Қылмыскерлерді халықаралық іздестіру ұғымы және құқықтық негіздері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ МЕКЕМЕСІ

ӘӨЖ Қолжазба құқығында

ДАУЛЕТБАЕВ НҰРТУҒАН КОЙЛЮБАЙҰЛЫ

ҚЫЛМЫСКЕРЛЕРДІ ІЗДЕСТІРУДІ ЖӘНЕ ҰСТАП БЕРУДІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Ғылыми жетекші:

Кереев А. А., заң ғылымдарының кандидаты, профессор

Магистірлік жоба кіріспеден, үш бөлімнен, сегіз бөлімшеден, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Магистірлік жобаны зерттеу барысында осы еңбекте кешенді түрде Қазақстан Республикасының қылмыс жасаған тұлғаларды ұстап беру құқығын және рәсімін реттейтін отандық және шетелдік заңдары зерттелінді. Қазақстан Республикасының қылмыстық істер бойынша құқықтық іздестіру және экстрадиция туралы екі жақты келісімшарттарына көңіл бөлінді. Қазақстан Республикасының қылмыс жасаған тұлғаларды ұстап беру мәселелері бойынша көпжақты халықаралық-құқықтық механизмдерге қатысуы, яғни Қазақстан Республикасының Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының (Интерполдың) Ұлттық орталық бюросы шеңберіндегі және Тәуелсіз Мемлекттер Достастығына мүше мемлекеттердің қылмыстық істер бойынша құқықтық көмекті жүзеге асыру контексінде қылмыс жасаған тұлғаларды ұстап беру мәселелерінде қатысты ынтымақтастығы теориялық және тәжірибелік тұрғыда талқыланды.

АНАТОЦИЯ

Магистерский проект состоит из введения, трех глав, восьми разделов, заключения и списка использованной литературы.

В ходе магистерского проекта комплексно исследовано отечественное и зарубежное законодательство Республики Казахстан, регулирующее право и процедуру выдачи лиц, совершивших преступления. Уделено внимание двусторонним контрактам Республики Казахстан О правовом розыске и экстрадиции по уголовным делам

Теоретическим и практическим образом обсуждалось участие Республики Казахстан в многосторонних международно-правовых механизмах по вопросам выдачи лиц, совершивших преступления, т. е. в рамках Национального центрального бюро Международной организации уголовной полиции (Интерпола) Республики Казахстан и в вопросах выдачи лиц, совершивших преступления в контексте осуществления правовой помощи по уголовным делам государствами-членами Содружества Независимых Государств.

ANNOTATION

The master ^` s project consists of an introduction, three chapters, eight sections, a conclusion, and a list of references. In the course of the dissertation research, the domestic and foreign legislation of the Republic of Kazakhstan regulating the law and procedure for the extradition of persons who have committed crimes is comprehensively studied. Attention is paid to the bilateral contracts of the Republic of Kazakhstan on legal search and extradition in criminal cases

The participation of the Republic of Kazakhstan in the multilateral international legal mechanisms for the extradition of persons who have committed crimes, i. e. within the framework of the National Central Bureau of the International Criminal Police Organization (Interpol) of the Republic of Kazakhstan and in the extradition of persons who have committed crimes in the context of the implementation of legal assistance in criminal matters by the member States of the Commonwealth of Independent States, was discussed theoretically and practically.

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ЖӘНЕ АНЫҚТАМАЛАР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

Нормативтік сілтемелер

Осы магистірлік жобада нормативті сілтілер және тиісті анықтамалары мен қысқартулары бар мынадай терминдер пайдаланылды:

1. Халықаралық iздестiрудi жариялау, Қазақстан Республикасы құзыреттi органдарының Интерпол саласы бойынша сұрау салулар мен тапсырмаларды орындауы және жiберуi, сондай-ақ оларды Интерполдың Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Орталық бюросында өңдеу туралы нұсқаулықты бекiту туралы. https://adilet. zan. kz/kaz/docs/V030002341_

2. Ведомствалық және есептерді құру, пайдалану және жетілдіру қағидаларын бекіту туралы 2014 жылғы 8 қыркүйектегі № 577 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2014 жылғы 9 қазанда № 9786 болып тіркелді. https://adilet. zan. kz/kaz/docs/V14C0009786

3. Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексі. Қазақстан Республикасының Кодексі 2014 жылғы 4 шілдедегі № 231- V ҚРЗ https://adilet. zan. kz/kaz/docs/K14231

4. Жедел-іздестіру қызметі туралы Қазақстан Республикасының 1994 жылғы 15 қыркүйектегі № 154-XIII Заңы. https://adilet. zan. kz/kaz/docs/Z940004000_ 5. Интерполдың рәсми сайты https://www. interpol. int/ 6. Қазақстан Республикасының Халықаралық қылмыстық полиция ұйымына (Интерпол) кіруіне байланысты шаралар туралы Қазақстан Министрлер Кабинетінің қаулысы 20 шілде 1993 ж № 629 https://adilet. zan. kz/kaz/docs/P93629_

Анықтамалар

Қазақстан Республикасының аумағында шет мемлекеттің қылмыстық-процестік құқығын қолдану - Қазақстан Республикасының аумағында шет мемлекеттің тергеп-тексеру органдары мен сотының немесе олардың тапсырмасы бойынша қылмыстық процесті жүргізетін органың шет мемлекеттің қылмыстық-процестік құқығын қолдануға, егер бұл Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта көзделген болса, жол беріледі.

Адамды ұстап беру (экстрадициялау) - қылмыстық жауаптылыққа тарту немесе үкімді орындау үшін іздестіріліп жатқан адамды мемлекетке ұстап беру.

Жедел іздестіру қызметінің қағидаттары - Жедел іздестіру қызметі заңдылық, жеке адамның құқықтары мен бостандықтарын сақтау, қадір-қасиетін құрметтеу, азаматтардың заң алдындағы теңдігі қағидаттарына сәйкес, астыртын әрекет ету, жария және жария емес әдістерді ұштастыру, кәсіби әдеп негізінде жүзеге асырылады.

Интерпол ұйымының мақсаттары - елдердің қолданыстағы заңдары шегінде қылмыстық полицияның барлық органдарының өзара ынтымақтасуын қамтамасыз ету және дамыту; - жалпы қылмсытық істермен күресудің алдын алуға тиімді көмектесетін істермен күресудің алдын алуға тиімді көмектесетін мекемелерді құру және дамыту.

Заңды өкілдер - күдіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің, азаматтық талапкердің ата-аналары (ата-анасы), асырап алушылары, қорғаншылары, қамқоршылары, сондай-ақ күдіктіні, айыпталушыны немесе жәбірленушіні қорғап немесе асырап отырған ұйымдар мен адамдардың өкілі.

Қылмыстық қудалау (айыптау) - қылмыстық заңда тыйым салынған іс-әрекетті және оны жасаған адамды, соңғысының қылмыстық құқық бұзушылық жасаудағы кінәлігін анықтау мақсатында, сондай-ақ осындай адамға жаза немесе өзге де қылмыстық-құқықтық ықпал ету үшін айыптаушы тарап жүзеге асыратын процестік қызмет;

Қысқартулар

КІРІСПЕ

Зерттеліп отырған тақырыптың өзектілігінің мәселесі, ол соңғы онжылдықтарда халықаралық ынтымақтастықтың қылмысқа деген қарсы күрестің рөлі едәуір жоғарылауымен айқындалды. Қоғамдық өмірдің интернационалдануы, мемелекеттер арасындағы шекаралардың «ашықтығы», несие-қаржылық және тауарлық биржаның өсуі, байланыс пен көліктің дамуы, осының салдарында адамдар арасындағы байланыс мүмкіндігі ұлғайтылып, сонымен қатар халықаралық ауқымда заңсыз әрекеттерге баруға да жағдай жасайды. Халықаралық немесе халықаралық сипаттағы қылмыстар қатарына жататын қылмыстар саны өсуде. Халықаралық ұйымдасқан қылмыс - бұл біздің заманымыздың ашшы шындығына айналды.

Басқа мемлекеттердің аумағында жасырынған қылмыскерлерді іздеу үстінде қол-ұшын созып ат салысу, ынтымақтастықтың маңызды бағытының бірі болып табылады. Ұйымдасқан қылмыс трансұлттық сипатқа ие болуда, қылмыс халықаралық деңгейде артып келеді. Бұл халықаралық іздеудің стратегиясы мен тактикасын қалыптастыруды және оның құқықтық негіздерін ұйымдастырудың нысандары мен әдістерін жетілдіруді түсіндіреді.

Алғаш рет жасырынған қылмыскерлерді халықаралық іздеу практикасының ұйымдастырушылық және процедуралық рәсәмі 1923 жылы құрылған Халықаралық қылмыстық полиция ұйымында - Интерполда өтті.

Бірақ сонымен қатар Интерполдағы әлдеқашан дағдыланған жүйемен бірге, XX ғасырдың аяғындағы қылмыскерлерді халықаралық, үкіметаралық және халықаралық ведомствоаралық шарттар мен келісімдер жасасу тәжірибелері де қалыптасты. Мемлекеттердің құқық қорғау органдарының халықаралық аймақтық ұйымдар шеңберіндегі өзара байланысының нақты нысандары пайда бола бастады.

Қылмыскерлерді халықаралық іздеу жұмыстарын ұйымдастыру мәселелерімен бұрын отандық адвокаттар зерттеген. В. М. Атмажитов, Я. М. Бельсон, Г. В. Дашков, В. К. Звирбуль, И. И. Лукашук, Л. А. Островский, И. В. Павлова және тағыда басқа адамдардың еңбектерінде әртүрлі позициялардан қылмыскерлерді, онын ішінде халықаралық қылмыстарды іздеу және оларды экстрадициялау мәселелері қамтылды. Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының қызметін зерттеу аясында бұл мәселені нақтылап қарастырған Профессор К. С. Родинов болатын. Интерпол жүйесіндегі халықаралық іздеуді ұйымдастыру мен тактикасының мәселелерін Н. Г. Гасымов өз диссертациясында зерттеген болатын. Алайда, бұл мәселенің көптеген аспектілері, әсіресе ішкі заңнамамен халықаралық қылмыскерлерді іздеуді ұйымдастыру мен тактикасын нормативтік реттеу тұрғысынан жеткілікті зерттелмеген болып қала берді.

Бұл жағдайлардың бәрі зерттелу жұмыстарының өзектілігін айқындайды осыған орай магистерлік жоба жұмыстың тақырыбы да анықталды.

Магистерлік жобаның мақсаты - халықаралық қылмыскерлерді іздеу және ұстап беру мәселелерінде мемлекеттердің ынтымақтастығын зерттеу.

Аталған мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттер қойылды:

• қылмыскерлердің халықаралық іздеу түсінігі мен құқықтық негіздерін ашу;
• қылмыскерлерді халықаралық іздестіру саласында экстрадициялау институтының жұмыс әдістері мен нысандарын зерделеу;
• халықаралық қылмыстар үшін мемлекеттердің халықаралық-құқықтық жауапкершілігін зерделеу;
• мемлекеттердің халықаралық қылмыстар үшін жауапкершілігінің түрлері мен нысандарын сипаттау;
• қылмыскерлерді халықаралық іздестіру және оларды экстрадициялау жөніндегі жедел-іздестіру іс-шараларын ұйымдастыру мен тактикасын жетілдіру жолдарын анықтау.

Зерттеу нысаны - екі немесе одан да көп елдердің ішінде қылмыскерлерді іздеудің практикалық қызметі; осындай іздестіру процедурасын, ұйымдастырылуы мен тактикасын реттейтін халықаралық-құқықтық актілер, нұсқаулар мен нұсқаулар жиынтығы; қылмыскерлерді халықаралық іздеу тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері.

Зерттеу мәні - қылмыскерлерді іздестірудегі халықаралық ынтымақтастықтың заңдылықтары мен үрдістері, әлемдік қоғамдастық мемлекеттерінің құқық қорғау қызметі бағытының мәні, ғылыми және оқу әдебиеті болып табылады.

Магистрлік жобаның зерттеудің әдістері - Зерттеудің әдіснамалық негізін теорияның практикаға диалектикалық тәуелділігін көрсететін танымның әмбебап әдісі құрады. Зерттеу барысында халықаралық іздестіру рәсімін реттейтін заңнамалық нормативтік құқықтық актілер туралы ақпаратты жинау, қорыту және талдау сияқты әдістер қолданылды. Зерттеудің теориялық негізін халықаралық құқық, криминалистика, қылмыстық құқық және процесс, жедел-іздестіру қызметі саласындағы ғылыми еңбектер құрайды.

Зерттеудің нормативтік базасы қылмыскерлерді халықаралық іздеу процедурасын, ұйымдастырылуын және тактикасын реттейтін халықаралық және ұлттық құқықтық актілер, нұсқаулықтар мен әдістемелік ұсыныстар кешені болатыны айқын.

Магистрлік жобаны зерттеудің ғылыми жаңалығы - Осы магистрлік жобаның ғылыми жаңалығы бұл Қазақстанда және шетелде қылмыстық қудалау немесе үкімді орындау үшін адамдарды ұстап беру институтының тарихи-құқықтық зерттеулерін жүргізуге кешенді тәсіл қолдану әрекетін зерделеу болып табылады, бұл оның пайда болу, даму және модернизация перспективаларын анықтауға мүмкіндік берді. Жобада қосымшада көрініс тапқан қылмыстық қудалау немесе үкімді орындау үшін адамдарды беру тәртібін реттейтін әр түрлі қылмыстық іс жүргізу кодексінің кейбір баптарының нұсқалары ұсынылған.

Жұмыста шет мемлекеттердің аумағында құрылымдардың құрамына кіретін адамдарды қылмыстық қудалау және ұстап беру рәсімдерін реттейтін құқықтық базаны одан әрі жетілдіру дің мысалдық бағыттары сипатталған. Бұған дейін бұл мәселе ресейлік заң шығарушылардың назарынан тыс қалды. Бұл жұмыстың ғылыми жаңалығы сонымен қатар диссертация Интерполдың қатысуымен және қатысуынсыз қылмыскерлерді халықаралық іздеудің қазіргі кезеңінде бар формаларына жан-жақты салыстырмалы зерттеу жүргізгендігінде. Сонымен бірге, қылмыскерлерді халықаралық іздеуді ұйымдастыру мәселелерін реттейтін соңғы ресейлік ведомстволық және ведомствоаралық нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру бағыттарыда ұсынылған.

Магистрлік жобаны зерттеудің практикалық маңыздылығы - Осы жобада қамтылған материалдар жедел-іздестіру қызметі мен қылмыстық процесс теориясын дамыту үшін пайдаланылуы мүмкін. Сонымен қатар, жобаның негізгі нәтижелерін қолдануға болады:

1. Қазақстан заңнамасын жетілдіру жөніндегі жұмыстарда;

2. Органдар мен лауазымды адамдардың құқық қолдану практикасында

3. Арнайы оқу курстарының «мемлекет және құқық теориясы», «жедел іздестіру қызметі» пәндері бойынша жалпы курсты оқыту процесінде.

Жұмыс тақырыбы бойынша жарияланымдар.

1. Қылмыскерлерді халықаралық іздестіруді қамтамасыз ету (жағдайы, өзекті мәселелері, шешу жолдары) // Сборник материалов VIII Международный научно-практической конференции «Наука и образование в современном мире: вызовы ХХІ века» - Нур-Султан: 2021г - С. 25-31.
2. Халықаралық құқықтағы мемлекеттердің жауапкершілігі // Сборник материалов VIII Международный научно-практической конференции «Наука и образование в современном мире: вызовы ХХІ века» - Нур-Султан: 2021г - С. 32-38

Жобаның құрылымы мен көлемі. Магистерлік жоба кіріспеден және үш тараудан тұрады, олардың әрқайсысында екі параграф, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімнен және 89 беттен тұрады.

1 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ІЗДЕУДІҢ НЕГІЗІМЕН ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ ЖӘНЕ ҚЫЛМЫСКЕРЛЕРДІ ЭКСТРАДИЦИЯЛАУ

1. 1 Қылмыскерлерді халықаралық іздестіру ұғымы және құқықтық негіздері

Қылмыскерлерді халықаралық іздеу-бұл қылмыс жасалған мемлекеттің аумағынан тыс жерде жүргізілген іздеу әрекеттері. Мұндай іздеуге бірнеше ел қатысады, кез-келген жағдайда екіден көп болады. Оны әрқайсысының қылмыстық полициясы өздерінің ұлттық заңдары мен ведомстволық нұсқауларын сақтай отырып, өз аумағында өз күштерімен жүргізеді. Мұндай іздеудегі Интерполдың рөлі орасан зор.

Халықаралық іздеуді ұйымдастыру жөніндегі іс-шараларды Интерпол ұлттық бюросының делдалдығысыз да жүргізуге болады. Мысалы, Қазақстан Республикасы ІІМ шет мемлекеттердің ІІМ-мен бірқатар халықаралық келісімдер жасады. Олардың көпшілігінде қылмыстық қудалаудан жасырынып жүрген адамдарды іздестіруге, хабар-ошарсыз кеткен адамдарды іздестіруге, танылмаған мәйіттерді сәйкестендіруге бағытталған қызмет ынтымақтастық салаларының бірі ретінде көрсетілген.

Халықаралық іздестіруді ұйымдастыру мәселелері бойынша өзара іс-қимыл Ұлттық әділет органдары, прокуратура, сот және өзге де құқық қорғау органдары деңгейінде, сондай-ақ халықаралық ұйымдардың, мысалы Біріккен Ұлттар Ұйымының, оның мамандандырылған мекемелері мен өңірлік ұйымдарының, қылмыстың алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі комитеттің, халықаралық терроризм жөніндегі Арнайы комитеттің, үкіметаралық және үкіметтік емес ұйымдардың жұмысы шеңберінде жүзеге асырылады.

Интерпол арналары бойынша халықаралық іздестіру жарияланады:

1) жасырынған немесе қашқан айыпталушылар, сотталғандар;

2) хабар-ошарсыз кеткен адамдар. Аталған іздестіруге саяси, әскери, діни немесе нәсілдік сипаттағы қылмыстар жасағаны үшін айыпталған адамдар жарияланбайды. Интерпол арналары бойынша іздестіруге әскери қызметке қарсы қылмыс жасаған адамдар да жарияланбайды.

Халықаралық іздестіру жедел-іздестіру іс-шараларының нәтижесінде іздестірілушінің елден тыс жерге кеткені туралы не оның шетелге шығу ниеті туралы, сондай-ақ оның шетелде іскерлік, туыстық және өзге де байланыстарының болуы туралы ақпарат алынған жағдайда ғана жариялануы мүмкін. Интерпол арналары бойынша іздестіру осы ұйымның мүшелері болып табылатын елдердің аумағында ғана жариялануы мүмкін.

Қылмыстық жауаптылықтан және жазасын өтеуден жалтарған адамдарды Халықаралық іздестіруді бастау үшін бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды таңдау туралы қаулының не бас бостандығынан айыру түріндегі жаза тағайындау туралы сот үкімінің болуы міндетті шарт болып табылады. Егер іздестірілушіге қатысты ешқайда кетпеу туралы қолхат сияқты бұлтартпау шарасы таңдалса, халықаралық іздестіру жариялау негізсіз деп есептеледі. Осылайша, іздеу қылмыстық заңы осы елдің шегінен шыққаннан кейін жасырынған адамның іс-әрекетімен бұзылған елдің өтініші бойынша басталады.

Объектіге байланысты Интерполмен жүргізілген іздеуді төрт түрге жіктеуге болады:

1) қылмыскерлерді қамауға алу және кейіннен ұстап беру (экстрадициялау) мақсатында іздестіру) ;

2) күдіктілер мен қылмыскерлерді олардың мінез-құлқын бақылау мақсатында іздестіру;

3) хабар-ошарсыз кеткен адамдарды іздестіру;

4) ұрланған құндылықтарды іздеу.

Іздестірудің бірінші түрі-қылмыстық қылмыскерлерді ұстап беру мәселелері бойынша мемлекеттер ынтымақтастығының құрамдас бөлігі. Оның үлесіне Интерполдың іздестіру жұмысының негізгі көлемі тиесілі. Қылмысқа қарсы халықаралық күрес тәжірибесінде қудаланған адамды ұстап беру ең қиын мәселе болып табылады, өйткені ол мүдделі мемлекеттердің егемендігіне тікелей әсер етеді. Қылмыскерлерді ұстап беру туралы шешім мемлекеттің ішкі құзыретіне жатады. Ол оның құқықтық негіздерін (халықаралық шарт, өзара түсіністік, ұлттық заңнама), екіжақты байланыстар жүзеге асырылатын арналарды (дипломатиялық, заңды) айқындайды, ұстап беру туралы түпкілікті шешім шығаруға құқылы органдарды (сот, прокуратура), ұстап беру шарттарын көрсетеді, ынтымақтастық жөніндегі әріптестермен оның рәсімімен келіседі.

Экстрадициялау практикасында полицияға көмекші рөл беріледі-ұстап берілетін субъектінің болуын қамтамасыз ету. Интерполдың Бас Ассамблеясы 1960 жылы "экстрадициялық мәселелерде полиция органдары әрдайым және негізінен Үкіметтің экстрадициялауға жауапты көмекші органдары болып табылады"деп атап өтті. Дегенмен, полиция жұмыстың ең қиын, көп уақытты қажет ететін және жиі қауіпті бөлігін - қылмыскерді іздеу, ұстау және қамауға алуды қамтиды.

Экстрадициялау туралы түпкілікті істер бойынша полицияның үлесіне келетін іс-әрекеттер мемлекеттердің дипломатиялық байланыстарымен бірге жүреді не олардан озады. 1914 жылы бірінші халықаралық полиция конгресінде экстрадициялау істері бойынша қылмыскер болған елдің полициясына оны ұстап беру туралы ресми өтініш дипломатиялық арналар арқылы келіп түскенге дейін оған жасырын бақылау орнату туралы өтінішпен тікелей жүгіну ұсынылды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс