Мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі әдістері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Титулка

Жоспары
I. Кіріспе бөлім
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I Бөлім: Мектеп жасына дейінгі балаларды Табиғаттағы маусымдық құбылыстармен таныстыру
1.1.Мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатпен таныстырудың маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Балаларды Табиғаттағы маусымдық құбылыстармен таныстыру бойынша білімді қалыптастырудағы тәрбиешінің рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
II. Негізгі бөлігі
2.1. Көктем табиғаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.Орта топтағы мектеп жасына дейінгі балалардың көктемгі құбылыстарымен танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.Ортаңғы топ балаларды табиғатпен таныстыру процесінде экологиялық тәрбие ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе
Балаларды табиғатпен таныстырудың маңызы.Балалар әрқашан да және табиғатпен қандай да босын белгілі бір қарым қатынаста болаады.Жасыл ормандар мен жайлымдар,әдемі гүлдер,көбелектер,қоңыздар,құстар,а ңдар,көшпелі бұлттар,тіпті жазғы жаңбырдың кейнгі шалшықтар-соның бәрі балалардың көнілін аударады,қуантады,олардың жетілуіне мол азық береді.Орманда,көгалда,өзеннің немесе көлдің жағасыңда ойнау,санырауқұлақтар,жидектер,гүлд ер теру,жануарлар мен өсімдіктерді күту және бақылау балаларға шексіз қуаныш әкеледі.Адам бала кезінде шомылған өзенин,ала көбелекті қуалап,гүл теріп көгалап еске алып,өмір бойы есінде сақтайды.Табиғатқа үйіле қараудан,балалар ойнайтын орындарға құштарлықтан өз өлкесіне,туған табиғатына.отанына деген суйішпенділігі пайда болып,жетіле түседі,патриоттық сезімге тәрбеленеді.гүлдер мен жемістердің түрі,пішіні,исі,құстардың сайрауы,бұлақтардың сылдыры,судың шалшылы,шқптің сыбдыры,құрғақ жапырақтардың судырауы,қардың аяқ басқан сайын сықырлауф-осынық бәрі балалардың табиғатты сезінуіне мүмкіндік береді және олардың эстетикалық сезімін,сепсорлық тәрбиесін дамытудағы бай материал қызыметін атқарады.
Табиғатты шын мәнінде қандай болса,сол қалпында көріп,еститін бала кездегң ептілік-балалардың оған деген қызығушылығын арттырады,білімін кеңейтеді,мінез-құлқың,ыпта-ықыласы н қалыптастыруға ықпал етеді.
Мектеп дасына дингі балаларды табиғатпен таныстыру.Бұл-олардың санасында қоршағвн табиғат жөніндегі реалистік білімдерді себу құралы,мұның өзі сезімдік тәжербиеге және табиғатқа деген дқрыс көзқарасқа негізделген,Табиғат құблыстарын балалардың дұрыс қабылдауы ұшін,олардың табиғатты қабылдау процесін бақғыттау қадет.Балаларды табиғатқа дақындастырмайынша және оны балалар бақшасының оқу тәрбие жұмысына кеңінен пайдаланбайынша,мектеп жасына дейінгілерді ақыл-ой,эстетикалық,адамгершілік,ең бек және дене тәрбиесі жағынан жан-жақты жетілдіру міндеттерін шешуге болмайды.
Балаларды табиғатпен таныстырудың тәрбиелік-білімдік міндеттері.Балалар бақшасындағы тәрбие диограмасына сәйкес балаларды табиғатпен таныстыру процесинде өзара тығыз байланысты білімділік және тәрбиелік міндеттер жүзеге асырылады.Ақыл-ой тәрбиесінін негізгң міндеті-балаларға қлі табиғат туралы,өсімдіктер,жануарлар жіне балалардың сезіммен қарапайым байланыстар жөнінде білім беру.Атеистік тәрбиенін,мектепкте биологияны оқутудың негізіеде және балаларда диалектикалық-материалистік дүниетанымды қалыптастырудың дұрыс тұсңнңк пен ұғым жатуға тиіс.
Табиғатқа деген ынта-ықыласты да тәрбелеу қажет.Тәрбиеші жануарлар мен өсімдіктердін сыртқы түріне,қимылына.Қылықтарына балалардың назарын аударып,қалай бақылау керектігін көрсете отырып,балалардың табиғат жөніндегі білімін ғана емес,жануарларға деген көзқарастарын да қалыптастырады.Тек әр қашанда баланың жасын ескеру қажет және оның көнілін сол заттың немесе құбылыстың несі қызықтыратынын да білу керек.
Табиғат балаларға эстетикалық тәрбие берудін негізгі құралдарың бірі болып табылады.Табиғат сылулығы,тіпті, ең кәшкентай балалардың өзән де бей-жай қалдырмайды.Оларды табиғатпен таныстыра отырып:орманның шуылына,бұлақтардың сылдыры танымтыра отырып орманның жапырақтардың пішіні мен түсіне гүлдердін исіне жануарлардың қимылына көніл аудару керек.Табиғат балаларға эстетикалық тәрбие берудің негізгі құралдарының бірі болвп табылады.Бабиғат сұлулығы,тіпті,ең кішкентай балалардың өзін де бей-жай қалдырмайды.Оларды табиғатпен таныстыра отырып,орманның шуылына,бұлақтардың сылдыры мен құстардың сайрауына,жапырақтардың пішіні мен түсіне гүлдердін исіне жануарлардың қимылына көніл аудару крек.Мектеп жасына дингі балалар мекемелерінін педагогынан балалардды табиғатпен таныстыру үшін,табиғат жөніндегі әр түрлі ғылымдар саласынан білімің мол қоры болуы оның даму зандылықтарын түсіну,табиғатта.ы заттар мен болып жатқан құбылыстардың арасындағы өзара байланысты материалистік диалектика тұрғасынан дұрыс түсіндіру талап етіледі.Балаларды табиғатқа белсенділікпен және үқыпты түрде қаратуға тәрбелеу балалар бақшасындағы жануарлар мен осімдіктердін.тәрбиешінін өз үлгісі балаларды еңбек дағдыларына тірбелеуде шешуші ықпал етеді.Балаларда табиғаат туралы білім эстетикалық сезімін қалыптастыру қадет.
Зертеудің өзектілігі: Адам өмірі табиғат аясында өтетіндіктен, ол табиғаттың тылсым тынысын, ішкі сырын білуді ғасырлар бойы арман еткен. Тіпті айналадағы ортаның, табиғаттың сұлу да әсем көріністері жас нәрестені де қызықтыратыны, таңдандыратыны бекер ме? Баланың мұндай қызығушылығын байқап, жеткіншектің туған табиғат әлемінін саналуан сырларын ұғынуына, тереңдеп түсінуіне ерте заманнын өзінде-ақ ұлағатты тәлімгерлер зер сала көңіл бөлген.
Зертеудің мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балаларды жыл мезгілдерімен таныстыру.Қоршаған ортамен таңыстыру,экология ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде жер учаскісіндегі және табиғат құрышындағы көркемдеп қабылдауға үйрету арқылы тиімділігін арттыру және оның педагогикалық негізін анықтау.
Зерттеудің нысаны: Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбие беру мәселесі.
Зерттеу пәні: Қоршаған ортамен таныстыру және экология негіздері.
Зертеудің болжамы: Егер балаларды табиғаттың ғажайып құбылыстарымен таныстырып, олардың мән-мәнісін ұғындыру арқылы жас жеткіншектерді жан-жақты тәрбиелеуге, нақтырақ айтқанда баланың қабылдауын, зейінін, ойын, тілін дамытуға болады.
Зертеудің объектісі: Мектеп жасына дейінгі мекеменің тәрбие үрдісі.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
- тәрбие жұмысының мақсатын, міндеттерін нақты айқындап алу;
- мақсатына жетудегі қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдерді алдын- ала анықтау;
- әрбір тәрбие ісінің баланың жағымды мінез - құлқын, адамдық қасиеттерін қалаптастыратындай ықпалды болуын кадағалау;
- тақырыпқа сәйкес мазмұнды ашып, жаңа білім дағдыларын меңгерту;
- әр түрлі іс- әрекеттер барысында тәрбиешінің басшылығы баланың ойлауына, қабілетіне, дербестігіне, шығармашылықпен әрекет етуіне толық мүмкіндік жасау;
- апта бойындағы тәрбие жұмысының нәтижесі жинақталып, халық педагогикасы негізінде әрбір жұма күндері түрлі жолдармен қорытындыланып отыруы қажет.
- тәрбис жұмысының мазмұны күнделікті іс- әрекет барысында серуенде, күннің екінші жартысындағы жұмыстарда және кешкі жұмыстарда жалғастырылып, тиянақталады (шағып топпен, дарынды балалармен жұмыс ескеріледі).
Зерттеу көздері: Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.
Зертеудің міндеті: (Көктем)Көктемгі табиғатты бақылап өзгерістерін белгілеу:күн жылып қар ериді,күннің көзі жарқырап,өсімдіктер мен ағаштардың жапырақтары өсе бастайды.Жаңбыр жауады.Көктемгі жұмыстар басталады:жер аударады,гүлдер мен көкқністердің тұқымдарын сеуіп,жеміс ағаштарын отырғызады.Малдарды өріске айдайды.
Зертеудің практикалық мәні: Осы мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу тақырыбы болашақта менің тәрбиеші ретіндегі жұмысыма зор көмегі бар
Зерттеудің құрылымы: кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшадан тұрады.
I Бөлім: Мектеп жасына дейінгі балаларды Табиғаттағы маусымдық құбылыстармен таныстыру
1.1.Мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатпен таныстырудың маңызы
Туған табиғаттың әсері алғашқы нақты білімнің және өмір бойы жиі есте қалатын қуанышты тәжірибенің қайнар көзі болып табылады.
Балалар әрдайым және кез-келген жерде табиғатпен байланыста болады. Гүлдер мен жемістердің түсі, формасы мен иісі, құстардың әні, шөптің дауысы және басқалары балаларға табиғатты сезінуге мүмкіндік береді және балаларда эстетикалық сезімді, сенсорлық тәрбиені дамыту үшін бай материал бола алады. Олар жасыл шалғындарға, жарқын гүлдерге, құстарға, ағындарға және т. б.
Балалардың табиғат туралы білімінің болмауы көбінесе оларда әртүрлі наным-сенімдер мен ырымдардың пайда болуына әкеледі. Қате түсініктер көбінесе балалардың жануарларға деген жағымсыз қарым-қатынасын, кірпілерді, пайдалы жәндіктерді және т.б. жоюын тудырады, бұл табиғатқа зиян келтіріп қана қоймайды, сонымен қатар балалардың психикасына теріс әсер етеді және оларды қатайтады. Қате түсініктерді түзету Жаңа, дұрыс жасаудан гөрі әлдеқайда қиын. Сондықтан балалардың мектепке дейінгі жаста табиғат туралы маңызды ақпарат алуы өте маңызды.
Балалардың табиғат құбылыстарын дұрыс көрсетуі үшін олардың табиғатты қабылдау процесін бағыттау қажет. Балаларды табиғатқа жақындатпай және оны балабақшаның тәрбие-білім беру жұмысында кеңінен қолданбай, мектеп жасына дейінгі балалардың жан - жақты даму мәселелерін шешу мүмкін емес-ақыл-ой, эстетикалық, адамгершілік және физикалық
Ұлы мұғалім К. Д. Ушинский білімді саналы түрде игеруге үлкен мән берді және оқыту балаларға түсінікті, жүйелі және дәйекті болған кезде ғана толық білім береді деп сенді. Көрнекі оқытудың қажеттілігін дәлелдей отырып, ол көрнекілік теориясын жасады. Ол табиғат құбылыстарын бақылау және оларды жалпылау білімнің негізгі көзі болуы керек екенін атап өтті. Оның айтуынша, табиғат-бұл адам өз қызметін өз мақсаттары үшін пайдаланатын табиғи орта. Адам табиғат заңдарын түсінеді және оны өзіне қызмет етуге мәжбүр етеді. "Жаратылыстану ғылымдары, - деп жазды ол, олардың барлық көлемінде адам ақылының табиғаттың құпиясымен осы мәңгілік күресін білдіреді". "Сол уақытқа дейін, - деп атап өтті К.Д. Ушинский, - біз өз Отанымызды білмейінше және бұл білім көпшілікке таралмайынша, біз еліміздің табиғаты мен халқы бізге ұсынатын құралдарды қолдана алмаймыз және кедей боламыз, өйткені олар надан"
Әрі қарай, ол мұғалім балаларды алдымен байқауға, содан кейін қорытынды жасауға үйрету керек екенін атап өтті. Ол табиғаттағы тікелей бақылаулар балалардың дамуы үшін үлкен тәрбиелік маңызы бар деп санайды, бұл мұғалімнің сөзімен бәсекелесу қиын.
Көрнекілікті К.Д. Ушинский балалардың табиғатпен тікелей танысуы ретінде ғана емес, сонымен қатар сабақтарда балаларға тақырып пен құбылыстың белгілі бір бейнесін жасауға көмектесетін суреттер, карталар, глобустар, коллекциялар және басқа да құралдарды қолдану ретінде түсінді. Ол қоршаған табиғаттың тікелей бақылауы "логика тәуелді болатын ойдың бастапқы логикалық жаттығуларын жасайды, яғни.сөздің ақиқаты, содан кейін логикалық сөйлеу және грамматикалық заңдылықтарды түсіну пайда болады"деп сенді. Әрі қарай, бұл жұмыста ол "баланың ойы мен сөзін жақсарту үшін оның жанын табиғаттың толық, шынайы, жарқын бейнелерімен байыту керек, өйткені "логикалық сөйлеудегі барлық нәрсе адамның табиғатты бақылауынан туындайды..." және логиканың өзі-бұл біздің ойымызда көрініс.заттар мен табиғат құбылыстарының байланысыТабиғатты тану процесінде дамыған нәрсені байқау қабілеті қорытынды жасау әдетін тудырады, ойлау логикасын, сөйлеудің айқындылығы мен сұлулығын тәрбиелейді - ойлау мен сөйлеуді дамыту біртұтас процесс ретінде жүреді.
Көптеген мұғалімдер тәрбиешінің назарын балаға табиғат кітабын мүмкіндігінше ертерек ашу қажеттілігіне аударды, осылайша ол күн сайын жаңа нәрсе әкеледі. В.А. Сухомлинскийдің "Жүрегімді балаларға беремін" кітабында: "әр қадам саяхат және ойлау мен сөйлеудің қайнар көзі - табиғаттың керемет сұлулығына. Табиғатпен әр танысу-бұл баланың ақылын, шығармашылығын, сезімдерін дамыту сабағы. Табиғат өзінің ерекше, жаңашылдығымен, алуан түрлілігімен балаға эмоционалды түрде әсер етеді, оны таң қалдырады, көбірек білгісі келеді, сөйлеу кезінде сезімдер мен ойларды жеткізуге итермелейді"
Табиғаттың әртүрлілігі, жарықтығы, сұлулығы, оның байланыстарының көрінуі және тәуелділігі балалардың түсінуіне қол жетімділікті қамтамасыз етеді және олардың ақыл-ой белсенділігін жетілдіруге айтарлықтай әсер етеді, бұл логиканың дамуында, ойлаудың тәуелсіздігінде көрінеді. Бала себептік және уақытша тәуелділікті, реттілікті, заттар мен табиғат құбылыстарының өзара байланысын сөзбен табуға және дұрыс анықтауға үйренеді, яғни.байқалғанды қарапайым түсіндіруге үйренеді. Балалардың салыстыру, салыстыру, қорытынды жасау қабілеті жақсарады. Бала ойлауға, айтуға, сипаттауға үйренеді.
Табиғат балалардың әртүрлі іс-әрекеттеріне мүмкіндік береді, бұл алған білімдерін белсенді игеруге және пайдалануға ықпал етеді. Табиғатты оның барлық алуан түрлілігінде тану процесі атауларды, әрекеттерді, қасиеттерді білдіретін және заттар мен құбылыстарды барлық жағынан талдауға көмектесетін әр түрлі грамматикалық категорияларды түсінуге және қолдануға ықпал етеді.
Жоғарыда айтылғандардың бәрінен мектепке дейінгі мекеменің педагогикалық процесінде балалардың ойлауы мен сөйлеуін дамыту мақсатында табиғатпен танысуға ерекше назар аудару керек деген қорытынды жасауға болады.
Ақыл-ой тәрбиесіндегі негізгі міндет - балаларда жансыз және жабайы табиғат туралы білімді, балалардың сенсорлық қабылдауына, объектілер мен табиғат құбылыстары арасындағы байланысты қалыптастыру. Балаларға табиғатты олардың сезім мүшелеріне әсер ете отырып көрсету керек.

1.2. Балаларды Табиғаттағы маусымдық құбылыстармен таныстыру бойынша білімді қалыптастырудағы тәрбиешінің рөлі

Балаға табиғат терезесін ең алдымен ата-аналар ашады. Алғашқы қадамдардан бастап адам әлемді түсінеді, уақытты түсінуге үйренеді, кеңістікті игереді. Табиғат баланы алады, қуантады және кейде қорқытады. Балалар табиғатпен және өз бетімен байланысады. Олар бәрін және бәрін қызықтырады: жасыл шалғындар мен ормандар, гүлдердің жарықтығы, жидектер, көбелектер, қоңыздар, снежинкалар, әйнекте - аязды аяз, тізедегі қар.
Табиғат арасында болу балаларға жағымды әсер етеді. Дегенмен, бала табиғатпен тәуелсіз қарым-қатынаста бәрін дұрыс қабылдай ала ма? Ақыр соңында, ол көбелектің немесе айдаһардың қанаттарын жыртып, алқаптың лалагүлін жыртып, оларды бірден аяғының астына лақтыруы мүмкін.
Шындықты дұрыс көрсететін білімнің болмауы көбінесе оларда наным-сенімдер мен ырымдардың қалыптасуына әкеледі. Қате түсініктер балалардың жануарларға деген жағымсыз көзқарастарының себептері: бақалар, мысықтар және т. б.
Бұған жол бермеу үшін балалардың санасына әсер ету керек, оларды табиғатты сүюге ғана емес, сонымен бірге құбылыстардың байланыстары мен себептерін байқауға, байланыстыруға және жүйелеуге үйрету керек, сондықтан балалар табиғат, оның жеке объектілері туралы нақты түсінік қалыптастыруы керек.
Ата-аналар әрдайым осы салада белгілі бір білімге ие бола бермейді, кездесу ықтималдығы жоғары құбылыстар, табиғат туралы кең танымдық ақпаратқа ие емес және көптеген балалардың "неге" жауап бере алмайды, қоршаған әлемге деген қызығушылығын оята алмайды. Сондай-ақ, ата-аналардың көбінесе баланы оқытуға уақыты жоқ.
Сондықтан балаларды табиғатпен таныстырудағы және табиғаттағы дұрыс мінез-құлықты оқытудағы тәрбиешінің рөлі өте маңызды.
Жеке тұлғаның негізгі қасиеттерін қалыптастыру үшін әсіресе қолайлы-бұл мектепке дейінгі жастан бастауыш мектепке ауысуды белгілейтін кезең. Бұл осы жастағы балалардың жоғары сезімталдығына да, жас оқушыға белгілі бір сана мен іс-әрекеттің тәуелсіздігін қамтамасыз ететін озбырлық, өзін-өзі тану және өзін-өзі бақылау элементтерінің дамуына да байланысты.
Баланың алдында табиғаттың сұлулығын ашып, оны көруге үйрету қиын мәселе. Ол үшін мұғалімнің өзі табиғатпен үйлесімді өмір сүре білуі керек.
Үлкен мектеп жасына дейінгі балаларды тірі және жансыз табиғатпен, өсімдіктер мен жануарлар әлемімен таныстыру үшін мұғалім әртүрлі жұмыс түрлерін қолданады: сабақтар, экскурсиялар, мақсатты серуендер, күнделікті өмірдегі бақылаулар.
Балалардың табиғатты, табиғи құбылыстарды, өзін-өзі бақылауды, экспериментті, тәжірибені, ойындарды бақылауына маңызды орын беріледі.
Балалардың Жыл мезгілдері туралы білімдерін кеңейту үшін мұғалім жылдың әртүрлі уақыттарында табиғаттағы тән құбылыстар туралы сабақтар өткізеді. Күнделікті серуенде мұғалім балалардың назарын ауа-райына аударады: жылы - суық, күн жарқырайды - жаңбыр, қар, жел - жел соғып, ашық аспан-бұлттар. Егер сіз балалармен үнемі осындай бақылаулар жүргізсеңіз, балалардың өздері ауа-райының өзгеруін байқайды.
Жазда балалар күннің ұзақ екенін, күн жарқырап, ыстық болатынын атап өтеді; қыста - күн қысқа, тез қараңғыланады, күн жарқырайды, бірақ жылынбайды.
Танысу процесінде балалардың маусымдық өзгерістердің күн сәулесінен тәуелділігі туралы идеясы бекітіледі.
Тәрбиешінің басшылығымен балалар жылдың әр мезгілінде тірі және жансыз табиғаттағы өзгерістерді бақылайды, өсімдіктердің дамуына назар аударады және күн сәулесінің, жылудың әсерінен бүршіктер қалай гүлдейді, жапырақтары, шөптері, гүлдері пайда болады. Өсімдіктер, ағаштар - бұл жылдың кез-келген уақытында баланың жүйелі ойлауы мен байқауын дамыту үшін білім алудың құнарлы нысаны. Олар әрдайым қол жетімді, оларды ыстық, шуақты күнде ағаштың тәжінің астына тигізіп, тіпті жасыруға болады .
Сонымен, балабақша тәрбиешісінің міндеті-балаларды табиғаттың бірлігі мен әртүрлілігі, табиғаттың әртүрлі объектілері арасындағы байланыстар мен қатынастар, табиғаттағы және оның дамуындағы тұрақты өзгерістер, табиғаттағы тірі заттар арасындағы қатынастардың орындылығы, табиғатты ұтымды пайдалану және оны қорғау туралы дүниетанымдық тұжырымдарға 1.3 Мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі әдістері
Әдіс-белгілі бір тәртіппен реттелген іс-әрекет болып табылатын мақсатқа жету тәсілі. Ғылыми зерттеулерді жүргізу әдістерін оқыту мен тәрбиелеу әдістерінен ажырату керек.
Оқу барысында мұғалім әртүрлі әдістер мен әдістерді қолданады.
Оқыту әдістері-бұл тәрбиешінің жұмыс тәсілдері, оның көмегімен балалардың білім, білік және дағдыларды игеруіне, сондай-ақ олардың танымдық қабілеттерін дамытуға қол жеткізіледі. Қабылдау-бұл әдістің бөлігі.
Мұғалім сабақта қолданатын негізгі оқыту әдісін анықтай отырып, оның тиімділігін арттыру үшін әртүрлі әдістерді қолданады. Мысалы, әңгімені балалардың көктем туралы білімін жүйелеудің негізгі әдісі ретінде қолдана отырып, мұғалім мұны әртүрлі әдістермен толықтырады, гүлденген жапырақтары бар бұтақтарды көрсетеді, жұмбақтар жасайды, өлең оқиды.
Біртұтас көзқараспен оқыту әдістерінің үш үлкен тобын бөліп көрсету керек:
1. Оқу-танымдық қызметті ұйымдастыру және жүзеге асыру әдістері.
2. Оқу-танымдық қызметті ынталандыру және ынталандыру әдістері.
3. Оқу-танымдық іс-әрекеттің тиімділігін бақылау және өзін-өзі бақылау әдістері.
Осы үш үлкен әдістер тобының ішінен біз визуалды әдістерді, ауызша, практикалық және ойын әдістерін қамтитын бірінші топты егжей-тегжейлі қарастырамыз.
Балалардың білімді игеруі сенсорлық аппараттың, логикалық ойлаудың, зейіннің, сөйлеудің, байқаудың, қызығушылықтың танымдық қабілеттерін дамытумен тығыз байланысты болуы керек. Ойлауды дамыту және дүниені материалистік түсінудің негіздерін қалыптастыру үшін балаларды табиғат объектілері мен құбылыстарымен таныстыру және олардың арасындағы қатынастар мен қатынастар туралы хабардар ету қажет. Табиғат құбылыстары арасындағы себептік байланыстар мен қатынастарды түсіну процесінде ойлау дамиды.
Ақыл-ой тәрбиесінің ажырамас бөлігі-бұл анализаторларды жетілдіруге, балаларда сенсорлық тәжірибені жинақтауға бағытталған сенсорлық мәдениет, бұл кейінгі жалпылау үшін негіз болып табылады және қарапайым табиғат туралы ұғымдарды қалыптастырады.
Сенсорлық мәдениет балаларды табиғаттағы әртүрлі формалармен, түстермен, дыбыстармен таныстыру, олардың байқау қабілеттерін дамыту процесінде жүзеге асырылады. Байқауға үйрету, яғни. табиғат құбылыстарына мақсатты түрде назар аудара отырып, біз жалпы ақыл-ой дамуымен тығыз байланысты және балалардың оқуға дайын болуының маңызды шарты болып табылатын балалардың назарын дамытамыз. Балалардың табиғатқа деген қызығушылығын арттыру өте маңызды. Балаларға жануарлар мен өсімдіктерде не және қалай байқау керектігін көрсете отырып, олардың сыртқы түріне, қимылына, әдеттеріне назар аудара отырып, мұғалім табиғат туралы білімді ғана емес, сонымен бірге балалардың оған деген көзқарасын да қалыптастырады. Сіз әрқашан баланың жасын ескеріп, оның назарын осы тақырыпта немесе құбылыста не қызықтыратынын білуіңіз керек. Табиғатпен тікелей байланыста, бақылаумен бірге қызығушылық та дамиды. Соңғысы индикативті және зерттеу рефлексіне негізделген, оның дамуы и.п. Павлов адамға тән қасиет деп санады. Мектеп жасына дейінгі балаларда бұл рефлекс ересектерге қатысты шексіз сұрақтарда айқын көрінеді: Бұл не? Қалай? Неліктен? Балалардың қызығушылығын қанағаттандыра отырып, оларды әртүрлі мәселелерді шешуге тарту қажет. Мысалы, " неліктен төбеде мұздықтар пайда болады?"балалар сұрақ қояды. Бұл сұраққа жауап берудің орнына, сүңгілердің пайда болуы мен өзгеруін ұзақ уақыт бақылауды ұйымдастыруға болады. Балалардың қойылған мәселелерді шешуге белсенді қатысуы олардың қызығушылығын дамытады және табиғатқа деген қызығушылықты тұрақты етеді.
Соңғы жылдардағы зерттеулер көрсеткендей, ересек топтардағы балаларда қызығушылықтың дамуы өсімдіктер мен жануарларда маңызды белгілерді табу және жеке органдардың құрылымы мен өсімдіктер мен жануарлардың өмір сүру жағдайлары арасында байланыс орнату дағдыларына байланысты артады.
Балаларды табиғатпен таныстыру процесінде адамгершілік, физикалық және эстетикалық тәрбие беру қажет. Баланың адамгершілік дамуында оның туған табиғатына деген сүйіспеншілігін және табиғатқа ұқыпты қарауды тәрбиелеу ерекше орын алады.
Балалар әсіресе өздері өсірген нәрсеге жақын және қымбат. Балабақшада бала бақылайтын және оған қамқорлық жасайтын жануарлар мен өсімдіктердің болуы оған табиғатқа ұқыпты қарау, махаббат және жұмыс әдеті, тапсырылған іс үшін жауапкершілік сияқты қасиеттерді дамытуға көмектеседі.
Балаларды еңбекке баулу, табиғатқа ұқыпты қарау үшін оларға өсімдіктерді өсіру мен жануарларға күтім жасаудың қарапайым әдістерін үйрету керек. Бұл жағдайда балалардың процесс пен жұмыс нәтижесінен қуаныш алуы, жердегі жұмыс бұлшықеттерді дамытып, олардың жүйке жүйесін нығайтуы өте маңызды.
Еңбекқорлық сияқты сапаны қалыптастыру үшін балаларды табиғаттағы ересектердің еңбегімен таныстыру, олардың іс-әрекеттерін құрметтеуге тәрбиелеу қажет. Балалардың табиғатта болуы мен жұмысы олардың денсаулығы мен физикалық дамуын нығайту үшін қолданылуы керек.
Табиғат-балаларды эстетикалық тәрбиелеудің негізгі құралдарының бірі. Табиғаттың сұлулығы тіпті ең кішкентай балаларды да бей-жай қалдырмайды. Оларды табиғатпен таныстыра отырып, құстардың әніне, Жердің пішіні мен түсіне, гүлдердің иісіне, жануарлардың қозғалысына және т.б. назар аудару керек.
Мектепке дейінгі оқытуда көрнекі әдістер үлкен орын алады. Оларды қолдану көрнекіліктің дидактикалық принципіне сәйкес келеді және балалардың ойлау ерекшеліктерімен байланысты. Көрнекі әдістер балаларға жаңа білім беруде кеңінен қолданылады. Оларға табиғи объектілерді (заттар мен құбылыстарды), көрнекі құралдарды (суреттер, модельдер, үлгілер және т.б.) көрсету жатады. Оқытудың техникалық құралдарын (диафильмдерді, кинофильмдерді, магнитофон жазбаларын, телевизиялық бағдарламаларды және т.б. пайдалану) қолдану маңызды орын алады.
Көрнекілік әдістерде бақылау, демонстрациялар нәтижелерін көрсету, талқылау әдістері қолданылады.
Көрнекілік құралдарын ұтымды пайдалану үлкен білім беру мен тәрбиелік әсерге қол жеткізуге мүмкіндік береді, мектеп жасына дейінгі балалардың ойлауын дамытуға қолайлы мүмкіндіктер жасайды.
Оқытудың көрнекі әдістерінің ерекшелігі-олар міндетті түрде белгілі бір дәрежеде оларды ауызша әдістермен біріктіруді ұсынады. Сөз бен көрнекіліктің тығыз байланысы шындықты білудің диалектикалық жолы тірі ойлауды, ойлауды және тәжірибені бірлікте қолдануды қамтитындығынан туындайды.
Сөз арқылы мұғалім балалардың көрнекі нысандарды бақылауы негізінде және олардың білімі негізінде балаларды қабылдау процесінде көруге болмайтын құбылыстарда осындай байланыстарды түсінуге және қалыптастыруға әкеледі.
Осылайша, сөз байланысы мен көрнекіліктің әртүрлі формалары бар. Оқу міндеттеріне, сондай-ақ балалардың дайындық деңгейіне байланысты әр жағдайда олардың ең ұтымды үйлесімін таңдау қажет.
Көрнекілікті тиімді қолдану шарттары:
Көрнекі оқу құралдарын сәтті қолдануды қамтамасыз ететін бірнеше әдістемелік жағдайлар бар:
1. Көтеру үстелдерін, жарықтандыру экрандарын жасау кезінде тиісті бояуларды қолдану арқылы қол жеткізілетін жақсы шолу.
2. Иллюстрацияларды көрсету кезінде негізгі, негізгі нәрсені нақты бөліп көрсету, өйткені оларда кейде алаңдататын сәттер болады.
3. Құбылыстардың мәнін анықтауға, сондай-ақ табиғат туралы алынған ақпаратты жалпылауға қажетті түсіндірмелерді (кіріспе, көрсету барысында, қорытынды) егжей-тегжейлі ойластыру.
4. Көрнекі құралдарда немесе демонстрациялық құрылғыда қажетті ақпаратты табуға балалардың өздерін тарту.
Балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі әдістерінің бірі-байқау.
Психологиялық зерттеулерде байқау саналы және мақсатты қабылдау ретінде күрделі қызмет ретінде анықталады. Оның құрамына сенсорлық білімге негізделген ойлау процестерінің өзіндік түрі кіреді, олар сенсорлық тәжірибенің деректерін бастапқы талдау және синтездеу болып табылады.
Бақылау дегеніміз-адамның қоршаған әлемнің объектілері мен құбылыстарын мақсатты, жүйелі, көп немесе аз ұзақ қабылдауы. Бұл өзгеретін құбылыстарды көрсетумен байланысты. Оның мақсаты-балаларды заттармен немесе құбылыстармен таныстыру ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортадағы өзгерістерді байқауға үйрету. Балалар жануарлардың мінез-құлқы мен әдеттерін, өсімдіктер өміріндегі, жансыз табиғаттағы өзгерістерді бақылайды.
Тәрбиеші балаларға бақылау әрекетін игеруге көмектеседі, олардың алдына танымдық міндет қояды, объектілерді тексерудің әртүрлі тәсілдерін үйретеді, ұсынылған бақылау жоспарын ұстануға үйретеді, содан кейін өзін-өзі жоспарлауға үйретеді, қойылған міндеттерге сәйкес өзіне тән маңызды белгілерді таңдау қабілетін қалыптастырады.
Бақылау тек содан кейін зерттелген құбылыстар мен процестерді дұрыс көрсетеді, онда бақылау объектілері, оның мақсаттары мен міндеттері, Бақылау уақыты, ұзақтығы және күтілетін нәтиже, күтілетін өзгеріс көрсетілген нақты жоспар бар.
Егер тәрбиешілер алған ақпаратты басқа әріптестерінің деректерімен салыстырса, бақылау деректері бойынша тұжырымдардың объективтілігі едәуір артады. Байқау алдында әңгіме болуы мүмкін, оның барысында балалардың бақыланатын объект туралы білімі анықталады, не нәрсеге ерекше назар аудару керектігі туралы нұсқаулар беріледі.
Бақылаулармен байланысты сабақтардың мазмұны біртіндеп күрделене түседі; бақылаудың неғұрлым күрделі объектілері таңдалады, оның жоспары тереңдетіледі, құбылыстардың жаңа жақтары қарастырылады, олардың арасындағы байланысты білуге көшу белгіленеді.
Бақылаулар тек сыныпта ғана емес, күнделікті өмірде де ұйымдастырылады. Олар қысқа мерзімді (ауа-райын, құстардың, балықтардың, жануарлардың мінез-құлқын бақылау) және ұзақ мерзімді (өсімдіктердің дамуын, маусымдық құбылыстарды бақылау) болуы мүмкін.
Бақылаулар адамның өмір бойы біртіндеп қалыптасады. Өзінің дамыған түрінде ол осындай ерекшеліктермен, бөліктерді, қасиеттерді қабылдаудың толықтығымен, талдаудың нәзіктігімен, жүйелілікпен, түсіндірумен, бұрынғы тәжірибе аясында қабылданған түсінікпен сипатталады.
Көптеген ғалымдардың зерттеулерінде мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатты байқауға арнайы үйрету қажеттілігі баса айтылған. Эксперименттік деректер бұл жағдайда бұл процесс неғұрлым толық, дәл, дәйекті, жүйелі, жан-жақты болатындығын сенімді түрде көрсетеді.
И.в. Тихееваның, Е. А. Флеринаның еңбектерінде бұл әрекеттің өнімділігі баланың бақыланатын объектіге қатынасына, оны түсінуге және білуге деген ұмтылысына тікелей байланысты. Л. Ф. Захарович, К. М. Романованың зерттеу нәтижелері бұл идеяны растады. Сонымен қатар, олар танымдық қызығушылықтың әсерінен іс - әрекеттің өнімділігі артып қана қоймай, бақылаулардың өздері тереңдетілетінін дәлелдеді-танымдық қызығушылықтың қайнар көзі, өйткені олар балаларды біліммен байытады. Тұтастық, бастапқы қабылдаудың жарықтығы балалардың алдын-ала дайындалуымен жеңілдейді және бірқатар ұйымдастырушылық сәттерге байланысты (мысалы, балаларды қайда және қалай байқауға болады).
Дәл сол объект бақылаудың мақсатына, сондай-ақ оның жағдайы мен ерекшеліктеріне байланысты балалар әртүрлі қашықтықта, әр түрлі жерлерде, әр түрлі фонда бақылайды. Түсіндірмелермен және тәрбиешінің сұрақтарымен бірге объектілер мен табиғи құбылыстарды бақылауды шартты түрде үш түрге бөлуге болады:
1) фактілерді (заттың атауы, оның бөліктері, қасиеттері, қасиеттері, іс-әрекеттері) анықтауды талап ететін мақсатты назар);
2) салыстыруды, салыстыруды, айыруды, қорытуды талап ететін белсендіруші;
3) шығармашылық қиялды ынталандыру, тәуелсіз тұжырымдар мен пайымдауды ынталандыру.
Бірінші типтегі сұрақтар құбылыстармен, табиғат объектілерімен алғашқы танысуды қамтамасыз ететін экскурсияларда басым болады, өйткені олар балаларға өз идеяларын нақтылауға, білімдерін сөзбен жеткізуге көмектеседі. Мысалы, саябаққа алғашқы экскурсияда (аға топ) мұғалім сұрақтар қояды: "сіз қандай дала өсімдіктерін білесіз? Қандай өсімдіктерде сары (ақ, көк) гүлдер бар? Қандай гүлдердің күшті иісі бар? Сіз қандай жәндіктерді білесіз?"және т.б. балалардың танымдық белсенділігін арттыратын және олардың ақыл-ой әрекеттерін қалыптастыруға ықпал ететін екінші типтегі мәселелер кеңінен қолданылады. Бұл мәселелердің ауырлығы қайталанатын экскурсияларда, таныс заттар, жаңа қасиеттер мен қасиеттерге ие болған құбылыстар байқау объектісіне айналған кезде артады. Сондықтан мұғалім көбінесе байланыс, қарым-қатынас орнатуды, объектінің, құбылыстың өткен жағдайын қазіргі жағдаймен салыстыруды қажет ететін сұрақтар қояды. Сонымен, саябаққа қайта экскурсия жасау кезінде мұғалім балаларға алдымен соңғы рет не көргендерін еске түсіруді, содан кейін саябақтың қалай өзгергенін, онда не өзгергенін айтуды ұсынады. Шығармашылық қиялды дамытатын үшінші типтегі сұрақтар негізінен мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс жасауда қолданылады. Сонымен, қыста саябақта мұғалім балаларға сұрақ қоя алады: "қалай ойлайсыз, қай жерде - жапырақты немесе қылқан жапырақты орманда және неге?
Табиғаттағы бақылауларды ұйымдастыра отырып, мұғалім бірқатар мәселелерді кешенді түрде шешеді: балаларда табиғат туралы білімді қалыптастырады, байқауға үйретеді, байқауды дамытады, эстетикалық тұрғыдан тәрбиелейді. Анализаторлардың бірлескен іс-әрекеті негізінде тәрбиешінің сөзі арқасында балалар нақты білім қалыптастырады, ойлау, сөйлеу, қызығушылық пен табиғатқа деген сүйіспеншілік, әдемі сезім дамиды.
Нысанға және балалардың жасына байланысты бақылаулар бірнеше минутқа созылатын (қысқа мерзімді) және ұзақ уақытқа созылатын эпизодтық болуы мүмкін, олар бірнеше күн, кейде бірнеше аптаға созылады. Тақырып пен құбылыстың қасиеттері мен қасиеттері туралы білімді қалыптастыру үшін ұйымдастырылған қысқа мерзімді бақылау процесінде балалар пішіндерді, түстерді, шамаларды, бөліктердің кеңістіктік орналасуын, бетінің сипатын, жануарлармен танысқан кезде қозғалыс сипатын, шығарылған дыбыстарды және т. б. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.