ШУЛЫ ҰРМАЛЫ АСПАПТАР
Қазақстан Республикасының мәдениет және спорт министрлігі
Құрманғазы атындағы Қазақ Ұлттық консерваториясы
ОӘЖ
Құлекешов Д.М
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Шулы ұрмалы аспаптарда орындау теориялары
мамандығы бойынша - 5B040200 Аспаптық орындаушылық
Алматы 2021
Қазақстан Республикасының мәдениет және спорт министрлігі
Құрманғазы атындағы Қазақ Ұлттық консерваториясы
Үрмелі және ұрмалы аспаптар кафедрасы
ОӘЖ Қорғауға жіберілді
________________ Д. Махмуд
________________________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Шулы ұрмалы аспаптарда орындау теориялары
мамандығы бойынша - 5B040200 Аспаптық орындаушылық
Орындаған: Құлекешов Д.М
Ғылыми жетекші: оқытушы
өнер ғылымдарының магистрі
Бақылау нормасы:
Алматы 2021
Қазақстан Республикасының мәдениет және спорт министрлігі
Құрманғазы атындағы Қазақ Ұлттық консерваториясы
Факультет: Аспаптық орындаушылық
Кафедра: Үрмелі және ұрмалы аспаптар
Мамандық: Ұрмалы аспаптар
Тақырыбы: Шулы ұрмалы аспаптарда орындау теориялары
АҢДАТПА
Бұл димпломдық жұмыста ұрмалы аспаптар және шулы ұрмалы аспаптар жайлы жазамыз. Шулы ұрмалы аспапта ойнау мәнері, техникасы және орынтау теорияларымен танысамыз. Шулы қрмалы аспаптар шығу тарихы мен құрылымын және қай халықтар ойнағандығын біле аламыз. Қазақ халқының шулы ұрмалы аспаптарын танимыз және олар жайлы қысқаша мағлұматты осы дипломдық жұмыстың екінші бөлімінде баяндаймыз.
АННОТАЦИЯ
В этой дипломной работе мы будем писать о ударных инструментах и шумных ударных инструментах. Познакомимся со стилем, техникой и теорией исполнения игры на шумном ударном инструменте. Мы можем узнать историю и устройство шумных инструментов и какие народы на них играли. Мы узнаем шумные ударные инструменты казахского народа и кратко опишем их во второй части этой работы.
ANNOTATION
In this dissertation we will write about percussion instruments and noisy percussion instruments. Get acquainted with the style, technique and theory of playing a game on a loud percussion instrument. We can learn the history and equipment of noisy instruments and what peoples played on them. We learn about the percussion instruments of the Kazakh people and briefly describe them in the second part of this work.
___ ____________2021 ж. ________________ Құлекешов Д.М
Ғылыми жетекшісі: ________________
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
І БӨЛІМ ҰРМАЛЫ МУЗЫКАЛЫҚ АСПАПТАРДЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ ЖӘНЕ ЭВОЛЮЦИЯСЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
Шулы ұрмалы аспаптарда ойнау техникасының сипаттамасы және орындау теориялары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.2 Жасөспірімдердің музыканы ұрмалы аспаптармен қабылдауының психологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
ІІ БӨЛІМ ШУЛЫ ҰРМАЛЫ АСПАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.1Шулы ұрмалы аспаптар түрлері және құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.2 Қазақ халқының шулы ұрмалы аспаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .40
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі - соқпалы аспаптар адамзаттың ежелгі музыкалық аспаптарының біріне жатады, олар музыкалық мәдениеттің негізгі негіздерінің бірін білдіреді. Тембр-колористикалық түстердің мол байлығы, алуан түрлілігі, динамикасы мен мәнерлілігі, ұрмалы аспаптар музыкада толыққанды дауыс ретінде жеткілікті түрде ұсынылған. Қазіргі кезде ұрмалы аспаптар әр ансамбльде, оркестрде, шағын топта маңызды орын алады. Ешқандай барабандарды немесе ұрмалы аспаптарды қолданбайтын музыка жанрлары жоқ. Қосымша сүйемелдеуді қажет етпейтін ұрмалы аспаптардың жеке ансамбльдері де болды. Перкуссиялық аспаптар сүйемелдеушіні де барабан жиынтығы, конгас, бонго, әр түрлі перкуссия, оркестрлік перкуссия және жеке функцияларды да шыңдалған перкуссия: ең алдымен виброфон, сонымен қатар ксилофон, маримба, қоңырау, тимпани орындай алады. Сондықтан, ұрмалы аспаптарда ойнау оның ішінде барабандарды қоса алғанда қазіргі кездегі жалпы музыкалық мәдениеттің ажырамас бөлігі болып табылады. Перкуссиялық аспаптар қазіргі заманғы музыка мәдениетінде академиялық музыкадан бастап кантри джазына және хард-рокқа дейінгі әртүрлі стильдерде қолданылады. Музыкалық білім беру педагогикасы қазіргі заманғы музыкалық өнерде болып жатқан процестерге сәйкес болуы және оның принциптерін бейнелеуі керек екендігі анық. Мұндай сәйкестік мәселесін, соның ішінде ұрмалы музыкалық аспаптардың көмегімен шешуге болады.
Зерттеудің мақсаты: ұрмалы аспаптарда ойнау дағдыларын қалыптастыру әдістерін теориялық тұрғыдан негіздеу және эксперименттік жұмыста тексеру.
Зерттеу нысаны: Жасөспірімдерде ұрмалы аспаптарда ойнауға үйретудің негізгі дағдыларын қалыптастыру процесі.
Зерттеу пәні: жасөспірімдерде ұрмалы аспаптарда ойнаудың негізгі дағдыларын қалыптастыру әдістерін және шулы ұрмалы аспаптардың тарихы мен құрылымын қарастырамыз.
Жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан тұрады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалары бар. Жалпы көлемі дипломдық жұмыстың 42 және сурет № 1,2,3,4,5,6 - дан тұрады. Бөлімнің соңында қосымшасы бар. Қосымша дегеніміз берілген мағлұматқа мысал ретінде жүреді.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі түрлі кітаптардың, мақалалардың және зерттеу жұмыстарды қамтиды.
Кіріспеде жұмыстың өзектілігі мен жаңалығы белгіленген, зерттеу объектісі мен зерттелу дәрежесі және жұмыстың мақсаттары мен міндеттері көрсетіледі.
Бірінші тарауда - бөлім ұрмалы музыкалық аспаптардың шығу тегі және эволюциясы және шулы ұрмалы аспаптарда ойнау техникасының сипаттамасы және орындау теорияларын қамтиды. Екінші тақырыпшада жасөспірімдердің музыканы ұрмалы аспаптармен қабылдауының психологиялық ерекшеліктері жайлы баяндаймыз.
Екінші тарауда - шулы ұрмалы аспаптар түрлері және құрылымы және қазақ халқының шулы ұрмалы аспаптары жайлы айтамыз.
Гипотеза: жасөспірімдерге ұрмалы аспаптарда ойнауды үйренудің негізгі техникасын үйрету процесі сәтті болуы мүмкін, егер:
- қажетті құралдар жиынтығымен толықтырылған сабақтарға қажетті базаны құру;
- физикалық тұрғыдан сәйкес келетін және ұрмалы аспаптарды үйренуге қызығушылық білдіретін және жасөспірім оқушылардың психологиялық ерекшеліктерін ескеретін жасөспірімдерді тарту;
- музыкалық білім беру процесінің ерекшеліктеріне бейімделген оқыту әдістерін таңдау.
Дипломдық жұмыстың қорытындысы зерттеудің қорытындысын шығарады. Онда бөлімдерде қойылған міндеттерді шешу нәтижелері қорытындылайды. Қорытынды біліктілік жұмысында келесі міндеттер қойылды:
- ұрмалы музыкалық аспаптардың тарихы мен эволюциясын қадағалау;
- ұрмалы аспаптарда ойнаудың негізгі орындау техникасына сипаттама беру;
- ұрмалы аспаптардың қатысуымен жасөспірімдердің музыканы қабылдауының психологиялық ерекшеліктерін ашу;
- эксперимент жұмысына қатысушылардың шарттарын, контингентін бөліп көрсету;
- тыңдаушылардың біліктілік деңгейін анықтаудың диагностикалық әдістемесін әзірлеу;
- ұрмалы аспаптарды оқыту әдістемесін таңдап, музыкалық оқу процесінің жағдайына бейімдеу;
- эксперимент жұмысын ұйымдастыру және жүргізу және оның нәтижелерін қорытындылау.
Зерттеу әдістері: теориялық: зерттеу проблемасы бойынша ғылыми және әдістемелік әдебиеттерді зерттеу және талдау; эмпирикалық: педагогикалық бақылаулар, диагностикалық процедуралар, эксперименттік жұмыс.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі мыналар болды: оркестрлік музыканың ерекшеліктері және оның аудиторияға әсері туралы музыкатанудың теориялық ережелері; ұрмалы аспаптарда ойнауға үйретудің мазмұны мен реттілігін анықтайтын ережелерді қамтиды.
І БӨЛІМ ҰРМАЛЫ МУЗЫКАЛЫҚ АСПАПТАРДЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ МЕН ЭВОЛЮЦИЯСЫ
Ежелгі Ресейдегі ұрмалы аспаптар
Музыкалық қасиеттері бойынша ұрмалы аспаптар музыкалық қасиеттеріне байланысты екі түрге бөлінеді:
белгілі бір биіктіктегі дыбыстарды шығаруға арналған дыбыстың әуенді және гармоникалық негізінің бөлігі;
шулы ұрмалы аспаптар - дыбыстың ырғақты негізін жаңғыртуға қабілетті болып келеді.
Соқпалы аспаптар әр түрлі материалдардан жасалады: былғарыдан жасалған және металдан, ағаштан немесе әйнектен жасалған аспаптарға бөлінеді. Бірқатар дереккөздерді зерттей келе, біз осы музыкалық аспаптардың бірқатарының толық сипаттамасын таптық.
Ескі ұрмалы аспаптардың кейбіріне қысқаша сипаттама берейік. Ежелгі Ресейде барлық мембраналық аспаптар дабыл деп аталды. Олардың тек екі түрін атаймыз: жылқы бубендері былғары қабықпен тартылған, шабандоздың алдындағы ертоқымға байланған екі кішкентай қазан және оларды соғу үшін сфералық ұшы бар белдік қамшысы болған. Дабылдар - ескі заманда әскерде қолданылған. Дабылдардың санына сәйкес оның мөлшерінде ескерген. Оны төрт атқа мінгізіп, сегіз адам соғып отырған.
Еврей арфасы өздігінен дыбыс шығаратын ескі аспаптарға жатады. Бұл кішкентай металлдан жасалған және ортасын қисық бос ұшы бар болат тілдес таяқшамен дыбыс шығаратын болған. Олар еврей арфасын келесі жолмен ойнады: олар оны аузына басып, тілін бір саусақпен қысып, үнемі естіліп тұрған негізгі тонды шығарған. Бұл тілдің ұзындығы мен қалыңдығына байланысты болды. Бір қызығы, бір мезгілде әуенді ауыз қуысы мен тістерге резонанс тудыру мүмкіндігі болды.
Қасық (ложки) - бұл көбінесе сабында қоңырауы бар ағаш қасық жиынтығы бар аспап. Үш белгілі тәсілмен ойнау үшін әр түрлі көлемдегі үш немесе бес қасық қолданылады. (олар осы жұмыстың 1.2. бөлімінде сипатталған). Халықтық қасық ложки музыканттары ойынның виртуоздары болды, олар туралы замандастарының керемет пікірлері қалды. Халықтық мерекелер қасық жасаушыларсыз өткен жоқ, олардың әуендері бидің сүйемелдеуі ретінде қолданылды. Қасықпен ойнау өнері жиырмасыншы ғасырдың басында, олар жасалып жатқан орыс халық аспаптарының оркестрлеріне енген кезде өркендеді. Дәстүрлілермен қатар, жетілдірілген металл қасықтар пайда болды. Олардың тұтқаларына қоңыраулар немесе қоңыраулар ілініп тұрған.
Ратчет - шамамен елу мм мен жүз отыз мм өлшемдері бар аралықтары бар ағаш тақтайшалары бар аспап. Бір параллельі екі арқанға созылған шамамен жиырма осындай тәрелкені арқандардың ұштарынан екі қолмен алып, шайқап, сырт еткен дыбысты шығарады.
Барабан - мойынға арқанмен немесе белбеумен кеуде деңгейінде ілулі тұрған аспап. Бұл белгілі бір мөлшердегі кәдімгі тікбұрышты тақтайша Әдетте жиырма бес пен қырық бес смді қамтиды. Оны ағаш таяқшалармен ұрып, әртүрлі ырғақты бұрылыстар жасады және әуендер орындалды.
Ескі соққы - бұл қоңырау тәрізді балғамен немесе таяқпен ұрылған барабанның ойнау мәнері. Тарсылдау - бір-біріне соғылған кезде жарқын қоңырау дыбысын шығара алатын екі мыс табақша. Ежелгі ұрмалы аспаптардың көпшілігі әртүрлі композициялардағы заманауи симфониялық, эстрадалық оркестрлерде және т.б жерлерде кеңінен қолданылды. Оркестрлік орындау дәстүрлері қазіргі кезде әуесқойлық қойылымдарда үлкен сұранысқа ие. Сондықтан перкуссиялық орындаушылар кәсіби және әуесқойлық орындау саласында белсенді сұранысқа ие. Біздің жұмысымыздың тақырыбына тоқтала отырып, ұрмалы аспаптарда ойнау дағдыларын игеру күрделі, ұзақ мерзімді дайындық барысында қол жеткізілетіндігін атап өтеміз. Бүгінгі күні бұл қосымша білім беру процесінде, сондай-ақ әр түрлі әуесқой бірлестіктер жағдайында мүмкіндіктер береді. Көркемдік білім беретін мектептер, студиялар, сыныптар және т.б ұйымдар ең алдымен хобби, сауықтыру және өзін-өзі дамыту сұраныстарына жауап береді. Оқытудың таңдалған түріне қарамастан, олардың барлығында әрқайсысына тән дыбыс шығару техникасы бар ұрмалы аспаптардың ұқсас жиынтығы бар. Қазіргі кезде орындау ұжымдық немесе топтық процесінде қолданылатын заманауи ұрмалы аспаптардың типтік жиынтығын қарастырайық.
Классикалық симфониялық оркестрдегі ұрмалы аспаптар.
Тимпани - классикалық симфониялық оркестрде өз орнын тапқан алғашқы ұрмалы аспап. Олар үлкен тимпандардан шыққан. Бұл мембранасы бар барлық ұрмалы аспаптардың прототипі болып табылатын тимпанум аспабынан шыққан. Ежелгі тимпанум денеден және оның үстіне созылған былғарыдан тұрды. Дыбыс теріні ұсақ таяқшалармен ұру арқылы шығады. Белгілі тимпандар кішкентай және үлкен болып бөлінеді. Өздерінің әндерінде және билерінде адамдар тимпан соққыларымен бидің жылдам қозғалыстарында бір-бірін қоздырды. Қазіргі заманғы бубен tambour de basque - бұл тоғыз жеңіл тимпанонды модификациялау болып табылады. Бірақ үлкен немесе ауыр тимпанум заманауи тимпаниге айналды. Тимпани Еуропада өте ұзақ уақыттан бері танымал және айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Бүгінде тері шикізатының белдіктерінің орнына теріні қатайту үшін арнайы бұрандалар қолданылады. Тимпани басқа тимпандардан әртүрлі биіктіктегі дыбыстарды шығару қабілетімен ерекшеленеді.
Қазіргі эстрадалық оркестрде, эстрада мен рок музыкасында ұрмалы аспаптар
Қазіргі заманғы әртүрлі жанрдағы музыкада ұрмалы аспаптардың рөлі керемет өсті. Бұл аспаптардың құрамы кеңейіп, құрылымы жақсарды. Электромузиялық ұрмалы аспаптар пайда болды. Әуесқой оркестрдің орындауында поп-жанрда кең танымал болды .
Эстрадалық оркестрде перкуссия дәстүрлі ішектермен, классикалық симфониялық оркестрдің үрлемелі аспаптарымен, саксофондар тобымен, пернетақталармен бірге ойналады. Эстрадалық-симфониялық оркестрде әр түрлі стильдерді біріктіретін барабандар тимпаний паййдаланылады. Керней, тромбондар мен саксафондар және ағаш үрмелі аспаптар, арфа және басқалары кіретін үлкен топ үшін тимпаний мен барабандар ырғақты рамка ретінде қызмет етеді. Топ репертуарының стилистикалық кеңдігіне байланысты барабаншы бірнеше стильде ойнау дағдыларын игеруі керек. Барабаншыға барабандарды олардың дыбысы джаз құрамына да, оркестрге арналған эстрадалық әнге де және эстрадалық оркестрдің бізге ұсына алатын көптеген нұсқаларына сәйкес келетін етіп баптауы керек. Бұл эстрадалық-симфониялық оркестр құрамына барабан жиынтығын енгізуге әкеледі. Оған қоса, эстрадалық және эстрадалық-симфониялық оркестр құрамына көптеген ұрмалы аспаптар кіре алады: конгалар, бонго, гуиро, бубеньдер, шашыратқыштар және басқа ұрмалы аспаптар кірді. Көркемдік міндеттерге байланысты олардың дыбысын бүкіл топ орындай алады. Ол заманауи музыкаға тән бай тембр мен ырғақты бояу жасауға мүмкіндік беретін музыкант-перкуссионистер болды.
Рок музыкасындағы барабандар
Бұл аспаптардың барлығы жанданған және заманауи рок музыкасында кең сұранысқа ие болды. Сонымен, рок-музыка стилін барабандарсыз және барабансыз елестету мүмкін емес. Он тоғызыншы ғасырдың аяғында барабан жиынтығына көше джаз оркестрлерінің ашық аспан астында еркін қозғалуына мүмкіндік беретін жүруге мүмкіндік беретін үлкен барабан, жұп цимбалы және белбеудегі серуендейтін барабандар кірді.
Барабан жиынтығы үнемі жетілдіріліп, өзгертіліп отырды. Жиырмасыншы ғасырдың басында үй ішінде жұмыс істеуге мүмкіндік туды, ал барабан жиынтығы заманауи келбетке жақындады. Кейінірек, рокин ролл мен рок музыкасына келе отырып, жоғарыда сипатталған классикалық барабан жиынтығында одан әрі өзгерістер болды: аталғандардан басқа ондағы жиынтық алуан түрлі болып, әр түрлі элементтермен толықтырылды. Сонымен қатар, барабан дыбысының тембрі өзгереді: ол қатты, терең, төмен және бай естіледі. Бұрын қолданылмаған әр түрлі ырғақтық вариацияларды қолдануға болатын болды. Екі бас барабанды ойнаудың жаңа тәсілі пайда болды. Рок музыкасына тән ерекше қысым бас барабанының соққысы күшті соққыларға ғана емес, әлсіз дауылдарға да түсуімен қамтамасыз етіледі. Жылдам, ашулы ырғаққа қол жеткізу үшін жылдам бас орамы қолданылады. Екпін әдейі жаңа ырғақты үлгілерге ауысады Рок-музыканың негізгі ағымындағы ұрмалы аспаптарға қатысты ең маңызды жаңалық - бұл жылдамдықтың пайда болуы (екі бас барабанды ойнау тәсілі). Бұл музыкалық дыбысты күрт өзгерту мүмкіндігіне алып келген, тіпті жаңа музыкалық стильдердің пайда болуына серпін берген тағы бір маңызды оқиға болды. Барабаншылар өз жинақтарын ұзақ уақыт бойы бір бөшкемен емес, екі бөшкемен толықтыра бастады. Бұл шешім ХХ ғасырдың сексенінші жылдарында ғана қолданылды. Сондай-ақ, музыканттың экспрессивті аспаптарды, әсіресе қысым сезімін тудыратын аспаптарды қолдану мүмкіндіктері кеңейіп жандана түсті. Жылдам бас дыбыстары - дыбыстық шабуыл, құтырған ырғақтың елесін жасайды. Ауыстырылатын екпінді жаңа ырғақты нақыштар музыканттарға рок-музыканың экспрессивтік құралдарында жаңаруға және алға жылжуға мүмкіндік берді. Одан кейін екі үлкен бас барабаннан гөрі ойнатылатын жетек қондырғысы немесе гимбал енгізілді. Бұл екі соққысы бар екі фунттық педаль. Барабандардың, том-томдардың, ротомомдардың, табақшалардың, соқпалы аспаптардың кең жиынтығы, бұл орындаушыға педальдарды қолдана отырып, екі қолмен және екі аяқпен ойнауға мүмкіндік беретін белгілі бір жүйеге жинақталған - міне қазіргі барабан жиынтығы. Соңғы онжылдықта электрондық барабандардың пайда болуымен және кең таралуымен ерекшеленді. Олар рок-музыкада кейбір акустикалық эффекттер жасау үшін әлі күнге дейін бірен-саран қолданылады. Бірақ орындаушылар үшін оларды пайдалану үшін кең перспективалар ашылды.
Эстрадалық музыкадағы перкуссия.
Рок музыкасы - поп-музыка да электронды аспаптарға көңіл бөле бастайды. Электронды аспаптар қазіргі жиырма бірінші ғасырда әсіресе танымал болды. Бір мың тоғы жү жетпіс алтыншы жылы жасалған алғашқы сериялы электронды барабан, Syndrum моделі қатты әсерді тудырмады. Алайда, кейінірек, бір мың тоғы жүз сексен үшінші жылы әлемдегі алғашқы электронды барабан жиынтығы - SDS-V пайда болуымен нақты бетбұрыс жасалды. Содан бері электронды барабан жинақтарын жасау мен жетілдірудегі жетістіктер тоқтаған жоқ. Ықшамдық, портативтілік, жан-жақтылық, акустикалық және электронды аспаптың мүмкіндіктерінің үйлесімділігі сияқты артықшылықтарды атап өтейік. Музыканттардың мүмкіндіктері таңғажайып кеңейіп, өзгеріп тұрған стильге сәйкес тембрлер жиынын бірден ауыр металдан халық музыкасына дейін өзгертуге мүмкіндік береді. Ежелгі Ресейдегі ұрмалы аспаптардың ерекшеліктерін зерттей келе, олардың қазіргі заманғы оркестр аспаптарының прототипі болған көптеген түрлері бар екеніне көз жеткіздік. Бұл аспаптардың біртіндеп жетілдірілуі орындаушылық практикада олардың жаңа түрлерінің пайда болуына және консолидациялануына әкеліп соқтырғаны анықталды. Ұрмалы аспаптар дамуының жаңа эволюциялық кезеңі академиялық және эстрадалық бағыттардың әр түрлі орындаушылық топтарының практикасында кеңінен сұранысқа ие барабан жиынтығы мен электронды ұрмалы аспаптардың пайда болуына әкелді.
Ұрмалы аспаптарда ойнау техникасының сипаттамасы және орындау теориялары
Қасықтарда ойнауға арналған тәсілдері. Қасықтарда ойнаудың үш әдісі бар:
Сол қолда тұтқалары сыртқа және жарты шарлардың өсінділері ішке қарай екі қасықты қысыңыз, осылайша саусақтарыңызды қысып, қысқанда олар бір-біріне соғады. Оң қолында олар үшінші қасықты сабынан ұстап, сол қолындағы қасықтарды онымен ұрады. Егер төртінші, үлкен қасық болса, онда оны тұтқаның артына ұстап, мезгіл-мезгіл сол үшінші қасықпен ұрады.
.Екі қолда, саусақтардың арасында бір-біріне шығып тұрған жұп қасық қысылған. Қолдарын кезек-кезек немесе бір уақытта шайқап, орындаушы ырғақты соққылар шығарады. Басқа жағдайларда, оң қолдың бірнеше қасықтары сол қолдың бірнеше қасықтарын ұрады.
. Сол қолдың саусақтары арасында жарты шарлардың өсінділері сыртқа шығып, үш қасықты қысып тұрады. Төртінші, үлкен қасық сол аяқтың етік бөлігіне салынған. Олар соққылар жасау үшін қолданылатын бесінші қасықты оң қолына алады: сырғанау - сол қолдың үш қасығында және мықты, жұлын - жүктеу білігінің артында орналасқан қасықта. Егер тұтқаларында қоңырауы бар қасықтар қолданылса, онда орындаушыны соғу үшін қасықтарды көтеріп, басымен шайқайды.
Барабан ойнаудың әдістері. Ойынның негізгі тәсілі - ұру. Соққылардың түрлері әртүрлі болып келеді. Олардың айырмашылықтары олардың аттарынан да көрінеді, олар дыбыстардың санын, бір соққыда, позицияда, қолды немесе аяқты қолданғанда көрсетеді: бұл бір жоғары соққы, бір төмен соққы, білектің қос соққысы, қос саусақтың соққысы, бір соққы, қос соққы, жиек соққысы, кросс таяқ, үш мәрте соққылар болып бөлінеді.
Әсер ету әдісінен басқа, ағаш таяқтарды ұстау түрлері де үлкен маңызға ие. Дәстүрлі ұстау кезінде оң қол, әдетте, параллель ұстайды, ал сол қол таяқшаны, алақанды жоғары, көрсеткіш пен сақина саусақтарының арасынан ұстайды. Дәстүрлі ұстау джаз ойнауда басқа стильдерге қарағанда көбірек танымал, дегенмен оны бірнеше рок-барабандар ойнау кезінде қолданады.
Тұтқа - ол жүрісті жеңілдету үшін қолданылған. Торды барабанды мойнына ілулі белдікте көтеріп, барабанды бір жамбасқа екінші жамбасқа жақындатқан және ойнауға ыңғайлы болу үшін аздап қисайған, осы ойнау мәнері әскери марш барабаншыларынан шыққан. Бұл барабаншыға барабанды тізесімен ұрмай барабанда ойнауға және марш жасауға мүмкіндік берді. Барабанның осы күйіне байланысты симметриялы ұстауды екі қолмен қолдану сол қолдың өте ыңғайсыз жағдайына, ал барабанның алдыңызда тура орналасуы ыңғайсыз жүруге әкелді. Барабан сөреде тұрса да, көптеген барабандар дәстүрлі ұстағышты пайдаланып барабандарын еңкейтеді. Параллель ұстау кезінде әр қол дәстүрлі ойнау мәнерәнен айырмашылығы - таяқтарды бірдей ұстайды. Ол барабанның түбін төменнен қолдың индексімен және ортаңғы саусақтарымен ұстап, оны орап, бас бармағымен үстіңгі жағына бекіту арқылы орындалады. Бұл таяқтың еркін қозғалуына және ұрмалы аспапқа соғылғаннан кейін секіруге мүмкіндік береді. Орындаушының қолында алақандар бір-біріне тура бағытталады, ал таяқшаны білектері емес, негізінен саусақтар қозғалады. Бұл өте талғампаздықты қамтамасыз етеді, сондықтан көптеген тимпанийлер француз ұстағышын ойнағанды жақсы көреді. Бұл ұстау саусақтың жылдам бұлшық еттерін қолданатындықтан, алпыс төрттік нотаға дейінгі ұзақтықты қолданатын ауыр металл әуесқойлары үшін өте танымал.
Бұл тұжырымдама дененің және қолдың осындай орналасуын білдіреді, онда барлық орындалу уақытында орындаушының бұлшықеттері қажетті әрекеттерді орындау кезінде аз жүктемені алады. Дененің дұрыс орналасуын алу үшін мыналар қажет:
Орындықтың биіктігін орындаушының жамбасы тізеден шамамен он - он бес см жоғары болатындай етіп орнатыңыз. Бұл аяқтың өнімді жұмыс жасауы үшін өте қажет.
Арқа жағыңызды түзетіңіз - иілген арқа барабаншының беріктігін айтарлықтай төмендетеді.
Қолдың дұрыс орналасуын алу үшін таяқтарды кез-келген құлыппен алу керек, қолды төмен түсіру, оларды барлық буындарда босаңсу: иық, шынтақ, қол; қолдарыңызды алдыңызда шынтақпен тоқсан градусқа бүктеңіз; таяқтардың ұштарын тұзақ барабанының ортасына бағыттаңыз.
Барабандаудың негізгі әдістері және бір соққылы барабанның барысы дегеніміз не? Бұл нақты соққының өзінен тұратын әрекет. Бұл техниканы орындау үшін сіз қай тұтқаны қолданғаныңыз маңызды емес, техника өзгеріссіз қалады. Барабаншы дұрыс позицияны алу керек.
Шынтақты, иықты немесе одан сәл төмен болатындай етіп алға қарай жылжытыңыз, ал қолды босаңсытып, еденге параллель күйде болуы керек;
Иықты босаңсыту, соның арқасында білек бастапқы қалпына келеді. Бұл кезде қоштасу қимылына ұқсас қылқалам қозғалысын жасау керек. Білек буынының максималды релаксациясы маңызды - осының арқасында тістеу әсеріне қол жеткізіледі.
Қол өзінің бастапқы қалпына келген бойда таяқша барабанның бетіне соғылады, ал ол бетінен секіреді, ал біз құлап қалудан аулақ болуымыз керек. Мұны істеу үшін, пластикті таяқпен ұстағанда, қол мен саусақтарды қыспаңы, керісінше оларды босаңсытыңыз, бұл қайтарымның қайтарылуына әкеледі. Тығыздау күшін бір кружка шай мысалында көрсетуге болады: біз оны қатты ұстаймыз, ол біздің қолымыздан түсіп кетпейді, бірақ біз оны керемет күшпен ұстамаймыз. Өкінішке орай, балаларды оқыту барысында бұл техниканы игерудің теориялық және техникалық элементтердің көптігі салдарынан баланың оқуға және музыкаға деген қызығушылығы жоғалуы мүмкін, бұл қолайсыз.
Қос соққы техникасы.
Қос соққы дегеніміз - біз бір әткеншекте екі соққы жасаймыз. Бұл қалай болады? Мұны екі жалғыз ереуілдің мысалында, дәлірек айтқанда, олардың арасында не болатынын қарастырған ыңғайлы.
Осылай жасаймыз: біз таяқтың ұшымен саусақпен сәл итерілген сияқты соққы жасауымыз керек. Бұл жағдайда соққының жалпы қозғалысы тоқтамайды және бір соққыға толығымен ұқсас! екінші музыканың дыбысы біріншіге қарағанда тыныш болады. Бірінші соққысы таяқшаның иығында цимбалдың шетінде жасалады және басымен цимбалдың ортасына жақынырақ болады. Толқын әсеріне жету - динамикалық қозғалыс және ұрмалы аспаптарда ойнау кезінде негізгі болып табылады.
Екі рет саусақпен соққы беру әдісі
Бұл техниканың механикасын барабан жинағынсыз түсіну өте ыңғайлы:
Жиынық таяқ алу керек;
Қолдың күйін сақтай отырып, қолыңызды шынтағыңызға қойыңыз;
Таяқшаны үлкен және ортаңғы саусақтармен басқарыңыз.
Толығымен ашылған кезде таяқтың ұшы қолдың иығына қарай бағытталуы керек сұқ саусақ бас бармақтың ұшымен жалғасады, бұл таяқ сырғып кетуіне жол бермейді. Сырғанау - барабан ойнағанда қажет емес.
Осы элементті пысықтап, оны барабандарда игеруге кірісуге болады. Бір соққының үш нүктесін аяқтағаннан кейін, біз білектің қос соққысының маңызды нүктесіне - қайта оралуға келеміз. Бұл жағдайда біз оны сөндірмей, таяқшаның серпілуіне жол беруіміз керек. Тағы да, негізгі элемент - бұл секіру, біз таяқшаның серпілуін тоқтатпауымыз керек, содан кейін саусақтарымызды екінші соққымен жабуымыз керек. Аяқпен ойнау техникасы Аяқпен ойнау принциптері қолмен ойнауға ұқсас, бірақ өз нюанстарына ие келеді. Алдымен сізге дұрыс параметр туралы айту керек. Біз аяғымызды еденге параллель педальға қоюымыз керек. Саусақтардың бүгілуінің табанының бір бөлігіне баса назар аударамыз. Педаль соққысы пластиктің бетінде орналасқан. Еске салайық, біз бұл тапсырманы орындау үшін ең аз күш салуымыз керек, яғни дұрыс балансты табуымыз керек. Бұл тепкілеу техникасының бастапқы позициясы.
Жасөспірімдердің музыканы ұрмалы аспаптармен қабылдауының психологиялық ерекшеліктері
Перкуссиялық аспаптар туралы айта отырып, олардың қазіргі заманғы өзектілігі және соның салдарынан қазіргі заманғы тенденциялар мен тенденциялардың әсерінен дыбыстың тән әсері туралы айта алмаймыз. Мұнда ұрмалы аспаптардың дыбысы адамға қалай әсер ететінін анықтау керек. Бізге қол жетімді қайнар көздерден біз қажетті классификацияны таппадық. Біз бұл мәселені үш негізгі аспект бойынша қарастырамыз - жасөспірімдердің эмоционалды, физикалық және әлеуметтік салаларына әсері.
Олардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық.
A) Ұрмалы музыкалық аспаптар дыбысының жасөспірімдердің эмоционалдық сферасына әсері. Бұл әсер бірқатар факторларға байланысты: жас ерекшеліктері; географиялық орналасу және жасөспірімдер өсетін әртүрлі отбасылық жағдайға байланыстырсақ болады. Бұл факторлар ұрмалы музыкалық аспаптардың оң немесе теріс қабылдауын және соның нәтижесінде олардың дыбысының жасөспірімдерге оң немесе теріс әсерін анықтайды. Заманауи музыка ұрмалы аспаптардың көптігімен және жарқын ырғақпен сипатталады. Қазіргі заманғы тенденциялар - жасөспірімдер өмірінің ажырамас бөлігі, сондықтан ұрмалы музыкалық аспаптардың музыкалық шығармаларда дыбысталу процесінде қабылданған кезде оларға оң әсері туралы айтуға болады. Алайда, музыкалық контексттен шығарылған барабан дауысы олардың динамикасы жасөспірімдерге кері әсер етуі мүмкін. Сургут музыкалық-драма театрында барабаншы ретінде жұмыс істейтін орындаушы экскурсиялар өткізілді. Ол экскурсияда оларды актерлермен, режиссермен және т.б. танысудан басқа, жасөспірімдер оркестрлік аспаптардың дыбысымен танысып, ұрмалы аспаптарға қызығушылық танытты, ал кейбіреулері (қыздар) олардың шамадан тыс көлемін атап өтті).
B) Ұрмалы музыкалық аспаптар дыбысының жасөспірімдердің физикалық сферасына әсері. Музыкалық терапия - музыканы ем ретінде қолданатын психотерапиялық әдіс.Қазіргі заманғы ғалымдар атап өткендей, музыкалық терапия өмір барысында балалардың психофизикалық денсаулығын түзетуге ықпал етеді. Белсенді және пассивті тыңдау музыкалық терапияның түрлері. Психо-гимнастикалық этюдтерді орындаумен дұрыс таңдалған музыканы тыңдау балалардың иммунитетін жоғарылатады, стресс пен тітіркенуді, бас ауруы мен бұлшықет ауырсынуын жеңілдетеді, тыныш тыныс алуды қалпына келтіреді. Ең ежелгі білімнің үстіне салынған заманауи ақпарат әртүрлі музыкалық аспаптардың дыбыстарының адам ағзасына әр түрлі әсер ететіндігін көрсетеді. Ұрмалы аспаптарға келетін болсақ, олардың дыбысы тұрақтылық сезімін, болашаққа деген сенімділікті сезінуге, физикалық қуаттандыруға және адамға күш-қуат беруге қабілеттілікке ие екендігін айтады. Өздеріңіз білетіндей, ғалымдар музыкалық аспаптарда ойнауды ерте жастан үйрену және ұзақ мерзімді қарқынды музыкалық практика баланың дамуына, ақпаратты құлақпен қабылдауға, моторикада, кеңейтуге пайдалы әсер етеді деп санайды. Сөздік қоры және логикалық ойлауды дамытады. Біз бұған әр түрлі музыкалық стильдер аясында ұрмалы аспаптардың дыбысы баланың физиологиясына әр түрлі әсер ететіндігін қосамыз, сондықтан олардың таза позитивті немесе жағымсыз әсерлері туралы бірмәнді сөз айту мүмкін емес. Барабанның көлемі: тек орындаушыға байланысты. Соқпалы аспаптардың өздері кез-келген музыкалық аспаптың ең кең динамикалық диапазонына ие.
C) Ұрмалы музыкалық аспаптар дыбысының жасөспірімдердің әлеуметтік саласына әсері. Бұл, әрине, Дыбыс бөліміне жатпайды, бірақ бұл өте маңызды. Ұрмалы аспаптарды иемдену белгілі бір жолмен мектепте жасөспірімнің әлеуметтік мәртебесін нығайтуға көмектеседі, ал барабандарға әрдайым құрметпен қарайды. Бұл өте қарапайым түсіндіріледі: барабаншы жаттығудың басынан бастап құрдастары үшін неғұрлым тартымды, заманауи музыканы орындайтын болады. Ұрмалы аспаптар дыбысының жасөспірімдерге әсер етуінің әр түрлі түрлерін қарастыра отырып, көп жағдайда оң әсер етеді деген қорытынды жасауға болады. Аспаптың дауыстылығына байланысты қауіпсіздік стандарттарының белгілі бір жағдайларын сақтай отырып, ұрмалы аспаптардың дыбысы - қабылдаудың эмоционалдық, психикалық және физикалық компоненттеріне жағымды әсер етеді, сонымен қатар дағдылары бар жасөспірімдердің әлеуметтік мәртебесін нығайтуға көмектеседі.
ІІ БӨЛІМ ШУЛЫ ҰРМАЛЫ АСПАПТАР
Ұрмалы музыкалық аспаптардың алуан түрлілігі мен пішіндері және музыкалық дыбысына байланысты бөлінеді. Бір аспаптар бірнеше топқа жатуы мүмкін. Дыбыс биіктігі бойынша ұрмалы аспаптар екіге бөлінеді
Шкаланың нақты ноталарына келтіруге болатын белгілі бір биіктігі бар ұрмалы аспаптар. Мұндай аспаптарға - тимпаний, ксилофон, виброфон, қоңырау және басқалары жатады.
Белгілі бір дыбысқа икемделмеген, анықталмаған биіктігі бар ұрмалы аспаптар. Бұл аспаптарға үлкенді-кішілі барабандар, үшбұрыш, цирбал, дабыл, кастет және басқа аспаптар жатады.
Дыбыс шығару арқылы ұрмалы аспаптар бөлінеді:
Мембранофондар - бұл дыбыстық денесі былғарыдан немесе пластмассадан жасалған созылған қабықша. Оларға тимпаний, барабан, дап, бонго, дхол, дабыл, том-том және т.б. ұрмалы аспаптар жатады.
Идиофондар - дыбыстық бүкіл денесі аспап болып саналатын гонг немесе толығымен дыбыстық денелерден тұратын аспаптар үшбұрыш, ксилофон, маримба, виброфон, қоңыраулар, ұрғыш ұрмалы аспаптар жатады.
Идиофондар жасалатын материалына байланысты бөлінеді:
Дыбыстық элементтері металдан жасалған металл идиофондар - металлофондар, үшбұрыш, виброфон, қоңыраулар және т.б ұрмалы аспаптар;
Дыбыстық элементтері ағаштан жасалған ағаш идиофондар - ксилофон, қорап, корей қоңыраулары және тағы басқа ұрмалы аспаптар жжатады.
Мұнда аталған көптеген аспаптар халықтар арасында тарап және жақсартылып, ұлттық деңгейге жетті. Мен барабандарды, цимбалдарды, тимпаниді, дабыл, сондай-ақ ксилофон, қоңырау және басқа да ұрмалы аспаптарды айтып тұрмын. Олардың барлығы ежелден әлемдегі әр түрлі оркестрлердің құрамында болды: симфониялық, жез, эстрадалық және фольклорлық оркестрлер кеңінен қолданды.
Бірақ орыс халқында күнделікті өмірде туылған және олармен тығыз байланысты бірнеше ерекше ұрмалы аспаптар бар. Олардың кейбіреулері, мысалы: қасық, сылдырмақ, қоңыраулар және тағы басқа шулы ұрмалы аспаптар, үй ансамбльдері мен көркемөнерпаздар оркестрлерінде ғана емес, кәсіби сахнада да өз орындарын заңдастырды. Олардың барлығында сыртқы ретінде ортақ өзіндік ерекшеліктері бар.Олар: сыртқы түрі мен дыбысы, қарапайымдылығы мен көңілділігімен бір бірінен ажыратылады. Олардың ең кең таралғандарына біз осы дипломдық жұмыста көңіл аударамыз.
2.1 Шулы ұрмалы аспаптар түрлері және құрылымы
Шулы ұрмалы аспаптар көнеден келе жатқан аспаптар. Олардың қазірге дейін алуан түрлері жетті. Осы дипломдық жұмыста шулы ұрмалы аспатардың түрлері мен құрылымы және шығу тарихын баяндаймыз.
Ашико - батыс африкалық ұрмалы музыкалық аспап, қиылған конус тәрізді барабан. Олар қолдарымен ашико халқы ойнайды. Ашико Батыс Африка, Нигерия, Йоруба халқы болып саналады. Бұл атау көбінесе еркіндік деп аударылады. Ашико емдеу, инициация рәсімдері, әскери рәсімдер, ата-бабаларымен байланыс, қашықтыққа сигнал беру және т.б. үшін осы аспапты қолданды. Кубадағы Ашико тәрізді барабандар - боку деп аталса, карнавалдар мен көше шерулерінде компарса деп аталды.
Барабан корпусы - қысқартылған конус, оның үсті былғарымен жабылған, ал төмен жағы ашық. Дәстүрлі түрде қатты ағаштың бір бөлігінен жасалынған заманауи ашико теріден жасалады. Ешкі немесе бөкеннің терісі көбінесе мембрана ретінде, сирек жағдайда сиыр терісі қолданылады. Мембрананың созылуын арқандар мен сақиналар жүйесі басқарады. Қазіргі заманғы ашикода пластикалық қабықшалар болуы мүмкін. Биіктігі жарты метрден метрге дейін жететін ашико бар.
Ойын техникасы. Шыныаяқ формасы тек екі негізгі тонды шығаратын Джембеден айырмашылығы, ашико дыбысы әсердің мембрананың шетіне (немесе ортасына) қаншалықты жақын болуына байланысты. Дәстүрлі музыкада ашико Джембені ешқашан сүйемелдемейді, өйткені бұл мүлдем басқа барабандар. Ашико - ер барабан, ал Джембе - әйел деген пікір бар.
Баниа (Баия) - Солтүстік Үндістанда кең таралған бенгалиялық ұрмалы музыкалық аспап. Бұл былғары қабығы бар және ыдыс тәрізді керамикалық корпусы бар шағын өлшемді бір жақты барабан. Дыбыс саусақтардың және қолдың соққыларынан шығады. Табламен бірге қолданылады.
Бангу (данпигу) - қытайдың ұрмалы музыкалық аспабы, кішкентай бір жақты барабан. Қытай тілінен - ағаш тақтай, гу - барабан. Бангудың әйелдік нұсқасы және банганың еркек нұсқасы бар.Оның қабырғалары массивті, дөңес жағы жоғары қаратылған ағаш ыдыс тәрізді корпусы бар. Істің ортасында кішкене тесік бар. Былғары қабық дененің дөңес бөлігіне созылып, оған шпилькамен бекітілген.Дыбыс екі таяқшаны соғу арқылы шығады. Қадамның өзгеруіне соққы орнын мембрананың ортасынан периферияға ауыстыру арқылы қол жеткізіледі. Ойын кезінде банга штативке орнатылады. Банггу халық музыкасында, сонымен қатар опера оркестрлері мен түрлі музыкалық ансамбльдерде кеңінен қолданылады. Театрда, әдетте, дирижер ойнайды, ол банганың көмегімен оркестр музыканттары мен сахнадағы әртістерге шартты сигналдар береді. Бангу кейде жеке аспап ретінде де қолданылады.
Барабан - ұрмалы музыкалық аспап, мембранофон. Көптеген халықтар арасында кең таралған. Ол теріден жасалған мембраналар бір немесе екі жағынан созылған қуыс цилиндрлік ағаш (немесе металл) резонатор корпусынан немесе жақтаудан тұрады (қазір пластикалық мембраналар қолданылады).Салыстырмалы қадамды мембраналарды керу арқылы реттеуге болады. Дыбыс мембрананы жұмсақ ұшымен ағаш балғамен, таяқпен, қолмен ұрып, кейде ысқылап шығарады. Барабан сөзінің түркі тамыры бар болса керек. Ежелгі Шумерде барабанның бар екендігі біздің эрамызға дейінгі үш мың жылдар шамасында белгілі болған. Месопотамиядағы қазба жұмыстары кезінде шағын цилиндр түрінде жасалған ежелгі ұрмалы аспаптардың кейбіреулері табылды, олардың пайда болуы біздің дәуірімізге дейінгі үшінші мыңжылдықта басталды. Ежелгі заманнан бастап барабан белгі құралы ретінде, сондай-ақ ғұрыптық билерді, әскери шерулер мен діни рәсімдерді сүйемелдеу үшін қолданылған. Барабандар қазіргі Еуропаға Таяу Шығыстан келді. Әскери барабанның прототипі Испания мен Палестинадағы арабтардан алынған. Аспаптың ұзақ даму тарихын оның қазіргі кездегі алуан түрлілігі де дәлелдейді. Әр түрлі пішіндегі тіпті құм сағаты түрінде де - Бата және өлшемдері диаметрі екі м -ге дейін жететін барабандар белгілі. Қола, ағаш барабандар бар олар ұялы барабандар -деп аталады. Алғаш рет Ресей армиясында барабандарды қолдану туралы бір мың бес жүз елу екінші жылы Қазан көтерілісі кезінде айтылды.
Бойран - диаметрі жарты метр, әдетте он сегіз дюймі бар дабылға ұқсайтын ирландиялық ұрмалы музыкалық аспап. Ирландиялық bodhran сөзі ирланд тілінде бор немесе boiron, ағылшынша - буран, орыс тілінде boiran немесе boran деп айту дәстүрге айналған найзағай, саңырау және сонымен қатар - жалықтыратын)деп аударылады.Бойранды тігінен ұстайды, оның үстінде сүйекке ұқсас ағаш таяқшамен белгілі бір әдіспен ойнайды. Бойрананың диаметрі жиырма бестен - алпыс бес сантиметрге дейін, әдетте отыз бестен - қырық бес сантиметрге дейін кездеседі. Оның қабырғаларының тереңдігі тоғыз -жиырма сантиметрге дейін жетеді. Дабылдың бір жағында ешкінің терісі созылған алайда қазіргі өндірісте синтетикалық былғарыда, кенгуру терісі сияқты жаңа материалдар да қолданылады. Екінші жағы дыбыстың қаттылығы мен тембрін басқара алатын орындаушының қолы тұратын ашық ойығы бар. Бойран - жұмбақ тарихы бар аспап. Бұл туралы ирландтардың өздері жазады: бойран, бәлкім, мың тоғыз жүз алпысыншы жылдардағы кейбір ескі ирланд жазбаларында, сондай-ақ Ирландияның оңтүстік-батысында маммер қолданған қолдан жасалған барабандарда естілетін бубеннен алынған. Шон Ориада (музыкант және қоғам қайраткері, ирландиялық халықтық музыканың қайта өрлеуінде үлкен рөл атқарды) бірінші болып боранның ирландиялық құрал екенін және оның тарихы біздің заманымызға дейінгі дәуірден басталғанын мәлімдеді. Басқалары, аспап ежелгі дәуірде белгілі бір рөл атқара алады деп ойлағанымен, оны музыкалық аспап ретінде жақында ғана кеңінен қабылдады деп санайды.
Аспаптың шығу тегі туралы бірнеше теориялар бар:
Аспап Африкадан келеді және Испания арқылы Ирландияға келеді;
Ол Орталық Азияда пайда болды және Ирландияға кельт оралмандары әкелді;
Бұл ауылшаруашылық құралынан Ирландияның ауылдық жерлерінде дамыды;
Оны Керри графтығының айлакер тұрғындары ешкі терісінің бағасын көтеру үшін ойлап тапты делінген.
Біздің қазір нақты білетініміз - барабандардың пішіні дөңгелек және негізінен жануарлардың терілері олардың үстінде созылған. Сонымен қатар олардың пайда болуы әр түрлі халықтар мен мәдениеттер арасында толығымен дербес орын алуы мүмкін. Ирландия тарихына келетін болсақ, Ирландияда барабан соғыс кезінде маңызды рөл атқарды. Ағаш пен былғары уақыт өте келе нашарлайтынын ескерсек, көрмелерде біздің заманымызға дейін бірде-бір барабан сақталмағаны таңқаларлық емес. Екі ғасыр бұрын Гаэль көсемдерінің өздерінің рулық жорық әуендері болғаны да белгілі. Бойран былғары поддонға керемет ұқсастығы бар, ол ғасырлар бойы Селтик елдерінің фермаларында астықты үйіндіден бөліп алу үшін қолданылған. Ол сондай-ақ маммер іс-шараларында және егін жинау мерекелерінде қолданылды. Шон Д.Халпенни өзінің Бойранның құпиялары атты кітапшасында бұл аспап мың тоғыз жүз елуінші жылдардың соңында танымал бола бастағанын жазады. Ол: Өзінің інісі, бубен, әлдеқайда танымал болды, бірақ іс жүзінде қолданылмады. Автор жиырма жылдан астам уақыт бубенда ойнады және елдің батысындағы ирландиялық музыканттардың осы аспапта ойнағанының ескі жазбаларын, сондай-ақ жақында Слиго округының флейташысы Симус Тансидің флейтаға қоса бубенді ойнайтын жазбаларын есіне алады. Мың тоғыз жүз жиырма жетінші жылғы бір жазбада лейтримдік Джон Рейнольдс флейташы Том Моррисонды дабылда сүйемелдейді. Добур тақтайшалары скотчпен жабылған болуы мүмкін, өйткені бубень буранға ұқсайды. ХХ ғасырдың ортасында қасықтар ирландия би музыкасында ұрмалы аспап ретінде қолданылды, ал калей ансамбльдерінде қақпан барабандары мен бөшкелері танымал болды. Боиран халықтық музыкада кеңінен таралды, негізінен Буилтер Мерсьер аспапта ойнайтын Шон Ориаданың және оның Келтори Куаланн тобының арқасында болды. Эмонне де Бильтердің айтуынша, буран Ирландияның кейбір жерлерінде ойналған және бұл аспапта Джон Б.Кин Дублиннің Эббат театрында қолданған Джон Б.Кин спектаклінің театрландырылған қойылымынан кейін қызығушылық танытқан. Кин Листоуэль аймағында бойран ойнағанын естіді. Бір мың тоғыз жүз қырық алтыншы жылы Кевин Данахердің батыс Лимерикте түсірген фотосуреттерінде жас орындаушының бойран сияқты, бір қолында барабан мен таяқ ұстағанын көруге болады.Шон Ориаданың Келтори Куаланн Ирландияда Педар Мерсье бойранмен ойнауды жалғастырған бастықтарға айналмас бұрын жақсы беделге ие болды. Бірақ бірінші альбомға басшы Пэдди Молони Вест Мит графтығындағы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Құрманғазы атындағы Қазақ Ұлттық консерваториясы
ОӘЖ
Құлекешов Д.М
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Шулы ұрмалы аспаптарда орындау теориялары
мамандығы бойынша - 5B040200 Аспаптық орындаушылық
Алматы 2021
Қазақстан Республикасының мәдениет және спорт министрлігі
Құрманғазы атындағы Қазақ Ұлттық консерваториясы
Үрмелі және ұрмалы аспаптар кафедрасы
ОӘЖ Қорғауға жіберілді
________________ Д. Махмуд
________________________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Шулы ұрмалы аспаптарда орындау теориялары
мамандығы бойынша - 5B040200 Аспаптық орындаушылық
Орындаған: Құлекешов Д.М
Ғылыми жетекші: оқытушы
өнер ғылымдарының магистрі
Бақылау нормасы:
Алматы 2021
Қазақстан Республикасының мәдениет және спорт министрлігі
Құрманғазы атындағы Қазақ Ұлттық консерваториясы
Факультет: Аспаптық орындаушылық
Кафедра: Үрмелі және ұрмалы аспаптар
Мамандық: Ұрмалы аспаптар
Тақырыбы: Шулы ұрмалы аспаптарда орындау теориялары
АҢДАТПА
Бұл димпломдық жұмыста ұрмалы аспаптар және шулы ұрмалы аспаптар жайлы жазамыз. Шулы ұрмалы аспапта ойнау мәнері, техникасы және орынтау теорияларымен танысамыз. Шулы қрмалы аспаптар шығу тарихы мен құрылымын және қай халықтар ойнағандығын біле аламыз. Қазақ халқының шулы ұрмалы аспаптарын танимыз және олар жайлы қысқаша мағлұматты осы дипломдық жұмыстың екінші бөлімінде баяндаймыз.
АННОТАЦИЯ
В этой дипломной работе мы будем писать о ударных инструментах и шумных ударных инструментах. Познакомимся со стилем, техникой и теорией исполнения игры на шумном ударном инструменте. Мы можем узнать историю и устройство шумных инструментов и какие народы на них играли. Мы узнаем шумные ударные инструменты казахского народа и кратко опишем их во второй части этой работы.
ANNOTATION
In this dissertation we will write about percussion instruments and noisy percussion instruments. Get acquainted with the style, technique and theory of playing a game on a loud percussion instrument. We can learn the history and equipment of noisy instruments and what peoples played on them. We learn about the percussion instruments of the Kazakh people and briefly describe them in the second part of this work.
___ ____________2021 ж. ________________ Құлекешов Д.М
Ғылыми жетекшісі: ________________
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
І БӨЛІМ ҰРМАЛЫ МУЗЫКАЛЫҚ АСПАПТАРДЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ ЖӘНЕ ЭВОЛЮЦИЯСЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
Шулы ұрмалы аспаптарда ойнау техникасының сипаттамасы және орындау теориялары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.2 Жасөспірімдердің музыканы ұрмалы аспаптармен қабылдауының психологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
ІІ БӨЛІМ ШУЛЫ ҰРМАЛЫ АСПАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.1Шулы ұрмалы аспаптар түрлері және құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.2 Қазақ халқының шулы ұрмалы аспаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .40
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі - соқпалы аспаптар адамзаттың ежелгі музыкалық аспаптарының біріне жатады, олар музыкалық мәдениеттің негізгі негіздерінің бірін білдіреді. Тембр-колористикалық түстердің мол байлығы, алуан түрлілігі, динамикасы мен мәнерлілігі, ұрмалы аспаптар музыкада толыққанды дауыс ретінде жеткілікті түрде ұсынылған. Қазіргі кезде ұрмалы аспаптар әр ансамбльде, оркестрде, шағын топта маңызды орын алады. Ешқандай барабандарды немесе ұрмалы аспаптарды қолданбайтын музыка жанрлары жоқ. Қосымша сүйемелдеуді қажет етпейтін ұрмалы аспаптардың жеке ансамбльдері де болды. Перкуссиялық аспаптар сүйемелдеушіні де барабан жиынтығы, конгас, бонго, әр түрлі перкуссия, оркестрлік перкуссия және жеке функцияларды да шыңдалған перкуссия: ең алдымен виброфон, сонымен қатар ксилофон, маримба, қоңырау, тимпани орындай алады. Сондықтан, ұрмалы аспаптарда ойнау оның ішінде барабандарды қоса алғанда қазіргі кездегі жалпы музыкалық мәдениеттің ажырамас бөлігі болып табылады. Перкуссиялық аспаптар қазіргі заманғы музыка мәдениетінде академиялық музыкадан бастап кантри джазына және хард-рокқа дейінгі әртүрлі стильдерде қолданылады. Музыкалық білім беру педагогикасы қазіргі заманғы музыкалық өнерде болып жатқан процестерге сәйкес болуы және оның принциптерін бейнелеуі керек екендігі анық. Мұндай сәйкестік мәселесін, соның ішінде ұрмалы музыкалық аспаптардың көмегімен шешуге болады.
Зерттеудің мақсаты: ұрмалы аспаптарда ойнау дағдыларын қалыптастыру әдістерін теориялық тұрғыдан негіздеу және эксперименттік жұмыста тексеру.
Зерттеу нысаны: Жасөспірімдерде ұрмалы аспаптарда ойнауға үйретудің негізгі дағдыларын қалыптастыру процесі.
Зерттеу пәні: жасөспірімдерде ұрмалы аспаптарда ойнаудың негізгі дағдыларын қалыптастыру әдістерін және шулы ұрмалы аспаптардың тарихы мен құрылымын қарастырамыз.
Жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан тұрады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалары бар. Жалпы көлемі дипломдық жұмыстың 42 және сурет № 1,2,3,4,5,6 - дан тұрады. Бөлімнің соңында қосымшасы бар. Қосымша дегеніміз берілген мағлұматқа мысал ретінде жүреді.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі түрлі кітаптардың, мақалалардың және зерттеу жұмыстарды қамтиды.
Кіріспеде жұмыстың өзектілігі мен жаңалығы белгіленген, зерттеу объектісі мен зерттелу дәрежесі және жұмыстың мақсаттары мен міндеттері көрсетіледі.
Бірінші тарауда - бөлім ұрмалы музыкалық аспаптардың шығу тегі және эволюциясы және шулы ұрмалы аспаптарда ойнау техникасының сипаттамасы және орындау теорияларын қамтиды. Екінші тақырыпшада жасөспірімдердің музыканы ұрмалы аспаптармен қабылдауының психологиялық ерекшеліктері жайлы баяндаймыз.
Екінші тарауда - шулы ұрмалы аспаптар түрлері және құрылымы және қазақ халқының шулы ұрмалы аспаптары жайлы айтамыз.
Гипотеза: жасөспірімдерге ұрмалы аспаптарда ойнауды үйренудің негізгі техникасын үйрету процесі сәтті болуы мүмкін, егер:
- қажетті құралдар жиынтығымен толықтырылған сабақтарға қажетті базаны құру;
- физикалық тұрғыдан сәйкес келетін және ұрмалы аспаптарды үйренуге қызығушылық білдіретін және жасөспірім оқушылардың психологиялық ерекшеліктерін ескеретін жасөспірімдерді тарту;
- музыкалық білім беру процесінің ерекшеліктеріне бейімделген оқыту әдістерін таңдау.
Дипломдық жұмыстың қорытындысы зерттеудің қорытындысын шығарады. Онда бөлімдерде қойылған міндеттерді шешу нәтижелері қорытындылайды. Қорытынды біліктілік жұмысында келесі міндеттер қойылды:
- ұрмалы музыкалық аспаптардың тарихы мен эволюциясын қадағалау;
- ұрмалы аспаптарда ойнаудың негізгі орындау техникасына сипаттама беру;
- ұрмалы аспаптардың қатысуымен жасөспірімдердің музыканы қабылдауының психологиялық ерекшеліктерін ашу;
- эксперимент жұмысына қатысушылардың шарттарын, контингентін бөліп көрсету;
- тыңдаушылардың біліктілік деңгейін анықтаудың диагностикалық әдістемесін әзірлеу;
- ұрмалы аспаптарды оқыту әдістемесін таңдап, музыкалық оқу процесінің жағдайына бейімдеу;
- эксперимент жұмысын ұйымдастыру және жүргізу және оның нәтижелерін қорытындылау.
Зерттеу әдістері: теориялық: зерттеу проблемасы бойынша ғылыми және әдістемелік әдебиеттерді зерттеу және талдау; эмпирикалық: педагогикалық бақылаулар, диагностикалық процедуралар, эксперименттік жұмыс.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі мыналар болды: оркестрлік музыканың ерекшеліктері және оның аудиторияға әсері туралы музыкатанудың теориялық ережелері; ұрмалы аспаптарда ойнауға үйретудің мазмұны мен реттілігін анықтайтын ережелерді қамтиды.
І БӨЛІМ ҰРМАЛЫ МУЗЫКАЛЫҚ АСПАПТАРДЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ МЕН ЭВОЛЮЦИЯСЫ
Ежелгі Ресейдегі ұрмалы аспаптар
Музыкалық қасиеттері бойынша ұрмалы аспаптар музыкалық қасиеттеріне байланысты екі түрге бөлінеді:
белгілі бір биіктіктегі дыбыстарды шығаруға арналған дыбыстың әуенді және гармоникалық негізінің бөлігі;
шулы ұрмалы аспаптар - дыбыстың ырғақты негізін жаңғыртуға қабілетті болып келеді.
Соқпалы аспаптар әр түрлі материалдардан жасалады: былғарыдан жасалған және металдан, ағаштан немесе әйнектен жасалған аспаптарға бөлінеді. Бірқатар дереккөздерді зерттей келе, біз осы музыкалық аспаптардың бірқатарының толық сипаттамасын таптық.
Ескі ұрмалы аспаптардың кейбіріне қысқаша сипаттама берейік. Ежелгі Ресейде барлық мембраналық аспаптар дабыл деп аталды. Олардың тек екі түрін атаймыз: жылқы бубендері былғары қабықпен тартылған, шабандоздың алдындағы ертоқымға байланған екі кішкентай қазан және оларды соғу үшін сфералық ұшы бар белдік қамшысы болған. Дабылдар - ескі заманда әскерде қолданылған. Дабылдардың санына сәйкес оның мөлшерінде ескерген. Оны төрт атқа мінгізіп, сегіз адам соғып отырған.
Еврей арфасы өздігінен дыбыс шығаратын ескі аспаптарға жатады. Бұл кішкентай металлдан жасалған және ортасын қисық бос ұшы бар болат тілдес таяқшамен дыбыс шығаратын болған. Олар еврей арфасын келесі жолмен ойнады: олар оны аузына басып, тілін бір саусақпен қысып, үнемі естіліп тұрған негізгі тонды шығарған. Бұл тілдің ұзындығы мен қалыңдығына байланысты болды. Бір қызығы, бір мезгілде әуенді ауыз қуысы мен тістерге резонанс тудыру мүмкіндігі болды.
Қасық (ложки) - бұл көбінесе сабында қоңырауы бар ағаш қасық жиынтығы бар аспап. Үш белгілі тәсілмен ойнау үшін әр түрлі көлемдегі үш немесе бес қасық қолданылады. (олар осы жұмыстың 1.2. бөлімінде сипатталған). Халықтық қасық ложки музыканттары ойынның виртуоздары болды, олар туралы замандастарының керемет пікірлері қалды. Халықтық мерекелер қасық жасаушыларсыз өткен жоқ, олардың әуендері бидің сүйемелдеуі ретінде қолданылды. Қасықпен ойнау өнері жиырмасыншы ғасырдың басында, олар жасалып жатқан орыс халық аспаптарының оркестрлеріне енген кезде өркендеді. Дәстүрлілермен қатар, жетілдірілген металл қасықтар пайда болды. Олардың тұтқаларына қоңыраулар немесе қоңыраулар ілініп тұрған.
Ратчет - шамамен елу мм мен жүз отыз мм өлшемдері бар аралықтары бар ағаш тақтайшалары бар аспап. Бір параллельі екі арқанға созылған шамамен жиырма осындай тәрелкені арқандардың ұштарынан екі қолмен алып, шайқап, сырт еткен дыбысты шығарады.
Барабан - мойынға арқанмен немесе белбеумен кеуде деңгейінде ілулі тұрған аспап. Бұл белгілі бір мөлшердегі кәдімгі тікбұрышты тақтайша Әдетте жиырма бес пен қырық бес смді қамтиды. Оны ағаш таяқшалармен ұрып, әртүрлі ырғақты бұрылыстар жасады және әуендер орындалды.
Ескі соққы - бұл қоңырау тәрізді балғамен немесе таяқпен ұрылған барабанның ойнау мәнері. Тарсылдау - бір-біріне соғылған кезде жарқын қоңырау дыбысын шығара алатын екі мыс табақша. Ежелгі ұрмалы аспаптардың көпшілігі әртүрлі композициялардағы заманауи симфониялық, эстрадалық оркестрлерде және т.б жерлерде кеңінен қолданылды. Оркестрлік орындау дәстүрлері қазіргі кезде әуесқойлық қойылымдарда үлкен сұранысқа ие. Сондықтан перкуссиялық орындаушылар кәсіби және әуесқойлық орындау саласында белсенді сұранысқа ие. Біздің жұмысымыздың тақырыбына тоқтала отырып, ұрмалы аспаптарда ойнау дағдыларын игеру күрделі, ұзақ мерзімді дайындық барысында қол жеткізілетіндігін атап өтеміз. Бүгінгі күні бұл қосымша білім беру процесінде, сондай-ақ әр түрлі әуесқой бірлестіктер жағдайында мүмкіндіктер береді. Көркемдік білім беретін мектептер, студиялар, сыныптар және т.б ұйымдар ең алдымен хобби, сауықтыру және өзін-өзі дамыту сұраныстарына жауап береді. Оқытудың таңдалған түріне қарамастан, олардың барлығында әрқайсысына тән дыбыс шығару техникасы бар ұрмалы аспаптардың ұқсас жиынтығы бар. Қазіргі кезде орындау ұжымдық немесе топтық процесінде қолданылатын заманауи ұрмалы аспаптардың типтік жиынтығын қарастырайық.
Классикалық симфониялық оркестрдегі ұрмалы аспаптар.
Тимпани - классикалық симфониялық оркестрде өз орнын тапқан алғашқы ұрмалы аспап. Олар үлкен тимпандардан шыққан. Бұл мембранасы бар барлық ұрмалы аспаптардың прототипі болып табылатын тимпанум аспабынан шыққан. Ежелгі тимпанум денеден және оның үстіне созылған былғарыдан тұрды. Дыбыс теріні ұсақ таяқшалармен ұру арқылы шығады. Белгілі тимпандар кішкентай және үлкен болып бөлінеді. Өздерінің әндерінде және билерінде адамдар тимпан соққыларымен бидің жылдам қозғалыстарында бір-бірін қоздырды. Қазіргі заманғы бубен tambour de basque - бұл тоғыз жеңіл тимпанонды модификациялау болып табылады. Бірақ үлкен немесе ауыр тимпанум заманауи тимпаниге айналды. Тимпани Еуропада өте ұзақ уақыттан бері танымал және айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Бүгінде тері шикізатының белдіктерінің орнына теріні қатайту үшін арнайы бұрандалар қолданылады. Тимпани басқа тимпандардан әртүрлі биіктіктегі дыбыстарды шығару қабілетімен ерекшеленеді.
Қазіргі эстрадалық оркестрде, эстрада мен рок музыкасында ұрмалы аспаптар
Қазіргі заманғы әртүрлі жанрдағы музыкада ұрмалы аспаптардың рөлі керемет өсті. Бұл аспаптардың құрамы кеңейіп, құрылымы жақсарды. Электромузиялық ұрмалы аспаптар пайда болды. Әуесқой оркестрдің орындауында поп-жанрда кең танымал болды .
Эстрадалық оркестрде перкуссия дәстүрлі ішектермен, классикалық симфониялық оркестрдің үрлемелі аспаптарымен, саксофондар тобымен, пернетақталармен бірге ойналады. Эстрадалық-симфониялық оркестрде әр түрлі стильдерді біріктіретін барабандар тимпаний паййдаланылады. Керней, тромбондар мен саксафондар және ағаш үрмелі аспаптар, арфа және басқалары кіретін үлкен топ үшін тимпаний мен барабандар ырғақты рамка ретінде қызмет етеді. Топ репертуарының стилистикалық кеңдігіне байланысты барабаншы бірнеше стильде ойнау дағдыларын игеруі керек. Барабаншыға барабандарды олардың дыбысы джаз құрамына да, оркестрге арналған эстрадалық әнге де және эстрадалық оркестрдің бізге ұсына алатын көптеген нұсқаларына сәйкес келетін етіп баптауы керек. Бұл эстрадалық-симфониялық оркестр құрамына барабан жиынтығын енгізуге әкеледі. Оған қоса, эстрадалық және эстрадалық-симфониялық оркестр құрамына көптеген ұрмалы аспаптар кіре алады: конгалар, бонго, гуиро, бубеньдер, шашыратқыштар және басқа ұрмалы аспаптар кірді. Көркемдік міндеттерге байланысты олардың дыбысын бүкіл топ орындай алады. Ол заманауи музыкаға тән бай тембр мен ырғақты бояу жасауға мүмкіндік беретін музыкант-перкуссионистер болды.
Рок музыкасындағы барабандар
Бұл аспаптардың барлығы жанданған және заманауи рок музыкасында кең сұранысқа ие болды. Сонымен, рок-музыка стилін барабандарсыз және барабансыз елестету мүмкін емес. Он тоғызыншы ғасырдың аяғында барабан жиынтығына көше джаз оркестрлерінің ашық аспан астында еркін қозғалуына мүмкіндік беретін жүруге мүмкіндік беретін үлкен барабан, жұп цимбалы және белбеудегі серуендейтін барабандар кірді.
Барабан жиынтығы үнемі жетілдіріліп, өзгертіліп отырды. Жиырмасыншы ғасырдың басында үй ішінде жұмыс істеуге мүмкіндік туды, ал барабан жиынтығы заманауи келбетке жақындады. Кейінірек, рокин ролл мен рок музыкасына келе отырып, жоғарыда сипатталған классикалық барабан жиынтығында одан әрі өзгерістер болды: аталғандардан басқа ондағы жиынтық алуан түрлі болып, әр түрлі элементтермен толықтырылды. Сонымен қатар, барабан дыбысының тембрі өзгереді: ол қатты, терең, төмен және бай естіледі. Бұрын қолданылмаған әр түрлі ырғақтық вариацияларды қолдануға болатын болды. Екі бас барабанды ойнаудың жаңа тәсілі пайда болды. Рок музыкасына тән ерекше қысым бас барабанының соққысы күшті соққыларға ғана емес, әлсіз дауылдарға да түсуімен қамтамасыз етіледі. Жылдам, ашулы ырғаққа қол жеткізу үшін жылдам бас орамы қолданылады. Екпін әдейі жаңа ырғақты үлгілерге ауысады Рок-музыканың негізгі ағымындағы ұрмалы аспаптарға қатысты ең маңызды жаңалық - бұл жылдамдықтың пайда болуы (екі бас барабанды ойнау тәсілі). Бұл музыкалық дыбысты күрт өзгерту мүмкіндігіне алып келген, тіпті жаңа музыкалық стильдердің пайда болуына серпін берген тағы бір маңызды оқиға болды. Барабаншылар өз жинақтарын ұзақ уақыт бойы бір бөшкемен емес, екі бөшкемен толықтыра бастады. Бұл шешім ХХ ғасырдың сексенінші жылдарында ғана қолданылды. Сондай-ақ, музыканттың экспрессивті аспаптарды, әсіресе қысым сезімін тудыратын аспаптарды қолдану мүмкіндіктері кеңейіп жандана түсті. Жылдам бас дыбыстары - дыбыстық шабуыл, құтырған ырғақтың елесін жасайды. Ауыстырылатын екпінді жаңа ырғақты нақыштар музыканттарға рок-музыканың экспрессивтік құралдарында жаңаруға және алға жылжуға мүмкіндік берді. Одан кейін екі үлкен бас барабаннан гөрі ойнатылатын жетек қондырғысы немесе гимбал енгізілді. Бұл екі соққысы бар екі фунттық педаль. Барабандардың, том-томдардың, ротомомдардың, табақшалардың, соқпалы аспаптардың кең жиынтығы, бұл орындаушыға педальдарды қолдана отырып, екі қолмен және екі аяқпен ойнауға мүмкіндік беретін белгілі бір жүйеге жинақталған - міне қазіргі барабан жиынтығы. Соңғы онжылдықта электрондық барабандардың пайда болуымен және кең таралуымен ерекшеленді. Олар рок-музыкада кейбір акустикалық эффекттер жасау үшін әлі күнге дейін бірен-саран қолданылады. Бірақ орындаушылар үшін оларды пайдалану үшін кең перспективалар ашылды.
Эстрадалық музыкадағы перкуссия.
Рок музыкасы - поп-музыка да электронды аспаптарға көңіл бөле бастайды. Электронды аспаптар қазіргі жиырма бірінші ғасырда әсіресе танымал болды. Бір мың тоғы жү жетпіс алтыншы жылы жасалған алғашқы сериялы электронды барабан, Syndrum моделі қатты әсерді тудырмады. Алайда, кейінірек, бір мың тоғы жүз сексен үшінші жылы әлемдегі алғашқы электронды барабан жиынтығы - SDS-V пайда болуымен нақты бетбұрыс жасалды. Содан бері электронды барабан жинақтарын жасау мен жетілдірудегі жетістіктер тоқтаған жоқ. Ықшамдық, портативтілік, жан-жақтылық, акустикалық және электронды аспаптың мүмкіндіктерінің үйлесімділігі сияқты артықшылықтарды атап өтейік. Музыканттардың мүмкіндіктері таңғажайып кеңейіп, өзгеріп тұрған стильге сәйкес тембрлер жиынын бірден ауыр металдан халық музыкасына дейін өзгертуге мүмкіндік береді. Ежелгі Ресейдегі ұрмалы аспаптардың ерекшеліктерін зерттей келе, олардың қазіргі заманғы оркестр аспаптарының прототипі болған көптеген түрлері бар екеніне көз жеткіздік. Бұл аспаптардың біртіндеп жетілдірілуі орындаушылық практикада олардың жаңа түрлерінің пайда болуына және консолидациялануына әкеліп соқтырғаны анықталды. Ұрмалы аспаптар дамуының жаңа эволюциялық кезеңі академиялық және эстрадалық бағыттардың әр түрлі орындаушылық топтарының практикасында кеңінен сұранысқа ие барабан жиынтығы мен электронды ұрмалы аспаптардың пайда болуына әкелді.
Ұрмалы аспаптарда ойнау техникасының сипаттамасы және орындау теориялары
Қасықтарда ойнауға арналған тәсілдері. Қасықтарда ойнаудың үш әдісі бар:
Сол қолда тұтқалары сыртқа және жарты шарлардың өсінділері ішке қарай екі қасықты қысыңыз, осылайша саусақтарыңызды қысып, қысқанда олар бір-біріне соғады. Оң қолында олар үшінші қасықты сабынан ұстап, сол қолындағы қасықтарды онымен ұрады. Егер төртінші, үлкен қасық болса, онда оны тұтқаның артына ұстап, мезгіл-мезгіл сол үшінші қасықпен ұрады.
.Екі қолда, саусақтардың арасында бір-біріне шығып тұрған жұп қасық қысылған. Қолдарын кезек-кезек немесе бір уақытта шайқап, орындаушы ырғақты соққылар шығарады. Басқа жағдайларда, оң қолдың бірнеше қасықтары сол қолдың бірнеше қасықтарын ұрады.
. Сол қолдың саусақтары арасында жарты шарлардың өсінділері сыртқа шығып, үш қасықты қысып тұрады. Төртінші, үлкен қасық сол аяқтың етік бөлігіне салынған. Олар соққылар жасау үшін қолданылатын бесінші қасықты оң қолына алады: сырғанау - сол қолдың үш қасығында және мықты, жұлын - жүктеу білігінің артында орналасқан қасықта. Егер тұтқаларында қоңырауы бар қасықтар қолданылса, онда орындаушыны соғу үшін қасықтарды көтеріп, басымен шайқайды.
Барабан ойнаудың әдістері. Ойынның негізгі тәсілі - ұру. Соққылардың түрлері әртүрлі болып келеді. Олардың айырмашылықтары олардың аттарынан да көрінеді, олар дыбыстардың санын, бір соққыда, позицияда, қолды немесе аяқты қолданғанда көрсетеді: бұл бір жоғары соққы, бір төмен соққы, білектің қос соққысы, қос саусақтың соққысы, бір соққы, қос соққы, жиек соққысы, кросс таяқ, үш мәрте соққылар болып бөлінеді.
Әсер ету әдісінен басқа, ағаш таяқтарды ұстау түрлері де үлкен маңызға ие. Дәстүрлі ұстау кезінде оң қол, әдетте, параллель ұстайды, ал сол қол таяқшаны, алақанды жоғары, көрсеткіш пен сақина саусақтарының арасынан ұстайды. Дәстүрлі ұстау джаз ойнауда басқа стильдерге қарағанда көбірек танымал, дегенмен оны бірнеше рок-барабандар ойнау кезінде қолданады.
Тұтқа - ол жүрісті жеңілдету үшін қолданылған. Торды барабанды мойнына ілулі белдікте көтеріп, барабанды бір жамбасқа екінші жамбасқа жақындатқан және ойнауға ыңғайлы болу үшін аздап қисайған, осы ойнау мәнері әскери марш барабаншыларынан шыққан. Бұл барабаншыға барабанды тізесімен ұрмай барабанда ойнауға және марш жасауға мүмкіндік берді. Барабанның осы күйіне байланысты симметриялы ұстауды екі қолмен қолдану сол қолдың өте ыңғайсыз жағдайына, ал барабанның алдыңызда тура орналасуы ыңғайсыз жүруге әкелді. Барабан сөреде тұрса да, көптеген барабандар дәстүрлі ұстағышты пайдаланып барабандарын еңкейтеді. Параллель ұстау кезінде әр қол дәстүрлі ойнау мәнерәнен айырмашылығы - таяқтарды бірдей ұстайды. Ол барабанның түбін төменнен қолдың индексімен және ортаңғы саусақтарымен ұстап, оны орап, бас бармағымен үстіңгі жағына бекіту арқылы орындалады. Бұл таяқтың еркін қозғалуына және ұрмалы аспапқа соғылғаннан кейін секіруге мүмкіндік береді. Орындаушының қолында алақандар бір-біріне тура бағытталады, ал таяқшаны білектері емес, негізінен саусақтар қозғалады. Бұл өте талғампаздықты қамтамасыз етеді, сондықтан көптеген тимпанийлер француз ұстағышын ойнағанды жақсы көреді. Бұл ұстау саусақтың жылдам бұлшық еттерін қолданатындықтан, алпыс төрттік нотаға дейінгі ұзақтықты қолданатын ауыр металл әуесқойлары үшін өте танымал.
Бұл тұжырымдама дененің және қолдың осындай орналасуын білдіреді, онда барлық орындалу уақытында орындаушының бұлшықеттері қажетті әрекеттерді орындау кезінде аз жүктемені алады. Дененің дұрыс орналасуын алу үшін мыналар қажет:
Орындықтың биіктігін орындаушының жамбасы тізеден шамамен он - он бес см жоғары болатындай етіп орнатыңыз. Бұл аяқтың өнімді жұмыс жасауы үшін өте қажет.
Арқа жағыңызды түзетіңіз - иілген арқа барабаншының беріктігін айтарлықтай төмендетеді.
Қолдың дұрыс орналасуын алу үшін таяқтарды кез-келген құлыппен алу керек, қолды төмен түсіру, оларды барлық буындарда босаңсу: иық, шынтақ, қол; қолдарыңызды алдыңызда шынтақпен тоқсан градусқа бүктеңіз; таяқтардың ұштарын тұзақ барабанының ортасына бағыттаңыз.
Барабандаудың негізгі әдістері және бір соққылы барабанның барысы дегеніміз не? Бұл нақты соққының өзінен тұратын әрекет. Бұл техниканы орындау үшін сіз қай тұтқаны қолданғаныңыз маңызды емес, техника өзгеріссіз қалады. Барабаншы дұрыс позицияны алу керек.
Шынтақты, иықты немесе одан сәл төмен болатындай етіп алға қарай жылжытыңыз, ал қолды босаңсытып, еденге параллель күйде болуы керек;
Иықты босаңсыту, соның арқасында білек бастапқы қалпына келеді. Бұл кезде қоштасу қимылына ұқсас қылқалам қозғалысын жасау керек. Білек буынының максималды релаксациясы маңызды - осының арқасында тістеу әсеріне қол жеткізіледі.
Қол өзінің бастапқы қалпына келген бойда таяқша барабанның бетіне соғылады, ал ол бетінен секіреді, ал біз құлап қалудан аулақ болуымыз керек. Мұны істеу үшін, пластикті таяқпен ұстағанда, қол мен саусақтарды қыспаңы, керісінше оларды босаңсытыңыз, бұл қайтарымның қайтарылуына әкеледі. Тығыздау күшін бір кружка шай мысалында көрсетуге болады: біз оны қатты ұстаймыз, ол біздің қолымыздан түсіп кетпейді, бірақ біз оны керемет күшпен ұстамаймыз. Өкінішке орай, балаларды оқыту барысында бұл техниканы игерудің теориялық және техникалық элементтердің көптігі салдарынан баланың оқуға және музыкаға деген қызығушылығы жоғалуы мүмкін, бұл қолайсыз.
Қос соққы техникасы.
Қос соққы дегеніміз - біз бір әткеншекте екі соққы жасаймыз. Бұл қалай болады? Мұны екі жалғыз ереуілдің мысалында, дәлірек айтқанда, олардың арасында не болатынын қарастырған ыңғайлы.
Осылай жасаймыз: біз таяқтың ұшымен саусақпен сәл итерілген сияқты соққы жасауымыз керек. Бұл жағдайда соққының жалпы қозғалысы тоқтамайды және бір соққыға толығымен ұқсас! екінші музыканың дыбысы біріншіге қарағанда тыныш болады. Бірінші соққысы таяқшаның иығында цимбалдың шетінде жасалады және басымен цимбалдың ортасына жақынырақ болады. Толқын әсеріне жету - динамикалық қозғалыс және ұрмалы аспаптарда ойнау кезінде негізгі болып табылады.
Екі рет саусақпен соққы беру әдісі
Бұл техниканың механикасын барабан жинағынсыз түсіну өте ыңғайлы:
Жиынық таяқ алу керек;
Қолдың күйін сақтай отырып, қолыңызды шынтағыңызға қойыңыз;
Таяқшаны үлкен және ортаңғы саусақтармен басқарыңыз.
Толығымен ашылған кезде таяқтың ұшы қолдың иығына қарай бағытталуы керек сұқ саусақ бас бармақтың ұшымен жалғасады, бұл таяқ сырғып кетуіне жол бермейді. Сырғанау - барабан ойнағанда қажет емес.
Осы элементті пысықтап, оны барабандарда игеруге кірісуге болады. Бір соққының үш нүктесін аяқтағаннан кейін, біз білектің қос соққысының маңызды нүктесіне - қайта оралуға келеміз. Бұл жағдайда біз оны сөндірмей, таяқшаның серпілуіне жол беруіміз керек. Тағы да, негізгі элемент - бұл секіру, біз таяқшаның серпілуін тоқтатпауымыз керек, содан кейін саусақтарымызды екінші соққымен жабуымыз керек. Аяқпен ойнау техникасы Аяқпен ойнау принциптері қолмен ойнауға ұқсас, бірақ өз нюанстарына ие келеді. Алдымен сізге дұрыс параметр туралы айту керек. Біз аяғымызды еденге параллель педальға қоюымыз керек. Саусақтардың бүгілуінің табанының бір бөлігіне баса назар аударамыз. Педаль соққысы пластиктің бетінде орналасқан. Еске салайық, біз бұл тапсырманы орындау үшін ең аз күш салуымыз керек, яғни дұрыс балансты табуымыз керек. Бұл тепкілеу техникасының бастапқы позициясы.
Жасөспірімдердің музыканы ұрмалы аспаптармен қабылдауының психологиялық ерекшеліктері
Перкуссиялық аспаптар туралы айта отырып, олардың қазіргі заманғы өзектілігі және соның салдарынан қазіргі заманғы тенденциялар мен тенденциялардың әсерінен дыбыстың тән әсері туралы айта алмаймыз. Мұнда ұрмалы аспаптардың дыбысы адамға қалай әсер ететінін анықтау керек. Бізге қол жетімді қайнар көздерден біз қажетті классификацияны таппадық. Біз бұл мәселені үш негізгі аспект бойынша қарастырамыз - жасөспірімдердің эмоционалды, физикалық және әлеуметтік салаларына әсері.
Олардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық.
A) Ұрмалы музыкалық аспаптар дыбысының жасөспірімдердің эмоционалдық сферасына әсері. Бұл әсер бірқатар факторларға байланысты: жас ерекшеліктері; географиялық орналасу және жасөспірімдер өсетін әртүрлі отбасылық жағдайға байланыстырсақ болады. Бұл факторлар ұрмалы музыкалық аспаптардың оң немесе теріс қабылдауын және соның нәтижесінде олардың дыбысының жасөспірімдерге оң немесе теріс әсерін анықтайды. Заманауи музыка ұрмалы аспаптардың көптігімен және жарқын ырғақпен сипатталады. Қазіргі заманғы тенденциялар - жасөспірімдер өмірінің ажырамас бөлігі, сондықтан ұрмалы музыкалық аспаптардың музыкалық шығармаларда дыбысталу процесінде қабылданған кезде оларға оң әсері туралы айтуға болады. Алайда, музыкалық контексттен шығарылған барабан дауысы олардың динамикасы жасөспірімдерге кері әсер етуі мүмкін. Сургут музыкалық-драма театрында барабаншы ретінде жұмыс істейтін орындаушы экскурсиялар өткізілді. Ол экскурсияда оларды актерлермен, режиссермен және т.б. танысудан басқа, жасөспірімдер оркестрлік аспаптардың дыбысымен танысып, ұрмалы аспаптарға қызығушылық танытты, ал кейбіреулері (қыздар) олардың шамадан тыс көлемін атап өтті).
B) Ұрмалы музыкалық аспаптар дыбысының жасөспірімдердің физикалық сферасына әсері. Музыкалық терапия - музыканы ем ретінде қолданатын психотерапиялық әдіс.Қазіргі заманғы ғалымдар атап өткендей, музыкалық терапия өмір барысында балалардың психофизикалық денсаулығын түзетуге ықпал етеді. Белсенді және пассивті тыңдау музыкалық терапияның түрлері. Психо-гимнастикалық этюдтерді орындаумен дұрыс таңдалған музыканы тыңдау балалардың иммунитетін жоғарылатады, стресс пен тітіркенуді, бас ауруы мен бұлшықет ауырсынуын жеңілдетеді, тыныш тыныс алуды қалпына келтіреді. Ең ежелгі білімнің үстіне салынған заманауи ақпарат әртүрлі музыкалық аспаптардың дыбыстарының адам ағзасына әр түрлі әсер ететіндігін көрсетеді. Ұрмалы аспаптарға келетін болсақ, олардың дыбысы тұрақтылық сезімін, болашаққа деген сенімділікті сезінуге, физикалық қуаттандыруға және адамға күш-қуат беруге қабілеттілікке ие екендігін айтады. Өздеріңіз білетіндей, ғалымдар музыкалық аспаптарда ойнауды ерте жастан үйрену және ұзақ мерзімді қарқынды музыкалық практика баланың дамуына, ақпаратты құлақпен қабылдауға, моторикада, кеңейтуге пайдалы әсер етеді деп санайды. Сөздік қоры және логикалық ойлауды дамытады. Біз бұған әр түрлі музыкалық стильдер аясында ұрмалы аспаптардың дыбысы баланың физиологиясына әр түрлі әсер ететіндігін қосамыз, сондықтан олардың таза позитивті немесе жағымсыз әсерлері туралы бірмәнді сөз айту мүмкін емес. Барабанның көлемі: тек орындаушыға байланысты. Соқпалы аспаптардың өздері кез-келген музыкалық аспаптың ең кең динамикалық диапазонына ие.
C) Ұрмалы музыкалық аспаптар дыбысының жасөспірімдердің әлеуметтік саласына әсері. Бұл, әрине, Дыбыс бөліміне жатпайды, бірақ бұл өте маңызды. Ұрмалы аспаптарды иемдену белгілі бір жолмен мектепте жасөспірімнің әлеуметтік мәртебесін нығайтуға көмектеседі, ал барабандарға әрдайым құрметпен қарайды. Бұл өте қарапайым түсіндіріледі: барабаншы жаттығудың басынан бастап құрдастары үшін неғұрлым тартымды, заманауи музыканы орындайтын болады. Ұрмалы аспаптар дыбысының жасөспірімдерге әсер етуінің әр түрлі түрлерін қарастыра отырып, көп жағдайда оң әсер етеді деген қорытынды жасауға болады. Аспаптың дауыстылығына байланысты қауіпсіздік стандарттарының белгілі бір жағдайларын сақтай отырып, ұрмалы аспаптардың дыбысы - қабылдаудың эмоционалдық, психикалық және физикалық компоненттеріне жағымды әсер етеді, сонымен қатар дағдылары бар жасөспірімдердің әлеуметтік мәртебесін нығайтуға көмектеседі.
ІІ БӨЛІМ ШУЛЫ ҰРМАЛЫ АСПАПТАР
Ұрмалы музыкалық аспаптардың алуан түрлілігі мен пішіндері және музыкалық дыбысына байланысты бөлінеді. Бір аспаптар бірнеше топқа жатуы мүмкін. Дыбыс биіктігі бойынша ұрмалы аспаптар екіге бөлінеді
Шкаланың нақты ноталарына келтіруге болатын белгілі бір биіктігі бар ұрмалы аспаптар. Мұндай аспаптарға - тимпаний, ксилофон, виброфон, қоңырау және басқалары жатады.
Белгілі бір дыбысқа икемделмеген, анықталмаған биіктігі бар ұрмалы аспаптар. Бұл аспаптарға үлкенді-кішілі барабандар, үшбұрыш, цирбал, дабыл, кастет және басқа аспаптар жатады.
Дыбыс шығару арқылы ұрмалы аспаптар бөлінеді:
Мембранофондар - бұл дыбыстық денесі былғарыдан немесе пластмассадан жасалған созылған қабықша. Оларға тимпаний, барабан, дап, бонго, дхол, дабыл, том-том және т.б. ұрмалы аспаптар жатады.
Идиофондар - дыбыстық бүкіл денесі аспап болып саналатын гонг немесе толығымен дыбыстық денелерден тұратын аспаптар үшбұрыш, ксилофон, маримба, виброфон, қоңыраулар, ұрғыш ұрмалы аспаптар жатады.
Идиофондар жасалатын материалына байланысты бөлінеді:
Дыбыстық элементтері металдан жасалған металл идиофондар - металлофондар, үшбұрыш, виброфон, қоңыраулар және т.б ұрмалы аспаптар;
Дыбыстық элементтері ағаштан жасалған ағаш идиофондар - ксилофон, қорап, корей қоңыраулары және тағы басқа ұрмалы аспаптар жжатады.
Мұнда аталған көптеген аспаптар халықтар арасында тарап және жақсартылып, ұлттық деңгейге жетті. Мен барабандарды, цимбалдарды, тимпаниді, дабыл, сондай-ақ ксилофон, қоңырау және басқа да ұрмалы аспаптарды айтып тұрмын. Олардың барлығы ежелден әлемдегі әр түрлі оркестрлердің құрамында болды: симфониялық, жез, эстрадалық және фольклорлық оркестрлер кеңінен қолданды.
Бірақ орыс халқында күнделікті өмірде туылған және олармен тығыз байланысты бірнеше ерекше ұрмалы аспаптар бар. Олардың кейбіреулері, мысалы: қасық, сылдырмақ, қоңыраулар және тағы басқа шулы ұрмалы аспаптар, үй ансамбльдері мен көркемөнерпаздар оркестрлерінде ғана емес, кәсіби сахнада да өз орындарын заңдастырды. Олардың барлығында сыртқы ретінде ортақ өзіндік ерекшеліктері бар.Олар: сыртқы түрі мен дыбысы, қарапайымдылығы мен көңілділігімен бір бірінен ажыратылады. Олардың ең кең таралғандарына біз осы дипломдық жұмыста көңіл аударамыз.
2.1 Шулы ұрмалы аспаптар түрлері және құрылымы
Шулы ұрмалы аспаптар көнеден келе жатқан аспаптар. Олардың қазірге дейін алуан түрлері жетті. Осы дипломдық жұмыста шулы ұрмалы аспатардың түрлері мен құрылымы және шығу тарихын баяндаймыз.
Ашико - батыс африкалық ұрмалы музыкалық аспап, қиылған конус тәрізді барабан. Олар қолдарымен ашико халқы ойнайды. Ашико Батыс Африка, Нигерия, Йоруба халқы болып саналады. Бұл атау көбінесе еркіндік деп аударылады. Ашико емдеу, инициация рәсімдері, әскери рәсімдер, ата-бабаларымен байланыс, қашықтыққа сигнал беру және т.б. үшін осы аспапты қолданды. Кубадағы Ашико тәрізді барабандар - боку деп аталса, карнавалдар мен көше шерулерінде компарса деп аталды.
Барабан корпусы - қысқартылған конус, оның үсті былғарымен жабылған, ал төмен жағы ашық. Дәстүрлі түрде қатты ағаштың бір бөлігінен жасалынған заманауи ашико теріден жасалады. Ешкі немесе бөкеннің терісі көбінесе мембрана ретінде, сирек жағдайда сиыр терісі қолданылады. Мембрананың созылуын арқандар мен сақиналар жүйесі басқарады. Қазіргі заманғы ашикода пластикалық қабықшалар болуы мүмкін. Биіктігі жарты метрден метрге дейін жететін ашико бар.
Ойын техникасы. Шыныаяқ формасы тек екі негізгі тонды шығаратын Джембеден айырмашылығы, ашико дыбысы әсердің мембрананың шетіне (немесе ортасына) қаншалықты жақын болуына байланысты. Дәстүрлі музыкада ашико Джембені ешқашан сүйемелдемейді, өйткені бұл мүлдем басқа барабандар. Ашико - ер барабан, ал Джембе - әйел деген пікір бар.
Баниа (Баия) - Солтүстік Үндістанда кең таралған бенгалиялық ұрмалы музыкалық аспап. Бұл былғары қабығы бар және ыдыс тәрізді керамикалық корпусы бар шағын өлшемді бір жақты барабан. Дыбыс саусақтардың және қолдың соққыларынан шығады. Табламен бірге қолданылады.
Бангу (данпигу) - қытайдың ұрмалы музыкалық аспабы, кішкентай бір жақты барабан. Қытай тілінен - ағаш тақтай, гу - барабан. Бангудың әйелдік нұсқасы және банганың еркек нұсқасы бар.Оның қабырғалары массивті, дөңес жағы жоғары қаратылған ағаш ыдыс тәрізді корпусы бар. Істің ортасында кішкене тесік бар. Былғары қабық дененің дөңес бөлігіне созылып, оған шпилькамен бекітілген.Дыбыс екі таяқшаны соғу арқылы шығады. Қадамның өзгеруіне соққы орнын мембрананың ортасынан периферияға ауыстыру арқылы қол жеткізіледі. Ойын кезінде банга штативке орнатылады. Банггу халық музыкасында, сонымен қатар опера оркестрлері мен түрлі музыкалық ансамбльдерде кеңінен қолданылады. Театрда, әдетте, дирижер ойнайды, ол банганың көмегімен оркестр музыканттары мен сахнадағы әртістерге шартты сигналдар береді. Бангу кейде жеке аспап ретінде де қолданылады.
Барабан - ұрмалы музыкалық аспап, мембранофон. Көптеген халықтар арасында кең таралған. Ол теріден жасалған мембраналар бір немесе екі жағынан созылған қуыс цилиндрлік ағаш (немесе металл) резонатор корпусынан немесе жақтаудан тұрады (қазір пластикалық мембраналар қолданылады).Салыстырмалы қадамды мембраналарды керу арқылы реттеуге болады. Дыбыс мембрананы жұмсақ ұшымен ағаш балғамен, таяқпен, қолмен ұрып, кейде ысқылап шығарады. Барабан сөзінің түркі тамыры бар болса керек. Ежелгі Шумерде барабанның бар екендігі біздің эрамызға дейінгі үш мың жылдар шамасында белгілі болған. Месопотамиядағы қазба жұмыстары кезінде шағын цилиндр түрінде жасалған ежелгі ұрмалы аспаптардың кейбіреулері табылды, олардың пайда болуы біздің дәуірімізге дейінгі үшінші мыңжылдықта басталды. Ежелгі заманнан бастап барабан белгі құралы ретінде, сондай-ақ ғұрыптық билерді, әскери шерулер мен діни рәсімдерді сүйемелдеу үшін қолданылған. Барабандар қазіргі Еуропаға Таяу Шығыстан келді. Әскери барабанның прототипі Испания мен Палестинадағы арабтардан алынған. Аспаптың ұзақ даму тарихын оның қазіргі кездегі алуан түрлілігі де дәлелдейді. Әр түрлі пішіндегі тіпті құм сағаты түрінде де - Бата және өлшемдері диаметрі екі м -ге дейін жететін барабандар белгілі. Қола, ағаш барабандар бар олар ұялы барабандар -деп аталады. Алғаш рет Ресей армиясында барабандарды қолдану туралы бір мың бес жүз елу екінші жылы Қазан көтерілісі кезінде айтылды.
Бойран - диаметрі жарты метр, әдетте он сегіз дюймі бар дабылға ұқсайтын ирландиялық ұрмалы музыкалық аспап. Ирландиялық bodhran сөзі ирланд тілінде бор немесе boiron, ағылшынша - буран, орыс тілінде boiran немесе boran деп айту дәстүрге айналған найзағай, саңырау және сонымен қатар - жалықтыратын)деп аударылады.Бойранды тігінен ұстайды, оның үстінде сүйекке ұқсас ағаш таяқшамен белгілі бір әдіспен ойнайды. Бойрананың диаметрі жиырма бестен - алпыс бес сантиметрге дейін, әдетте отыз бестен - қырық бес сантиметрге дейін кездеседі. Оның қабырғаларының тереңдігі тоғыз -жиырма сантиметрге дейін жетеді. Дабылдың бір жағында ешкінің терісі созылған алайда қазіргі өндірісте синтетикалық былғарыда, кенгуру терісі сияқты жаңа материалдар да қолданылады. Екінші жағы дыбыстың қаттылығы мен тембрін басқара алатын орындаушының қолы тұратын ашық ойығы бар. Бойран - жұмбақ тарихы бар аспап. Бұл туралы ирландтардың өздері жазады: бойран, бәлкім, мың тоғыз жүз алпысыншы жылдардағы кейбір ескі ирланд жазбаларында, сондай-ақ Ирландияның оңтүстік-батысында маммер қолданған қолдан жасалған барабандарда естілетін бубеннен алынған. Шон Ориада (музыкант және қоғам қайраткері, ирландиялық халықтық музыканың қайта өрлеуінде үлкен рөл атқарды) бірінші болып боранның ирландиялық құрал екенін және оның тарихы біздің заманымызға дейінгі дәуірден басталғанын мәлімдеді. Басқалары, аспап ежелгі дәуірде белгілі бір рөл атқара алады деп ойлағанымен, оны музыкалық аспап ретінде жақында ғана кеңінен қабылдады деп санайды.
Аспаптың шығу тегі туралы бірнеше теориялар бар:
Аспап Африкадан келеді және Испания арқылы Ирландияға келеді;
Ол Орталық Азияда пайда болды және Ирландияға кельт оралмандары әкелді;
Бұл ауылшаруашылық құралынан Ирландияның ауылдық жерлерінде дамыды;
Оны Керри графтығының айлакер тұрғындары ешкі терісінің бағасын көтеру үшін ойлап тапты делінген.
Біздің қазір нақты білетініміз - барабандардың пішіні дөңгелек және негізінен жануарлардың терілері олардың үстінде созылған. Сонымен қатар олардың пайда болуы әр түрлі халықтар мен мәдениеттер арасында толығымен дербес орын алуы мүмкін. Ирландия тарихына келетін болсақ, Ирландияда барабан соғыс кезінде маңызды рөл атқарды. Ағаш пен былғары уақыт өте келе нашарлайтынын ескерсек, көрмелерде біздің заманымызға дейін бірде-бір барабан сақталмағаны таңқаларлық емес. Екі ғасыр бұрын Гаэль көсемдерінің өздерінің рулық жорық әуендері болғаны да белгілі. Бойран былғары поддонға керемет ұқсастығы бар, ол ғасырлар бойы Селтик елдерінің фермаларында астықты үйіндіден бөліп алу үшін қолданылған. Ол сондай-ақ маммер іс-шараларында және егін жинау мерекелерінде қолданылды. Шон Д.Халпенни өзінің Бойранның құпиялары атты кітапшасында бұл аспап мың тоғыз жүз елуінші жылдардың соңында танымал бола бастағанын жазады. Ол: Өзінің інісі, бубен, әлдеқайда танымал болды, бірақ іс жүзінде қолданылмады. Автор жиырма жылдан астам уақыт бубенда ойнады және елдің батысындағы ирландиялық музыканттардың осы аспапта ойнағанының ескі жазбаларын, сондай-ақ жақында Слиго округының флейташысы Симус Тансидің флейтаға қоса бубенді ойнайтын жазбаларын есіне алады. Мың тоғыз жүз жиырма жетінші жылғы бір жазбада лейтримдік Джон Рейнольдс флейташы Том Моррисонды дабылда сүйемелдейді. Добур тақтайшалары скотчпен жабылған болуы мүмкін, өйткені бубень буранға ұқсайды. ХХ ғасырдың ортасында қасықтар ирландия би музыкасында ұрмалы аспап ретінде қолданылды, ал калей ансамбльдерінде қақпан барабандары мен бөшкелері танымал болды. Боиран халықтық музыкада кеңінен таралды, негізінен Буилтер Мерсьер аспапта ойнайтын Шон Ориаданың және оның Келтори Куаланн тобының арқасында болды. Эмонне де Бильтердің айтуынша, буран Ирландияның кейбір жерлерінде ойналған және бұл аспапта Джон Б.Кин Дублиннің Эббат театрында қолданған Джон Б.Кин спектаклінің театрландырылған қойылымынан кейін қызығушылық танытқан. Кин Листоуэль аймағында бойран ойнағанын естіді. Бір мың тоғыз жүз қырық алтыншы жылы Кевин Данахердің батыс Лимерикте түсірген фотосуреттерінде жас орындаушының бойран сияқты, бір қолында барабан мен таяқ ұстағанын көруге болады.Шон Ориаданың Келтори Куаланн Ирландияда Педар Мерсье бойранмен ойнауды жалғастырған бастықтарға айналмас бұрын жақсы беделге ие болды. Бірақ бірінші альбомға басшы Пэдди Молони Вест Мит графтығындағы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz