Ақпараттық басқару жүйесінің классикалық үлгісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
8
1
Веб-технологиялар туралы жалпы сипаттама
9
1.1
Қазіргі таңдағы веб-технологиялардың маңызы
9
1.2
Веб-технологияларды электронды оқыту жүйесінде қолдану артықшылықтары
10
1.3
Деректер қорын жобалау және құру ерекшеліктері
14
2
Өңдеу құралдары және жобаны талдау
17
2.1
HTML тілінде жобалау
17
2.2
MySQL деректер қорының басқару жүйесі
18
2.3
Apache серверімен байланыс орнату
19
2.4
PHP тілінде бағдарламалау
23
2.5
JavaScript тілінде өңдеу
24
2.6
AJAX технологиясының мүмкіндіктерін қолдану
26
3
Жобалау бөлімі
29
3.1
Жобаның логикалық құрылымы
29
3.2
Жобаның физикалық құрылымы
30
3.3
Microsoft Visio Professional бағдарламасымен жұмыс
31
3.4
Прецеденттер диаграммасы
32
3.5
Тізбектер диаграммасы
33
3.6
Класстар диаграммасы
34
3.7
Кооперация диаграммасы
35
3.8
Күйлер диаграммасы
36
4
Қолданбалы бөлім
37
4.1
Оқушы профилінің бірыңғай ақпараттық жүйесін құру және ендіру
37

Қорытынды
46

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
47

А Қосымшасы. Техникалық тапсырма
48

Б Қосымшасы. Бағдарлама мәтіні
55
КІРІСПЕ

Қазіргі кезде Веб-сайт неге керек? деген сұрақ азайып кетті, бірақ ол таңғалатындай жағдай емес. Себебі сайт негізінен интернет пайдаланушыларға ақпаратты жеткізу, оның иесіне өнімді немесе қызметті сатуға көмектесу үшін қажет екені барлығына мәлім.
Көптеген веб-сайттар жұмыс істеуі үшін деректер қорын пайдаланады. Деректер қоры әр түрлі мәліметтерді ыңғайлы сақтау үшін керек. Деректер қорын пайдалану арқылы жылдам және оңай мәліметтерді басқаруға болады. Сайт бойынша іздеу, авторизация, т.с.с. жұмыстарды осы деректер қорларын басқару жүйелері көмегімен ұйымдастыруға болады.
Бүгінгі күнде көптеген деректер қорларын басқару жүйелері (ДҚБЖ) белгілі, солардың арасынан қолдану саны жағынан танымалы - MySQL.
MySQL - бұл жылдам, сенімді және қолдануда жеңіл реляциялық деректер қорымен басқарылатын жүйе. Бірнеше жыл бойы MySQL өндірістік жағдайларда тиімді қолданады және қажетті тұрақтылық пен жұмыстың жоғары жылдамдығын қамтамасыз ете отыра, үлкен дерекқорлармен басқаруда қолданылады.
Жобаның мақсаты - білім беру үрдісінде оқушылардың әкімшілік басқару жүйесін автоматтандыруға арналған бірыңғай ақпараттық жүйе құру.
Жобаның өзектілігі - оқушылар туралы ақпарат алуға онлайн режимінде қолдануға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құру болып табылады.
Жобаның міндеттері:
веб-сайт негізінде ақпараттық басқару жүйесінің моделін таңдау;
оқыту үрдісін автоматтандыратын веб-қосымша дайындау;
сапалы оқу материалдарын деректер қорына енгізу;
оқушы, ата-ана және мұғалім профильдерін тіркеу жүйесін ұйымдастыру;
оқушы өзінің үй жұмысын дербес компьютердің көмегімен ұйымдастыруына мүмкіндік беру;
әр оқушыға жүргізілетін рейтинг оның үлгерімі мен сапа көрсеткішін арттыру үшін мониторинг жүргізу мүмкіндігін туғызу.
Құрылған жүйе арқылы мектеп әкімшілігі мен ата-аналар арасын байланыстыратын желі іске қосылды және онымен қоса оқушылардың оқу үлгерімдерімен танысуға мүмкіндіктері бар. Бұл оқыту форматы, білім беру контенттерінің электрондық формасына электрондық құралдарды қолданып, білімді басқару жүйесіне негізделген сабақ беру формаларының бірі.
Ақпараттық жүйе толықтай HTML, PHP, MySQL технологияларын қолдану арқылы жасалды. HTML тілі құжаттардың құрылымын суреттеу үшін берілетін командалық қарапайым тегтерден тұрады. Ал PHP тілі сол HTML тілі жасай алмайтын мүмкіндіктерді жасай алады, яғни сайт бетіне процедуралық бағдарламалау жолын ұсына алады.
1 Веб-технологиялар туралы жалпы сипаттама

1.1 Қазіргі таңдағы веб-технологиялардың маңызы

Қазіргі таңда компьютер комуникацияларын пайдалану үшін аса білімді қажет етпейді. Кез-келген қарапайым қолданушыға түсінікті және еш қиындықсыз интернет желісін пайдалануы веб-технологияның жетістігі десе болады. Себебі интернет желісіндегі ақпараттар белгілі бір технология негізінде құрылады.
Веб-сайт - HTTPHTTPS протоколдары арқылы іске асырылатын және тек бір ғана адреске бағытталған бір немесе бірнеше веб-беттердің жиынтығы. Сайт беттері ортақ түпкі адреспен, сонымен қатар, әдетте, басты атаумен, логикалық құрылымы мен, авторымен және бет келбетімен біріккен. Барлығына қол жететін сайттар жиынтығы дүниежүзілік өрмекті құрады [1].
Веб-сайт - ол жарнама орны. Онда мекеме жайлы барлық керекті ақпаратты (мекеме қызметі, орындалған жұмыстары, байланыс телефондары, реквезиттер және т.б.) орналастыруға болады.
Сайт тәулік бойы жұмыс істейді және ақпаратты тұтынушыларға ыңғайлы уақытта жеткізуге мүмкіндік береді.
Сайт адресін барлық жарнамалық материалдарда (визитка, әр түрлі анықтамалық кітаптарда және т.б.) орналастыруға болады. Әрдайым өзгертулер енгізу, жаңалықтарды жаңарту, хабарламалар орнату жылдам және оңай орындалады. Сонымен қатар, өте аз уақыт, күш және қаражат жұмсалады.
Сайтқа кіруші тұтынушы болып саналады. Тұтынушы санына қарай сайт мәртебесі артады. Веб-сайт арқылы потенциалды тұтынушылар шеңбері кеңейеді. Тұтынушылар іздеу серверлері арқылы сайтты таба алады, ол арқылы мекеменің қызметтерімен танысып, хабарласып, нағыз тұтынушыға айналады.
Сайттағы пайдаланушылар интернет арқылы қажетті деректерді көрсетіп, сұраныс жасап және тапсырыс беруі мүмкін. Сондай қызмет жасау арқылы пайдаланушылар сайттан керек деректерін тез тауып ала алады.
Веб-сайт - пайдаланушылармен қарым-қатынас орнату үшін керек. Сайт көмегімен пайдаланушыларға жаңалықтарды және т.б. жеткізуге болады. Сонымен қатар, сайтта сұрақ-жауап бөлімін құруға болады, онда пайдаланушылар өз сұрақтарын, ойларын жазады және сол сұрақтарға жауап жазуға болады.
Міне, алда айтылған жағдайларға қарасақ, веб-технологиясының біздің өмірімізде алатын орны ерекше. Қандай салада болмасын адамдардың тез және оңтайлы жұмыс істеуіне көмек береді. Инновация заманына сай бұл салада ерекше қарқынмен дамуда. Енді бұл технологияның басқа да қырлы жақтарынан көрінуін уақыт өте келе күтудеміз.
1.2 Веб-технологияларды электронды оқыту жүйесінде қолдану артықшылықтары

Бүгінгі таңда электронды білім беру жүйесі әлемнің көптеген елдерінде үлкен қарқынмен енгізіліп жатқан алдыңғы қатарлы үлгілердің бірі. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында қазіргі замандағы білім беру жүйесінің жаңа технологияларымен қамтамасыз етілуі міндеттелген. Электронды білім беру бойынша жүзеге асырылатын ақпараттық жүйе Қазақстан Республикасының білім беру сапасын арттыруға үлесін қосады.
Электрондық білім беру жүйесінің негізгі мақсаты - білім беру ұйымдары қызметкерлеріне алдын ала енгізілген бірыңғай білім беру ресурстары мен технологияларына тең қол жеткізуді қамтамасыз етуге негізделген.
Қазіргі білім беру жүйесінің дамуы оның әртүрлі буындарын басқарудың тиімділігімен анықталады. Оқу орындарын жаңа талаптарға сай басқару керек. Мектептегі оқу пәндерін оқытуды сапалы дәрежеге көтеруге ықпал ететін интернеттегі программалардың қоры оқыту үрдісіне жаңа мүмкіндіктер жасайды. Осымен бірге оқушының жеке тұлғасын қалыптастырудағы компьютерлік оқыту технолгиясының маңыздылығы күн өткен сайын анық аңғарылуда. Қазіргі заманда ақпараттың көптігі мен жету жылдамдығы, осы мәселенің психологиялық ерекшелігі де мектеп қабырғасында, сабақта ақпараттық технологияны меңгерудің маңызы мен қажеттілігін дәлелдейді.
Оқушы профилінің бірыңғай ақпараттық жүйесін құру және ендіруді жүзеге асыру мектептерді компьютерлендіру, бағдарламалық және контенттік жабдықталуға сәйкес оларды электрондық инфраструктурамен қамтамасыз ету, ең бастысы, педагогика және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы кәсіптік қызметке мұғалімдерді даярлау жағдайына әкеледі.
Мектепті басқару жүйесінде төмендегі құралдарды негізге ала отырып жұмыс жүргізу керек. Басқаруды ұйымдастыру басшы білігіне байланысты екенін ескере отырып, қазіргі педагогикалық инновацияның негізгі бағытынан хабардар болу қағидасын ұстану қажет. Жоспарлау барысында негізгі мақсаттар мен міндеттерді нақты белгілей отырып, мақсатқа жеткізетін тиімді әдіс-тәсілдерді дұрыс таңдау, шешімді қызметкерлердің тапсырманы орындау мүмкіндіктерін ескеріп қабылдау өте маңызды. Мектеп қызметін жаңаша ұйымдастыру, әр мектеп басшысының өз деңгейіндегі басқару рөлін арттыру, оқушылардың, мұғалімдердің және мектептің қызметін бағалау тәсілдерін басқаша, тиімді негізде қайта құру - мектепті басқару құрылымының негізгі қағидаларының бірі болып саналады.
Жүйе мұғалімдерге дербес блогтар арқылы кәсіби тәжірибелермен және портфолиомен пікір алмасуды, оқушылардың үлгерім динамикасын зерттеп отыруды, оқушылар рейтингісін жүргізуді, мектеп ұстаздарының және әкімшілігінің жаңалықтары мен хабарламаларын беруді және тағы басқа әрекеттерді орындауды қамтамасыз етеді. Ал оқушы өз кезегінде оқу үлгерімін арттыруға, жеке портфолиосына кіруге, күнтізбесін қарауға, күнделігін қолдануға мүмкіндігі бар. Ақпараттық жүйе әр оқушыға жүргізілетін рейтинг, оқушының үлгерімі мен сапа көрсеткішін арттыру мақсатында мониторинг жүргізу мүмкіндігін туғызады [2].
Ақпараттандыру үрдісі - бұл жай ғана компьютерлер мен жабдықтар және оларды интернет желісіне қосу емес, бұл құралдар білім беру үрдісінің барлық қатысушыларын (әкімшілік, мұғалімдер, оқушылар, ата-аналар) біріктіру үшін және олардың арасындағы ақпарат алмасуды қамтамасыз ету үшін қызмет ету керек. Білім беру үрдісінің барлық қатысушыларын біріктіруді ұйымдастырудың ең дұрыс жолы ақпараттық басқару жүйесін (1.1-сурет) пайдалану болып табылады.

1.1-сурет - Ақпараттық басқару жүйесінің классикалық үлгісі

Ақпараттық басқару жүйесінің классикалық үлгісіне негізделген ақпараттық жүйелер әр түрлі үлгілер ұсына алады. Солардың ішінен электронды білім беру жүйесіне веб-сайт арқылы ішкі және сыртқы қолданушылар жұмыс істейтін жалпылама үлгісі сәйкес келеді. Мектеп басқару жүйесі үшін сыртқы қолданушыларға мұғалімдер, оқушылар және ата-аналар кіреді, ал ішкі қолданушыларға мектеп әкімшілігі кіреді.
Бүгінгі мектеп - күрделі де жауапты жүйе. Мектеп қабырғасына жаңа заманның мұғалімдері келіп жатыр. Олар компьютерді, интернетті меңгерген. Демек, барлық мектептер электронды білім беру жүйесіне көшу, мектепке басшылық ету тәсілдерінің өзгеруіне бейімделу оңайға түседі.
Мектеп үшін ең қолайлы функционалды веб-сайт жасау және оны уақыт өте одан әрі дамыту. Бүгінгі таңда ақпараттық технология арасында веб-технологияның орны ерекше. Сондықтан электронды білім беру жүйесін веб-сайт арқылы ұйымдастырған жөн. Бұл жағдайда веб-сайт ақпараттық жүйенің негізіне айналады. Мұндай ақпарттық жүйемен жұмыс істеу өте жеңіл болады, себебі ол тек браузерге ғана тәуелді болады, ал компьютердің үлгісіне жəне басқа да техникалық жабдықтардың түріне тәуелсіз болады (1.2-сурет).

1.2-сурет - Веб-сайт негізінде ақпараттық басқару жүйесінің моделі

Веб-сайт негізінде ақпараттық басқару жүйесінің үлгісі оларды тарату және дамыту үшін үлкен мүмкіндік береді, себебі ақпараттық басқару жүйесінің классикалық үлгісіне қарағанда мынандай артықшылықтары бар:
жүйе тек қана серверде орнатылады;
қолданушы өз құрылғыларымен жүйеге кіру үшін қосымша бағдарлама орнатпай-ақ стандартты браузерді пайдалана алады;
жүйемен үйде, жұмыста және т.б. жерде техникалық жабықтамаға тәуелді болмай жұмыс істеуге болады;
қызметкерлердің жүйемен жұмыс істеуді үйрену үшін материалдық шығындарды талап етпейді.
Веб-сайт негізінде ақпараттық басқару жүйе үлгісінің кемшіліктері мыналарды жатқызуға болады:
интернет желісі жоқ болған жағдайда ішкі және сыртқы қолданушыларға жүйемен жұмыс істеу мүмкін емес;
ақпараттық қауіпсіздікке байланысты өткір мәселелер туындайды.
Веб-сайт арқылы мектеп әкімшілігі мен ата-аналар арасын байланыстыратын желі іске қосылады және онымен қоса оқушылардың өздерінің оқу үлгерімдерімен танысуға мүмкіндіктері бар.
Қазіргі таңдағы еліміздегі білім беру жүйесіндегі ең басты міндеті - білім берудің жаңа модуліне көшу арқылы жас ұрпақтың білім деңгейін халықаралық дәрежеге жеткізу. Қазіргі заман талабына сай пән оқытушысы ғана болу аз, оқытушы - мұғалім, инноватор болуы тиіс.
Яғни әрбір инновациялық технологияларды меңгереді, содан кейін меңгерген технологияларды апробациядан (сабақ барысында қолдану) өткізеді, мұғалім талдау жасай отырып, тақырыпқа сай технологияны таңдайды. Оқытушы білім алушының табиғи дарын, қабілетін ашу, жас ерекшелігін ескере отырып, технология элементтерін тиімді пайдалана алу керек.
Инновация дегеніміз - бұл лабораториялық емес жаңа идеяны бірінші рет жүзеге асыру, ғылым жүзінде пайда болса да практикада негізделген. Жаңалық енгізу - мекемеге, ұйымға жергілікті аймақтық, мемлекеттік мекемелерге енгізілген үлгіге бағытталған [3].
Технологиялық инновациялар - бұл жаңа заманның компьютерлік және телекоммуникациялық технологиялары. Технологиялық инновациялар экономикалық механизмдерде, оқытушылар мен білім алушылар еңбегін ұйымдастыруда түбегейлі өзгерістерге, оқытушылық қызмет сипатына зор үлес қосады.
Қазіргі заманғы оқыту технологияларына келесі талаптар қойылады:
оқыту мақсатының нақты қойылуымен, оның ғылыми негізделуі, іс-әрекетінің нәтижесінің жоғары сапалы болуы;
оқу материалын толық қабылдау мүмкіндігінің болуы;
оқу процесінде қарым-қатынастың еркін болуы;
оны үнемі жетілдіріп, толықтырылып отыру мүмкіндігінің болуы.
Инновациялық әдістердің ең негізгісінің бірі - интерактивті оқыту әдісі. Негізгі қағидасы - педагогикалық қарым-қатынас пен қарым-қатынас диалогы арқылы жеке тұлғаны қалыптастырып дамыту. Интерактивті әдіс-тәсілдерді жиі пайдалану, әр сабақта оның мүмкіндіктерін түрлендіріп отыру - педагогтар қауымының басты міндеті.
Мектепті электронды басқару жүйесіне көшу мектептегі үрдістердің күнделікті ағымдағы кәсіби қызметтері мен есебін жүргізуді автоматтандыру мүмкіндіктерін береді.
Бүгінгі таңдағы ерекше талаптың бірі - мектепті басқару жүйесінде ақпаратты сапалы қамтамасыз ету. Басқару жүйесінде ақпаратты сапалы қамтамасыз ету мектептің өмір сүруін қолдап қана қоймай, оның дамуын жүзеге асырады. Себебі, жүзеге асырылып жатқан оқушы профилінің бірыңғай ақпараттық жүйесінің ақпараты қолда болмаған жағдайда білім мекемесі басшыларының мақсат пен міндеттерін дұрыс жолға қоюы және оны табысты шешуі екіталай. Мектеп басшылығын ұйымдастырудағы маңызды жағдай - педагогикалық басқару жүйесінің қалыпты күйге келіп, әрекетшеңдік жағдайында болуы және оны іске асыру жолдарын әрбір басшының жіті білуі тиіс.
1.3 Деректер қорын жобалау және құру ерекшеліктері

Көптеген мәселелерді шешуде ақпаратты өңдеу негізгі мәселе болып табылады. Оны жеңіл өңдеу үшін ақпараттық жүйелер қолданылады. Автоматтандырылған ақпараттық жүйе деп есептеуіш машиналар қолданылатын жүйені айтады. Көп жүйелер осы түрде болады. Оларда жинақталған ақпараттар өте құнды материалар құрамына жатады және қазіргі кезде мәліметтерді өңдеудің жалпылама және әртүрлі қосымша тәсілдерімен байланысты болатын білімдерді, әдістерді деректер қорынан ажыратып алу тұрғысында оларды өңдеу әдістері кеңінен даму үстінде [4].
Ақпараттық жүйеге ақпаратты өңдеуші жүйелердің барлығы қатынасады. Қолдануына байланысты ақпараттық жүйелерді бөліп көрсетуге болады, олар өндірісте, білім беруде, денсаулық сақтауда, әскери істе, саудада және тағы басқа орталарда қолданылады.
Мақсатына қарай ақпараттық жүйені басқарушы, ақпаратты-анықтамалық және тағы басқа сатыларға бөлуге болады. Ақпараттық жүйелердің тиімді жұмыс жасауы олардың архитектурасына байланысты. Қазіргі уақытта клиент-сервер архитектурасы пайдаланылады.
Архитектура коорпоративті деректер қоры және дербес деректер қорын қосатын компьютерлік желі. Ақпараттық жүйелердің клиент-сервер архитектурасы бойынша ұйымдастырудың артықшылығы орталықтардан сақтау, қызмет көрсету үйлесімдігі, жалпы коорпоративті ақпарат ұйымы болып табылады.
Деректер қоры түсінігі мен деректер қорын басқару жүйесі түсінігі тығыз байланысты. Бұл программалық құралдар кешені жаңа деректер қорын құру, оның мазмұнын толықтыру, мазмұнын түзету және ақпаратты визуалдауға арналған. Ақпаратты визуалдау түсінігіне ұсынылған критерилерге сәйкес деректерді жинақтау, реттеу, көркемдеу, басып шығару және байланыс каналдары арқылы жіберу түсінігі енгізіледі. Әлемде деректер қорын басқарудың көптүрлі жүйелері бар. Олардың барлығы әртүрлі объектілермен әрқалай жұмыс атқарады, пайдаланушыға әртүрлі функциялар мен құралдарды ұсынады, ДҚБЖ көпшілігі қалыптасқан негізгі түсініктер кешеніне сүйеніп жұмыс жасайды.
Деректер қоры деректерді сақтау, жаңарту, өшіру барысын жеңілдету мен жалпы деректерді өңдеу бойынша өзге де операцияларды жүзеге асыру үшін құрылымдалады.
Деректер қоры файлдан немесе жеке жазбаларға бөлінетіндей файлдар жиынтығынан құралады. Әр жазба бір немесе бірнеше өрістен тұрады. Өрістер деректерді сақтаудың қарапайым түрі болып саналады. Қолданушылар ақпараттарды деректер қорынан көбінесе сұрау салу арқылы алады.
Деректерді алу үшін деректер қорын басқару жүйесін пайдалану ережелерін сақтай отырып, негізгі сөздер мен сұрыптау командаларын пайдалану арқылы жедел түрде іздеу салуға, олардың орналасу тәртібін өзгертуге, көп жазбалардың арасынан бір өрісті ерекшелеп алуға және топтастыруға болады.
Деректер қоры сөзі мағынасын кеңінен алып қарастырсақ ол қандай бір заттақ аймақта, шынайы әлемдегі нақты объектілер жайындағы мәліметтердің жиынтығы.
Деректер қоры бүгінгі таңда өте танымал ұғым болып отырғандығы белгілі. Адамзат іс-әрекетінің әртүрлі салаларындағы объектілер туралы ақпараттарды сақтау үшін есептеу техникасы құралдарын пайдалануға байланысты мәліметтер қоры туралы түсінік әрбір тұлғаға таныс.
Деректер қорының құрылымы әртүрлі мәліметтер сақталған өрістерден құралады. Күрделі түрде құрылған деректер қорында кестелерді бір-бірімен байланыстырып және деректер қорының жинақты түрде жасалған ерекше түрі реляциялық деп аталады. Реляциялық деректер қорында әрбір тізім кестелерден сақталады [3].
Көптеген деректер қоры кестелік құрылымда болады. Кестелік құрылымда берілгендердің адрестері жол мен бағананың қиылысуымен анықталады. Кестелерді жобалау кезінде олардың құрылымдарын алдымен қағазда жасаған ыңғайлы. Кестедегі әрбір өріс оның тақырыбына сәйкес болатын жеке мәліметтен тұрады. Әр түрлі кестедегі берілгендерді байланыстыру үшін, әрбір кестедегі әрбір жазбаның өзіндік жеке мәнін бере алатын өріс не өрістер жиынтығы болуы тиіс. Мұндай өріс не өрістер жиынтығын негізгі кілт деп атайды.
Деректер қорын құру төмендегі бөлімдер бойынша жүргізіледі:
деректер қорының мақсаттарын анықтау;
деректер қорында қандай мәліметтерден (кестелерден) тұратыны туралы шешім қабылдау;
кестелерге кіретін өрістерді анықтау және ерекше мәндерге кіретін өрістерді таңдау;
кестелер арасындағы байланыстардың мақсаты;
кестелер құру, оларды бір-бірімен байланыстыру, эксперимент түрде кестелерді толтыру;
енгізілген мәліметтерге форма, сұрату және есеп құру.
Дерекқорды басқару жүйесі (ДҚБЖ) - дерекқорларды құруға, оларды өзекті жағдайда қуаттауға және оларда қажетті ақпараттарды іздеуді ұйымдастыруға қажетті бағдарламалық және тілдік құралдардың кешені. ДҚБЖ компьютердің сыртқы жадында күрделі құрылымды деректердің үлкен көлемін сенімді сақтау және оларға тиімді жетімділікті қамтамасыз етеді.
ДҚБЖ көптеген қолданушылар деректер қорын құру, енгізу, бірлесіп пайдалану және програмалау құралдардың жиынтығын айтады.
ДҚБЖ әдетте келесі құрамдастардан тұрады:
сыртқы және оперативтік жадта деректерді басқаруға жауап беретін ядро;
деректерді шығару мен өзгерту және машина-тәуелсіз атқарылатын ішкі кодқа сұранысты оңтайландыруды қамтамасыз ететін дерекқор тілінің процессоры;
ДҚБЖ мен қолданушы интерфейсін құратын деректерді қозғалтатын бағдарламаларды интерпретациялайтын атқару уақытын қуаттайтын қосалқы жүйе;
ақпараттық жүйеге қызмет көрсету бойынша бірқатар қосымша мүмкіндіктерді қамтамасыз ететін сервистік бағдарламалар (сыртқы утилиттер).
Бұл программалық құрылымдар кешені жаңа қордың құрылымын құруға, оны деректермен толтыруға, мазмұнын редактрлеуге және ақпаратты визуалдандыруға арналған. Қор ақпараттарын визуалдау дегеніміз берілген критерий бойынша экранға шығаратын мәліметтерді таңдап, оларды белгілі бір ретке келтіріп, безендіріп артынан баспаға немесе байланыс каналдарына беруді айтамыз. Әлемде деректер қорын басқаратын көптеген жүйелер бар.

2 Өңдеу құралдары және жобаны талдау

2.1 HTML тілінде жобалау

Интернеттегі мәліметерді бейнелеу HTML тілінде жазылады. Бірақ программалауға ұқсас болғанмен программалау тілі емес, гипермәтінді белгілеу тілі деп аталады.
HTML (HyperTextMarkupLanguage) - бұл құжаттарды кодтау үшін қолданылатын гипермәтіндік белгілеу тілі. HTML беттер ғаламторда браузерден серверге, жай текст немесе жасырын символдар (шифрлар) арқылы HTTP және HTTPS хаттамаларымен жіберіледі [6].
Гипермәтін - бұл форматтау, илюстрация, мультимедиялық қойылымдар және гиперсілтемелер сияқты қосымша элементтерді басқаратын арнайы кодтары бар мәтін. Бұл баяндамадағы ең маңыздысы - тіл.
Компьютер экранында өңделген түрде берілуіне қарамастан HTML тілі құжаттарды өңдеу үшін тағайындалмаған және құжат форматын баяндауға арналмаған. Ол құжаттың функцияналды белгіленуі үшін, яғни мәтін фрагменттерінің тағайындалуын анықтау үшін қолданылады.
HTML - компьютерлер арасындағы мәліметтер алмасудың жаңа хаттамасы. Ол Интернеттегі мәтін бөліктерінің атқаратын қызметін белгілеп, оларды әрбір тұтынушыға жеткізе алатын құжатты түрде белгілейтін тіл болып табылады.
HTML тілінің бастапқы мәтін белгіленетін командалары белгі немесе тег деп аталады. Тег символдар тізбегінен тұрады.
Барлық тег символынан басталады да, символымен аяқталады. Бұларды бұрыштық жақшалар деп атайды. Олардың жазылуында әріптер регистрі ешқандай рөл атқармайды, яғни үлкен әріпті де, кіші әріпті де қолдана беруге болады. Бірақ тег атауларын жай мәтіннен айыру мақсатында оларды бас әріпен жазу қалыптасқан. Бұл тегтердің бірі - ашады, екіншісі - жабады. Ашатын тег ( ... ) белгілі бір әсер тегісін бастайды, ал жабатын тег ( ... ) - сол әрекетті аяқтайды.
HTML құжаты сол құжаттың негізгі мәтінінен және белгілеу тегтерінен тұрады да, қарапайым символдар жиыны болып табылады.
HTML құжатының кез келгені HTML тегінен басталып, соған сәйкес HTML түріндегі жабылу тегімен аяқталады. Осы екеуінің ортасында құжаттың тақырыптық бөлігі мен тұлғасы болып келетін негзгі бөлігі орналасады.
Құжаттың тақырыптық бөлігі HEAD және HEAD тэгаларының ортасында тұрады да, жалпы құжат туралы мәлімет береді.
Әдетте бұл бөлікте TITLE ... TITLE тэгаларымен шектелетін құжаттың ресми атауы орналасады.
Жазылатын мәтін құжат тұлғасы деп аталатын BODY ... BODY тегтерінің ортасына жазылады [7].
2.2 MySQL деректер қорының басқару жүйесі

MySQL - деректер қорын басқаратын реляциондық жүйе болып табылады. Бұл жүйені Oracle компаниясы тарапынан техникалық және осы жүйені әрі қарай дамыту жүргізіліп отырылады. GNU General Public License және оған қарамастан жеке коммерциялық лицензия арқылы таратылады. Дегенмен, бағдарламашылар лицензиясы бар қолданушылардың сұранысына сәйкес келетін функционалдарды құрып отырады. MySQL жүйесі кіші және орта бағдарламаларға арналған. WAMP, AppServ, LAMP серверлері мен Денвер, XAMPP, VertrigoServ портативті серверлердің құрамына кіреді. Әдетте MySQL жергілікті немесе алыстағы клиент жүгінетін сервер ретінде қолданылады. MySQL жүйесі көптеген кестелер түрімен жұмыс істеу алады. Пайдаланушылар толықмәтіндік іздеуді қолдайтын MyISAM және жеке жазылымдар транзакциясын қолдайтын InnoDB таңдауына болады. Архитектурасының ашық болуы және GPL - лизенциясына байланысты, MySQL жүйесінде әрқашан жаңа кесте түрлері пайда болуда.
MySQL - бұл жылдам, сенімді және қолдануда жеңіл реляциялық деректер қорымен басқаратын жүйе. MySQL МББЖ GNU GPL лицензиясымен таратылатын бастапқы коды ашық программалық қамтама. Бірнеше жыл бойы MySQL өндірістік жағдайларда тиімді қолданады және қажетті тұрақтылық пен жұмыстың жоғары жылдамдығын қамтамасыз ете отыра, үлкен дерекқорлармен басқаруда қолданылады. Сонымен қатар, MySQL дамыған функционалдылық, қол жетерлік және қауіпсіздік сияқты қастиеттерге ие, және де осы қасиеттер Интернет арқылы дерекқорға қатынауды ұймдастыруға жақсы келеді. MySQL-дың танымалдығына тағы да оның әйгілі веб-программалау тілдерінде сәйкес модульдердің бар болуы үлес қосады [5].
Клиенттік, мысалы PHP скрипттен тұруы мүмкін. Ол скрипт деректермен жұмыс істейді, яғни оларды қабылдайды, өңдейді, сосын қайтадан серверге жібереді және басқа да әрекеттер жасайды.
Серверлік немесе деректер құрылымы 3 деңгейден тұрады:
а) деректер қоры;
б) кестелер;
в) жазбалар.
Дерекқор мен кестелер физикалық түрде файлдармен сипатталады, ал логикалық түрде кестелер дегеніміз жазбалардың жиынтығы.
Жазбалардың аттары кесте аумағында,кестелердің атаулары дерекқор аумағында ал дерекқор атауы жүйе аумағында бірегей,яғни қайталанбайтын болуы тиіс.
Толық функционалды мәліметтер қорын қажет ететін, қайнары тегін проекттер жиі MySQL қолданады. Серверді коммерциялық проекттерде қолдану үшін, қосымша функциялармен ұсынылатын бірнеше нұсқалары бар. MySQL қолданатын бағдарламаларға TYPO3, Joomla, WordPress, phpBB, MyBB, Drupal және де басқа LAMP бағдарламаларын жатқызуға болады. MySQL сонымен қатар Google, Wikipedia, Facebook және Twitter сияқты дүниежүзілік және кең ауқымды веб-бағдарламаларында қолданылады.
MySQL көбінесе реляциялық мәліметтер қоры ретінде қолданылатындықтан ол, жүйені және ондағы мәліметтерді басқаруға арналған клиенттік бағдарламамен келмейді. Оның орнына, өзінің командалық жолмен орындалатын құралдарын немесе басқалар жасаған клиенттік бағдарламаларын жүктеп алып қолдануға болады.
MySQL клиенттердің мәліметтер серверіне қосылудың түрлі әдістерін қолдайды. Қосылу TCPIP сокеты арқылы кез-келген қаттамада мүмкін. Одан басқа, түрлі қаттамаларда арнайы қосылу әдістері болады: Windows операциялық жүйесінде бұл атаулы арналар (named pipe), Unix-ортада бұл 20 сокеттер. ConnectorODBC және ConnectorJDBC интерфейстері MySQL-ге сәйкесінше ODBC және JDBC байланыстарын қолданатын клиенттік программаларды қолдайды.
Жобалаушылармен MySQL көптеген тілдерге аударылған. Сервер Unicod-ты қосқанда түрлі кодтық кестелерді қолдайды, қателер туралы хабрламаларды түрлі тілдерде жариялай алады, MySQL мәліметтер базасында ақпарат таңдалынған кодта сақталынады [4, 5].

2.3 Apache серверімен байланыс орнату

Apache - әлемдегі танымал веб-серверлердің бірі, оның ерекшеліктері: баптаудың үлкен мүмкіндіктері, веб-сервер жұмысы үшін көп түрлі хаттамлардың қолдауы, жоғары өнімділік, көптеген бағдарламалау тілдерімен және дерекқорлармен интеграциялану мүмкіндігі, ашық бастапқы код, түрлі операциялық жүйелермен сәйкестігі [8].
Apache сервері кроссплатформалы бағдарламалық қамтама болып табылады. Ол Linux, BSD, Mac OS, Microsoft Windows,Novell NetWare, BeOS операциялық жұйелерімен жұмыс істей береді.
Сенімділік пен конфигурация икемділік аpache серверінің негізгі артықшылығы болып табылады. ДҚБЖ қолдану арқылы пайдаланушыларды аутентификациялауды, деректерді қамтамасыз ету үшін сыртқы модульдерін қосуға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар оның жақсы масштабталушылығы мен кеңейтілімділігін, белгілі бір сервердің жұмысына лайық тек қажетті модульдердің бастапқы кодтарын жинақтау мүмкіндігін атап өткен жөн. Apache сервері аппараттық қамтамаға күй талғамайтындығы оның қазіргі компьютерлердің кез-келгеніне қосуға мүмкіндік ашады.
Apache серверінің басты ерекшелігі ол сенімді әрі кез келген жүйемен жұмыс жасауға арналған конфигурациясы болып табылады. Ол мәліметтерді көру үшін ішкі модулдерді қосуға мүмкіндік берумен қатар, мәліметтер қорын басқару жүйесін қолданушылар аутенфикациясына, қателер туралы хабарламаларды түзетугежәне т.б. қолдануға мүмкіндік береді.
Apache архитектурасының ядросы мынадай негізгі функциональдық мүмкіндіктерге ие:
− конфигурациялық файлдарды өңдеу;
− HTTP протоколын қамтиды;
− модульдерді жүктеу жүйесі бар.
Ядро (модулге қарағанда) толығымен Apache Software Foundation-де бөгде программистердің көмегінсіз құрастырылады. Apache ядросы толықтай С (си) программалау тілінде жазылған.
Apache серверінің конфигурация жүйесі текстік конфигурациялық файлдарға негізделген. Ол үш шартты конфигурация деңгейін қамтиды:
− сервер конфигурациясы (httpd.conf);
− виртуальды хост конфигурациясы (httpd.conf c версии 2.2, extrahttpdvhosts.conf);
− директория деңгейінің конфигурациясы (.htaccess).
Apache серверін XAMPP бағдарламасы арқылы орнатуға болады. XAMPP бағдарламасы Apachе, MySQL, PHP, Perl және т.б. технологиялардың жиынтықтарынан тұрады. Бұл бағдарламаны орнатқан кезде осы айтылған веб-серверлерді бірге орнатады және оларды іске асыру және қолдану өте жеңіл.XAMPP бағдарламасын орнату үшін оны жүктеу қажет. Жүктелген бағдарламаның орнату тәсілдері 2.1-2.5-суреттерде ұсынылған.

2.1-сурет - XAMPP бағдарламасының орнатушысы

Next батырмасын басқаннан кейін ашылатын келесі терезеде сервер компонентін қолмен таңдауға мүмкіндік береді (2.2-сурет).

2.2-сурет - XAMPP бағдарламасының орнатушысы

Осы бағдарламаны қай жерге орнату керек екенін көрсету үшін жаңа бума құрып, C: \ Program Files \ XAMPP жолын таңдау қажет (2.3-сурет).

2.3-сурет - XAMPP бағдарламасының орнатушысы

Бастапқы орнату қадамдары аяқталғаннан кейін, Next батырмасын басу арқылы бағдарламаны орнату қажет (2.4-сурет).

2.4-сурет - XAMPP бағдарламасының орнатушысы

Орнатылғаннан кейін, XAMPP басқару панеліне кіріп, Apache веб-серверін сәтті орнатылғанын тексеру керек. Егер ол дұрыс орнатылса, Apache жолында порттар 2.5-суреттегідей көрініс табады.

2.5-сурет - XAMPP Control Panel
Apache веб-серверін орнатуды осылай жүргіздім және онымен жұмыс істеу еш қателіксіз өтті [9]. Егер қателіктер болған жағдайда Admin батырмасын басып, баптау жұмыстарын жүргізу керек.

2.4 PHP тілінде бағдарламалау

PHP - веб-беттерін жазуға арналған ең күшті және үйренуге ең жеңіл скрипт тілі. PHP коды HTML парақшасының ішіне жазылады және ол интерпретаторланып тек сервердің өзінде ғана орындалатын скрипт тілі.
Қазіргі уақытта бұл бағдарламалау тілін көптеген хостинг-провайдерлер қолдайтын және динамикалық веб-сайттарды жасауда кеңінен қолданылатын бағдарламалық тілдер қатарынан орын алып отыр. Бұл тіл өзінің жеке тегін лизенциясымен таратылады.
Веб-бағдармалау аймағында, оның бір тармағы серверлік бөлімінде, PHP өзінің қарапайымдылығы, орындау жылдамдылығы, көп функцияналдылығы, кроссплатформалығы және бастапқы кодының PHP лизенциясы бойынша таралуымен ең танымал тілдердің қатарына кіреді [10].
PHP синтаксисі Си немесе Perl синтаксисіне өте ұқсас. Бағдарламалаумен таныс адамдар программаларды PHP тілінде жазуға өте тез үйренуге мүмкіндіктері бар. Бұл тілде деректерді типтеудің арнайы бағыты жоқ және жады бөлу мен босатудың керегі жоқ.
PHP тілінде жазылған бағдарламалар жеңіл оқылады. Жазылған PHP- кодты Perl бағдарламаларына қарағанда оқу және түсіну оңай. PHP кемшіліктеріне, біріншіден PHP интерпретацияланатын болғандықтан жылдамдығы бойынша компиляцияланатын Си тілімен сәйкес бола алмайды.
Дегенмен, кіші бағдарламаларды жазған кезде, жадыға жүктеу кезінде және Си тілінде жазылған CGI-программаларды шақырғанда үстеме 44 шығындар іске қосылады. Екіншіден, дайын модульдер қоры үлкен емес, мысалы, Perl-дегі CRAN сияқты емес. Бұл жағдайды шешу үшін тек уақыт керек. PHP 4-те қараушылар арнайы Perl репозитариін қарастырған, ол CRAN-ға ұқсас [11].
PhpMyAdmin PHP тілінде жазылған және MySQL ДҚБЖ администрациялау үшін арналған веб-интерфейс түріндегі ашық кодты веб- қосымша бағдарламасы. PhpMyAdmin браузер арқылы MySQL серверін администрациялауды ұйымдастырады, SQL командаларын орындауға және кестелер мен деректер қорының құрамын мүмкіндік береді. Бұл бағдарлама веб-қараушылардың арасында өте әйгілі, себебі ол MySQL МББЖ-ін SQL командаларын енгізбей- ақ басқаруға мүмкіндік береді.
PHP белгілі бір шектеушінің ішінде тұрған кодты орындайды, яғни ?php ? ішіндегі кодты орындайды. Бұл шектеудің сыртында тұрғандар ешқандай өзгертусіз экранға шығады. Негізінен бұл HTML құжаттының ішіне PHP кодын қою үшін пайдалынады.
Бұл шектеуден бөлек қосымша нұсқалары қарастырылған. Олар: ? ?, script language=php script [12].
Айнымалылардың атаулары $ символымен басталады және айнымалының типін көрсетудің қажеті жоқ. Айнымалы және константаның атаулары регистрдің символдарына сезімтал болады. Бұл деген сөз айнымалы $a және $A екі әртүрлі айнымалыны білдіреді. Ал класстың, класс әдістерінің және функция атаулары регистр символына сезімтал емес. PHP тілі кодтың ішінде пікір қалдыруға мүмкіндік беретін үш нұсқасын қарастырады. Олар: С тілінің стилінде *пікір*, С++ пікір, UNIX стилінде #пікір. Бұл деген сөз осы көрсетілген арнайы символдан кейінгі жазылған қатарлар пікір ретінде қалады [13].
Осы жобада мен php бағдарламалау тілін қолдандым. Осы тілде авторизация бөлігін көрсетемін. Ол үшін login.php, register.php, conf.php және check.php файлдарын құрдым.
Құрылған файлдар арқылы жүйеге пайдаланушыларды, яғни мұғалім, оқушы және ата-аналарын тіркеуді ұйымдастыру және тіркеу мен кіру формаларының көрінісі келесі 2.9, 2.10-суреттерде көрсетілген. Бұл тіркелуден өткен пайдаланушылардың мәліметтері деректер қорын басқару жүйесінде сақталады.

2.5 JavaScript тілінде өңдеу

JavaScript - бұл салыстырмалы қарапайым объектілі-бағытталған тіл және ол үлкен емес клиенттік және серверлік қосымшаларды интернет үшін жасауға және құруға арналған. JavaScript тілінде жазылған бағдарламалар HTML-құжаттамалары құрамына қосылады және солармен бірге таралады.
JavaScript - бағдарламалаудың интерпретацияланатын түрі. JavaScript тілінде жасалған бағдарламалардың мысалы ретінде пайдаланушымен енгізілген мәлімттерді тексеретін немесе құжаттаманы ашу немесе жабу кезінже қандай да бір әрекеттерді орындауға атқаратын бағдарламаларын қарастыруға болады. Мұндай бағдарламалар негізінен пайдаланушының әрекетіне әрекет ете алады - тышқан пернесін басу, экранды формаға мәліметтерді беру немесе тышқанды жылжыту арқылы беттерде жылжуға мүмкіндік береді. Одан басқа, JavaScript-бағдарламалар браузерлердің өзін және құжаттамалар атрибуттарын басқара алады.
JavaScript тілі синтаксисі бойынша Java тілімен ұқсас бола отырып, объектілі модельді қоспағанда, өз кезегінде мәліметтердің статикалық типтері және қатаң типтеу қасиеттеріне ие емес. JavaScript бағдарламасында Java бағдарламасынан өзгешелігі, кластар түсінігі тілдің синтаксистік конструкциясының негізі болып табылмайды. Мұндай негіз болып мәліметтердің алдын ала анықталған типтерінің қатары, яғни атқарылатын жүйемен көтерілетін типтері: сандық, булевтік және қатарлық есептеледі, сонымен қатар өз бетінше дербес функцияларды орындаушылар және объектілер әдістері (JavaScript терминологиясындағы әдістер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.