Театр сәндік өнері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
Т.Қ. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ

ТЕАТР ӨНЕРІ ФАКУЛЬТЕТІ
СЦЕНОГРАФИЯ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Ибадулла Айша Исатайқызы

Тақырыбы: Ә. Нұрпейісовтың Қан мен тер атты роман трилогиясы бойынша спектакльге макет пен костюмдік шешімі

Мамандық: Сценография
Мамандандыру: Театр сәндік өнері

Алматы 2021

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
Т.Қ.ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ

ТЕАТР ӨНЕРІ ФАКУЛЬТЕТІ
СЦЕНОГРАФИЯ КАФЕДРАСЫ

Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі:
__________________ Қаржаубаева С.К.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Ә. Нұрпейісовтың Қан мен тер атты роман трилогиясы бойынша спектакльге макет пен костюмдік шешімі

Мамандық: Сценография
Мамандандыру: сәндік театр өнері

Орындаған:

Ибадулла Айша Исатайқызы
Жетекшісі:

Жанбыршиев О.Ж., ҚР еңбек сіңірген қайраткері, профессор
Тексерген:

Қаржаубаева С.К., ө.ғ.д., профессор

Алматы 2021

ТАПСЫРМА
Бітірушігеквалификациялық жұмыс үшін
(дипломдық жобадипломдық жұмыс)
Студент: Ибадулла Айша Исатайқызы
Дипломдық жоба (жұмыс) тақырыбы: Қан мен тер -- Әбдіжәміл Кәрімұлы Нұрпейісов трилогиясы

30.10.2020 ж. № 04-02-0219бұйрықпен бекітілді.

1. Дипломдық жобаны (жұмысты) тапсыру уақыты:21 мамыр 2021 жыл
2. Дипломдық жоба (жұмыс) құрылымы:
a. мәтінді бөлік пен графикалық материалдардан тұратын түсіндірме жазба;
b. Әр бөлімнің фор эскизін жасау, декорациясын макетте орындау;
c. Техникасы мен технологиясын жазу;
d. Әр бөлімнің планировкасын жасау,декорацияның чертежін сызу.

Дипломдық жоба жетекшісі:_________________Жанбырши ев О.Ж.,ҚР еңбек сіңірген қайраткері, Сценография кафедрасының профессоры _________________Қаржаубаева С.К., Сценография кафедрасының меңгерушісі, ө.ғ.д., профессоры

Студент:__________________Ибадулла А.И.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1
Зерттеу бөлімі

1.1
Қан мен тер трилогиясының авторы, жазылу тарихы туралы ... ... ...

1.2
Шығарманың қысқаша мазмұны, басты кейіпкерлерге сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

1.3
Шығармашылық бастау ретінде қолданылған, спектакльдің жалпы көркем бейнесін іздеу және құру сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1.4
Қан мен тер трилогиясының театрлық, экрандық қойылымдарының тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2
Композициялық жобалау бөлімі

2.1
Қан мен тер трилогиясына арналған декорацияның эскиздік шешімі ... ... ... ... ..

2.2
Қан мен тер трилогиясына арналған авторлық костюм эскиздері ... .

2.3
Техникалық эскиздер және модельдердің техникалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2.4
Конфекциялық карта ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

3
Технологиялық бөлім

3.1
Жұмыс сызбалары, (сахнадағы декорацияны жоспарлау) ... ... ... ... ...

3.2
Шығарманың көркемдік - графикалық эскиздерін жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..

3.3
Қан мен тер роман трилогиясына киім эскиздерінің суреттері,макет, плакат көрінісі, сметалық құжат құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .

Пайдаланылған әдебиеттер мен дереккөздер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Қосымша мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...

Кіріспе
Жалпы сипаттамасы
Әбдіжәмил Нұрпейісовтің Қан мен тер трилогиясы өткен ғасыр басындағы қазақ даласындағы саяси жағдайларды, әлеуметтік мәселелерді, адамдар арасындағы қарым-қатынасты үлкен толғаныспен кең ауқымда өрген ірі шығарма. Бұл шығармасы үшін жазушы Кеңестер одағының Мемлекеттік сыйлығын алды.
Тақырыптың өзектілігі.
Мен үшін театр деген не? Театр маған тек декорациялар, костюмдер, әртүрлі драмалар және әдемі стиль ғана емес.Театр өнері көп эмоцияны, суретшілердің сан-қилы идеяларын, актердің үлкен жұмысын талап етеді. Театр адамның дүниетанымын өзгертуге, оған адамның ішкі жан дүниесіндегі сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік береді. Мен үшін театр - үлкен мәдени қару, ол өте көп нәрсені қажет етеді, еңбек және әлемді өзгертуге және қоғамға әсер етуге қабілетті. Театр - оның ішін де сценография біз үшін өнердің ең маңыздысы, ғажап және керемет дүние!
Мен дипломдық жұмыс ретінде Әбіш Кекілбаевтың Қан мен тер роман-трилогиясын негіз ретінде алдым. Біріншіден, тарихи шындықты қозғайтын шығарма. Екіншіден, заманалық мағынасы терең. Қазақ елінің күн тәртібінен әлмисақтан бері түспей келе жатқан ел бірлігі проблемасы қозғалады. Ұлттық идеямызбен үйлесім тапқан, Еламанның жер дауы хақыда да көп толғанады. Бұл да - ежелгі дерт. Қаламгер мына заман мен бұ заманның да яғни, өмірдің қызығы мен сызығына, ызғары мен суығына төзе біліп, өмірдің сан қилы соққысына сынбай, саусақтай берілген өмір де адам болып өтуін, бізге насихат еткендей.

1 ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ

1 ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ

1.1 ҚАН МЕН ТЕР ТРИЛОГИЯСЫНЫҢ АВТОРЫ, ЖАЗЫЛУ ТАРИХЫ ТУРАЛЫ

Ә.Нұрпейісов - халық жазушысы, КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегері. Көрнекті жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісов 1924 жылы 22 қазанда Қызылорда облысы, Арал ауданындағы Үшкөз ауылында туған. Ұлы Отан соғысына қатысып, майдан өмірін болашақ көркем дүниелеріне оқиға өзегі етіп алды. Ә.Нұрпейісов 1956 жылы Москвадағы М.Горький атындағы Әдебиет институтын тәмамдап, шығармашылық жолға түседі. 1962-1964 жылдары "Жұлдыз" журналының редакторы болды. Содан беріде таза жазу жұмысымен айналысып келді де, соңғы уақытта ПЕН-Клубтың қазақ бөлімшесін, "Таң-Шолпан" журналын басқарып жүр. Тұңғыш романы "Курляндия" 1950 жылы жарияланып, кейіннен "Күткен күн" деген атпен (1958) өңделіп, екшеліп жарық көрді. Ол - "Сең", "Соңғы парыз" роман-дилогиясының, "Толғау" атты сыни еңбектің, көптеген очерктер мен көркем аудармалардың авторы.
Әбдіжәміл әдебиеттегі алғашқы қадамын бірден сүйекті жанр - романнан бастады. Ұлы Отан соғысынан жаңа оралған майдангер іштен тебіндеген албырт шабыты қолына қалам ұстатқанда, ақ қағазға алдымен қанды ұрыстан, өмір мен өлім айқасынан алған әсерін түсіреді. Ол әсердің молдығы сонша, әскерден босанысымен, төрт-бес жыл бойы табан аудармай істеген еңбегі Курляндия атты қалың романды дүниеге келтіреді (1950). Көркемдік бітімі көңіл тойғандай шықпады десек те, бұл шығарма әдебиетке өз қазынасымен, тың суреттерімен қосылды. Қазақ оқырманын окоп шындығына қанықтырып, жауынгер тірлігінің тереңінде жылап аққан ағысын, тыныс-лебін тікелей үрыс шебінен елестетті. Курляндия кейін толықтырылып, әрі ықшамдалып Күткен күн (1958) атымен қайта шықты.
Майданнан қайтқан жас офицер Әбдіжәміл туған жерімен қаншама сағынып қауышса, оған деген махаббатын роман жанрының кең байтақ өрісінде шын жүректен жырлап шығуға соншама ынтыққандығын шығармашылығынан айқын аңғартады.
...Әлі күнге бір бүйірің ауыл өміріне бұрып тұрады. Қанша қашыққа шырқап кетсең де, бойыңдағы бір тамырың туған жеріңнің топырағында бүлк-бүлк етіп соғып жатқандай. Кей күні... сен әлденеге өзек аузында жалғыз үй отырған балықшы шалдың қамыс қосын, жұпыны жиһазын, жалпылдақ

шaмын есіңс aлaсың. Өз үйің жaйнaп тұрсa дa, сaғaн осынaу бaлық сaсығaн кішкентaй қос ыстық. Қос ішінде, ақ иық қылғaн aуыр еңбектен болaр, жaн әкең сілесі қaтып шaршaғaн. Күнге күйген жылтыр қaрa бетінде қaлжырaған aжaр бaр. Үні де қалжырап ақырын шығады. Сол кезде қара пұшық бaла әлдеқайдaн жүгіре кеп отырсa болғaны, оның әжім беті іштей нұрлaнып елжіреп қоя береді - дейді жазушы.Жазушының Қан мен тер романының дүниеге келу сыры осы сөздерде жатыр.

Бaсты туындысы - "Қан мен тер" трилогиясы
oo 1-кітап - "Ымырт", 1961ж;
2-кітап - "Сергелдең", 1964ж;
3-кітап - "Күйреу", 1970ж.
Ымырт, Сергелдең, Күйреу атты үш кітаптан тұратын шығaрма қазақ дейтін хaлықтың тaрихи бір дәуірдегі өмір кезеңін қaмтиды. Жaзушы жекелеген aдaм тағдырлaры aрқылы тұтас бір халықтың тарихи тағдырын суреттеді. Берекесі кеткен ел тұрмысының тұтас суреті қамтылған трилогияда қиюы қашқан тірліктен жоғын іздеп, жоғалтқанын табам деп тас басып, теңіз кешіп жүрген тағдырлар бар.
Тарихи-революциялық тақырыпқа жазылған қазақ романдарының ішінде жанрлық-композициялық, стильдік тұрғыдан "Қан мен тер" трилогиясының өзгешеліктері мол. Біріншіден, шығармада дәуір тынысын 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісінен бастап, Колчак, Дулатов армияларының талқандалған шағына дейінгі мерзім кең қамтылып суреттеледі. Екіншіден,

"Қан мен терде" басқа туындыларда аталып қана өтетін патшашыл ақ әскерінің тіршілік келбеті мейлінше толыққанды бейнеленеді. Үшіншіден, романдағы авторлық мақсат, сюжеттік арналар, көркемдік зерттеу нысаны жаңа.
Төртіншіден, Ә.Нұрпейісов сан алуан қасиеттерімен қалыптасып болған әлеуметтік-психологиялық талдау өнерінің қазақ топырағындағы жетілген өресін танытады.

Қан мен тер трилогиясы - ел, халық, оның әлеуметтік тағдыры туралы шығарма. Уақыты өзгергенімен, заманалық зәрулігі өзгермейтін туынды. Қан мен тер - ХХ ғасырдың алғашқы жиырма жылы, революциялық дәуірдің дүмпуі, сілкіне де бұлқына бастаған Арал өңірі, революция рухымен ояна бастаған, таптық күреске аттана бастаған қазақ халқы.
Трилогияның бастапқы кітабы Ымыртта - Еламан - қарапайым балықшы. Туа біткен мінезіне өршілдік, қайраттылық тән. Намысқой жігіт. Жұрт Қаратаз деп атайтын Құдайменде байдың қорлығына шыдамай, айбат шеккен, сес көрсетіп, балықшылар арасына кетіп қалған. Бір-екі сөзінен ой түйғіш, көкірегі ояу жан екені байқалып қалады. Жетпей жатқан тұсы әзірше былайғы дүниемен ісі жоқ. Жазушы міне, осындай бұйығы, патриархалдық қапастағы тұңғиық тұлғаның ішіне бірте-бірте әлеуметтік сәуле түсіреді. Трилогияның екінші кітабы - Сергелдеңде Еламанның жеке басының қайғысын ел қайғысы басып кетеді. Екінші кітап халық кенішіне бойлай түседі. Қазақ даласында әлеуметтік қайшылықтардың өршуін тереңнен қопарып көрсетеді.
Ал, трилогияның нысаналы бағыты қазақ халқының революциялық дәуірдің бастан кешкен күрделі өткелдерінің көркем картинасын жасау. Әбдіжәміл Нұрпейісов асқан шеберлікпен, өзіне ғана тән шеберлікпен алған нысанасына жетті, тақырыбын ашты, идеясын насихаттады. Қан мен тер қазіргі қазақ прозасында теңдесі жоқ оқшау туынды. Абай жолынан кейін әдебиет айдынын лайлап алмай, мұншалық мөлдір, таза толқындар туғызып, дәлірек айтқанда мұншалық сыншыл шынайы шығарма жазып берген Әбдіжәміл Нұрпейісов қаламгерлік қажыры мен қайсарлығына таңданбасқа болмайды. Демек, Қан мен Тер романы қазақ өмірінің тіршілігін сомдаған, қазақ әдебиетіндегі ең құнды да таусылмас қазыналы еңбек деп ауыз толтыра айта аларымыз анық.

1.2 ШЫҒАРМАНЫҢ ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ, БАСТЫ КЕЙІПКЕРЛЕРГЕ СИПАТТАМА
Қан мен тер ең алдымен орыс тіліне, сосын әлемнің бір - неше тіліне аударылып, жер шары атты ортақ үйіміздің тілі мен діні басқа болса да, жаны ізгілікті аңсағанда әдебиет айдынынан сусындаған оқырмандарының көп - шілігінің қолына тиді. Бірақ сол оқырмандардың барлығы Қан мен терді жаны қазақ, қа - ны қазақ дәл өзіміздей түсініп, далалық болмыстан ажырай қой - маған кейіпкерлерін дәл біз сияқ - ты жақсы көріп, шынайы аяп, шынайы қабылдай алмаған болар? Қалай десек те ірі саяси-әлеуметтік роман болған соң Қан мен тер өз заманында аса таны - мал болды әрі ол шығарманы оқымаған немесе трилогия же - лісінде түсірілген Қан мен тер көркем фильмін сол тұста көр - меген қазақ баласы жоқ болуы тиіс. Еламан мен Ақба - ланың, Тә - ңір - берген мен Сү - йеу қарттың бейнелерін шынын айтқанда үйде немере бағып отырған менің шешем де ұмыта қойған жоқ.
Үлкен жазушының қаламынан шыққан әрбір бейне тасқа қа - шал - - ғандай айқындығымен, көр - некілігімен көз тартады. Мұнда елеусіз образ жоқ. Трилогияның дина - микасы өте жоғары. Дина - миканың жоғарылығы, әрі қарай бәсеңдемейтіні ә дегенде-ақ көрінеді. Өйткені бірді бірге айдап салып, одан ләззат алатын, айтқан әңгімесінің әрі қарай дереу кішігірім болса да оқиғаға ай - налуын тілейтін Қарақатынның үйге сүйреңдей кіруі әрі қарайғы оқиғалардың оңай болмайтынын байқатып тұр. Ошақ басына жетіп сырттың өсегін жет - кізетін немесе өсек айту үшін қайқы құйрығын бір қағып үй аралай жөнелетін Қарақатын жинақталған, әбден жетілген күшті бейне. З.Қабдоловтың Сөз өнерінде оған арнайы тоқ - талуының өзі көп нәрсені аңғар - тады. Сондай-ақ нәті жуас, болмысы адал Еламан, сырты сұлу, іші сұмпайы Тәңірберген, сөзге сараң, сезімге бай сұлу Ақбала, қандала шақса да, маса шақса да ойбайлап ес-ақылды алып жіберетін Судыр Ахмет, қара күш пен нәзік өнерді бойына тең дарытқан Кәлен, томырық Дос, сопысынған Алдаберген, несін айтасың, басқа да қаншама өзіне тән ерекшеліктері менмұндалап тұрған нағыз кейіпкерлерді жи - нақтаған осындай бай шығарма қазақ әдебиетінде бұдан кейін туа ма, жоқ па ол жағына сәуегейси алмаймыз. Бірақ ақтар қашып, қызылдар қуған тар кезеңге тән өте жоғары динамика ендігі шы - ғар - маларда болмауы да мүмкін.

Ә.Нұрпейісовтің бас қаһарманы Еламан - еңбекші қауымның өзгеден алабөтен артықшылығы жоқ қатардағы өкілі. Оның шектен тыс жуастығы, сылбырлығы, шешуші сәттердегі екіұдайлығы бізге таныс революционерлер мінезінен алшақ жатыр. Тек қана адам ретінде сараптағанда кінәлауға да болмайтын дағдылар Еламан жан дүниесіндегі адамгершілік максимализм, турашылдық, намыс сарылып әділет іздеу іспетті ұждандық-этикалық сапалар аясында табиғи қалпымен нанымды. Саяси-әлеуметтік сауаты ашылмаған, қазақ даласындағы тұңғыш өнеркәсіп салаларының бір түрі - балықшылық кәсібімен күнелткен, мәдени-ағарту орталықтарынан алыс, табиғаты қатал Арал теңізі өңіріндегі жандардың ел тұтастығы мен егемендігі үшін күреске шығуы - тарихи заңды құбылыс.Фамилиясы да аталмайтын (әкесі - Науан) "қараңғы" Еламанның семьялық арнадағы тіршілік-тынысы - оның бүкіл адамдық тағдырын анықтаудағы, ар-ождандық ізденістерін, ашудағы негізгі тетіктердің бірі.
"Қан мен тердің" тағы бір ерекшелігі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.