Кино көру мәдениеті

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Т. Қ. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ

ӨНЕРТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
КИНО ТАРИХЫ МЕН ТЕОРИЯСЫ КАФЕДРАСЫ

Әкімжан Айқын
КИНО КӨРУ МӘДЕНИЕТІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

МАМАНДЫҒЫ: 5В011600 - ӨНЕРТАНУ
МАМАНДАНДЫРУ: КИНОТАНУ

Алматы
2021

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Т. Қ. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ

ӨНЕРТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
КИНО ТАРИХЫ МЕН ТЕОРИЯСЫ КАФЕДРАСЫ

Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
Г. Қ. Наурызбекова

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: КИНО КӨРУ МӘДЕНИЕТІ

ОРЫНДАҒАН: Әкімжан Айқын
ҒЫЛЫМИ ЖЕТЕКШІ: Өмірбаев Дәрежан

Алматы
2021

Кино көру мәдениеті
Кіріспе
І. Ақпараттық қоғамдағы мәдениет немесе қателесу туралы баяндама.
Бірінші мен екіншімен қақтығысы. Шырматылудың шиеленісуі.
Мәдениет схемасы немес күнделікті күйбең тағыда мещандық бақыттан бастау алған мәдениет.
ІІ. Көру мен қараудың айырмашылығы.
2.1. Нақыш (сурет) және қозғалыс (тыным). Андей Тарковский және Крис Маркер
2.2. Дыбыс (шум) пен әуен (диолок). Эрик Ромер және Эльер Ешмухамедов
2.3. Ойлау мен тұжырым. Дәрежан Өмірбаев және Отар Иосиоляни
2.4. Стиль мен қолтаңба. Робер Брессон
2.5. Вагондар еш алаңсыз ән салады. (Фильмдер мен продессерлар)
Қорытынды

Кіріспе
Тақытыптың өзектілігі: Алдыңыздағы текст белгілі жағдайлардың туындысы. Бұл- жоғары оқу орнына арналған студентің заңды тапсыруға тиісті дипломдық жұмысы дегеннің өзінде, баяндаушы эксперт емес, пікірін заңдастыруға талпынған өтініш иесі. Алдыңғысы өзінің нақты тұжырымын дәлелдей білетінін және білмейтінін дәлелдейді, соңғысы- аталғандардың ешқайсына жатпайтын жоспардың орныдалуына арналыған құжат ретінде ғана болмақ. Бірі қорытындылайды, өзгесі сауал қояды. Осындай кереғарлықтың кіріккені сонша, бірде біреуі ешнәрсеге әкелмейді. Баяндаушы ең кемінде, білімге негізделген өзіндік тұжырымды және дискурстардың формалды анализі, өзінен кейін жарық көрерін айтып жұбана алуға тиіс. Бұл нәрсені табыстаушыдан бөлек, тапсырушынның өзі сезгені екі тарапқада әлде қайда ұтымды болмақ. Сондықтан, мәденитеттің кезекті түлеуіндегі өзгерістердің білім мен ғылым, нақтырақ зерттеу жұмысның алға қойған мақсаты үшін қандай салдар тудырғаны қарастырылуға лайық. Онда ол өзінің екі түбегейлі нұсқаларында қарастырылады: алған білімді зерттеу және соны пайдаланудағы таным тәсілдері мен қызметтеріне байланысты. Бірінші жазылған жұмыстың тіпті надандарғада түсінікті үлгісін өзінің теоретикалық тұжырымнан алған нәтижесі көрсетеді. Екіншіден қазірдің өзінде ақпараттық білімнен алған қорытындыны жіктеп игеріп билеу және пайдалану өзгеріске түсетіні тақырыптан белгілі. Алдымен адам кейіннен дыбыс пен бейнелер (медия) айналымы білімге қалай ықпал етсе, ақпараттың бей берекетсіздігі мәдениетке солай ықпал етеді. Бұл жаппай өзгерісте өнердің табиғаты өзгеріссіз қалмайды. Ол таным ақпарат сапсына ауыстырылғанда ғана жаңа арналарға еніп, іске қосылады. Демек, зерттеуге көнбейтін нәрселердің бәрі ысырлып тасталынады және зерттеудің бағытының өзі мүмкін нәрселердің өзіндік салаға қатысты болуға тиіс екеніне бағындырады. Қарабайырландырсақ: дайын туындыны (киноматогафияны) кез келген адам көре алады, бірақ оның құны мен қажеттілігін өзіндік тілін анықтауда мәдениеттен көрі алған ақпаратының қаншалықты құнды әрі тұжырмды екеніне тәуелді. Егер алған ақпараты (жыйнаған білімі) сол салаға (киноматографияға) жеткіліксіз болса кино көру мәдениетінен бөлек тұрмыстық мәдениеттенде алшақтап кетеді. Оның барлығы ақпараттық қоғамдағы алған білімнің нәтежесі, қателесуге итермелеп нәтижесінде күнделікті мәдениетке айналып сіңіп кетеді. Білімді өндірушілерде, пайдаланушылар сияқты, бірі ашуға, өзгесі тануға тырысқан мамандыққа, нақтырақ салаға қатысты құралдарды хұзырында ұстауға тиіс. Осыдан ақпараттың білімге, білімнің мәдениетке, мәдениеттің кинематографияға, оның таным көкжиегі барысында танысатын белгілі нүктесіне қатысты өте зор түрде тысқары бола бастайтынын күтуге болды. Білім алу рухты жетілдіруден және тіпті тұлғадан ажыратусыз болған көне қағида жойылуға келісіп және барған сайын түлеп жаңара бермек. Нақтыласақ: кинематогафияны көру үшін базалық тұжырым, ал, тұрақты тұжырым қалыптасу үшін мещандық бақыты қанағаттандырарлық деңгейде болу тиіс. Онысыз капитализімде бәрі бекер. Өнерді есептемегенің өзінде жалпыға ортақ ғылым мен білімнің күнделікті күйбеңнен ойсырай ұтылатыны анық. Аталған сөйлемнің жалпы мазмұны трагедияға ұқсағанымен, формасы қателесуге жақын. Дәлел: өнер қазір де, кейін де сату объектісі болмақ, және ол қазір де, кейін де жаңа өндірісте бағалау үшін тұтынылады: бұл екі жағдайда да бар ғұмырын айырбас құралына айналудан қорғанумен өтпек. Ол енді өз өзіндегі өз мақсатынан айырлып, тұтыну бағасына тәуелді болады. Кинемтографияның тарихына сор болып жабысқан осы бір дерттің арқасында комерциямен әлі күнге күресіп келді. Бұл кино көру мәденитіне тәуелді емес тіпті білімгеде қатысты емес күнденлікті күн көрістен (капитализмнен) ашынған субъектінің шарасыздықтан барған ісінің салдары. Тұрмыс түзелмей ғылым, ғылым алға жылжымай өнер, өнер қозғалмай мәдениет қалыптаспайды. Тұтас суретті елестетуге қиындық туғызатын кедергі туындайтыны осыдан. Өйткені өнер кез- келген мемілекетте бар, ал ғылым тек дамыған өркениетті елдердің меншігінде. Сондықтан Р.Брессон киноға кездейсоқтық келіп, Карманикті еріккеннен түсірмеді. Оның жан дүниесінде бұл мәселенің ушыққаны соншалық артынша Деньгиге фильміне біреу зорлап ауыраяқ қылмады.
Шағылысқан бейне пайда болатын тұстан басқа жаққа қарамаңдар,- депті бір сиқыршы. Ең бастысы, заттың өзіне қарамаңдар, өйткені зат жоқ, тек оның шағылысқан бейнесі ғана. Міне, біздің кино көрудегі мәдениетіміз түгілі жалпы мәдениеттің жағдай осындай.
Мәдениетті қарастыру үшін ақпартты сүзу, ақпаратты ұтымды пайдалану үшін білімді меңгеру, білімді еш алаңсыз сіңіру үшін тұрмыстық тыныштық, тұрмысты тынштандыру үшін жұмыссызтықтан құтылу қажет. Ал, жұмыстан қажу яки ұнамауы мен мещандық бақытты қаншалықты деңгейде қанағаттандыруы келесі ойлар алгаритімінде (кіріспеден бөлек) қарастырылады. Моншақтай тізілген ойлар тізбегін, торға қонғай торғайдай қылып атып ала салатын бұл жазба ешқандайда қару емес. Өйткені бұл мәселе бір ғана дипломдық жұмыстың ауқымында шешілмейді, тек тырбыңдаған жазба ғана.
Тақырыптың мақсаты: Әрине, әңгімеден әңгімеге секіру, ойды қалғанша бұрмалау, тіл ойындарының құзіретін асыра пайдалану сипаттауға байланысты туатын әдіс тәсілдер. Егер сипаттау емес көрсету болатын болса қандай болмақ, міне сұрақтың нақтылануы деген осы. Киноны көру мен қараудың ара жігі, кино көру мәдениеті сынды сұрақтармен басын ауырпауға тиіс, олай істесек (екіншіде) көрсетілгендей шатасулар пайда, кинематографияға қатысы жоқ көлденең көк атылардың пікініе тәуелді болып, алаяқтардың туындысына рецензияны қалай жазғанымызды солар жайындағы теле токшоуларға қалай тамағымызды жыртып отырғанымызды өзіміз аңғармай қаламыз. Сондықтан кинематографиядағы құдайы Робер Брессонды еске ала кетуді парыз санайық. Өйткені өте нәзік саланың үлбіреген тұсына айырықша назар аудару керек екенін Брессон былай жеткізген: Мен суретші болғам, суретші болып қала берем. Суретші болған адам суретші болып қалады... суретші болғандықтан, басқа өнер түрінің ықпалынан іргемді аулақ салауға тырысамын. Эдгар Дега музалар ешқашан бір- бірімен сөйлеспеді, бірақ бірге билейді деген еді. Егер кинематограф музасы басқа музалардың қатарынан орын тепкісі келсе, онда ол композиция пропоцйиясы сынды бірнеше заңдарға бағынуы тиіс. Брессон өз кітабын жазып жатқанда бұл проблема бар е-тін, қазірше? Енді біз, келер ұрпақ өз бетімізше жұмыс істей бастаған кезде бұл мәселе әлі сол орынында табжылмай, қазіргі заманғы практикасының қажеттілігі ретінде қалаптаса қоймаған-ды. Әлі есімде, Бальтазардың мойынындағы қоңырауын сылдырлатып топ болып қозғалған қойдардың арасында күнәлі да бейкүнә кейіпте соңғы демін қалай ішіне тартқаны. Өзге біреу түсірсе бальтазар соңғы демін күрсіне шығарар еді, балатазар олай істемеді. Расымен мүмкін бұл сәтті суреттеу үшін тіл ойындарының қулығына құрық болйламас, я болмаса елестетуіміз үйренші болғандықтан бұл сценаға мән бермейтін болармыз... ол жағы Кино құдайы Брессонды еш алаңдатқан емес, тағдыр түртпегі мына түста: сол қоңырау мойынымызға тап болғанда, күніне бес мезгіл мінәжәт емес, әр деміңнен күйбеңге күйіп, әр қозғалған сайын қоңыраудан шыққан сыңғырдан өзің қашатын боласың. Бірақ, ол кезде Брессонға сыйнудың мәні бар ма, жоқ па? Ол Брессонның өзіне де сұрақ шығар бәлкім. (әрине негізгі мәселе көрумен қараудың айырмашылығында) болғанымен, нақышпен оның тынымына байланысты. Кинематография көздің көргендерін емес, пайымның түйгенін бейнелейді. Пайымнан пайда болған тұжырым оның тымынын қашырып қозғалысқа итермелейді. Кинематография- көз үшін жасалған бір мейрам ғой шіркін! Көз қуанбай көңіл тыныштанбайды. Аталған ойды сезімімен қоса бір сілкіп алсақ, кинематографияны былай айтсақ болады.
Кинематография- көңілдің түрткенін емес күйдің түйгенінен көзге арналған туынды жасау.
Кинематография- көздің дүниеде көргендері ақылға қызмет еткенде кинематографияға айналады.
Кинематография- сезімге жүкті сұлулық. Демек, сұлулық дегенің бейне тынымының ырғағын табу. Сонда ғана адамзаттың ең ұялшағынан ең әдепсізіне дейін кинематографияның тек көзбен көру ләззаты екенін түсінетін болады. Махаббаттың ең ұлылары сүйіктісі жайында айтылған сөздерден емес, қараудан, бір ғана көз қарастан пайда болған. Қай салада, қандай бағытта болмасын, дініне, нәсіліне, ұлтына, жасына, жынысына, тіпті дені сау адам мен зағиптың, кез- келгенінің арманның түп төркіні бір көрсем деген ынтызарлықтан туындайды. Біз ойлаймыз күннің жылуын денемізден өткен ыстықтан білеміз деп, олай емес, нағыз күннің жылуын көзімізге шағылысқан сәулесінен сезінеміз. Кез келген сезімді, кез- келген түйінді, кез- келген мәселені бір ғана көз қарас шешуге болады. Біз байқай бермегенімізбен көздің құдыреті әр сезімнің басталуының алғы шарты. Тіпті ең алғашықы ұлы муза деп табынатын әдебеттің өзі көзбен көргенін айна қатесіз көрсете алмағандықтан поэзия болып өрілді. Тек сурет қана көрген қорлығы мен қуанышын, есінде қалғанын қағазға түсіре білді. Ал, оның өнер я өнер еместігі суреттегі атмосфераға байланысты. Атмосфераны туғызатын стиль, стиль дегеніміз - өнер. Нағыз суреткер отыра қалып қиялдан туынды жасап шығармайды, ол көзбен көрген реализімін қиялға икемдейді. Заңды бұзу үшін сол заңды қанық білуіуге тиіссің. Суреткерде дәл солай, күнделікті күйбең көрністеріне әбден қанып, мезі болып, қиялға ерік бергенде өнердің алғы бүршігі пайда болады. Оның әрі қарай нағыз өнер болуы болмауы тұлғаның аштығына байланысты.

І. Ақпараттық қоғамдағы мәдениет немесе қатесу туралы баяндама
1. Бірінші мен екіншімен қақтығысы. Шырматылудың шиеленісуі.
Мен көгендерімді ғана түсіремін.
(Робер Брессон)
Бірінші: Қазіргі жаһандану заманында барлық ықпалдардан ада жергілікті мәдениет беймүмкін. Әмбебап нарықтық, бүкіл өркениеттік байланыстар қалай дамыса, мәдениеттердің араласып, бір біріне кірігуіде сонша дамыған. Жалпы, біз өмір сүріп жатқан дәуір шектен тыс ақпараттанумен әйгілі. Міне, постмодернизмдегеніміз осы шектен тыс ақпараттанған адамзаттың мәдениеті[1],- деп үйреншікті бір анықтама, кеңінен көсіле сырын ақтарды, және оны жадымызда сақтадық делік. Екінші: Өмір сүру амалы дирменге ғана байланып қалған әлде бір адамды елестетіп көрейік. Әлгі адамның өзі де, оның жолын жалғаған баласы мен немересі де диірменді жақсы тарту үшін оның әр бөлшегін қалай пайдалану керектігін анық біледі. Мехениканы білседе, әлгі адам ұннның біркелкі, жақсы тартылуы үшін диірменнің әр бөлшегін ебін таба қиюластырады, сөйтіп тірлік етеді, тамағын табады. Әйткенмен әлгі адам механика жайында түсініксіз бірдеңелерді естіп, диірменнің құрылымы туралы ойлап, нені не айналдыратынын бақылай бастасын делік. Сөйтіп, бұрандадан үстіңгі тасқа, тастан білкке, білктен доңғалаққа, доңғалақтан бөгенге, бөгеннен суға жеткен тұста барлық істің мәні бөген мен суда екенін ұғады. Мына жаңалығына есі кете қуанған ол үгіліп жатқан ұнның сапсын бұрынғысынша тексеру, үстіңгі тастарды түсіріп немесе көтеріп орынықтыру, қайсысын тарту яки босатудың орынына, өзенді зерттеуге кіріседі. Диірменшіге қажетіні істемей жүргенін айта бастайды. Ол болса өзен туралы айтып, дауласа береді. Осы бағытта тоқтаусыз ұзақ еңбектеніп, өзінің бұлайша ойлау тәсілінің қателігін көрсеткендерімен қызулана, толассыз дауласа жүріп, ақыр соңында ол диірмен дегеннің өзі өзен екендігіне кәміл сенеді. Бұл ойының жансақтығына келтірілген дәлелдердің бәріне диірменші: ешбір диірмен сусыз тартылмайды; демек, диірменді білу үшін суды қалай жіберуді, оның қозғалыс күшін және ол күштің қайдан алынатынын білу керек, қысқасы, диірменді білу үшін өзенді танып білу керек[2],- деп жауап беретін болады. Логикалық жағынан диірменшінің ойыда қисынды. Біріншіде айтылғандарды ескіріп, әрі өзі айтып отырған уақыттың жылдамдығына өзі ілесе алмай, нәтижесінде екіншінің көмекке келуі: не айтатқанына емес, айтпағының астарына үңілмеске шарасыздықтан кіріккендігі деп ұғыналық. Екіншіні әрмен жалғастырсақ, оны (диірменшіні) адасудан алып қалатын жалғыз амал; әрбір ойдағы маңызды нәрсе ойдың өзі ғана еместігін, әр ойдың тиесілі орыныда маңызды екенін, яғни: нәтижелі ойлау үшін әуелі не туралы және содан кейін не туралы ойлай білу керектігі, қандай ой болмасын белгілі бір реттілікті және оған бұл реттіліктің келуін кездейсоқ еместігін, ойланудағы мақсатқа байланысты екендігінде ұғынуға тиіспіз. Ойлардың бәріне тән: мақсатпен байланспаған ой, қанша қисынды болсада, ақылға қонымсыз болмақ. Маңдайшада қарамен айырықша белгіленгендей жоспар тектес қаріптердің жиынтығында көрсетілгендей бұл айтылғандар қателесудің алғашқы бүршігі. Нақтырақ? Дәлел? Онда қолыңыздағы постмодернің жетістігі деп таныған смартфонның ақпарат кеңістігіндегі, білім аранесында еркін көсілгені сонша үйреншікті тірлікке айналып мәдениет деңгейіне көтерілуі. Ал, бұл постмодерн емес метомодерін, және оған нақты анықтама табуға талпыну, үлбіреген күңгірт тектес көлеңкеге жарық жаққанмен бірдей болмақ. Бұл зеттеудің мақсаты- ең дамыған қоғамдағы мәдениеттің білімге кірігуі мен мәдениеттің жағдайын қарастыру. Оны метамодерн деп атау ұйғарылған. Бұл сөз айналысқа АҚШ, Европа және Таяу Шығыс социологтартары мен әдеби сыншылардың қолдауынан туындаған. Оның мағынасы, XXI ғасырда ғылым, әдебиет және өнердің ойын ережелеріне әсер еткен өзгерістерден кейінгі мәдениеттің ахуалы. Бұл арада әлгі өзгерістер әңгімелеудің дағдарысына байланысты қойылады. Өнер мен ғылым ежелден әңгімелеумен тартыста болған. Өздерінің критерийлерінің өлшеміне байланысты әңгімелеудің көбісі өткенге тәуелді. Бірақ, өнер мен ғылым қаншама өзін пайдалы ережелер және ақиқатты іздеудің орнықтыруларымен шектесе де, ол өзінің ережелерін заңдастыруға тиіс. Дәл осыдан ол өзінің өз статусында мәдениет деп аталатын белгілі заңдастыру дискурсын ұстайды. Бұл метадискурс ашықтан ашық түрде, мысалы, Рух диалектикасы, мағынаның пайымдалуы, ақылдың немесе еңбектенген субъекттің бостандығы, мещандық бақытты еселеу сияқты үлкен әңгімелерге назар аударғанда өзін заңдастыру үшін тек өзіне ғана сілтеме жасайтын ғылымды метамодеріндік мәдениет немесе қателесу деп атасақ қолымыздағы ақ туымыз аяқ асты болмас. Білімнің бұлай бұрмалануына жалғыз әрі нақты әсер еткен: ақпараттың тым көп әрі сүзгісіз, бытыраңқы түрде жылдам таралуы. Ең негізгі өзек: ғылыммен өнерді тежеуілдеткенін ескермегеннің өзінде, жалпыға ортақ мәдениет деңгейіне көтерілуінде. Шектен тыс қарабайырландырсақ, былай айтуға болады: метамодерн деп болашаққа сенімсіздікті айтады. Бұл сенімсіздік, әрине, ғылым прогресінің нәтижесі: бірақ, бұл прогрес өз негізінде оны негіздемейді. Тағыда қарабайырландырсақ: жоғарыдағы айтылған пікірді өнер ешқашан қолдаған емес. Керісінше ол болашақты мінсіз етіп елестетеді және сол үшін бар күшін аяған емес. Жоғарыда айтылған әңігіменің қызметі өзінің қызметкерлерін (сіз бен бізді) ақпараттық қоғамдағы мәдениеттің кезекті түлеуі мен білім беру мен ұғынудың қателіктері, күнделікті өмірде үйреншікті болып соның нәтижесінде ақпараттық қоғамда енді қалыптасып келе жатқан аш буынның жолдан ығысуында (қателесу) әрі бұл жағдай мәдениет деңгейіне жетуінде. Біздің әрбіреуіміз осы мағыналардың көпшеленуіндегі қилысында тұрмыз. Таяқтың бұрышы ешқашан бір жақты болған емес... Әлеуметтік әділеттілік материясынның заңдастырылуы, ғылым ақиқаты материясына заңдастырылғандай, теорияны практикалық жүйеге қабысуының нәтижесі секілді. Осы критерийлерді біздің барлық ойындарымызға аздаған жұмсақ немесе қатаң залалсыз кіріккенде бейтарап болуға тырысыңыздар. Мейілінше осы логикалық тұжырымды көп жағдайда, әрине, санадан тыс нәрсе, әсіресе пікірге деген құрмет жайында кереғарлыққа қатысты: ол бір уақытта еңбектің минимумын және максимумын ескерген жөн. Бірақ, сенімсіздіктің қазір ұлғайғаны сонша, енді бұл үйлесімділіктен, Маркс кезіндегідей құтқарушы нәтиже күтпейді. Біздің қазіргі сөз етіп отырған метамодернге өкіну және қуану позитивтілігіде жат. Зерттеу жұмысның немесе әңгіме әлқисасының ақырынан кейін нәтижесі қайда жатуға тиіс? Әрекетшіліктің критерийлері өнердің яки ғылыми ақиқат туралы тұжырымдарға жатпайды. Мүмкін, Ницше айтқандай: дискуссияда туындаған кереғарлық па? Бірақ, бұл тәсіл нақтылық ты ыдыратып, тіл ойындарының әректтілігін бұзады. Үйреншітіге көзі үйренгендіктен қабылдау мен өткізу қиындық туғызуы мүмкін. Өйткені жаңалық әрқашанда өткірлікте ашылады. Метамодерндегі білім тек қана жоғарыдағылар қойған талапқа қарсы қару емес. Ол біздің өзгешелікке деген сезімталдығымызды әрлейді және бізді өлшеусіз нәрсені қолдау қабілетін күшейтеді. Ол өзінің білім экспортын қыспақсыз, жаңалық ашушылардың еркіндігіне әсер етеді. Сергей Петрович Капицаның тілімен айтқанда: бастықтардың басты мақсаты- білетін манандарға өз жұмысын жасауға кедергі келтірмеу. Жауабы әлі табылмаған сауалымыз мынадай: ақпараттық қоғамдағы мәдениетте өнердің алар орыны қандай? Метамодендегі білімнің кинематогарафияға деген көз қарастың үлес салмағы қаншалықты? Қисапсыз ұрылған соғылған ақпараттан пайда болған білімнен түзілген қателесудің кино көру мәдениетінен бұрын жалпы мәдениет ұғымының реттілігіне тигізер зауалы қандай? Бізге келер не пайда? Одан тиер не қайыр? Оның мәні неде? Демек бұл салаға қатысты жалпы ұғымның негізгі бөлшегі болмақ. Әлқисаның әуселесін дәл осылай икемге келтірмесек бұл мәселенің шешілуінен шырматылу ықтималдығы жоғары. Алдыңыздағы текст белгілі жағдайлардың туындысы. Бұл- жоғары оқу орнына арналған студентің заңды тапсыруға тиісті дипломдық жұмысы дегеннің өзінде, баяндаушы эксперт емес, пікірін заңдастыруға талпынған өтініш иесі. Алдыңғысы өзінің нақты тұжырымын дәлелдей білетінін және білмейтінін дәлелдейді, соңғысы- аталғандардың ешқайсына жатпайтын жоспардың орныдалуына арналыған құжат ретінде ғана болмақ. Бірі қорытындылайды , өзгесі сауал қояды. Осындай кереғарлықтың кіріккені сонша, бірде біреуі ешнәрсеге әкелмейді. Баяндаушы ең кемінде, білімге негізделген өзіндік тұжырымды және дискурстардың формалды анализі, өзінен кейін жарық көрерін айтып жұбана алуға тиіс. Бұл нәрсені табыстаушыдан бөлек, тапсырушынның өзі сезгені екі тарапқада әлде қайда ұтымды болмақ. Осы мәденитеттің кезекті түлеуіндегі өзгерістердің білім мен ғылым, нақтырақ зерттеу жұмысның алға қойған мақсаты үшін қандай салдар тудырғаны қарастырылуға лайық. Онда ол өзінің екі түбегейлі нұсқаларында қарастырылады: алған білімді зерттеу және соны пайдаланудағы таным тәсілдері мен қызметтеріне байланысты. Бірінші жазылған жұмыстың тіпті надандарғада түсінікті үлгісін өзінің теоретикалық тұжырымнан алған нәтижесі көрсетеді. Екіншіден қазірдің өзінде ақпараттық білімнен алған қорытындыны жіктеп игеріп билеу және пайдалану өзгеріске түсетіні тақырыптан белгілі. Алдымен адам кейіннен дыбыс пен бейнелер (медия) айналымы білімге қалай ықпал етсе, ақпараттың бей берекетсіздігі мәдениетке солай ықпал етеді. Бұл жаппай өзгерісте өнердің табиғаты өзгеріссіз қалмайды. Ол таным ақпарат сапсына ауыстырылғанда ғана жаңа арналарға еніп, іске қосылады. Демек, зерттеуге көнбейтін нәрселердің бәрі ысырлып тасталынады және зерттеудің бағытының өзі мүмкін нәрселердің өзіндік салаға қатысты болуға тиіс екеніне бағындырады. Қарабайырландырсақ: дайын туындыны (киноматогафияны) кез келген адам көре алады, бірақ оның құны мен қажеттілігін өзіндік тілін анықтауда мәдениеттен көрі алған ақпаратының қаншалықты құнды әрі тұжырмды екеніне тәуелді. Егер алған ақпараты (жыйнаған білімі) сол салаға (киноматографияға) жеткіліксіз болса кино көру мәдениетінен бөлек тұрмыстық мәдениеттенде алшақтап кетеді. Оның барлығы ақпараттық қоғамдағы алған білімнің нәтежесі, қателусуге итермелеп нәтижесінде күнделікті мәдениетке айналып сіңіп кетеді. Білімді өндірушілерде, пайдаланушылар сияқты, бірі ашуға, өзгесі тануға тырысқан мамандыққа, нақтырақ салаға қатысты құралдарды хұзырында ұстауға тиіс. Ол дегеніміз өндірушінің (режиссер) тұтынушы (көрермен) деңгейіне қаншалықты түскеніне яки түспегеніне байланысты. Кинематографияның дамуына байланысты білім білім ретінде қабылданған тұжырымдарға қатысты белгілі бір логика және өкімдер ансамблі пайда болады. Осыдан ақпараттың білімге, білімнің мәдениетке, мәдениеттің кинематографияға, оның таным көкжиегі барысында танысатын белгілі нүктесіне қатысты өте зор түрде тысқары бола бастайтынын күтуге болды. Білім алу рухты жетілдіруден және тіпті тұлғадан ажыратусыз болған көне қағида жойылуға келісіп және барған сайын түлеп жаңара бермек. Нақтыласақ: кинематогафияны көру үшін базалық тұжырым, ал, тұрақты тұжырым қалыптасу үшін мещандық бақыты қанағаттандырарлық деңгейде болу тиіс. Онысыз капитализімде бәрі бекер. Өнерді есептемегенің өзінде жалпыға ортақ ғылым мен білімнің күнделікті күйбеңнен ойсырай ұтылатыны анық. Аталған сөйлемнің жалпы мазмұны трагедияға ұқсағанымен, формасы қателесуге жақын. Дәлел: өнер қазір де, кейін де сату объектісі болмақ, және ол қазір де, кейін де жаңа өндірісте бағалау үшін тұтынылады: бұл екі жағдайда да бар ғұмырын айырбас құралына айналудан қорғанумен өтпек. Ол енді өз өзіндегі өз мақсатынан айырлып, тұтыну бағасына тәуелді болады. Кинемтографияның тарихына сор болып жабысқан осы бір дерттің арқасында комерциямен әлі күнге күресіп келді. Бұл кино көру мәденитіне тәуелді емес тіпті білімгеде қатысты емес күнденлікті күн көрістен (капитализмнен) ашынған субъектінің шарасыздықтан барған ісінің салдары. Тұрмыс түзелмей ғылым, ғылым алға жылжымай өнер, өнер қозғалмай мәдениет қалыптаспайды. Бұндай жағдай ең дамыған елдердегі еңбекке қабілетті тұрғындардың құрамын өзгертсе, дамушы елдерде ең қиын мәселеге айналады. Метамодерн дәуірінде ғылым дамымай, мемлекеттің өндіруші қабілеттілігі аренасында өзінің ықпалы әлсіреп, және сөзсіз онан сайын проблема ұлғая береді. Осыған байланысты дамушы елдерде өнер мен мәдениеттенде басқа проблемалар ушығып, жолайырық келешекте кеңи береді. Бірақ, бұл мәселе оны толықтырушы өзге гәпті ұмыттыруға тиісті емес. Өзінің өндіруші күшке қажет кинематограф деп аталатын сала формасында өнер бүкіл әлемдік өнер аренасында әрқашанда, бәлкім, ең маңызды мақсаты болуы тиіс. Бұл салаға (кинематография) қатысты айтылған пікір. Демек әр сала өзіне осындай мақсат қойса дөңгелек маханизмі алға жылуға мүмкіндік алмақ. Мемлекет бұрын қалай территорияларды, ал кейін шікізат пен арзан жұмыс қолына иелік ету үшін қалай жауласса, алдағы уақытта ақпаратқа иелік ету үшін солай жауласуы әбден мүмкін. Әйтседе осылай суреттелген келешек, бұл туралы қанша көп ойласа да, мұнша оңай нәрсе емес. Өйткені, ақпараттық қоғамдағы білімнің пайдакүнемденуі қазіргі мәдениеттің үстемдігіне қол салмай қоймайды. Қоғамның тірлігі және дамуы ондағы айналатын хабарлардың ақпаратқа бай әрі оңай қол жетімділігіне байланысты деген қағида күшейген сайын, бәрі тек мәдениет деп аталтын миға, немесе қоғам рухына тәуелді деген қағида көнере береді. Аталған мәселелердің жеке адамға деген әсері өте аянышты, әрі үлпілдек сезім. Бұл жерде жалпыдан көрі жалқының (кішкентай адамның) жанына батқан сезімін өнерден басқа ешкім жеткізе алмайды. Айтылған мәселені салға қатысты мысал келтірсек: адамның өмірге келуі, адамның өмірден өтуі, біреудің жастығы, ал біреудің қартаюы - тіршілікте әзірге өзгермеген диллема. Кей жандардың құндылығы мұны бұзып шығуға талпынады, енді бірі мұны қалыпты өмір хронологиясы деп қабылдайды. Жапондық режиссер Ясуризо Одзудың "Кеш келген көктем" фильмінде қызының бақыты үшін, бақытты өмірін құрбан еткен "асқақ әкенің" образы бейнеленеді. Таяғын таянып үйінің жанындағы соқпақ жолмен жүріп, пойызға отырып газет оқитын, аузына темекісін қыстырып қойып, жымия күлетін, соңында мейрамханада отырып, тұрмыс құрған қызын қимай сакэ ішетін қауқарсыз әке тірлікте өз эгосына тұншыққан, кейбіреулерден бәсі әлдеқайда жоғары екенін бірі білсе бірі білмейді. Одзудың кейіпкерлері қарапайым, жайдары әрі жаралы. Отбасы, жақын жандар да бір күні жан-жаққа тарасады, бірақ "одзулықтар" әйтеуір бір күні бәрі баяғыдай мәз-мейрам болып қайта жиналатындарынан үмітті. Олар бір шаңырақ астындағы гармония мен шаттыққа толы күндердің шырқын бұзғысы келмесе де, тірлікте адам баласы жеңе алмаған уақыттың ырқынан асып кете алмайды. Одзудың "Норико" трилогиясы ("Кеш келген көктем", "Ерте келген жаз", "Токиолық повесть") әлемдік кино тарихында ең үздік классикалық фильмдердің көшін бастап тұр. Кино мэтрларының басым көбі Одзудың кинокартиналарын ең үздік деп санаса, Одзудың өзі кейіпкерлерді төменгі нүктеден түсіру тәсілін алғаш қолданған режиссер. Ал олардың эмоциялық көңіл-күйін ашуда режиссердің шеберлігі көпті тәнті еткен. Өзінің туған күнінде қайта дүниеге келген Ясузиро Одзудың кинокартиналары мағынасыздыққа мән сітейді, онда тағы да "біз" қателесу туралы баянадамамызға қайта оралуға тиіспіз. Біздің шартты болжамымыз бойынша, қоғамда постиндустпиялды деп аталатын мәдениет қазіргіден кейінгі нақтырақ айтсақ постмедерн деп аталатын дәуірде білім статусын өзгертіп, метомодернде білім мәдениетке айналу ықтималдығы өте жоғары. Тіпті біз оның алғы шартын жасапта жатырмыз. Бірақ, бұны өз еркімізбен істеп жатырмыз ба? Тіпті біз бұны шын туайтында қалаймыз ба? Бұл мәселе айналдырған саусақпен санарлық кісі сымақ біз бен сіздің құзырымызға тәуелді емес. Ұйқымен таңымызды атырып, күйбеңмен күнімізді батырып жатқанда жыландай суыт жүрісті уақыттың қапаріне кіріпте шықпайды. Алаңдасаң өзің үшін тырбыңдап үлгердің, әйтпегенде аузыңа қасық су тамызу үшін суды емес қасықтың өзіңдікі екенін дәлейтін бір жапырақ қағаздың әуресімен ізім ғайым жоқ боласың. Бар тындырғаның отбасылық суретке түскенің. Демек, сіздің көз алдыңызға елестеткеніңіз уақыттың кезекті ауысу мәні немесе жоспар бойынша метомодерннің кіріспе бөлімі мен әлемдік бет бұрыстың алғы шарты деп өз өзімізді алдамасқа амал жоқ. Бұл ауысу Европа секілді дамыған мемлекеттер үшін ең кемінде елу жылды талап етсе, қалған дамушы елдердің жеделдігі немесе баяулығы білімге яки мәдениеттің өзіне тікелей тәуелді емес, керісінше қызмет аймағы мен жұмыссыздардың жұмысқа деген тәуелділігі негізгі баланысты уысында ұстамақ. Тұтас суретті елестетуге қиындық туғызатын кедергі туындайтыны осыдан. Өйткені өнер кез- келген мемілекетте бар, ал ғылым тек дамыған өркениетті елдердің меншігінде. Сондықтан Р.Брессон киноға кездейсоқтық келіп, Карманикті еріккеннен түсірмеді. Оның жан дүниесінде бұл мәселенің ушыққаны соншалық артынша Деньгиге фильміне ауыраяқ болды. Бұл алда қозғалатын мәселе, тап қазір блогерлердің бір минуттық роликтерінен құралған, қала берді қарабайыр қысқа әзіл ысқақтан құралған ақпарат жиынтығын білім деп көргендерін күнделікті тұрмаста пайдалануын мәдениет деуге болатын болса кинематографины былай қойғанда, жалпы өнердің жағдайы... (айтудыңда мәні шамалы), екіншіде айтылғандай диірменшінің суды зертегенімен бірдей дүние. Егер логикалық тұрғыдан дұрыс деп есептелінсе, диірменшінің талап етушіге жоспарды орындау үшін...(әрі қарай маңызыда жоқ). Ғылыми мәдениет дискурстың бір түрі. Демек, соңғы жылдары нақты әрі қатаң деп аталатын ғылым мен техникалық түзілімдер өнерге өз әсерін тигізіп өзіндік тілінің болуына итермелейді: фонология жіне лингвистикалық теорияға, қазіргі алгебра мен информатикаға, есептеуіш тілдер машиналармен мен олардың тілдерінде де тіл мәселесі алдынғы орында. Нағыз өнер қиялдан тумайды, нағыз өнер реализімді қилға икемдейді. Икемге өздігінен бірден келмейтіндіктен, уақыт (ұмыту мен қайта еске түсіру) пен еңбекке (талап пен талғамның отына жану) тәуелді. Қайт қарау мен сүзгілеуден аман қалғандары әрі қарай тыныс алу құқығына ие, қалғандары сол сәттен бастап тарих кітабының соңғы тарауына еріксіз көз жүгіртпек. Айтылғандар көпе көрнеу айғақ яки бұл түйінннің шешімі емес. Тек, көтерілген мәселе ғана. Ақпараттық қоғамның ең басты кемшілігі: мәселені көтеру деп ұғынады және бұны жиі қайталанатыны сонша бұл әдет мәдениеттке сіңісіп үлгерді. Мәселеге кім кінәлі деп емес, не істейміз дегенде ғана дөңгелек өз механизіміне қайта кіріседі. Дөңгелектің алға жылжуы қазір тоқтағанына баланысты емес, оның мәселесі осыған дейін қалай қозғалғанынна байланысты. Жоғары айтылғандай әр түрдің өзіндік тілге тәуелділгі жайында нақты дәлелдер осыған саяды. Демек, ақпараттық қоғамда бәрі өз тіліне ауысып жатқанда киноны тілсіз көру, кино тілінен ада, кино тектес дүниелерді фильмді деп атау топастық алғашқы бүршігі.
Біз мәдениет статусы жөнінде мәселе қоюға талпынған алаңды анықтайтын жұмыс гипотезасы осындай. Ақпараттанған қоғам деп аталатын жоспарға ұқсас бұл жоспарша мүлде өзге нұсқада ұсынылсада, дәлелге де, ақиқаттылыққа да таласы жоқ. Жұмыс гипотезасынан бар талап етілетініні- мықты айыру қабілеті мен қателесуден адалық. Ең дамыған қоғамдардың ақпараттану жоспары, онда тіпте асыра суреттеу қаупі болса да, мәдениет өзгерісінің және оның жаппай таралуына бөгет бола алады. Егер қазіргі дамыған қоғамдағы мәдениет мәселесімен айналысқыңыз келсе, алдымен ақпараттық қоғамдағы білімді, осы ретте пайда болатын методикалық қателесу туралы мәселені шешу қажет. Өте қарабайырландырып айтқанда, ең кемінде соңғы елу жыл шамасында бұл қателесу Сыни теориға айналып, ол принципиалды көзқарасқа сүйеніп, синтез бен келісімпаздықтан сескенгендіктен, бұл пікір тағдырға ұрынбауы тиіс. Қара басы жалғыз жүріп, мәдениет ақ туын кинематографияға тіге алмайды. Көз қарас білімнің қолынан жетектеп ақпарат алаңына алып келеді, қайнаған қызыл шоқтан аман шыққан білім ғана мәдениетті қалыптастырады. Шағылысқан бейне пайда болатын тұстан басқа жаққа қарамаңдар,- депті бір сиқыршы. Ең бастысы, заттың өзіне қарамаңдар, өйткені зат жоқ, тек оның шағылысқан бейнесі ғана. Міне, біздің кино көрудегі мәдениетіміз түгілі жалпы мәдениеттің жағдай осындай. Екіншіде: айтылғандай диірменнің бірден суды зертемек болған идеясы секілді бірден, кино көрудегі мәдениетке ауыз салатын болсақ, мынадай дүние пайда болады: Жаңадан шыққан кинофильмдерді елмен қатар кинотеатрлардан асыға келіп көру сәнге айналғалы біраз болған. Үлкен экран, керемет дауыс және поп-корн... Құрметті оқырман, бүгін біз сіздерге кинотеатрға кино көрмекке жолдарыңыз түскен кезде өздеріңізді қалай ұстау керектігін және қандай этикетті сақтау керектігін айтпақпыз. Кез келген қоғамдық орта мен әлеуметтік орындар мәдениетсіздік пен жабайылыққа күле қарайды. Өйткені үлкен қаланың тұрғындары бір қалада әрбір адамның ешкімге кедергісіз өмір сүргенін, ешкімге зиянының тимегенін қалайды. Мұндай мәдениет кез келген қоғамдық ортада сақталуы керек. Сол секілді кинотеатрларда да. Өйткені кинотеатр ғашығыңмен сырласып, артқы орында құшақ айқастырып отыратын орын емес. Кинотеатрға кіммен бару керек? Кино көруге кіммен келу керектігі жөнінде қатып қалған ешқандай да қағида жоқ. Бастысы өзіңізге жақсы серік болса болғаны. Әріптестеріңізбен, дос-жараныңызбен немесе сүйгеніңізбен келуіңізге болады. Көп жігіт қыздармен жаңадан қарым-қатынас бастап жатқанда алдымен киноға баруға ұсыныс жасайды. Осындай маңызды кездесулер кезінде ыңғайсыз жағдайларға түсіп қалмау үшін кинотеатр мәдениетін меңгеріп алғанның еш артықтығы жоқ. Ең алдымен сыртқы келбетіңізге мән беріңіз. Киноға классикалық киімдермен баруға міндетті емессіз. Джинсы секілді күнделікті көше киімдерімен барсаңыз болады. Ең бастысы - киіміңіз таза, әрі жарасымды болғаны дұрыс. Кинотеатрға поп-корннан басқа ішерге су ала кіруге де болады. Тек тамақ жеп отыруға болады екен деп жан-жағыңызды қоқысқа толытырып тастамаңыз. Кинотеатрда қол-шапалақтай беруге болмайды. Өйткені алдыңызда тірі актерлер емес, картиналар ғана өнер көрсетіп жатыр. Сонымен қатар кинода өрбіп жатқан оқиғаларды айқайлап талқылауға және шектен тыс қарқылдап күлуге болмайды. Өзгелердің кино көруіне кедергі жасамау керек. Олар да сіз секілді демалып кетуге келген. Бұл киноны бұрын көргеніңізді, соңы қалай аяқталатынын білетініңізді айтып мақтанудың қажеті жоқ. Сонымен қатар, кинотеатрда рұқсат жоқ: Ұрысып, шатақ шығаруға; Шулауға; Жұрттың назарын өзіңізге аударуға; Кино жайлы ойыңызды айта беруге; Телефонмен жөнсіз сөйлесе беруге; Бейәдеп қылықтар көрсетуге. Егер айтылған кеңесіміз ұнаса сайтымызға тіркеліп, қоңыраушаны басып жақындарыңызға таратуды ұмытпаңыздар[3], осындай таңқаларлық таңбалардың тізбегі түзілмек. Міне, қателесу туралы баяндаманың өзегі осыда болмақ. Салаға қатысыты маманның сүзгіден өткен пікірі болмағандықтан жалпы тұтынушының иланбасқа амалы жоқ. Екіншіде көрсетілгендей айтылар ойдың алгаритімдік тізбегін таңбаланбай, көтерілген мәселені есептемегенде жалпы жазба берекесінен айырылады. Сондықтан алгаритімдік ойлар тізбегі мынадай: мәдениетті қарастыру үшін ақпартты сүзу, ақпаратты ұтымды пайдалану үшін білімді меңгеру, білімді еш алаңсыз сіңіру үшін тұрмыстық тыныштық, тұрмысты тынштандыру үшін жұмыссызтықтан құтылу қажет. Ал, жұмыстан қажу яки ұнамауы мен мещандық бақытты қаншалықты деңгейде қанағаттандыруы келесі ойлар алгаритімінде (алдаы тарау) қарастырылады. Моншақтай тізілген ойлар тізбегін, торға қонғай торғайдай қылып атып ала салатын бұл жазба ешқандайда қару емес. Өйткені бұл түйін бір ғана дипломдық жұмыстың ауқымында шешілмейді, тек көтерілетін жазба ғана. Тіпті түбін қуаласақ өзі көтерген мәселеге өзі тұншығу ықтыймалдығы өте жоғары (құдды бір көпір үстінде секіріп ойнап жүрген пілдің көрінісін көз алдымызға елестетеді), тура біріншіде келтірілгендей, өзі айтқан уақыттың жылдамдығына өзі ілесе алмай екіншіні амалсыз көмекке шақырғаны сияқты. Бірақ, мұнда мысал ұғымының өзі қолданылуға тиіс емес болса да, бұл мысал ретіндегі тексеріс. Біздің таңдауымыздағы дәлелдеу және біз ыңғайлыққа бола мысал деп атаған нәрселердің қажеттілігін көрсеру үшін бізге шыдаммен және асығыссыз қимылдауға тура келеді.
Жазудың үш тірі болады. Жазудың осы үш түрі халық құрайтын адамдардың үш ахуалына дәл келеді. Заттарды суреттеу тағыларға, сөз бен сөйлемдердің таңбалануы жабайыларға, әріптерді жазу өркениетті халықтарға жарасқан. (Ж.Ж.Руссо. Тілдердің шығу тегі туралы тәжірибесінен).

2. Күнделікті күйбең тағыда мещандық бақыттан бастау алған мәдениет
Қандай алып болсаңда күнделікті күйбең мүжып жеп қояды. Немесе керісінше, жүжуін тоқтатпайды қанша алып болсаңда. Қосылғыштардың орыны ауысқанмен қосындының мәні өзгермейді. Әрине бұл әлі күнге дейін өзгермеген диллема дегенмен, өлімнен қаша алмауың мүмкін, бірақ уақыттын созуға болды. Міне осындай кереғарлықтан қашқанда күнделікті күйбең аренаға шығарып мещандық бақыт таралы мақтауын жырына қосады. Оны мадақтағаны сонша жарқыраған сәулесіне деген ынтызарың күн сайын өсе береді, айналаңнан асқақтаған сайын уақытыңды қисапсыз сыйлайсың. Арадағы осы алыс беріс сыйластық, тұрмыстық тұрақтылыққа айналып нәтижесінде келер ұрпақ мәдениет деңгейінде ұлықтайды. Осындай шатасулардан мәдениеттің анықтамасы мещандық бақытқа келіп тіреледі. Бұл айтылғандарға жалғыз келіспейтін екі тарап бар, бірі- ғылым, екіншісі- өнер. Өнер (режиссер Хироси Тэсигахара) Кобо Абэнің Құмдағы әйел бейнесі болып құм тазалаумен қатар жәндігін ұмытпаса, ғылым тарихты қопарудан еш тайсалмайды. Сондықтан қазіргі заманға бет алмас бұрын, мәдениеттің жалпы біздің талқылауымызда қалай құрылғанына тағы бір көз салып көрейік. Адамзаттың барлық мәдениеті бір бірін дәйекті түрде ауыстырып отыратын үш фазаға бөлінеді: мәдениетке дейінгі, мәдени және әлемдік мәдениет.
1.Мәдениетке дейінгі ұзақ дәуір адамның қалыптасу уақытын қамтиды- тіл мен нәсілдің пайда болуынан бастап мещандық бақыттың ең қарабайыр түрі тамақ табуға дейін. Бұл жерде біз адамдық мән құпиясымен кездесіп адамның жердегі тіршілігінің қайталанбайтындығын түсінеміз. Барлық заттардың өтуімен байланысты болатын және ендігіде ешбір жерде кездестіре алмайтын біздің еркіндігіміз жайлы сұрақ туындайды.
2.Мәдениет Қытай, Үнді, Таяу Шығыс және Еуропадағы бес мың жылдық кезеңнің жағдайларын қамтиды. Қытай мен Үндіні, Еурапа мен Америка құрлығын сәкестендіруге болады, бірақ географиялық түсінік ретінде жалпы Азияны ғана емес. Бұл жерде ең алдымен ұлы ежелгі мәдениеттер қалыптасады: шумерлік, египеттік, эгейлік, арийлікке дейінгі Үнді мәдениеті, Хуанхе даласындағы мәдениетті есептемегенде Сақ пен Ғұндардың сарқыты түрклердің көшпенді мәдеиеті. Ұлтшылдардың делебесін қоздыратын соңғы сөздердің ендігі бізге қаншалықты пайдасы бар екенін ешқайсымыз білмесекте, содан кейінгі жаулаушылықтың нәтижесіне жаңа мәдениеттер пайда болды. Олар жеңгердер мен жеңілгендердің өзара әрекетінде, жаулағандардың бұрын болмаған мәдениеттердің қабылдау барысында қалыптасқан: солай Қытайда, арийлік Үндіде болған; осылай жеңгердің мәдениетін вавилондықтар, парсылар, гректер мен римляндықтар болған. Бұл барлық салыстырмалы кішігірім географилық аймақтарға оқшауланған Мексика мен Перу мәдениеттері, сонымен қатар географиялық ашылыстар кезеңіндегі еуропалықтармен кездескенге дейін өзінің дөрекі мәдениетін барынша сақтап қалуға тырысқан барлық жер шарына таралған алғашқы қауымдық халықтар қарсы тұрған болатын.
3.Бүгінгі күндегі әлем мен адамзаттың ғаламдық бірлігі пайда болған кезден бастап жер шарының әлемдік мәдениеті, яғни әлемдік мәдениет басталды. Оны ұлы географиялық ашылыстар кешені дайындайды, оның бастамасы ғасыр мен уақытқа (жазбамызға) тікелей қатысты. Осы фазалардың ішіндегі бөлініс бір бірінен қатты ерекшеленеді. Бірінші фаза, егер біз көптеген гипотезаларды сыртта қалдыратын болсақ, біздің қабылдауымзға әр түрлі адамдар мен көптүрлі табиғи құблыстардың қатері келе жатқан тіршілік ретінде жетеді. Бұл жерде тарихи жағдайлармен емес, керісінше адамдық табиғи қасиеттерімен шартталған ойлардың бір типтілігі мен игеру бөлігі болған. Өз өткен шағын ұмытқан және адасып өзінің жаратылысы жайындағы әртүрлі түсініктердің жасалуын куәландыратын адамзат тегінің пайда болуының, халықтардың бөлініп бүкіл жер шарына таралуның ұлы бейнелері- бұның барлығы терең мәнге ие рәміздер мен жай ғана гипотезалар. Аталғандардың мәдениетке еш қатысы жоқ.
Екінші фазаның бөлінуі өзінің мәні бойынша тарихтың белдеулік уақыты болып табылатын ұмытпастықтан шығады.
Үшінші фаза мазмұнды дәрежеде әрі болашаққа қатысты. Оны түсіну үшін дайындық болып табылатын өткен шақтың құбылыстарына қайта оралу қажет: яғни, мәдениеттегі ірі мемлекеттік біллестіктерге (империяларға), антикалық пен Жаңа заман әмбебап ойшыл адамдарына, -өз мазмұны бойынша маңызды идеяларға толы адамдарға бет бұрудан басталады.
Кейін үш фазаға деген бөлініс келесілерден құралады:
1. Бірінші фазада болатын мәселелер табиғаттағы бейсаналыққа жақын. Мәдениетке дейінгі немесе мәдени емес халықтар (жойылып кеткенге дейінгі немесе техникаалық өркениет үшін құралға айналғанға дейінгі алғашқы қауымдық адамдар) тіл мен мәдениеттің фактілі қоғамдастық саласында өмір сүреді. Екеуін де нәтижесінен көруге болатын, байқалмайтын қозғалыста таралады. Адамдардың арасындағы тікелей және саналы қарым қатынас олардың тіршілігінің абсолютты таралуының ең тар саласымен шектеледі. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.