалын орындайтын авиакомпаниялар үшін Халықаралық әуе көлігі қауымдастығының ұсынымы бойынша ұшу қауіпсіздігінің аудитін (IATA Operations Safety Audit - IOSA) өтужөніндегі іс-шаралар жоспарланған. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің Азаматтық авиация комитеті мамандарын жұмыс орындарында және азаматтық авиация объектілерінде оқыту, тағылымдамалар мен тренингтер өткізу, пайдаланушыларды қайта сертификаттау, әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру жөніндегі жұмыстар, сондай-ақ мемлекеттік авиация инспекторларын шетел авиакомпаниялары әуе кемелерінің перрондық инспекциялары әдістемесіне оқыту жүргізіледі. Аталған саланың елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына әсері. Халықаралық талаптарға сәйкес келтіру үшін азаматтық авиация саласын дамытудың қолданыстағы мемлекеттік реттеу саясатын талдау жоғарыда көрсетілгендерден басқа, іске асыру үшін қажетті бірқатар іс-шараларды айқындады. Қазіргі уақытта азаматтық авиация саласы «Қазақстан Республикасындағы көлік туралы», «Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы» заңдармен және 100-ден астам заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілермен реттеледі.
Ұлттық заңнаманың және азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органның ұйымдық құрылымы мен рәсімдердің ИКАО талаптарына сәйкестігін бағалау мақсатында азаматтық авиация саласындағы заңнамаға сараптама жүргізілді, оның нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына 80 түзету енгізілді. Қазіргі уақытта қазақстандық әуе компанияларының ЕО аймағына ұшуды орындауы үшін шектеулерді жою жөніндегі шаралар қабылдануда. Саланың негізгі проблемалары. Азаматтық авиация саласының негізгі проблемаларына мыналарды жатқызуға болады: 1) әуежайлардың жерүсті инфрақұрылымын нашар техникалық жарақтандырудың әлсіздігі және оның тозуы (50 %) ; 2) әуе кемелерінің ескірген паркі; 3) жергілікті әуе желілерінің қолданыстағы әуеайлақтары санының аз болуы;
4) әуеайлақтардың күрделі метеожағдайларда пайдалануды қамтамасыз ететін қонуға дәл бет алу жүйелерімен және визуалды құралдармен жарақтандырылуының жеткіліксіз болуы;
5) арнайы техниканың, жарық сигналдары жабдығының және электрмен жабдықтау жабдығының, коммуникациялардың едәуір тозуы;
6) авиакөлік инфрақұрылымының жерүсті техникасымен, жүк қоймаларымен және терминалдармен жарақтандырудың қажетті деңгейінің болмауы;
7) білікті кадрлар жетіспеуінің өткір болуы.

9. 3 Халықаралық әуе тасымалдары

Қазіргі уақытта көптеген шетелдік әуе компаниялары Қазақстан арқылы жүйелі рейстер атқаруда. Мысалы, British Airways, Cathay Pacific, Lufthansa, KLM, Air France, Аэрофлот, Swiss Air, Азал Карго, Turkish Airlines, EL AL Israel Airlines, Korean Airlines, Crgolux және басқалары. Тасымалдау бағыты батыста Лондоннан шығыста Манилаға дейін алуан түрлі. Қазақстан әуе желісінің ұзындығы 2004 жылы 400 мың км-ге жетті, бұл дүниежүзілік әуе жолдарының 4, 2 пайызын құрайды. Қазақстан халықаралық ынтымақтастық саласында әуе қатынасы туралы 40-тан астам келісімдерге қол койды, олардың ішінде 13-і жақын шетелдермен жасалды. «Казаэронавигация» тәулігіне 250-300 рейске қызмет көрсетеді, олардың 90 пайызы транзиттік рейстер болып табылады. Қазақстан Республикасынан өтетін әуе жолдарының ұзындығы 61 мың км-ден асады, олар 72 әуе дәлізіне бөлінген.

2006 жылдың басында Қазақстанда 54 әуе компаниясы қызмет етсе, оның 31-і жолаушылар мен жүк тасымалдады, оның 8-і жүйелі негізде, 28 әуе компаниясы - авиация жұмыстарын атқарды. Тұтас алғанда, Республиканың әуе компаниялары 2005 жылы ішінде 1, 66 млн жолаушы және 20, 4 мың тонна жүк тасымалдады, бұл 2004 жылдың деңгейіне тиісінше 127 және 114, 7 % құрады. Жолаушылар айналымы 24, 6 %-ға өсіп, 3, 3 млрд. ткм құрады. Жүк айналымы 1, 5 есе артып, 99 млн. ткм құрды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.